Tafakkur durdonasi yoxud adabiyotdan abituriyentlarga yana bir qo'llanma  ( 41823 marta o'qilgan) Chop etish

1 2 3 4 5 B


Robiya  25 Yanvar 2009, 12:57:12

146.    "œTurunglar, qamug’ beklar, qadashlar, Tang tangriga ugalim"¦" Ajratilgan so’zlarning ma’nosini ayting?-Qamug-barcha, qadashlar- qardoshlar, tang-tong, ugalim madh etaylik.

147.      Muayyan qofiya tartibiga ega bo’lgan, mazmun va ohang jihatdan tugallangan musiqiylikni yuzaga keltiruvchi she’r bo’lagiga"¦"¦"¦.?- "¦.band Deyiladi.

148.    Sharq she’riyatida necha misragacha bo’lgan bandlar uchraydi?- Ikki Misradan o’n misragacha bo’lgan bandlar uchraydi.(Ikki misra-masnaviy, uch- misrali musallas, to’rt misrali-murabaa, besh misrali-muxammas, olti- misrali-musaddas, yetti misrali- musabba, sakkiz misrali- musamman, to’qqiz misrali-mutassa, o’n misrali bandlar esa muashshar deb yuritiladi).

149.   Yusuf Xos Hojibning "œQutadg’u bilig", Ahmad Yugnakiyning "œHibatul haqoyiq" asari qaysi vaznda yozilgan?- Aruzda bitilgan.

150.    "œInversiya" so’zi qanday ma’noni bildiradi. Uning asosiy vazifasi nimadan iborat? — Lotincha "œo’rin almashtirish" degan ma’noni bildiradi hamda so’zlarning gapdagi holati, tartibini o’zgartirilishini anglatadi. Tinglovchining e’tiborini asosiy ma’no tashiyotgan so’zga tortish, xabar, so’roq, buyruqning ma’no noziklarini yanada bo’rttiribroq ko’rsatish, shuningdek, his-hayajon kuchini ta’kidlash, inversiyaning asosiy maqsad, vazifasidir.

Qayd etilgan


Robiya  25 Yanvar 2009, 12:57:58

151.    "œSandan qachar sandilach,
           Mandan tinar qarlig’ach.
           Tatli o’tar sandug’ach,
            Erkak-tishi uchrashur". Berilgan to’rtlik kimning nutqidan va undagi ajratilgan so’zlar ma’nosini ayting?- Daraxt nutqidan; sandilach-sa’va, qarlig’ach — qaldirg’och, sandug’ach — bulbul.

  152.   Atoqli olima Fozila Sulaymonova yunonlar To’maris deb atagan bu qahramonni qanday nomladi?- Tumor deb nomladi.

153.   "œTo’maris" afsonasidagi voqealar asosan qaysi hududda yuz bergan?- Qadimgi O’kuz  (hozirgi Amudaryo)daryosi qirg’oqlarida.

154.    "œAgar biz dushmanni o’z yerimizga o’tkazsak-da, yengilsak, podshohligingdan batamom ayrilasan. Chunki g’olib chiqqan dushman mamlakat ichkarisiga intiladi. Agar dushman yeriga o’tib, g’alaba qilsang, oldinga intilasan"¦" Berilgan kimning nutqiga tegishli?- Eron shoxi Kirning maslahatchisi Krezga.

155.     "œTo’maris" afsonasidagi Kambiz kim?- Eron shohi Kirning o’g’li.

Qayd etilgan


Robiya  25 Yanvar 2009, 12:58:51

156.      "œSen ko’zingni ochsang, olam nurga to’ladi, ko’zingni yumsang, yer yuzini qorong’ulik lashkarlari bosadi ". Ushbu parcha kimning nutqidan va u kimga qaratilmoqda?- To’maris nutqidan; Quyosh tangrisi (Mixra)ga.

157.       Seyiston qaysi qabila mamlakati va uning hozirgi hududini belgilang?- Sak qabilasi; hozirgi Eron va Afg’oniston hududida joylashgan.

158.       "œShiroq" afsonasidagi Rustak kim?- Yurt oqsoqollaridan biri, u el ichidagi mashxur pahlavonlardan edi.

159.       O’zbek adabiyotida Shiroq obrazini badiiy talqin etgan yozuvchilar?- Mirkarim Osim ("œShiroq"hikoyasi), Yavdot Ilyosov ("œXolxol o’lim"), Mirmuhsin ("œShiroq dostoni").

160.      Asotir, afsona, rivoyat o’rtasida qanday farq bor?- Asotirlar ertaklarga yaqin turadi. Ularning har ikkisida ham fantastika, badiiy hayolot yetakchilik qiladi. Qahramonlarga g’ayriodatiy sifatlar "œyuklanadi". Afsonalarda esa asosan osmoniy hodisalar emas, balki yarim hayotiy, yarim hayoliy voqealar tasvirlanadi. Rivoyatlar esa tarixga yanada yaqin turadi. Afsonalar asosan muayyan voqea-hodisa haqidagi ayrim ma'lumotlarni berish bilan kifoyalanadi. Ularda shu voqea va voqea ishtirokchilarining tasviri asosiy o'r’n tutmaydi.

Qayd etilgan


Robiya  25 Yanvar 2009, 12:59:50

161.    "œOltin qon" nomli tig’ haqidagi afsonani kim yozib olgan va u nega shunday ataladi?- Mahmud Koshg’ariy (XI asrda); Turk askarlaridan biri Zulqarnayn askaridan birini qilich bilan urib, kindigigacha ikkiga ajratib yubordi. O’lgan askarning belbog’ida oltin hamyon bor edi. Hamyonga qilich tegib kesildi. Undagi qonga belangan oltinlar yerga sochildi. Ertasi ertalab turib askarlar qonga bo’yalgan oltinlarni ko’rib, bir-birlariga "œbu nima?"deyishar va "œoltin qon" deb aytishar edilar. Bu joydagi katta tog’ shu ism bilan ataladi.

162.    Ertak, doston, afsona, rivoyat ijrosiga ko’ra qanday farqlanadi?- Ertakni ertakchilar, dostonlarni baxshilar ijro etganlari holda, afsona va rivoyat istalgan kishi tomonidan aytilishi mumkin.

163.    Afsona Mahmud Qoshg’ariy kitobida qanday nomlanadi?_- "œSav" deb.

164.    G’azna davlatining asoschisi kim va u qaysi qabiladan edi?- Nosiruddin Sabuktagin; Turkistondagi barsqon qabilasidan.

165.     Mahmud G’aznaviy kim?- Sabuktaginning katta o’g’li. U keyinchalik g’aznaviylar sulolasining asoschisi sifatida taniladi.

Qayd etilgan


Robiya  25 Yanvar 2009, 13:00:42

166.     Hasan Bug’roxon Movarounnahr ustiga qachon lashkar tortdi?- 992 yilda.

167.     Somoniylar davlati o’rniga qaysi davlatlar maydonga keldi?- Qashqardan Amudaryogacha cho’zilgan Sharqiy Turkistonning bir qismi Yettisuv, Shosh, Farg’ona va qadimgi So’g’dni qamrab olgan qoraxoniylar hamda shimoliy Hindistondan Kaspiy dengizining janubiy qirg’og’igacha bo’lgan G’aznaviylar davlati.

168.     Xorazm qachon G’aznaviylar tarkibiga qo’shib olinadi?- 1017 yilda.

 169.    Saljuq ibn Dukak qaysi qabila boshlig’i bo’lgan, bu qabilalar asosan qayerlarda ko’chib yurishgan?- Turk-o’g’uz qabilasi boshlig’i; ular asosan Kaspiy va Orol bo’ylarida ko’chib yurishgan, X asr oxirlarida Nur (Nurato) atrofida joylashgan edilar.

170.   Saljuqiylar nechanchi yilda Nishopurni egalladi va kimni sulton deb e’lon qilishdi?- 1038 yili; boshliqlari Tug’rulbekni (1038-1063) sulton deb e’lon qilishgan.

Qayd etilgan


Robiya  25 Yanvar 2009, 13:02:02

171.    Qoraxoniylar xoni qanday nom bilan yuritilardi?- "œTamg’ach"yoki "œTabg’ach" nomi bilan. Turklar xitoy imperatorini ham shu nom bilan atashgan.

172.    Buxorodagi Minorai Kalon qaysi hukmdor davrida qurilgan?- Qoraxoniylar hukmdori Arslonxon zamonida.

173.     Qoraxoniylar hukmronligi davrida qaysi shaxarlarni o’ziga poytaxt qilib olgan edi?- Isfijob (Sayram), O’tror, Shosh, Bolosog’un, Xutan.

174.     Mahmud Qoshg’ariy qayerda tug’ilgan va uning to’liq ismini toping?- Bolosog’un shaxrida; Mahmud ibn Husayn ibn Muhammad.

175.     Mahmud Qoshg’ariyning ilk ustozlaridan biri?- Qashqarlik Husayn Xalifa.

Qayd etilgan


Robiya  25 Yanvar 2009, 13:02:53

176.     Turkiy til grammatikasini ishlab chiqqan birinchi tilshunos olimning (Mahmud Qoshg’ariyning) "œDevonu lug’otit-turk" asari nechanchi yillarda yozilgan?- 1072-1074 yillarda.

177.    Yigitlaring ishlatu,
           Yig’ach yamish irg’atu,
      Qulan, kayik avlatu,
      Bazram qilib avlanim.
   Ushbu to’rtlikning ma’nosini izohlang?- Yigitlarni ishlatib, Daraxt mevalarni qoqtiraylik. Qulon, kiyiklarni ovlatib, bayram qilib ovunaylik.                                       

  178.   Erdi ashin taturgan, Yavlak yagik qatargan. Bo’ynin tutib qazirgan  Basti o’lim agtaru. Berilgan parcha qaysi mazmunda bitilgan?- Bir kishining o’limiga achinib aytilgan to’rtlik.

179.    Iqilachim erik bo’ldi,        
           Erik bo’lg’u eri ko’rdi.
           Bulut o’rub ko’k o’rtuldu,
           Tuman turib to’li yag’di.  To’rtlik mazmunini izohlang?- Sho’x, o’ynoqi otim sur’at bilan chopdi, Yugurishda o’zdi. Bulut ko’tarilib, tuman to’shib, do’l yoqqani uchun u shunday sho’xlikni munosib topdi.

180.Bulnar meni ulas ko’z, Qara mengiz qizil yuz. Andin tamal tugal tuz Bulnap yana gul qachar.  Yuqoridagi to’rtlik qanday mavzuda bitilgan va unda ajratilgan so’zlarni izohlang?- Yorning go’zalligi, latofati madh etiladi. Ishqiy hayajon, muhabbat shavqi tilga olinadi; ulas-mastona, mengiz — xol, bulnap- asir qilmoq.

Qayd etilgan


Robiya  25 Yanvar 2009, 13:03:37

181.     Quyidagi misralar ma’nosini bering va unda qo’llangan badiiy san’atni toping.  Aqtirur ko’zum yo’lak, Tushlanur o’rdak,yug’aq?- Ko’zim yoshlari buloq singari oqadi, Hatto unda o’rdak, oqqush kabi qushlar yig’iladilar, sho’ng’ishadilar; mubolag’a.

182.     Qaqlar qamug’ ko’lardi. Tag’lar bashi ilardi. Ajun tani yilirdi. Tutu chechak yerkash ur. Ushbu to’rtlik qanday mavzuga bag’ishlangan, ajratilgan so’zning ma’nosini ayting?- Qishning tugab, bahorning boshlanayotgani, muzlar erib, oqar suvlarning ko’paygani, tabiatning uyg’ona boshlashi tasvirlanadi; dunyo.

183.     Munozara janrining o’ziga hosligi va uning o’zbek adabiyotidagi go’zal namunalaridan keltiring?- Munozara o’ziga xos adabiy janr bo’lib, u asar qahramonlarining o’zaro tortishuvi, bahsi asosida quriladi. Munozaradagi ishtirokchilar asosan ramziy (kinoyaviy) hususiyatga ega bo’ladi. U she’ri yoki nasriy tarzda yaratilishi mumkin; Yusuf Amiriyning "œBang va Chog’ir", Yaqiniyning "œO’q va Yoy", Nishotiyning "œShohboz va Bulbul", "œGul va Daf", "œBinafsha va Chang" kabilar.

184.   Qish yay bila to’qushti, Qing’ir ko’zun baqishdi. Tutushqali yaqishdi. Utg’alimat o’g’rashur. Yuqoridagi to’rtlik qaysi janrda yozilgan va uning ma’nosi hamda qo’llangan badiiy san’ati?- Munozara janrida; Qish yoz bilan to’qnashdi. Bir-birlariga ular yomon ko’z bilan qarashdi. Bir-birlarini tutish uchun yaqinlashdilar. Ularning har biri yengishni istardi; jonlashtirish.

185.   "œQo’shiq" atamasi ilk marta kim tomonidan qayd etilgan va u qanday nom bilan izohlanadi?-Mahmud Qoshg’ariy; she’r qasida.

Qayd etilgan


Robiya  25 Yanvar 2009, 13:04:44

186.   Quyidagi to’rtlikning mazmuni va qofiyalanishi tartibini ko’rsating. 
Qo’shni-qo’num ag’ishqa,
    Qilg’il angar ag’irliq,
    Artut alib anung’il,
    Ezgu tavar o’g’urliq?- Qo’ni-qo’shnilaringa yaxshilik qil. Ularni hurmatla. Ulardan biror sovg’a olsang, undan yaxshiroq mukofot xozirla; A-b-v-b.

187.   "œAlp Er To’nga" qanday ma’nosini bildiradi?- Kuchli, baxodir odam.

188.   "œAlp Er To’ngan marsiyasi" "œQish bilan Yoz" munozaralari she’riy qofiyaning qanday shaklida yozilgan?- Murabba.

189.   Turklarning qadimiy qahramoni bo’lmish "œAlp Er To’nga"ni tojiklar qanday nomlagan va bu ma’lumotni qaysi adib keltiradi?- Afrosiyob; Yusuf Xos Hojib.

190.   "œAlp Er To’nga"ning farzandlari haqida ma’lumot bering va Qoshg’ariy uning qaysi farzandi haqida to’liqroq fikr bildiradi?- Barman, Barsg’an-o’g’illari, Qaz-qizi; "œQaz-Afrosiyob qizining nomidir. Qazvin shaxrini shu qurgandir. Bu so’zning asli qaz o’yini-g’oz o’ynaladigan joy demakdir"¦".

Qayd etilgan


Robiya  25 Yanvar 2009, 13:05:38

191.   "œDevon"da keltirilgan sariqligiga ko’ra mis shaxri deb ham nomlanadigan shaxarni ko’rsating?-Yankand-Dizro’yin.

192.   Alp Er To’nga o’ldimu?
Esiz ajun qaldimu?
O’dlak o’chin aldimu?
Emdi yurak yirtilur?
Ushbu to’rtlik qaysi janrda yozilgan va ajratilgan so’zlarning ma’nosini izoxlang?- Marsiya janrida; esiz-yomon, yaramas, manfur ajun-olam, dunyo; o’dlak-vaqt, zamon,taqdir.

193.   Bo’ri bo’lib ul/i/dilar, Yoqa yirtib turdilar. Yig’lab siqtab yurdilar. Ko’z yoshlari mo’l bo’ldi. Keltirilgan parcha qaysi asardan?- "œDevonu lug’totit turk"dagi "œAlp Er To’nga" marsiyasidan.

194.   Marsiya deb nimaga aytiladi?- Biror kishining vafoti munosabati bilan g’am — alam, hasrat va qayg’uni ifodalagan lirik she’r yoki qo’shiqdir.

195.   Adabiyotimizning keyingi bosqichlarida marsiyaning qanday shakllarda yozilganligi kuzatiladi?- G’azal, qasida, muxammas, musaddas, tarjiband, tarkibband kabi.

Qayd etilgan