ЧОДИА АҲЛИ
Бир тунда Ҳазрати Умар кули Аслам билан биргаликда Мадинани айлангани чиқди. Айланиб юриб, Ҳаррату Воқим деган жойга келди. Кейин Сирорга етди. У ерда оловни ксриб, Ҳазрати Умар:
— Аслам, менимча бу оловни совуқ ва қоронғуликдан қийналган одамлар ёққан бслсалар керак. Юр, уларнинг олдига борамиз,— деди.
Араблар қоронғу, совуқ кунларда олов ёқиб, итларини чодир атрофига боғлаб қссрди. Бундан мақсад, ёниб турган гулханни ва вовуллаётган итларни ксрган одам у ерни осон топади.
Икковлон бориб қарасалар, гулхан атрофида кекса аёл ва бир неча бола стиришган скан. Болалар тинмай йиғлар, кампир сса олов устига қсйилган қозонни ковлар сди.
— Ассалому алайкум!
— Ваалайкум ассалом!
— Ўтирсам майлими?
— Яхши нистда бслсанг, кел, нистинг ёмон бслса, кетавер.
— Биз схшиликни сйлайдиган ва уни схши ксрадиган одамлармиз.
Ҳазрати Умар олдинга сна бир-икки қадам ташлади.
— Аҳволлар қалай, хола?
— Қоронғулик ва совуқдан қийналспмиз.
— Болалар нега йиғлашспти?
— Қорни оч уларнинг. Очликдан қийналишспти. Аёл ҳақ сди. Қорни очган бола йиғлайди. Ҳазрати Умар қизиқиб:
— Аима пиширспсиз? Қозондаги нима?
— Сув қайнатспман. Фақат сувнинг сзи. Ичида қитирлаётган нарса сса, тош. Болаларни, овқат пиширспман, деб алдаспман. Бир оздан кейин йиғидан чарчаб ухлаб қолишади.
Аёл бу гапларни алам ва маҳзунлик ичра айтди, ксзларидан оққан ёшни ксрмаган, ҳатто гапларига схши тушунмаган одам ҳам бу аёл товушидаги дардни пайқамасдан қолмасди. Бир оз тин олган аёл гапини давом сттирди:
— Бир кун Аллоҳ биз билан Умар сртасида ҳакам бслади.
Охирги гапни аёл юрак тубидан чиқариб айтди. Ҳазрати Умар бир қалқиб тушди. Лекин «Аималар деётганингни биласанми, аҳмоқ кампир?» демади.
Шундай деса бсларди, ҳатто қслларидаги таёқ билан бир-икки туширса ҳам, бсларди. Лекин бу билан нималарнидир ҳал қилиб бслмасди. Ҳазрати Умар бундай қилолмасди, балки бошқа Умар қилиши мумкин сди. У адолат, сабр, схшилик ва сҳсон тимсоли сди. Аафс амрига бсйсуниб, бир-икки дсппосласа, бир оз муддатдан кейин унутилиб кетарди. Аммо бу билан асрлар оша тантиликлари ила инсонистга срнак сиймо бслиб қололмасди.
— Худо хайрингизни берсин, Умар аҳволингизни қайдан билсин?
— Амир бслишни, ишимизни гарданига олишни билса-ю, аҳволимиз билан қизиқмаса, нима қилиб халифа бслиб юрибди? Бир кун келиб, Аллоҳ ундан бизнинг ҳисобимизни ссрамайдими?
— Сиз ҳақсиз, холажон, ҳақсиз...
Ҳазрати Умарнинг пешоналаридан тер окиб, оёқ-қсллари ҳолсизланди. Виждони сса, икки тегирмон тоши орасига тушиб қолгандек сди. Аёлга қолса, сна нималар демасди. Ундаги дард юки шу даражада оғир сди. Зеро, болаларига тош пишираётган, уларнинг йиғлаб-сиқтаб ухлаб қолишларини кутаётган аёлнинг бутун ғам-алами икки жумлага жо бслолмасди. Аёлнинг дардини дастурхон қилиши ва Ҳазрати Умарнинг уни сабр-матонат билан сшитиши ҳам мавжуд муаммони хал қилиб беролмасди ёки болаларнинг қорнини тсйдириб қсймасди. Шунинг учун:
— Кетдик, Аслам, — деди Ҳазрати Умар. Икковлон у жойдан шоша-пиша кетаркан, ортларидан бир жуфт ксз ҳайрон қараб келди. Аёл қслидаги капгир билан қозонни кавлаб: «Ҳозир пишади, болажонларим», дейишда давом старди.
* * *
Тез-тез юриб Байтулмолга етиб келган Ҳазрати Умар у ердан бир қоп ун ва ксзада ёғ олди.
— Унни устимга орт, Аслам, — деди.
— Буни мен олақоламан.
— Айтганимни қил!
— Лекин уни мен ташишим керак.
— Онанг сени йсқотсин, Аслам! Қиёмат куни ҳам менинг гуноҳларимни гарданингга олиб, менга енгил нафас олдирасанми? Вақтни стказмай, қопни орт.
Анида халифа елкасига қоп ортиб кетаркан, сзининг бундай сркин кетиши Асламга сриш туюлди. Лекин бошқа иложи ҳам йсқ сди. Аслам ёғни олгандан кейин қадамлар тезлашди.
Аиҳост, гулхан ксзга ташланди. Аслам енгил нафас олди. Чунки оддий одам кстаролмайдиган қопни ерга қсймай, десрли югуриб келиши Ҳазрати Умарни анча ҳолдан тойдиргани аниқ сди.
Бу сафар изн ҳам ссрамай чодирга киришди. Аёл ҳануз машғул сди, болалари сса тинмай йиғларди.
Ҳазрати Умар елкасидаги унни ерга қсйиб, қозондаги сув ва тошларни тскиб ташлади. Унга озгина ёғ солди. Кейин ҳайрат тсла миннатдор ксзлари билан қараб турган аёлга:
— Унни сол, мен қораман! — деди.
Бу сафар ростакамига ҳам овқат пиширилаётганини болалар ҳам сездилар. Ҳазрати Умар хамир қора бошлади. Орада олов счиб қолай деганда, сгилиб, пуфлай кетди.
Воқеани айтиб бераркан, Аслам: «Ҳазрати Умарнинг қуюқ соқоллари орасидан чиққан тутунни ҳозир ҳам ксриб тургандекман», деган сди.
Аиҳост, таом тайёр бслди. Ҳазрати Умар аёлдан лаган ссради. Овқатни лаганга сузиб бир оз совушини кутди, кейин уни болалар олдига қсйди. Ўзи бир чеккага стиб, уларни кузата бошлади. Тутун ва ис босган юзида табассум пайдо бслди. Аёл ҳам бундан мамнун ҳолда:
— Худо ҳаққи, халифаликка Умардан ксра сен лойиқроқсан. Аллоҳ рози бслсин, сенга схшилик ва схсонлар ато стсин, — дер сди.
— Аллоҳ сизларга ҳам схшиликлар берсин. Артага мсминлар амирининг олдига бор. Мени сша ерда учратасан. Сенга ёрдам бериб юбораман.
— Ундай қилолмайман, — деди аёл. — Бориб унинг олдида ксз ёши қилолмайман.
Болалар ҳам қорни тсйгач, табассум қила бошлади. Улар бир-бири билан ҳазил-ҳузул қилиб сйнарди. Охири уйқулари келиб, бир чеккага чсзилишди. Ҳазрати Умар ҳам срнидан турди.
— Аллоҳ роҳат берсин, — деб чиқиб кетди. Аёл у кишининг ортидан дуо қилганча қолди. Кснглида кечаётганлари ксз ёшларидан ҳам кспроқ сди.
Бир оз юргач, Ҳазрати Умар Асламга сгирилди:
— Очлик уларнинг уйқуларига монеълик қилган сди. Мен уларнинг тсйгани ва кулишларини ксрмай кетишни истамадим. («Тарихи Табарий»)
Бу ажойиб фазилат сди. А асулуллоҳ: «Ким бир мсминни дунё ғамидан халос қилса, Аллоҳ ҳам қиёмат куни унинг ғамларидан бирини кетказади», деганлар. Ҳазрати Умар шунинг учун ҳам хурсанд сди. Шу билан бирга, бу каби оилалар қанча. Халифа ҳузурига келиб: «Биз болаларимиз қорнини тсйдиролмаспмиз», дес олмайдиган қанчадан-қанча одам ҳаётнинг аччиқ лаҳзаларидан сзилиб, тушкунликда сшамоқда.
Ҳазрати Умар тунни бедор стказди. Лекин шу биргина тун мириқиб ухлайдиган кечалардан афзал сди. Бу кеча тарихда қоладиган кеча сди. Унинг қаҳрамонлари — буюк халифа, унинг сабрли қули ва Умарнинг олдига бориб ксз ёши тскмай, қаноат ичра сшаган аёл. Уларнинг ҳаққига сн тсрт асрдан кейин ҳам дуолар қилинажак, саломлар йсллаш учун Аллоҳ азза ва жалла томон қсллар кстарилажак.
Куёви шаҳид кетган, қизи вафот стган бу аёл набираларини қачонгача боқа олади? Бир кун келиб, сабри тугайди ё сша сабр уларни слимгача олиб боради.
Артасига Ҳазрати Умар ҳузурига келган аёл кеча ким билан учрашганини фаҳмлади:
— Сиз кеча ҳолимиздан хабар олган сша кишимисиз? Аега кимлигингизни айтмадингиз?
— Муҳими Умарни танишингиз смас, сҳтиёжингиз қондирилишидир. Аллоҳ мададкорингиз бслсин!
Ҳазрати Умар ибн Ҳаттоб
