80-BOB
MAVZU: ER-XOTINNING OLATLARI BIR-BIRIGA TEGSA, G’USL VOJIB BO’LADI

108. Oisha (roziyallohu anho)dan rivoyat qilindi; aytdilarki: «Erkakning xatnasi xotinning xatnasini ochsa*, g‘usl vojib bo‘ladi. Men va Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday holatda g‘usl qilganmiz».
*Ba’zi issiq iqlimlarda ayollarning ham xatnasi (sunnat kertigi) borligi aytiladi.
Bu bobda Abu Hurayra, Abdulloh ibn Amr, Rofi’ ibn Xodij (roziyallohu anhum)dan hadis rivoyat qilingan.

109. Oisha (roziyallohu anho)dan rivoyat qilindi: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam: «Xatna xatnani ochganda, g‘usl vojib bo‘ladi», dedilar.
Oisha (roziyallohu anho)ning hadisi hasan-sahih. Bu hadis Oisha (onamiz)dan, Rasululloh sallallohu alayhi va sallamdan mutaaddid vajhlardan rivoyat qilingan. «Xatna (sunnat olati) xatnani ochganda g‘usl vojib bo‘ladi», dedilar.
Payg‘ambar sallallohu alayhi va sallamning sahobalaridan bo‘lgan ilm odamlarining ko‘pining qavli shudir. (Hazrati) Abu Bakr, (Hazrati) Umar, (Hazrati) Usmon, (Hazrati) Ali va Oisha (roziyallohu anhum) shular orasidadir.
Tobi’iyndan va keyingilardan bo‘lgan faqihlarning qavli ham shunday, Sufyon As-Savriy, Shofi’iy, Ahmad va Ishoq kabi faqihlar, xatnalar (sunnat olatlari) bir-biriga tegsa, g‘usl vojib bo‘ladi, deganlar.

81-BOB
MAVZU: «SUV» BOIS SUV KERAK

110. Ubay ibn Ka’b (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilindi; aytdiki: «Suv bois suv kerak emas, degan ruxsat Islomning avvalida berilgan ruxsat edi, keyin bekor qilindi».

111. Aynan shu hadis quyidagi isnod bilan rivoyat qilindi: Ahmad ibn Mani’, Abdulloh ibn Muborak, Ma’mar, Az-Zuhriy.
Bu hadis hasan-sahih.
Maniy to‘kilmasa, g‘usl qilish kerak emas, degan ruxsat Islomning boshlang‘ich davrida edi, keyinchalik bekor qilindi. Payg‘ambar sollallohu alayhi va sallamning sahobalaridan mutaaddid zotlar ana shunday rivoyat qildilar. Ubay ibn Ka’b va Rofi’ ibn Xodij bular orasida bor.
Ilm ahlidan ko‘plarining nazdida amal shu hadis asosidadir: «Er agar xotini bilan mujomaat qilsa, maniy to‘kmagan taqdirda ham, har ikkalovi g‘usl qilishi vojib bo‘ladi».

112. Ibn Abbos (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilindi; aytdiki: «Suv bois suv lozimligi ihtilom bo‘lgan holdadir».
Al-Jorud Vaki’dan bunday deganini eshitdim: «Bu hadisni faqat Shorikda uchratdik».
Ya’ni, bu hadisni Abul-Jahhafdan yolg‘iz Shorik rivoyat qiladi. Shorik esa Abdulloh Kufiyning o‘g‘lidir. G’oyat durust kishi bo‘lishi bilan birga ko‘p yanglishgan. Kufaga voliy bo‘lgandan keyin xotirasi o‘zgargan.
Abul-Jahhafning nomi - Dovud ibn Abu Avf.
Sufyon as-Savriyning bunday degani rivoyat qilinadi: «Abul-Jahhaf bizga bu (hadis)ni aytib berdi, o‘zi maqbul kishi edi».
Bu bobda Usmon ibn Affon, Ali ibn Abu To-lib, Az-Zubayr, Talha, Abu Ayyub va Abu Sa’id (roziyallohu anhum)dan alohida-alohida rivoyat qilindi: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam aytdilarki: «Suv suv bois vojib bo‘ladi».

82-BOB
MAVZU: UYQUDAN UYG’ONIB, (ETAGIDA) NAM KO’RMOQ VA IHTILOM BO’LGANINI (UYQUSIDA BULG’ANGANINI) ESLAY OLMASLIK

113. Oisha (roziyallohu anho)dan rivoyat qilindi; aytdilar: Rasululloh sallallohu alayhi va sallamdan, (etagida) nam topgan, ammo ihtilom bo‘lganini eslay olmagan kishi haqida savol so‘raldi. «G’usl qiladi», dedilar. Va yana ihtilom bo‘lganini payqagan, ammo (etagida) nam topmagan kishi haqida so‘raldi. «Unda g‘usl qilmaydi», dedilar. Ummu Salama dediki, «Yo Rasululloh! Agar ayol kishi ham ihtilom bo‘lib qolsa, g‘usl lozimmi?» «Ha, - dedilar, - chunki ayollar (yaratilish va tabiatda) erkaklarga o‘xshashdir».
Bu hadisni, ya’ni Oisha (roziyallohu anho)ning «nam topgan, ammo ihtilom bo‘lganini eslay olmagan kishi» haqidagi hadisini yolg‘iz Abdulloh ibn Umar, Ubaydulloh ibn Umardan rivoyat qildi. Lekin Yahyo ibn Sa’id, Abdulloh ibn Umarni hadis bobida xotirasi jihatdan zaif deb biladi.
Payg‘ambar sallallohu alayhi va sallamning sahobalaridan va tobi’iyndan bo‘lgan ko‘pgina ilm ahlining qavli budir: uyqudan uyg‘onganda, etagida nam topgan kishi yuvinadi (g‘usl qiladi). Sufyon As-Savriy va Ahmadning qavli ham shudir.
Tobi’iyndan bo‘lgan ba’zi ilm kishilari bunday deydi: Agar nam nutfa (maniy) nami bo‘lsa, g‘usl lozim bo‘ladi, Shofi’iy va Ishoq shunda to‘xtamdalar.
Ihtimol bo‘lganini payqasa-yu, lekin etagida namlik topmasa, ilm ahlining hukmiga ko‘ra, g‘usl lozim bo‘lmaydi.

83-BOB
MAVZU: MANIY VA MAZIY (OLAT UCHIGA MANIYDAN OLDIN KELADIGAN OQIMTIR NAM)

114. (Hazrati) Ali (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilindi; dedilarki: Nabiy sallallohu alayhi va sallamdan maziy haqida so‘radim. Aytdilarki: «Maziy kelsa, tahorat olmoq, maniy kelsa, g‘usl qilmoq lozim bo‘ladi».
Bu bobda Al-Miqdad ibn Al-Asvad va Ubay ibi Ka’bdan hadis rivoyat qilingan.

84-BOB
MAVZU: KIYIMGA TEKKAN MAZIY (OQIMTIR NAM)

115. Sahl ibn Xunayf (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilindi: u dedi: «Maziydan qiynalib, ozor chekar edim, ko‘p (tez-tez) g‘usl qilardim. Bu ahvolni Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga aytdim va bu haqda savol so‘radim. Aytdilarki, «Bu (maziy)dan tahorat olsang, bas». Shunda: «Yo Rasululloh! Kiyimga tekkan maziy nima bo‘ladi?» dedim. «Bir hovuch suv olib, kiyimingning maziy tekkan joyiga quysang, kifoya!» - dedilar.
Bu hadis hasan-sahih. Buni faqat Muhammad ibn Ishoqning maziy bobidagi rivoyatidan bilamiz, xolos. Ilm ahli kiyimga tekkan maziy borasida ixtilof qilishgan. Ba’zilari yug‘chnish (g‘usl) kerakligini aytgan. Shofi’iy va Ishoqnish qavli shudir. Ba’zilari esa ustiga suv sepmoq kifoya, degan fikrga ega bo‘lgan. Ahmad aytadiki: «Suv sepmoq yetarli ekanidan umidim bor».

85-BOB
MAVZU: KIYIMGA TEKKAN MANIY

116. Hammom ibn Horisdan rivoyat qilindi; u dedi: «Oisha (roziyallohu anho)ning uylariga bir mehmon keldi, Oisha (onamiz) unga bir sariq chodar (adyol)ni berishni buyurdilar. Mehmon (chodarni yopinib) yotib, kechasi ihtilom bo‘lib qoldi. Chodarni ihtilom asari bo‘lgan holda qaytarishdan uyalib, uni suvga botirib yuvdi, keyin qaytarib berdi. Shunda Oisha (onamiz roziyallohu anho) aytdilarki, «Chodarimizni nega buzdi? Barmoqlari orasida ishqalab tashlasa, kifoya edi-ku!» (Bunday hollarda) men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning kiyimlaridan barmoqlarim bilan ishqalab tashlar edim».
Bu hadis hasan-sahih. Payg‘ambar sallallohu alayhi va sallamning sahobalaridan, tobi’iyndan va Sufyon As-Savriy, Shofi’iy, Ahmad va Ishoq singari keyingi faqihlardan ko‘plarining qavli shudir. Kiyimga tekkan maniy haqida bunday deydilar: ishqalab tashlash kifoya, yuvish shart emas.
Mansurdan, Ibrohimdan, Hammom ibn Al-Horisdan, Oisha (roziyallohu anhum)dan xuddi shunday, Al-A’mosh rivoyatidek rivoyat qilingan. Abu Ma’shar bu hadisni Ibrohimdan, Oisha (onamiz)dan rivoyat qiladi. Al-A’mashning rivoyati sahihroq.

86-BOB
MAVZU: KIYIMGA TEKKAN MANIYNI YUVIB TASHLAMOQ

117. Oisha (roziyallohu anho)dan rivoyat qilindi: Oisha onamiz Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning kiyimlaridan maniyni yuvib tashlaganlar.
Bu hadis hasan-sahih. Bu bobda Ibn Abbosdan hadis rivoyat qilingan. Oisha (roziyallohu anho) «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning kiyimlaridan maniyni yuvib tashladilar» degan hadis ishqalab tashlash haqidagi hadisga zid emas. Chunki, ishqalab tashlash yetarli bo‘lsa-da, kishi kiyimida maniy dog‘ini ko‘rsa, noxush bo‘lishi mumkin. Ibn Abbos bunday deydi: «Maniy shilimshiq bir moddadir. Bo‘yoq surtib bo‘lsa ham, uni egningdan ketkiz» (ya’ni, dog‘ini yo‘qot).

87-BOB
MAVZU: JUNUB KISHINING YUVINMASDAN UXLASHI

118. Oisha (roziyallohu anho)dan rivoyat qilindi; aytdilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam junub holda uxlar, suvga qo‘l tekkizmas edilar».

119. Hannod bizga Vaki’dan, Sufyondan, Abu Ishoqdan naql etdi: o‘tgan hadisning o‘zi...
Sa’id ibn Al-Musayyib va yana boshqalarning qavli shudir. ,
Boshqa tomondan esa «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam uyqudan oldyn tahorat olganlar»ini Oisha (onamiz)dan, Rasululloh sallallohu alayhi va sallamdan mutaaddid kishilar rivoyat qilishgan. Bu rivoyat Abu Ishoqning Al-Asvaddan qilgan rivoyatidan ko‘ra sahihroq.
Bu hadisni Abu Ishoqdan, Shu’ba, As-Savriy va yana boshqalar rivoyat qilishadi va bunda Abu Ishoq bir yanglishgan, deb hisoblashadi.
Ularning fikricha, Abu Ishoq bu hadisni uzun bir hadisdan rivoyat qilgan, ammo qisqartirganda yanglishgan.