372. Oisha (roziyallohu anho)dan rivoyat qilindi. Abdulloh ibn Shaqiq (roziyallohu anhu) aytadi: Oishadan Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning nafl namozlari borasida savol qildim. Oisha aytdilar: «(Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam) kechaning uzun hissasida nafl namozlarini tik turib o‘qir edilar va ba’zi kechaning uzun hissasida o‘tirib o‘qir edilar. Qachon tik turib qiroat qilsalar, ruku’ va sajdalarini tik turgan holda qilar edilar. Va qachon o‘tirib qiroat qilsalar, ruku’ va sajdalarini o‘tirgan holda qilar edilar».
Bu hadis hasan-sahih.

274-BOB
MAVZU: RASULULLOH SALLALLOHU ALAYHI VA SALLAM NAMOZDA CHAQALOQ YIG’ISINI ESHITIB, QIROATNI QISQA QILGANLARI

373. Anas ibn Molik (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilindi; «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday dedilar: «Alloh haqi, men namozda turib bolaning yig‘isiii aniq eshitaman-da, onasiga qiyin bo‘lmog‘idan xavfsirab, namozni yengillataman».
Bu bobda Abu Qatoda, Abu Sa’id va Abu Hurayra (roziyallohu anhum)dan hadis rivoyat qilingan.
Anasning hadisi hasan-sahih.

275-BOB
MAVZU: OY KO’RA BOSHLAGAN (BALOG’ATGA YETGAN) QIZNING NAMOZI YOPINCHIQSIZ QABUL BO’LMASLIGI

374. Oisha (roziyallohu anho)dan rivoyat qilindi; aytdilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam dedilar: «Hayz ko‘ra boshlagan qizning namozi o‘ranib o‘qisagina qabul bo‘ladi».
Bu bobda Abdulloh ibn Amrdan ham hadis rivoyat qilingan.
Oisha onamizning hadisi hasan.
Ilm ahlining amali shu hadis asosidadir. Qiz bola balog‘atga yetgach, sochining biror joyi ochiq holda namoz o‘qisa, namozi joiz emas. Shofi’iyning qavli bunday: aytadiki, «Ayol kishining namozi, badanining biror joyi ochiq bo‘lsa, joiz emas». Shuningdek, aytadiki, «Oyoqlarining sirti (oyoq panjalari) ochiq bo‘lsa, namozi joiz ekanligi aytilgan».

276-BOB
MAVZU: NAMOZDA KIYIMINI OSILTIRIB OLMOQ KAROHAT EKANLIGI

375. Abu Hurayra (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilindi; aytdi: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam namozda kiyimni osiltirib olmoqdan qaytardilar».
Ash-Shavqoniy «An-nayl»da aytadiki, «as-sidl» (osiltirmoq) - oldi ochiq libosning ikki tomonini yopmasdan, erkin tashlab qo‘ymoqdir. «An-nihoya» muallifining fikricha bu so‘z - kishining bir (qavat) libosga o‘ranib, qo‘llarini libos ichida qoldirib, ruku va sajdani shu holda qilmog‘idir. Ba’zilarning. fikricha, izorning (lungining) o‘rta joyini bosh ustiga keltirib, ikki uchini o‘ng va chap tomondan pastga osiltirib olmoq va yelkalariga to‘plamoqdir. Al-Javhariyning fikricha, libosning etak uchlarini osiltirib olmoqdir. Al-Xattobiy fikricha, kiyimni yerga tegadigan tarzda osiltirmoqdir. Al-Iroqiy esa «osiltirmoq» deganda sochni osiltirmoq ko‘zda tutilgan bo‘lishi ehtimol, deydi. Ash-Shavqoniy ulamolarning «osiltirmoq» haqidagi fikrlarini shu yo‘sin bildirgach, bunday deydi: «Hadis shu ma’nolarning hammasini qamramoqligida mone’lik yo‘q, shoyad bu kalima shu barcha ma’nolar uchun mushtarak bo‘lsa, zero sog‘lom yo‘l - mushtarak ma’noda barcha ma’nolarni qamramoqlikdir».

277-BOB
MAVZU: NAMOZDA MAYDA TOSHLARNI TEKISLAMOQ KAROHAT EKANLIGI

376. Abu Zarr (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilindi: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam aytdilar: «Sizlardan birortangiz namozga turganida mayda toshlarni tekislamasin, (ya’ni bu bilan o‘zini mashg‘ul qilmasin). Chunki (namoz payti) unga rahmat tavajjuh etgaydir (yuzlangaydir)».
Shag‘al toshlar, qum va tuproq ham shu hukmga doxil. Molik ibn Anasning bunda zarar yo‘q deb qarashi rivoyat qilinadi. Ammo olimlarning ko‘pchiligi bu fe’lni makruh deb topishgan.

377. Mu’aykib (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilindi; aytdi: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamdan namozda mayda toshlarni tekislamoq borasida so‘radim. Shunda aytdilar: «Juda tekislamog‘ing zarur bo‘lsa, bir marta tekislab qo‘ygin».
Bu hadis sahih.
Bu bobda Ali ibn Abu Tolib, Huzayfa, Jobir ibn Abdulloh va Mu’ayqib (roziyallohu anhum)dan hadis rivoyat qilingan.
Abu Zarrning hadisi hasan.
Rasululloh sallallohu alayhi va sallam namozda tekislamoqni karih ko‘rganlar va: «Juda tekislamog‘ing zarur bo‘lsa, bir marta tekislab qo‘ygin» deb aytganlari bayon etilganki, go‘yo bir marta bajarmoq uchun ruxsat berilgani rivoyat qilinmoqda. Ilm ahlining amali shu hadis asosidadir.

278-BOB
MAVZU: NAMOZDA PUFLAMOQ KAROHAT EKANLIGI

378. Ummu Salama (roziyallohu anho)dan rivoyat qilindi; aytdi: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam, Aflah degan bir qulimiz sajda qilayotib yerga puflaganini ko‘rib qoldilar. Shunda: «Yo Aflah! Yuzingning fayzi ketdi», dedilar».
Aflah, sajda qiladigan joyidan chang va tuproqni ketkazish uchun yerga pufladi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam huzuri Boriyda (Allohning huzurida turib) bunga o‘xshash mutakabbirona harakatlarni tavozu’ga zid deb topib, man’ etganlar.
Ahmad ibn Mani’ aytadi: «Abbod namozda puflamoqni karih deb hisoblaydi va bunday deydi:
«Bordi-yu, puflasa, namozi buzilmaydi». Ahmad ibn Maiyn: «Biz ham shu (qavl)ni olamiz», deydi.
Ayrimlar bu hadisni Abu Hamzadan rivoyat qiladilar. Abu Hamza (o‘z rivoyatida) «Raboh degan bir mavlomiz (ozod etilgan qulimiz)», dedi.

379. Ahmad ibn Abda Az-Zobbiy, Hammod ibn Zayd orqali «Maymun Aou Hamzadan» degan isnod bilan o‘tgan hadisni uyqash tarzda bizga bayon qildi va: «Raboh degan bir qulimiz», dedi...
Ummu Salama hadisining isnodi uncha sog‘lom emas. Ayrim ilm ahli, Maymun Abu Hamzaning zaif ekanini qayd etgan. Namozda puflamoq borasida ilm ahli ixtilof qildilar. Ba’zilari: Namozda puflasa, namozini qaytadan o‘qiydi», dedi. Sufyon As-Savriyning va Kufa ahlining qavli shudir. Ayrimlar esa, namozda puflamoq makruh deb (hisoblagan) va bordi-yu, puflasa, namozi buzilmaydi, deb aytganlar. Ahmad va Ishoqning qavli shu.

279-BOB
MAVZU: NAMOZDA QO’LNI BYeLGA TIRAMOQDAN QAYTARUV

380. Abu Hurayra (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilindi: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam, kishini qo‘lini belig‘a tirab namoz o‘qishdan qaytardilar».
Bu bobda Ibn Umar (roziyallohu anhumo)dan hadis rivoyat qilingan.
Abu Hurayraning hadisi hasan-sahih.
Ilm ahlidan ayrimlari namozda qo‘lni belga tiramoqni karih deb topganlar. Hadisda vorid bo‘lgan «Muxtasiron» lafzining ma’nosi — kishi namozda qo‘lini belining ustiga qo‘ymog‘idir. Ba’zilar esa, kishi qo‘lini beliga tirab yurmog‘ini karih deb qaraganlar. Iblis yurganda qo‘lini beliga tirab yurishi rivoyat qilinadi.

280-BOB
MAVZU: NAMOZDA SOChNI ENSAGA (BOSHNING ORQASIGA) TO’PLAMOQ KAROHAT EKANLIGI

381. Abu Rofi’dan rivoyat qilinadi: Hasan ibn Ali, sochini tutamlab ensasiga (boshining orqasiga) to‘plagan holda namoz o‘qiyotgan edi, Abu Rofi’ uning oldiga kelib, soch tutamini yoyib yubordi. Hasan xafa bo‘lib unga qaragan edi, Abu Rofi’ bunday dedi: «Namozingga qara va g‘azablanma. Rasululloh sallallohu alayhi va sallamdan eshitdimki, «Bu shaytonning hissasidir» dedilar».
Bu bobda Ummu Salama va Abdulloh ibn Abbos (roziyallohu anhum)dan hadis rivoyat qilingan.
Abu Rofi’ning hadisi hasan. Ilm ahlining amali shu hadis asosidadir. Kishi sochini ensasiga to‘plab namoz o‘qimog‘ini makruh deb topganlar. Imron ibn Muso Makka (shahri)dan bo‘lib, qurayshiydir; Ayyub ibn Musoning birodaridir.