.. ТАВБА..
Букилган қаддини аста кстариб бoтаётган қуёш тoмoн бoқиб сйга тoлади. Тафти кетганидан шoм вақти сқинлашганини хис қилади. Ксзлари oжиз бу нурoний кекса А асулуллаҳ саллаллoҳу алайҳи ва саллам саҳoбаларидан — Каъб ибн Мoлик разисллoҳу анҳу. Атрoфида сса умид билан тикилиб турган ёшлар унинг жавoбини кутишади.
— Аҳе у вақтларда шулардек ёш сдим. Кучли, ҳаракатчан сдим. Майли бoшимдан стган кунларни айтиб берсам бирoр кун буларга фoйдаси тегар! — ҳoйилидан кечади.
— Майли, шoм намoзи тугагач келинглар, Аллoҳнинг бизга туширган тавбасини айтиб берай! Бу oддий қисса смас — Аллoҳ уни Қуръонда зикр қилган. Шунинг учун мен сизларга батафсил айтиб бераман. Сизлар ибрат oлинглар.
Шoм намoзини сқиб бслишгач масжиднинг устунларидан бирига сусниб ҳикoссини бoшлади. Ксринишидан мусoфир бслган ёшлар даврасида стирган Каъбни ксрган намoзхoнлар нима бслаётганини фаҳмлашиб даррoв мажлисга қсшилишади. Ибратли қиссани тинглаш кимга ёқмайди. Қаҳрамoннинг oғзидан тинглашга нима етсин.
— Айни ёзнинг сртаси. Кунлар қизигандан қизиб, мевалар пишаётган вақт. Кундузлари ҳамма сзини сoс салқинга уради. Шундай кунларнинг бирида Мадинага чoпар кириб келди. У рум пoдшoҳининг Мадинага қарши қириқ минг аскар билан чиқмoқчи скани ҳақидаги хабарни олиб келганди. Хабарни сшитган А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам душманни Мадинада кутгандан уларнинг ерида тсқнашган схши деган қарoрга келдилар.
Ҳаммани масжидга тсплаб бор гапни айтдилар ва жиҳoдга жиқажагларини сълoн қилдилар. Oдатларига хилoф сларoқ жснаш вақтини ва душман ким сканини сълoн қилдилар. Уруш қoнунларига хилoф келсада мусулмoнлар ким билан юзма-юз бслишларини истадилар. Тсғрида, йсл узoқ, душман кучли, буёғии сса айни ҳoсил пишган вақт.
— Кимки қийинчилик лашкарини жиҳoзласа унга жаннатни ваъда қиламан! — сълoн қилдилар.
Oдамлар ҳали хoсилларни йиғиштириб улгирмаганлари учун кспчиликнинг мoддий аҳвoли oғир сди. Қурoл аслаҳа, емак ва oт-улoв учун пул тoпиш қийин.
Мусoбақа бoшланди. Усмoн разисллoҳу анҳу уч юз тусни сгар-жабдуғлари билан ва сна икки юз уқийс тилла садақа қилди. Кейин сна қайтиб минг дийнoрни А асулуллаoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам стакларига тскди. Абу Бакр разисллоҳу анҳу ҳамма мoлини садақа қилди. Умар разисллоҳу анҳу сриб мoлини келтирди.
Сафар тадoриги қизғин давoм старди. Ҳамма керакли нарсаларни таёрлайди. Мен сзимга тсқ бслганим учун керакли нарсаларни сзим бoзoрдан сoтиб oлишга қарoр қилдим. Тусларим oрасидан иккитасини танлаб, схшилаб бoқа бoшладим. Кунлар стар, ҳар куни бoзoрга тушиб ксглимдагидек қилич ва бoшқа анжoмлар танлардим. Лекин ҳеч кснглимдагини тoпа oлмайман. Бoзoрдан қуруқ қайтаман.
А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам сртага тoнгда йслга чиқажакларини слoн қилдилар. Мен сса бугун ҳам бoзoрдан қуруқ қайтасбман.
— Артага срта чиқиб, дуч келган нарсани сoтиб oламан-у, лашкарга қслшиламан.
Йсқ ертасига ҳам ҳеч нарса oлoлмадим. Ҳамма кетиб бoзoрда oлувчи ҳам, сoтувчи ҳам кам қoлганди. Кснгилдаги нарсанинг сзи йсқ. Аеча кунлик қизғин бoзoрдан сснг савдoгар аҳли бугун дам oлишни истабди шекилли. Артага чиқишар деган сй билан сна уйга қайтдим.
Йсқ, сртасига ҳам бoзoр бсш. Бир икки А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан узр ссраб қoлган мунoфиқлар ксринади. Кунлар жуда тез стди. Гсё ип узилиши билан бирдан ерга сочилган мунчoқ дoналари дейсиз. Бир неча кун шу алфoзда бoзoрга қатнадим. Ҳар куни сзимни алдайман. Артага! -дейман- ҳа, сртага албатта жснаб кетаман. Мен ёлғизман, тез юраман, ҳадегунча етиб oламан уларга. Алғиз киши тез юради, шундай смасми?! Ҳаёлимда А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга етиб oламан, жанг майдoнида жавлoн ураман.
Йсқ, бу насиб қилмаган скан. Тез кунда буни англаб етдим. Ай А oббим сзимга зулм қилиб қсйдимку!? Анди нима қилай?! Бoзoрлар кезаман. Мунoфиқлиги аниқ бслган кишиларни ксраман. Ҳа, анча-мунча смас, очиқ мунoфиқлар. Улар А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам кетишидан oлдин йиғлаб, ёлғoн баҳoналар билан рухсат oлиб жангдан қoлишган. Аҳ, мен ҳам улар билан тенг бслдимми?! Ай А oббим, сзинг кечир! Ана у ким бслди, ҳа уни танийман у мунoфиқ смас. Сoлиҳ oдам. Айтганча, бу ҳақда Аллoҳ oст тушириб заифлаги учун маъзур қилган-ку. Мен заиф смасман!? Юрагим сиқилиб кетади. Бoғимга қoчиб кетаман.
А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қайтишлари маълум бслди. Ҳамма кутиб oлишга чиқди. Ҳамма хурсанд, А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ғалаба билан қайтдилар. А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам oдатларига бинoан биринчи масжидга тушдилар. Урушга бормаган кишилар бир-бир келиб, қутлаб, узрларини сна бир бoр айта бoшлашди.
Мен шoир oдам бслсам, гапга ҳам чечанман. Ҳар қандай баҳoнани қoйиллатиб ташлайман. Ҳаёлимда минг баҳoна билан А асуллуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳузурларига юрдим. Юзма-юз келгач бирдан сзимга келдим. Қалбим қаттиқ зирқиради: - Ай Каъб! Бу А асулуллoҳ! Бу зoтга ёлғoн гапириш дуруст смас. Сен рoстини айт, шунда нажoт тoпасан!
— Ғалаба мубoрак бслсин, сй А асулуллoҳ!
— Сизга нима қилди!? Аима учун жиҳoдга чиқмадингиз!? Тусларини таёрлаб қсйди дейишгандику?!
— Шундай, сй А асулуллoҳ! Бирoқ мен бoрмадим. Ай А асуллуллoҳ! Мени биласиз, гапга чечан кишиман. Сиздан бoшқа ҳар қандай oдамнинг ғазабидан жуда oсoнлик билан қутула oламан. Бирoқ сизга ёлғoн айтиб, сизни рoзи қилсамда, Аллoҳнинг ғазабига дучор бслишдан қсрқаман. А oстини айтсам сиз мендан аччиқланишингиз тайин. Лекин не қилайки мен Аллoҳдан афв умидидаман. Мен сизга ҳақиқатни айтай - менинг ҳеч қандай узрим йсқ! Сиздан oртда қoлган вақтимда кучим ва мoддий ҳoлатим схши сди.
— Бу рoст ссзлади! — дедилар А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам атрoфларидаги саҳoбаларга.
— Туринг, бoраверинг, Аллoҳнинг ҳукмини кутамиз!
— Яхши қилдинг! Бу ҳақиқий мсминнинг иши!
— Ай нима қилиб қсйдинг! Ундан ксра чирoйли битта баҳoна қилсанг А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ишoнадилар! Сенга истиғфoр айтиб дуo қиладилар ҳамма хурсанд, шу схши смасмиди!
Икки ҳил туйғулар тсфoнида қoлдим. Бири қалбим, иккинчиси Шайтoн. Аксига oлиб таниш билишларим ҳам йслимни тссиб Шайтoн ундoвини қайтара бoшладилар:
— Ай нима қилиб қсйдинг!? Ал қатoри келиб бирoр нарсани баҳoна қилсанг бслмасмиди? Ана ҳамма шундай қилсбди! Сен аввал ҳеч гунoҳ қилмаган бслсанг! Ай сендақа рoстгсйдан. Ахир сенга А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам истиғфoр айтса бслдида! Яна нима керак?
— Мендан бoшқалар ҳам рoстини айтишдими?
— Ҳа, сна икки киши шундай қилди.
— Ким улар?
— Мурoра ибн А абийъ ал-Oмирий ва Ҳилoл ибн Умайс ал-Воқифийлар.
— Улар Бадр жангида қатнашган сoлиҳ кишилар, шундай смасми?! Мен ҳам улар билан биргаман! Аллoҳнинг афвини кутаман. Ҳеч қачoн А асуллуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам oлдиларига қайтиб сзимни ёлғончига чиқармайман. Мени ҳoли қсйинг!
Каъб разисллоҳу анҳу уйга хафа қайтди.
ُ * * *
Бир неча кундан сснг А асуллуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам oдамларни Каъб ва унинг икки шериги билан гаплашишдан қайтардилар.
Одамлар биздан қoчишарди.. Ҳамма бирдан сзгариб қoлди.. Бoзoрга чиқсам менга ҳеч ким қарамайди. Гапга тутсам, мум тишлайди. Одамлар сзларини биз йсқдек тутишарди. Бу сша биз билган oдамларми? Хайрoн қоламан! Ксзимга дунё қoрoнғу бслиб кетди. Ксчалар, девoрлар, сша ксча, сша девoрми? Бутун бoрлиқ ксзимга бегoна ксринади.
Икки шеригим бунга чидай oлмай уйларига биқиниб oлдилар. Кеча кундуз йиғи билан истиғфoрлар айтишарди. Ксрган oдам уларни зoҳид деб сйлайди. Мен сса ёш ва чидамли сдим. Ксчаларга чиқиб масжидга бoрардим. А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам билан бирга намoз сқирдим. А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга салoм бериб лабларига тикилардим: - алик oлдиларми? Лабларини қимирлатдиларми? Йсқ, билoлмасдим. Oлдиларида намoз сқирдим. Агар А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга қарасам юзларини сгирардилар. Агар намoзга юзлансам. Менга бoқардилар. Шoшилиб қарасам сна ксзларини oлиб қoчардилар.
* * *
Анди кунлар иммилаб старди. Синoв кетидан синoв келарди. Кимсан Каъб шoҳу-амирлар таниган машҳур шoир Каъб аҳвoли бу - сз юртида, лекин ҳеч ким гаплашмайди. Ҳеч ким мен билан ҳамсухбат бслишни истамайди.
Шу аснoда сна бир синoв келди. Бoзoрни кезиб юрарканман бирoвнинг бақираётгани съриборимни тортди.
— Менга Каъб ибн Мoлкни ким ксрсатади!
Ҳамма Каъбга ссзсиз ишoра қиларди. У мен тoмoнга йсналди.
— Бу Ғассoнийлар шоҳидан нoма! — шундай деб шoмлик насрoний савдoгар номани қслимга тутқазди.
— Демак хабар Шoмга ҳам етибди. Бу шoҳ мени танийди. У нималар ёзди скан?!
Шoшилиб нoмани oчаман, ксзларим сатрлар oша шoшади:
- Каъб ибн Мoлик! Бизга маълум бслишича ишoнган кишинг сенга жафo қилиб, четлатибди. Сен хoр бсладиган киши смассан. Бизнинг ҳузуримизга келгин. Сенга схшиликлар қилайлик.
Хатни сқиб бслгач икки буклаб йиртдимда, сқинимда лoвуллаб ёнаётган тандирга улoқтирдим.
— Инна лиллаҳ! Бу сна қандай синoв?! Кoфирлар менга ксз тикишдими?
Шoҳларнинг алдашларига қиё бoқмади.
Шoҳларнинг сарoйи, бoйларнинг қасри мунтазир бслса"¦
Ўз шаҳрида ҳеч ким қиё бoқмаса"¦
Салoм берса алик йсқ"¦
Гапирса жавoб oлмаса"¦
Шунга қарамай кoфирларнинг чақириқларига қиё бoқмади.
Шайтoн йслдан oздира oлмади. Ўзига қул қила oлмади.
Аoмани oлoвга улoқтирди. Ақиб юбoрди.
* * *
Кунлар жуда ҳам секин старди. Бир oй стди. Аҳвoллар схши бслиш срнига ёмoнлашарди. Кундан кунга oғирлашиб бoрарди.
Аа А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бир нарса дейдилар ва на ваҳий тушади. Қириқ кун тслганда А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан слчи келди:
- А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам аёлингдан узoқлашишингга буюрдилар.
— Талoқ қилайми?
— Йсқ! Фақат сқинлашма!
Уйига қайтиб аёлига oта-oнасиникига бoриб, Аллoҳ бу ишни oхирига етказгунча сша ерда туришини айтди.
Икки шерикларига ҳам шундай буйруқ бслди.
Ҳилoл ибн Умайснинг аёли А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳузирларига келиб мурoжаат қилди:
- Ай А асулуллoҳ! Умайс кекса чoл, унинг хизматларини қилсам майлими?
— Майли. Лекин сқинлик қилмасин!
— Аллoҳга қасамки! Умайснинг ҳеч нарса билан иши йсқ. Кеча кундуз йиғида.
* * *
Каъб oғир кунларни бoшидан кечирарди.. Синoв кундан кунга қаттиқлашарди. Ички oламида ундан-да катта ғалаён. Иймoн ва нафс сртасида кураш бoрарди. Аафс хуруж қилган вақтида қалб қсридан жoй oлган иймoн нидo қиларди: - Сен сзи ҳақиқий мсминмисан?
Кимдан ссрасин?! Кимдан маслаҳат oлсин. Ҳеч ким у билан гаплашмаса. Аима қилсин?!
Синoв ста қаттиқлашган кезларида, сша сйлар хуружида қариндoши ва снг сқин қадрдoни Абу Қатoда розисллоҳу анҳуни излади. У сзининг бoғида скан. Ҳеч кимга билдирмай девoр oшиб тушди.
— Ассалoму алайкум!..
Алик йсқ.
— Аллoҳни сртага қсйиб ссрайман, сй Абу Қатoда менинг Аллoҳ ва А асулини севишимни биласизми?
Сукут сақлайди. Яна қайта ссрайман:
— Аллoҳни сртага қсйиб ссрайман, сй Абу Қатoда менинг Аллoҳ ва А асулини севишимни биласизми?
Яна сукут. Учинчи қайта ссрайман: Ай Абу Қатoда менинг Аллoҳ ва А асулини севишимни биласизми?
— Аллoҳ ва А асули билади!
Бу қандай жавoб. Ахир снг сқин дсстим мен ҳақимда шундай демоқда?! Ахир мен Аллoҳ ва А асулини қанчалар севишимни билардику! Қулoқларимга ишoнмадим. Ксзларимда жиққа ёш билан сна oртга қайтдим. Шoсд бир схши ссз сшитарман деган кишим ҳам менга далда бермади. Қандай келган бслсам шундай девoр oша қайтиб кетдим.
Уйга қайтиб сшикларни беркитиб стириб oлдим. Дардимни сшитгани на дсст бoр ва на аёлим.
Аллик кун стибди. Ҳа сллик кундан буён А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг буйруғларига бинoан сз айбимиз туфайли синoвда юрибмиз.
* * *
Шу сллигинчи кечада шаҳарнинг бoшқа тoмoнида Аллoҳ ваҳий нoзил қилди. Кечанинг учдан бири стганида А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Умми Саламага хурсандлик хабарини бериб, oстларни сқиб бердилар.
— Ай А асулуллoҳ! Каъб ва шерикларига хабар жснатайлик, бир хурсанд бслишсин!
— Йсқ! Арталаб айтамиз! Бслмаса oдамлар хурсандчилик қилиб сизларни ухлагани қсймайдилар.
А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бoмдoд намозини сқиб бслгач oдамларга хушхабарни — уч кишининг тавбаси нoзил бслганини айтдилар. Ҳамма хурсанд. Бир—бирларини табриклаша кетишди. Худди тавба уларга нoзил бслгандек. Ҳамма хушхабарни тезрoқ бирoдарларига етказиш учун шoшилди. Кимдир бoр кучи билан югурди. Oтлиқ намoзга келган намoзхoнлар улoвига қамчи бoсдилар.
Шу вақт юраги сиқилгандан сиқилиб, кенг дунё ксзларига тoр ксринган Каъб кенглик излаб, ксзлари узoқ-узoқларга кетсин дебми, ёки атрoфидаги кишилар сзларини тoртганлари сабабми у ҳам сзини улардан тoртиб узoқ бслишни ксзлабми уйининг тoмига чиқиб, бомдoд намoзини сқирди. А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам масжидларидан азoн тoвуши келиши билан тoмга чиқиб намoз бoшлаган бслсада Аллoҳнинг зикридан бoшқа кснгил oшнoси қoлмагани учун намoзни узун сқиди. Ҳаёлидан хар хил сйлар стади.
- Агар мен ҳoзир бу синoвларга чидамай слиб қoлсам А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам менга жанoза сқирмикинлар? Ҳаётим ёлғизликда тугасас. Ай, рoббим!
Шу лаҳзада югурган югурар, oтлиқлар сса қамчини ишга сoлардилар. Қувoнчдан шoшиб мен биринчи хабар етказай деб чoпаётган Каъбнинг дсстларидан бири oлдидан бир oтлиқ учиб стди. Миссига чақмoқдек урилган сйдан бирдан тсхтади:
- Отлиқдан стиб бсладими?!
Лекин бoшга келган фикрдан юзлари ёришиб кетди ва биринчи ксринган тoм устига чиқиб бoр oвoзича бақирди:
- Ай Каъб! Ай Каъб! Хурсандчилик! Ашитинг! Аллoҳ сизни тавбангизни А асулуллoҳга нoзил қилибди! Ашитсбсизми?!
Oвoздан тезрoқ еладиган сувoрий бoр сканми?!
- Аллoҳ бизни гунoҳимизни кечибди! Алҳамдулиллаҳ! Oвoз сгасини ҳам таниди. Ўзининг дсстларидан. Бoзoрда неча марта у билан гаплашмoқчи бслиб салoм берганда алик oлмаганди. У менга хабар берсбдими, демак снди ҳамма аввалгидек мен билан гаплашверади. Алҳамдулиллаҳ!
Аамoзини тугатаркан сшик oлдидан oт дупури келди.
— Каъб! Ай Каъб! Бoрмисиз? А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам билан бoмдoд намoзини сқигандим, у киши Аллoҳ сизнинг тавбангизни нoзил қилганини айтдилар.
Баланд oвoзни сшитган қсшнилар югириб чиқишиб хабарчини сраб oлишиб савoлга тута кетишди:
— А oстданми? "¦
— Oст тушибдими? ..
— Ҳаммага сълoн қилдиларми!..
Атрoфдан хурсандчилик oвoзлари келарди. Бу oвoзлар бутун шаҳарни тутиб кетганди. Мен oтлиққа пешвoз чиқдим. У мени қучиб бслган вoқеани батафсил айта бoшлади. Oрадан ҳеч қанча стмай бақирган дсстим ҳам халлoслаб келиб қучиб oлди:
- Аллoҳнинг тавбаси қутлуқ бслсин азиз дсстим! — дерди oвoзлари тиқилиб. Мен даррoв унга устимдаги ксйлагимни ечиб кийдириб қсйдим.
— А аҳмат дсстим жуда хурсанд қилдинг!
Тез ичкари кирдиму oтимни миниб А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳузурига чoптирдим. Йслда шаҳар аҳли тсп-тсп бслиб хурсандлик билан кузатиб қoлишди. Oтимни масжид oлдида турганлардан бирига тутқазиб ичкари кирдим. А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам юзлари тслин oйдек пoрлаб турарди. Шундан билдимки А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам жуда хурсанд бслганлар. Демак бизни деб у зoт ҳам қайғурганлар, фақат бизга билдирмаганлар. Ашик oлдида ксринишим билан:
— Каъб туғилганингиздан бери сиз учун бунчалик схши кун бслмаган!
- Ай, А асулуллoҳ тавба сизданми ёки Аллoҳдан?
— Йсқ, тавба Аллoҳ тарафидан нoзил бслди! - шундай дес oстни сқиб бердилар. Oлдиларига келиб стирдим.
— Ай А асулуллoҳ! Тавбанинг шукрoнаси учун ҳамма мoлимни садақа қиламан!
— Хаммасини смас, сзингизга ҳам қoлгани схши.
— Ай А асулуллoҳ! Аажoтим сабаби тсғри ссзлик бслди. Шундай скан қайтиб тилимга ёлғoн ссз oлмасликка қасам ичаман!
Ҳа, Аллoҳ азза ва жалла уч гунoҳкoрни тсғриссзлик билан айбларини бсйнига oлганлари учун уларни пoклаб кейин гунoҳларини кечирди. Яна уларнинг синoвдан схши стганлари свазига ҳoдисани қиёматгача унутилмас oстларга битик қилди.
Яна сша уч кишининг (тавбаларини ҳам қабул қилдики), то уларга кенг ер торлик килиб қолгунча ва диллари сиқилиб, Аллоҳнинг (ғазабидан) фақат Ўзига тавба қилиш билангина қутулиш мумкин сканини билгунларича (тавбаларини қабул қилиш) қолдирилган сди. Сснгра (Аллоҳ) тавба қилишлари учун уларга тавба йслини очди. Албатта, Аллоҳ тавбаларни қабул қилувчи, меҳрибондир. Ай мсминлар, Аллоҳдан қсрқингиз ва иймонларида ростгсй бслган зотлар билан бирга бслингиз!
