Alloh taolo Muso (a.s.) uchun to‘qqizta payg‘ambarlik mo‘‘jizasi berganini va undan bittasi «qo‘l» ekanligini «Naml» surasida bayon etgan:


«Qo‘lingni qo‘yningga tiq, u hech qanday yomonliksiz oppoq bo‘lib chiqur. Bu mo‘‘jizalar sen Fir’avn va uning qavmiga olib boradigan to‘qqiz mo‘‘jiza ichidadir. Darhaqiqat, ular itoatsiz qavm bo‘ldilar». (Naml, 12.)

Alloh taolo avvalgi ikki sura — «Qasos» va «Toha»da aytilgan qo‘l va aso mo‘‘jizalarini va «Naml»da aytilgan yana yettita mo‘‘jizani birga qo‘shib, «Subhon» surasida to‘qqiz mo‘‘jiza haqida bayon etadi:


«Biz Musoga to‘qqizta aniq mo‘‘jiza ato etdik. (Muso (a.s.)ga ato etilgan to‘qqiz mo‘‘jiza borasida har-xil rivoyatlar mavjud. Bir rivoyatda ular — Muso qo‘lining yog‘dusi, aso, to‘fon, chigirtka, bit-burga, qurbaqalar, qon, tosh suvi, Tur tog‘i deyilsa, boshqasida qahatchilik va mevasizlik deyiladi. Abdulaziz Mansur. Qur’oni Karim ma’nolarining tarjimasi. 292-bet.) So‘ng u Fir’avn huzuriga kelgan paytida, (unga): «Isroil avlodlarini (o‘z yurtlari — Shomga qo‘yib yuborishni, Fir’avndan) so‘ragin!» - (deb buyurdik). Shunga Fir’avn unga: «Ey Muso, haqiqatan, men seni sehrlangan, deb o‘ylamoqdaman» - dedi. (Muso) dedi: «(Ey Fir’avn,) sen anavi mo‘‘jizalarni faqat osmonlar va Yerning Parvardigori hujjat qilib nozil qilganini aniq bilursan. Hech shubha yo‘qki, ey, Fir’avn, men seni halok qilinuvchi deb bilurman». (Al-Isro, 101-102.)

Bu to‘qqiz mo‘‘jizaning yettitasi «A’rof» surasida birma-bir sanab beriladi:


«Fir’avn qavmini zora eslatma olsalar, deb qahatchilik yillariga va mevalarning taqchilligiga duchor etdik. Bas, ularga yaxshilik kelganda: «Bu bizga xos» - deydilar. Agar ularga biror noxushlik yetsa, Muso va u bilan birga imon keltirgan kishilardan shumlanadilar. Ogoh bo‘lingki, ularning (yaxshi-yomon) amallari Allohning huzuridadir. Lekin buni aksariyatlari bilmaydilar. Ular Musoga aytdilar: «Bizni sehrlash uchun har qanday mo‘‘jiza keltirsang ham, biz senga imon keltiruvchi emasmiz». Shundan keyin ular ustiga to‘fon, chigirtka, bit, baqalar va qon (balolari)ni aniq mo‘‘jizalar sifatida yubordik. Shundan so‘ng ham ular kibr qildilar va o‘zlari oldindan jinoyatchi qavm edilar». (A’rof, 130-133.)          

Alloh taolo Muso (a.s.)ni payg‘ambar qilib tayinlab, keyin mo‘‘jizalar bilan ham quvvatlab, Fir’avn huzuriga yubormoqni iroda qildi. Muso (a.s.)ning yodlariga Misrda bir qibtiyni o‘ldirib qo‘yib, qochib ketganlari tushdi va Parvardigorga iltijo qildilar:


«Muso dedi: «Ey, Robbim, men ulardan bir jonni o‘ldirib qo‘yganman. Bas, meni o‘ldirishlaridan qo‘rqurman. Birodarim Horun mendan ko‘ra tili burroroq. Bas, uni ham men bilan birga meni tasdiqlaydigan yordamchi qilib yuborgin. Chunki, ular meni yolg‘onchi qilishlaridan qo‘rqaman». Alloh dedi: «Biz seni birodaring bilan quvvatlantirurmiz va ikkingiz uchun saltanat (g‘alaba) ato qilurmiz. Bas, ular sizlarga biror ziyon yetkaza olmaydilar. Bizning mo‘‘jizalarimiz bilan sizlar ham, sizlarga ergashganlar ham g‘olibdirlar». (Qosos, 33-35.) 

Alloh taolo bular haqida «Toho» surasida ham bayon etgan:


«Endi Fir’avnning huzuriga bor! Haqiqatan, u haddan oshdi («Xudoman» deb da’vo qildi). Muso dedi: «Ey, Robbim, bag‘rimni keng qilgin, ishimni oson qilgin, tilimdan tugunni(Muso alayhissalomni chaqaloqlik paytlarida Fir’avn saroyidagilar juda yaxshi ko‘rishardi. Fir’avnning o‘zi ham Musoni qo‘lida ko‘tarib, o‘tirganda tizzasida olib o‘tirardi. Bir kuni Muso Fir’avnning soqoliga chang solib, yulib oldi. Bundan g‘azablangan Fir’avn chaqaloqni o‘limga buyurdi. Osiya Musoni himoya qilib, uning aqlsiz go‘dakligiga ishora qildi va eriga: "œBu chaqaloq tilla bilan cho‘g‘ning farqiga yetmaydi-yu, sizga dushmanlik qilarmidi?!" — deb, gapining isboti uchun uning oldiga bir tovoq oltin va bir tovoq cho‘g‘ni keltirishdi. Muso qo‘lini oltinga cho‘zganda, Jabroil farishta kelib, cho‘g‘ga to‘g‘irlab qo‘ydilar. Muso cho‘g‘ni ushladi, qo‘li kuyib darhol uni og‘ziga olib borganda, qo‘liga ilashib chiqqan cho‘g‘ Musoning tilini kuydirdi. Shundan so‘ng Musoning tili duduq bo‘lib qolgan edi. Ibn Kasir. Qisasul-anbiyo. Qohira. 236-bet) (duduqlikni) yechib yuborgin, toki ular (qavmim) gapimni anglasinlar. Menga o‘z ahlimdan vazir qilgin, ya’ni birodarim Horunni. U bilan belimni baquvvat qilgin. Va uni ishimda (ya’ni payg‘ambarlik ishida) sherik qilgin. Toki, biz Senga ko‘proq tasbeh aytaylik, va Seni ko‘proq yod etaylik. Albatta, Sen bizni ko‘ruvchi zotsan. Alloh dedi: «So‘ragan narsang senga ato etildi, ey, Muso!». (Toha, 24-36.) 

Alloh taolo Muso (a.s.)ning duolarini ijobat qilib, talablarini qondirganini «Maryam» surasida ham ta’kidlaydi:



«Biz unga o‘z fazlimiz bilan birodari — Horunni payg‘ambar qilib berdik». (Maryam. 53.)

Oysha onamiz (r.a.) haj yo‘lida ketayotib, bir odamning: «Qaysi aka o‘zining ukasiga eng ishonchli sherik bo‘lgan?» - deb savol qilganini eshitdilar. Butun qavmdagilar sukut saqlab, javobga og‘iz ochmadilar. Shunda Oysha onamiz (r.a.) atrofdagilarga dedilar: «Musoning duosi bilan akasi Horunni Alloh taolo eng ishonchli sherik qilgan». (Ibn Kasir, Qisasul anbiyo. Qohira, 236-bet.)

Shunday qilib, Alloh taolo Muso va Horun payg‘ambarlarni birgalikda Fir’avn va uning qavmini hidoyatga chaqirish uchun Misrga yubordi.


«(Ey Muhammad,) eslang, Robbingiz Musoga nido qilib: «Zolimlar qavmiga borgin — Fir’avn qavmiga. Ular (Mendan) qo‘rqmaydilarmi?» - degan edi. Muso aytdi: «Ey Robbim, (borurman, lekin) ular meni yolg‘onchi qilishlaridan qo‘rqaman. Dilim tang bo‘lur, tilim esa burro emas. Bas, (birodarim) Horunga ham (payg‘ambarlik) yuborgin! Yana ular nazdida mening gunohim bor. Bas, meni o‘ldirib qo‘yishlaridan qo‘rqaman». Alloh aytdi: «Yo‘q (o‘ldira olmaslar)! Bas, (Horun bilan) mo‘‘jizalarimizni olib boringlar! Albatta, Biz sizlar bilan birga (savol-javoblaringizni) tinglab turuvchidirmiz. Bas, ikkovingiz Fir’avnga borib aytinglar: «Haqiqatan, biz olamlar Parvardigorining elchilarimiz. Isroil avlodini bizga qo‘shib (o‘z yurtlari — Falastinga) jo‘natgin! Fir’avn Musoga dedi: «Biz seni bolalik chog‘ingda o‘z ichimizda tarbiyalamaganmidik, umringning bir necha yilida oramizda turgan eding-ku! Keyin noshukrlardan bo‘lib qilgan ishingni qilgan eding-ku!». (Shuaro, 10-19.)

Alloh taolo Muso (a.s.) va Horun (a.s.)ni Fir’avnning huzuriga yuborar ekan, uning va qavmining huzurida qo‘pollik qilmasdan, o‘zlarini odob doirasida saqlashni, imkonlarining boricha muloyimlik bilan da’vat qilishni, Fir’avn xudolik da’vosini qilib, adashayotganini, u Allohning oddiy bandalaridan biri ekanligini, u o‘ziga noloyiq da’vo sababli, uning qavmi esa unga ergashganligi sababli zalolatda ekanligini aytib, zarur bo‘lganda mo‘‘jiza ko‘rsatish bilan o‘zlarining haq payg‘ambarliklarini isbotlashni buyurdi. Shu bilan birga ularning zimmasiga Fir’avndan Isroil avlodiga o‘z yerlari — Falastinga chiqib ketishga ijozat berishini talab qilishni ham yukladi:


«Ikkovingiz Fir’avnning oldiga boringiz, chunki u (Men — xudoman), deb haddidan oshdi. Bas, unga yumshoq so‘z so‘zlangiz! Shoyad, u eslatma olsa yoki (halok bo‘lishidan) qo‘rqsa». (Toha,  43-44.)

Har qanday odamning qalbini zabt etish uchun unga shirin muomala, yumshoq so‘z, ochiq yuz bilan ro‘baro‘ bo‘lish kerak. Shuning chun ham Alloh taolo barcha payg‘ambarlarga xuddi shunday sifatni fazilat qilib bergan. Qaysi payg‘ambarning tarixini o‘qimang, u o‘z qavmiga shirin muomala qilganini, qavmning inkoriga, tazyiqiga matonat bilan chidaganining guvohi bo‘lamiz.

Ustoz H. S. Karomatovning payg‘ambarlar tarixiga oid yozgan kitobini «Xo‘rlangan payg‘ambarlar g‘alabasi» deb nomlashi ham bejiz emas. Bunda barcha payg‘ambarlar o‘z qavmlari tomonidan qo‘pollik, munkirlik bilan qarshi olinib, ularga nisbatan yomon munosabatda bo‘lishgani, xo‘rlashgani, azoblashgani, shunga qaramay, payg‘ambarlar sabr-matonat, afv-mag‘firat, rahm-muruvvat ko‘rsatishib, oxir-oqibat g‘oliblik ular tarafida bo‘lganiga ishora bor.

Payg‘ambarlardan biri Yunus (a.s.)ning ana shu xos fazilatdan biroz chekinishlari natijasi esa, u kishining o‘zlari jiddiy sinovga giriftor bo‘lishlari bilan yakunlandi. Agar Yunus (a.s.) Allohga ma’qul bo‘ladigan iltijoni qilmaganlarida, bu chekinish nima bilan yakunlanishi faqat Allohga ayon edi, ya’ni nahang qornida qiyomatgacha qolib ketishlari mumkin edi.

Shuning uchun Alloh taolo Payg‘ambarimiz (s.a.v.)ni payg‘ambar qilib, Quraysh ahlini da’vat etishga yuborayotganda shunday dedi:


«(Ey Muhammad,) Rabbingizning yo‘li (dini)ga hikmat va chiroyli nasihat bilan da’vat qiling! Ular bilan eng go‘zal uslubda munozara qiling!». (Nahl, 25.)

«Ankabut» surasida esa «Ahli kitoblar»ga ham muloyim muomala qilishga, ular bilan qo‘pollik qilib, mujodala qilmaslikka buyurgan:



«(Ey mo‘minlar) sizlar ahli kitob bilan faqat eng chiroyli uslubda munozara qilinglar, illo ularning orasidagi zulm (tajovuz) qilganlar bundan mustasnodirlar». (Ankabut, 46.)

Vahb ibn Munabbahning aytishicha, Alloh taolo Muso va Horunga «Bas, unga yumshoq so‘z so‘zlangiz!» deganida:  «Mening kechiruvchiligim va mag‘firatim g‘azabimdan va azobimdan osonroq»ligini aytinglar», - degan edi.



«Bas, sizlar uning oldiga borib (aytinglar): «Biz Parvardigoringning elchilaridirmiz. Isroil avlodini biz bilan birga qo‘yib yuborgin, ularni azoblamagin. Biz senga Rabbing tomonidan hujjat keltirdik. Hidoyatga ergashganlarga salom (omonlik) bo‘lur». (O’sha sura, 47.) 

Muso (a.s.) bilan Horun (a.s.) Fir’avnning huzuriga borib, uni Haq yo‘liga chaqirishdi. Fir’avn Muso (a.s.)ga:


«Biz seni bolalik chog‘ingda o‘z ichimizda tarbiyalamaganmidik, umringning bir necha yilida oramizda turgan eding-ku! Keyin noshukrlardan bo‘lib qilgan ishingni qilgan eding-ku!» (Muso (a.s.) aytdi: «O’shanda men u ishni yanglishganlardan bo‘lib qilgan edim. So‘ngra sizlardan qo‘rqib qochib ketdim. Keyin Rabbim menga hikmat berdi va meni payg‘ambarlardan qildi. O’sha sen menga minnat qilayotgan ne’mat (aslida) sen Isroil avlodini qul qilib olishing tufaylidir. Fir’avn dedi: «Olamlarning Parvardigori (deganing) nima?» (Muso) aytdi: «Agar ishonadigan bo‘lsanglar, U osmonlar va Yerning hamda ularning orasidagi barcha narsalarning Parvardigori (murabbiysi)dir». (Fir’avn) atrofidagi (a’yon)lariga: «Eshitmayapsizlarmi?!», - dedi. (Muso) aytdi: «U sizlarning ham, o‘tgan ota-bobolaringizning ham Parvardigoridir. (Fir’avn) dedi: «Sizlarga yuborilgan bu payg‘ambaringiz, qasamki, jinnidir». (Shuaro, 18-27.)

«Fir’avnga kelib, mazkur so‘zlarni aytishgach, u dedi: «Ikkingizning rabbingiz kim, ey Muso?» (Muso) aytdi: «Rabbimiz har bir narsaga O’z yaratuvchiligini ado etib (ko‘rsatib), so‘ngra (uni) to‘g‘ri yo‘lga yo‘llagan zotdir». (Fir’avn) dedi: «Unda avvalgi avlodlarning holi nedir? (Rabbing ularni ham azoblaganmi?)». (Muso) aytdi: «Ular haqidagi ma’lumot Rabbim huzuridagi Kitob (Lavhul-mahfuz)dadir. Rabbim adashmas va unutmas». ( Toha, 49-52.)

Buni eshitgan Fir’avn juda g‘azablandi va:


«Qasamki, agar mendan o‘zgani iloh qilib oladigan bo‘lsang, albatta, men seni zindonbandlardan qilurman». - dedi. (Muso) aytdi: «Agar men senga aniq narsa (mo‘‘jiza) keltirsam-chi? (Fir’avn) dedi: «Bas, agar rostgo‘ylardan bo‘lsang, o‘sha mo‘‘jizangni keltir-chi!». (Shuaro, 29.)