Misr hududida toza ichimlik suvi qolmagan edi. Nil daryosidanmi yoki quduq-buloqlardanmi yo biror idishdanmi suv ichmoqchi bo‘lsalar, o‘sha onda qip-qizil qonga aylanardi. Bu holat bani Isroilga bilinmasdan, faqat qibtiylargagina bilinishi ayni mo‘‘jiza edi. (Ibn Kasir. Qisasul anbiyo. Qohira. 256-bet.) 


"œUlar ustiga azob tushganda dedilar: «Ey, Muso! Rabbinga sendagi bergan ahdi bilan biz uchun duo qil! Qasamki, agar bizlardan shu azobni ko‘tarsang, albatta, senga imon keltiramiz va sen bilan birga Isroil avlodini (o‘z yurtlariga) jo‘natamiz!"

Ulardan o‘zlari yetib borayotgan ma’lum muddatgacha azobni ko‘targanimizda esa, nogoh ular yana ahdni buzyaptilar.


«Bas, Biz ulardan «o‘ch» oldik — oyatlarimizni yolg‘onga chiqarganlari va ulardan g‘aflatda bo‘lganlari sababli ularni dengizga g‘arq qildik». (A’rof, 134-136.)

Fir’avn Muso (a.s.)ni nihoyatda usta sehrgar deb bilardi. Uni Alloh taolo tarafidan yuborilgan payg‘ambarligini e’tirof etgisi kelmas edi. Qanday yo‘l va tadbir bilan bo‘lmasin, Musoni yolg‘onchi ekanligini qavmiga isbotlab berishni xohlardi. Bu safar endi Musoni yuborgan Allohning o‘zini qidirib ko‘rish, u bilan yuzma-yuz uchrashish, balki uning yo‘qligini shu usul bilan isbotlab berishni istab qoldi.


"œFir’avn aytdi: «Ey Homon, men uchun bir baland minora qurgin, shoyadki men uning ustiga chiqib yo‘llarga yetsam, osmonlarning yo‘llariga. Zora Musoning ilohini ko‘rsam, darhaqiqat, men uni yolg‘onchi deb gumon qilmoqdaman". (G’ofir, 36-37.)
 

Fir’avn: «Ey odamlar, men sizlar uchun o‘zimdan boshqa biror ilohni bilmasman. Bas, ey Homon, loyni pishirib, (g‘isht quyib) men uchun bir baland burj (minora) bino qil, shoyadki, men (uning ustiga chiqib) Musoning ilohini ko‘rsam. Men uni yolg‘onchilardan deb o‘ylamoqdaman» - dedi. (Qosos, 38.)

Allohning payg‘ambarlari Muso va Horunning da’vatlariga, mo‘‘jizalariga qavm ishonmayotgan bo‘lsa-da, ulardagi biroz ikkilanishni sezgan Fir’avn o‘zini mensimay, Musoning yo‘liga yurib ketishlaridan cho‘chidi va qavmiga o‘z g‘azabini izhor qildi.


"œFir’avn o‘z qavmiga jar solib dedi: «Ey qavmim, Misr podshohligi va mana bu ostimdan oqib turgan daryolar meniki emasmi?! Axir ko‘rayapsizlarmi?! Yoki mana bu hozir (maqsadini) ochiq bayon qila olmaydigan kimsadan (Musodan) men yaxshiroq emasmanmi?! Bas, unga oltin bilaguzuklar tashlanganida edi yoki u bilan birga farishtalar hamroh bo‘lib kelganda edi!» Bas, u o‘z qavmini tezlatgan edi, ular unga itoat etdilar. Darhaqiqat, ular fosiq qavm edilar". (Zuxruf, 51-54.)

Fir’avn hamma jihatdan o‘zidan ustun bo‘lgan va ketma-ket mo‘‘jizalar bilan mot qilib, uning «oliy rabbingizman» deb qilgan da’vosini puchga chiqarayotgan Muso payg‘ambarga teng kelolmasligini tushunib, undan qutulishning eng oxirgi chegarasi — o‘ldirib qutulishni fikr qila boshladi:


"Fir’avn dedi: «Menga qo‘yib beringlar, Musoni o‘ldiray. (Qani) u Parvardigoriga duo qilsin-chi (unga najot berarmikin)! Men (Muso) sizlarning diningizni o‘zgartirib yuborishidan yoki yer yuzida buzg‘unchilikni avj oldirishidan qo‘rqmoqdaman». Muso aytdi: «Men Rabbim va Rabbingiz bo‘lgan Allohdan Hisob kuniga imon keltirmaydigan barcha mutakabbirlarning yomonligidan panoh berishini so‘rayman. (Shunda) Fir’avn zodagonlaridan bo‘lgan, o‘zining imonini yashirib yuradigan bir mo‘min kishi dedi: «Bir kishini, «Mening Rabbim Allohdir», - degani uchun o‘ldirasizlarmi?! Holbuki, u sizlarga Rabbingiz tomonidan hujjatlarni keltirgandir. Agar u yolg‘onchi bo‘lsa, yolg‘oni - o‘ziga! Bordiyu rostgo‘y bo‘lsa, u holda sizlarga u va’da qilayotgan azoblardan ayrimlari yetib qoladi-ku! Albatta, Alloh haddan oshuvchi va yolg‘onchi kimsalarni hidoyat qilmas. Ey qavmim, bugun-ku hukmronlik sizlarniki, shu yerda g‘olibsizlar. Endi agar, bizlarga Allohning azobi kelsa, kim bizlarga yordam berur?! Fir’avn aytdi: «Men sizlarga faqat o‘zim ra’y qilayotgan narsani (Musoni o‘ldirishni) ko‘rsatayapman va men sizlarni faqat to‘g‘ri yo‘lga yetaklayman". (G’ofir, 26-29.)

Mufassirlarning aytishlaricha, imonini yashirgan, Fir’avnning fikriga qarshi chiqib, unga e’tiroz bildirgan va qavmini Allohning azobi tushib qolishidan ogohlantirgan kishi Fir’avnning amakivachchasi edi.

Ibn Abbos aytadilar: «Qibt qabilasidan faqat ikki kishi imon keltirgan bo‘lib, biri shu kishi, ikkinchisi Fir’avnning xotini Osiya binti Mazohim edi».

Mazkur mo‘min kishining ismini ad-Doruqutniy «Sham’on», Ibn Jarir esa «Xayr» deb keltirganlar.

Payg‘ambarimiz (s.a.v.) dedilar: «Jihodning eng afzali zolim sulton huzurida rost so‘zlashdir».

«Imonli kishi»ning Fir’avn huzuridagi jur’atli so‘zi Allohning payg‘ambarini himoyasi uchun aytilgani tufayli darajalarning eng yuqorisiga loyiqdir. (Ibn Kasir. Qisasul-anbiyo. Qohira. 249-bet.)


"œImon keltirgan kishi dedi: «Ey qavmim, men sizlarning ustingizga ham xuddi o‘tgan firqalar kuni tushib qolishidan qo‘rqaman. (Ular) Nuh qavmi, Od, Samud qabilalari va ulardan keyingi (kufr yo‘lini tutgan) kimsalarning ishi kabidir. Holbuki, Alloh bandalari uchun zulm qilishni istamas". (G’ofir, 30-31.)   

«Imonli kishi» ularni ko‘p nasihatlar qilib, jon kuydirib hidoyatga chorladi, aniq bilardiki, qavmi agar imonga kelsa, yaxshi, agar imonga kelmasa, unda o‘ziga zarar yetkazishlari ham mumkin. Ammo mo‘‘jiza tufayli «imonli kishi» halokatdan saqlanib qoldi:



«Hali men sizlarga aytayotgan so‘zlarni eslaysizlar. Men o‘z ishimni Allohga topshirurman. Zero, Alloh bandalarini ko‘rib turuvchidir». Bas, Alloh u (imon keltirgan kishi)ni ularning yomon makrlaridan saqladi va Fir’avn zodagonlarini yomon azob o‘rab oldi. (G’ofir, 45.)

Muso (a.s.) va Horun (a.s.) qancha sa’y-harakat qilmasinlar, Fir’avn qavmidan juda oz kishi imonga keldi. Mufassirlarning ta’kidlashicha, qibtiylardan faqat uch kishi: Fir’avnning xotini Osiya, amakivachchasi Sham’on va Musoni Fir’avnning g‘azabidan ogohlantirib, hijrat qilishga ko‘ndirgan shaharlik kishi imonga kelgan edilar.

Ibn Abbos (r.a.) aytadilar: «Mazkur imonga kelgan uch kishidan murod sehrgarlardan boshqalardir».

Ba’zi olimlarning fikrlaricha, Muso va Horunga bani Isroilning hammasi, qibtiylardan ham katta guruh, bundan tashqari sehrgarlarning hammasi imon keltirgan edilar. Bu gapning rostligiga Qur’on oyati dalildir:


"œMusoga Fir’avn qavmidan faqat bir guruh kishilar Fir’avn va uning zodagonlarining fitna qilishlaridan xavfsiragan holda imon keltirdilar. Zero Fir’avn Yerda «oliy» va isrofgar tajovuzkorlardandir". (Yunus, 83.)

Shayx Abdulaziz Mansur ushbu oyatning tarjimasida: «Musoga qavmidan faqat bir guruh kishilar Fir’avn va uning zodagonlarining fitna qilishlaridan xavfsiragan holda imon keltirdilar» - deb, Isroil avlodlarining barchasi emas, bir qismi imonga kelganligini aytgan.

Mazkur oyatning tafsirida Ibn Kasir shunday deydi: «Illo zurriyyatun min qovmihi» oyatidagi zamir Fir’avnga qaytadi. Chunki oyat mazmunining yo‘nalishi shuni taqozo qiladi. Ba’zilar zamirni Musoga qaytadi, deydilar. Avvalgi gap sahihdir. Chunki, Fir’avnning jabborligidan uning qavmi orasidagi mo‘minlar imonlarini yashirishga majbur bo‘lganlar.

Musoning qavmi esa, ular imonlarini yashirsalar ham, yashirmasalar ham jabbor podshoh va kofir qavmning zulmi ostida edilar. Shuning uchun Muso (a.s.) o‘z qavmlarini sabrga, tavakkulga chaqirgan edilar:



Muso dedi: «Ey qavmim! Allohga imon keltirgan ekansizlar, bas, Unga tavakkul ham qilingizlar, agar musulmon bo‘lsangizlar, albatta». Bas, ular dedilar: «Allohgagina tavakkul qildik. Ey Rabbimiz! Zolimlar qavmiga bizni fitna (aldanuvchi) qilib qo‘ymagin! O’z rahmating bilan bizni kofirlar qavmidan xalos etgin!». (Yunus, 84-86.)

Muso va Horunga imon keltirganlarning soni ko‘paygani va shunga qaramay ular kofirlarning tazyiqi ostida yashashga majbur bo‘lgani uchun, Alloh taolo payg‘ambariga mo‘minlar uchun ibodatxona (masjid) bino qilishni, ko‘p ibodat bilan Allohga iltijo va tazarru’ qilishib, shu yo‘l bilan kofir qavmdan najot topishlarini vahiy qildi:


Muso va uning birodariga vahiy orqali: «Qavmlaringiz uchun Misrda uylar hozirlangiz va uylaringizni qibla (namozgoh) etib, namoz o‘qingizlar va mo‘minlarga esa (ey, Muso) xushxabar (Bu "œxushxabar" Fir’avn ustidan qilinadigan g‘alabaning xabaridir.) bering!» - deb aytdik. (Yunus, 87.)

Barcha mo‘minlar ibodatda qoim bo‘lishib, Allohdan najot so‘rashga o‘tdilar. Muso (a.s.) esa butun qavmlariga najot so‘rab, Allohga iltijo bilan shunday duo qildilar:


Muso dedi: «Ey, Rabbimiz! Sen Fir’avn va uning zodagonlariga bu dunyoda zebu ziynat va molu mulk ato etding. Ey, Rabbimiz! (Bu esa, odamlarni) Sening yo‘lingdan ozdirishlariga sabab bo‘ldi. Ey, Rabbimiz! Mol-mulklarini barbod et va dillarini qattiq qil, toki (qiyomatda) alamli azobni ko‘rmagunlaricha imon keltirmasinlar». Alloh dedi: «Ikkingizning duoingiz ijobat etildi. Endi, to‘g‘ri bo‘lingizlar! Bilmaydiganlarning yo‘liga zinhor ergashmangizlar!». (Yunus, 88-89.)

Muso (a.s.)ning duolari sababidan Alloh taolo Fir’avn va uning qavmi to‘plagan barcha boyliklarni, oltin-kumushlarni, don-dun, urug‘larni oddiy qiymatsiz toshga aylantirdi. Bu voqea xalifa Umar ibn Abdulaziz huzurida so‘zlanganda, u o‘zining bir quliga: «Bor, xaltani olib chiq!» - deb buyurdi. Qul xaltani olib kelganda, uning ichidan toshga aylanib qotib qolgan don va tuxum chiqdi». (Ibn Kasir. Qisasul-anbiyo. Qohira. 261-bet.) 

Alloh aytadi:


"œBiz Musoga: «Bandalarim (Isroil avlodi) bilan tunda yo‘lga chiqqin! Albatta, sizlarning izingizga tushilur» - deb vahiy yubordik". (Shuaro, 52.)   



Biz Musoga: «Sen bandalarimni (Isroil avlodini) tunda olib ket va (ortingdan) yetib kelishdan xavf qilmagan va (g‘arq bo‘lishdan ham) qo‘rqmagan holingda dengizdan ularga quruq yo‘l och» - deb vahiy yubordik. (Toha, 77.) 

Mufassirlar va ahli kitoblardan ba’zilarining xabar berishlaricha, Muso (a.s.)ga bani Isroilni olib Misrdan chiqib ketish buyurilgan kuni, ular o‘zlarining bir milliy bayramlariga to‘planish uchun Fir’avndan ijozat so‘radilar. Fir’avn ichida norozi bo‘lsa ham, ijozat bermaslikning yo‘lini topolmadi.