MUNDARIJA

Bismillahir rohmanir rohim. Alloh subhonahu va taolo ko‘z bilan ko‘rib turganimiz va ko‘zimizga ko‘rinmaydigan butun borliqni  yaratgan qudrat sohibidir. Avval koinot yaratilib, undan so‘ng inson xalq qilingan. Azaldan yakkayu yagona Allohdan boshqa biror narsa mavjud emas edi. Alloh taolo o‘zining borligini, buyukligini, qudratini bildirish uchun oliy hikmati bilan osmonlarni, Yerni va undagi boyliklarni, o‘simliklarni yo‘qdan bor qildi. Yolg‘iz Allohning o‘zigagina itoat va ibodat qilishga buyurilgan farishtalar, insonlar va jinlarni xalq qildi.

Farishtalar ko‘zga ko‘rinmas mavjudot bo‘lib, nurdan yaratilgan, ularda nafs bo‘lmaganligi uchun taom yeyish, ichimlik ichish va shahvoniy hissiyotlarga berilishdan ozoddirlar.

Farishtalarning eng go‘zali va eng ulyg‘i Jabroil farishtadir.   
   
Ular Yerda emas, balki samovotda faqat ibodat bilan mashg‘uldirlar. Alloh taolo farishtalar haqida shunday xabar beradi:


«Haqiqatan, Robbingiz huzuridagi farishtalar Uning ibodatidan kibr qilmaydilar. Unga tasbeh aytadilar va Unga sajda qiladilar».(A’rof, 206.)

Alloh taolo insonlar singari farishtalarni ham turli daraja va martabada, turli vazifalarga mas’ullikda bir-biridan fazilatlik qilib yaratgan. Qur’oni karimda farishtalarning o‘z so‘zlari bilan aytgan sifatlari keltirilgan:


«(Farishtalar dedilar): «Bizlarning har birimiz uchun osmonlarda aniqki, ma’lum bir maqom bordir. Darhaqiqat, bizlar Alloh xizmatida saf tortib turguvchilardirmiz. Yana, bizlar (Allohga) tasbeh aytuvchilardirmiz».(Vas-soffot, 164-166)

Farishtalarning ba’zilari Allohning arshi va kursiysi xizmatida bo‘lsalar, ba’zilari jannat xizmatchilari, yana ba’zilari do‘zax xazanalaridir.


«Arshni ko‘tarib turadigan va uning atrofidagi farishtalar yagona Parvardigorlariga hamd bilan tasbeh ayturlar va Unga imon keltirurlar...».( G’ofir, 7.)

Ba’zi farishtalar yerdagi insonlarning yelkalarida doim bo‘lib, nomai a’mol kotiblari vazifasini bajaradilar:



«Holbuki, sizlarning ustingizda har bir ishingizni yod oluvchi farishtalar bor. Ular yozuvchi ulug‘ zotlardir. Ular sizlar qilayotgan ishlarni bilurlar». (Infitor, 10-12.)

Ba’zilari Alloh bilan payg‘ambarlar o‘rtasidagi elchilik vazifasidadirlar:


«Alloh elchilarni farishtalardan tanlar, insonlardan ham».( Haj, 75.)

Farishtalarning yana ba’zilari esa insonlarning ruhlariga vakil qilinganlar:


«Ayting, ey Muhammad! Sizlarga vakil qilingan o‘lim farishtasi jonlaringizni olur, so‘ngra Robbingizga qaytarilursizlar». (Sajda, 11.) 

Ular xilqat (yaratilish) jihatidan ham bir-birlaridan farq qiladilar. Alloh taolo Qur’oni karim oyatlarida:



«Hamd osmonlar va Yerning ilk bor yaratuvchisi hamda farishtalarni ikki, uch, to‘rt qanotli elchilar qiluvchi Allohgadir» (Fotir, 1.)- deb marhamat qilgan.

Ularning mavjudligiga imon keltirish har bir musulmonga farz qilingan:


«Payg‘ambar (Muhammad) o‘ziga Parvardigoridan nozil qilingan narsaga (oyatlarga) imon keltirdi va mo‘minlar ham. Ularning har biri Allohga, farishtalarga, kitoblarga va payg‘ambarlarga birortasini ajratmasdan imon keltirdi». (Baqara, 285)       

Jinlar va insonlarning maskani esa Yerdir. Har ikki toifa shu yerda istiqomat qiladi, tirikchilik qiladi va Allohning buyrug‘iga ham itoat qilishga buyurilganlar:



"Men jin va insni O’zimga ibodat qilishlari uchungina yaratdim". (Vaz-zoriyot, 56.)

Jinlar bilan insonlarning yashaydigan maskanlari Yer bo‘lsa ham, ularning yashash va taomlanish jihatlari bir-birlaridan keskin farq qiladi. Jinlar xilqati olovdan, inson xilqati esa oddiy Yer tuprog‘idandir:



«U insonni sopol yanglig‘ quruq loydan yaratdi. Jin (va shaytonlar)ni esa olovdan yaratdi». (Ar-Rohman 14-15.)

Shuning uchun har bir narsa o‘z xilqatini namoyon qilganidek, jinlar bir shaklda turolmasdan, beqarorlik qiladilar, olovdek shakl va joylarini o‘zgartirib turadilar. Jinlarning yeydigan taomi ham insonlarnikidan boshqacha bo‘lib, ular hayvonlar tezagi va suyaklar bilan oziqlanadilar.

Jinlar ham musulmon va kofir toifalarga bo‘linadilar. Bir zamonda insonlarga kelgan payg‘ambarlar ayni shu zamonda yashayotgan jinlarga ham payg‘ambar hisoblanadilar:


«Ey jinlar va insonlar jamoasi! Sizlarga o‘zlaringdan payg‘ambarlar kelib, sizlarga oyatlarimni aytib, ushbu Kuningizga yo‘liqishingizdan ogohlantirgan emasmidilar?». (An’om, 130.)

Payg‘ambarlarga munkir bo‘lgan insonlardek, jinlar orasida ham imon keltirmaydigan, payg‘ambarlarga dushmanlik kayfiyatida bo‘ladigan jinlar ham bor ekanligini quyidagi oyati karima bayon etadi:


"Albatta, bizlarning oramizda yaxshilar ham bordir va (shuningdek) oramizda undan berilar (yomonlar) ham bordir. Bizlar ilgari turli-tuman yo‘llarda edik". (Jin, 11.)



«Shuningdek, har bir payg‘ambarga insu jin shaytonlaridan dushman qilib qo‘ydik». (An’om, 112) 

Ana shunday jinlar toifasi Sulaymon payg‘ambarga musaxxar qilingani, baland imoratlar quruvchi va suv ostiga tushuvchi jinlar u kishining amriga farmonbardor bo‘lganlarini Alloh oyati karimalarda shunday bayon etadi:



«Sulaymon uchun jin, ins va qushlardan iborat lashkarlari to‘planib, tizilgan hollarida turdilar». (Naml, 17) 
 

«Yana jinlardan ham Parvardigorining izni bilan uning (Sulaymonning) qo‘l ostida ishlaydiganlarini bo‘ysundirib qo‘ygandirmiz. Ulardan kim Bizning amrimizdan chetlasa, Biz unga o‘t azobidan tottirib qo‘yurmiz. Ular (Sulaymonga) misdan u xohlagan narsalarni-mehroblar, timsollar, hovuzlar kabi katta laganlar va o‘choqlarga o‘rnashuvchi qozonlarni yasab berurlar». (Saba, 12-13.)