Alloh taolo Qur’oni karim oyatlarida bachchavozlarni juda haqoratli nomlar bilan atagan:


«Sizlar olamlardan farqli ravishda erkaklarga yaqinlashurmisizlar?! Hamda Rabbingiz sizlar uchun yaratgan jufti halollaringizni tark qilurmisiz?! Yo‘q, sizlar haddan oshuvchi qavmdirsizlar». (Shuaro, 165-166.)

Bu manfur odatga o‘rgangan qavmni Alloh taolo haddan oshgan-tajovuzkor deb nomlayapti. Ular Allohning shari’atiga tajovuz qilyaptilar va o‘zlariga jazoni chaqiryaptilar.


«Lut o‘z qavmiga dedi: «Shunday yomon fahsh ishni qilasizlarmi? Sizlardan oldin butun olamda hech kim uni qilmagan edi. Sizlar xotinlar qolib, shahvatni (qondirish uchun) erkaklarga «kelasiz». Ha, sizlar isrofgar qavmdirsizlar». (A’rof, 80-81.) 

Alloh taolo ushbu oyatda ularni «isrofgar qavm» deb atadi. Haqiqatda ham Alloh isrofgarlarni yaxshi ko‘rmaydi va ularni jazoga loyiq topadi.


«Sizlar xotinlaringizni qo‘yib, shahvatni erkaklarga keltirasizlarmi?! Ha, sizlar johil qavmdirsizlar!». (Naml, 55.)

Uchinchi oyati karimada Alloh taolo Lut qavmini «johil qavm» deb atadi. Bu oyatning ma’nosidagi johillik ilmning ziddi bo‘lgan jahl emas, balki pastkashlik va tubanlik bo‘lib, bu illat sohibi toshbo‘ronga loyiqdir. Hozirgi yoshlarning tarbiyasi izdan chiqib, aroqxo‘rlik, giyohvandlik, fohishalik illatlari kuchayib turgan, odamlar orasida halol va harom chegarasi loqaydlik bilan buzilayotgan bir paytda, g‘arb mamlakatlarida Lut qavmi mubtalo bo‘lgan tubanlik kasali ham avj olmoqda. Alloh taolo bu illatga mubtalo bo‘lganlarning jazosi toshbo‘ron ekanligini bayon etib turganda, kutilmagan balo jamiyat ustiga yog‘ilib qolishning oldini olish uchun, farzandlar, yoshlar tarbiyasi ustida qattiq ish olib borish kerak bo‘ladi. Bu ishda o‘tgan payg‘ambarlar va qavmlarning tarixini o‘rganish katta ahamiyatga egadir.

2. Bachchavozlik illati inson salomatligiga zarardir. Bachchavozlik jamiyatning axloqiy buzilishiga katta ta’sir ko‘rsatish bilan birga, har bir odamning sog‘ligiga ham futur yetkazadi. Chunki, zinokorlik bilan yuqishi mumkin bo‘lgan yaramas tanosil kasalliklari va SPID bachchavozlik bilan ham yuqadi. Bachchavozlikning eng yomon asorati erkak kishini xunasaga aylantirib qo‘yishidir. Shuning uchun ham Alloh taolo inson salomatligi uchun juda katta zarari bo‘lgan bu manfur illatdan uzoq bo‘lishni buyurgan.

3. Bachchavozlarni Alloh qattiq jazolaydi. Alloh taolo Qur’oni karim oyatlarida Lut (a.s.)ning qavmlarini qilgan ayblari uchun qattiq jazoladi va Saddum shahari ichidagi bor narsasi bilan yer qa’riga kirib ketdi:

«Tong paytida (to‘satdan) ularni dahshatli qichqiriq tutdi. Bas, Biz u shaharni ostin-ustun qilib yubordik va ularning ustiga sopoldan (yasalgan) tosh yog‘dirdik. Albatta, bu (hodisa)da farosatli kishilar uchun alomatlar bordir». (Hijr, 73-75.) 

Ushbu oyatning mazmuniga muvofiq, bachchavozlik bilan shug‘ullangan har bir kimsa, u xoh oilali bo‘lsin, xoh yolg‘iz bo‘lsin, Imom Shofeiy, Imom Ahmad ibn Hanbal va boshqa mujtahid olimlar, toshbo‘ron qilib o‘ldirishga ittifoq qilganlar. Dalil sifatida Imom Ahmad va boshqa «Sunan» sohiblari rivoyat qilgan hadisni keltiradilar: «Ibn Abbos (r.a.)dan rivoyat qilinadiki, Janob Rasululloh (s.a.v.) dedilar:

«Lut qavmi qilgan ishni qiluvchi odamni topsangizlar, «foil»ni ham, «maf’ul»ni ham o‘ldiringlar».

Imom A’zam mazhablarida esa, bachchavozlar tog‘ning eng baland cho‘qqisidan pastga tashlab yuboriladi va orqasidan toshlar otiladi. Chunki, Lut (a.s.)ning qavmlarini manfur ishlari uchun Alloh taolo shunday jazolagan.

4. Mehmon Allohning amonatidir. Lut (a.s.)ning qissalarida Alloh taolo uyga kelgan mehmonni ikrom qilish, unga qulaylik yaratib berish va zarur bo‘lganda barcha vositalar bilan dushmandan himoya qilish darsini ham bermoqda.

Lut (a.s.) o‘zlarining huzurlariga kelgan mehmonlarni qavmlaridan qattiq turib himoya qildilar. Hattoki, manfur qavm mehmonlarga tegajoqlik qilmasin deb, avval darvozani yopib qo‘ydilar. Keyin qavm oldiga yuzma-yuz chiqib, nasihat qilmoqchi bo‘ldilar. Qavm o‘z niyatidan qaytmaganidan so‘ng, o‘zlarining jigarbandlari, pokiza qizlarini ularga tutib, mehmonlariga tegmaslikni iltijo qildilar:


«(Lut) dedi: «Agar (shu ishni) qiluvchi bo‘lsangizlar, ana qizlarim! (O’shalarni nikohlaringizga olaveringlar)». (Hijr, 71.)

Payg‘ambarimiz (s.a.v.) mehmonni musulmon bo‘lishi yoki kofir bo‘lishidan qat’iy nazar hurmatini joyiga qo‘yishni ummatlariga buyurganlar. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) dedilar:

«Biror qavmning obro‘li kishisi sizlarga mehmon bo‘lib kelsa, uning hurmatini joyiga qo‘yinglar!». Yana bir hadisda Payg‘ambarimiz (s.a.v.) shunday dedilar:

«Kimki Allohga va oxirat kuniga imon keltirgan bo‘lsa, mehmonini ikrom qilsin!».

Ismoil (a.s.)ning nomlari Qur’oni karimda sakkiz suraning o‘n ikki oyatida zikr etilgan.

Ibrohim (a.s.) Falastinda o‘zlariga imon keltirgan ozgina qavm bilan yashadilar. Mol-dunyolari behisob edi. Ammo biror farzandlari yo‘q edi. Ibrohim (a.s.) farzandli bo‘lishni juda orzu qilardilar va Allohdan:


«Ey, Robbim, O’zing menga solih farzandlardan ato etgin!»,(Vas-soffot, 100.) — deb, iltijo qilardilar.

Ibrohimni yaxshi ko‘rgan Sora o‘zi befarzand, tug‘mas ayol bo‘lgani uchun erini xursand qilish maqsadida cho‘risi Hojar(Ba’zi manbalarda Hojar bir kichik mamlakat podshohining qizi-malika bo‘lib, Fir’avn askarlari u mamlakatni bosib olgandan so‘ng, podshohni o‘ldirgan va uning xotini bilan qizini asir qilib, o‘z saroyiga cho‘ri qilganiligi bayon etiladi) ni Ibrohim (a.s.)ga hadya qildi va uni nikohlariga olib, u bilan birga bo‘lishni eridan so‘radi.


«Bas, Biz unga (Ibrohimga) bir halim o‘g‘il xushxabarini berdik». (Vas-soffot, 100.)

Allohning irodasi bilan Hojar homilador bo‘lib, Ibrohim (a.s.)ga bir o‘g‘il tug‘ib berdi, otini Ismoil qo‘ydilar. Baniy Ismoil qavmi Ismoilning zurriyotlaridir.

Ibrohim (a.s.)ga Hojar o‘g‘il tug‘ib bergandan keyin, Soraning izzat-nafsi toptalganday bo‘ldi, hasrat va rashk qalbini chulg‘ab oldi, Hojarni va uning o‘g‘lini ko‘zidan uzoq qilishni Ibrohim (a.s.)dan talab qildi. Ibrohim (a.s.)ga Allohdan izn kelgach, Soraning xohishini qabul qildilar. (Afif Abdulfattoh Tabbora.Ma’al-anbiyo fil-Qur’onil Karim. Lubnon. 122-bet.)

Allohning buyrug‘i bilan kichik xotinlari Hojarni va o‘g‘illari Ismoilni olib Makkaga safar qildilar. Baytulloh yaqinida ikkovlarini ozgina taom va ozgina suv bilan qoldirdilar va orqalariga qaytayotib shunday duo o‘qidilar:


«Ey Robbimiz, albatta men o‘z zurriyotimni Baytul-haramning yoniga, o‘simlik o‘smas biyobonga qoldirdim. Ey Robbimiz, ular nomoz o‘qisinlar. Odamlarning dillarida ularga muhabbat paydo qilgin, ularni dunyo mevalari bilan rizqlantirgin, albatta ular shukr aytadilar!».(Ibrohim, 37.)

Ibrohim (a.s.) orqalariga qaytayotgan vaqtda Hojar: «Ey, Ibrohim, bu ishni o‘z xohishingiz bilan qilyapsizmi yoki Allohning buyrug‘i bilanmi?» - deb so‘radi. Ibrohim (a.s.): «Albatta, Allohning buyrug‘i bilan» - deb javob berdilar va Falastinga qaytib ketdilar. 

Hojar o‘g‘li bilan taom va suvni ichib bo‘ldi. Issiq havoda chaqaloqning og‘zi quriy boshladi va ona suv istab Safo va Marva tog‘lari orasida bir necha bor yugurdi, tog‘ tepasidan atrofga suv qidirib alangladi. Nihoyat Marva tog‘ining ustidan yerda yotgan Ismoilga nazar tashladi va uning yonida bir farishta qanoti bilan yerni kavlayotganini ko‘rdi. Allohning marhamati bilan qum orasidan suv otilib chiqdi. Bu Zamzam suvi edi. Ona-bolaning taomlari ham, sharoblari ham shu suv bo‘ldi.

Shu atrofda yamanlik ko‘chmanchi qabilalardan biri bo‘lgan Jurhum qabilasi yangi buloq chiqqanidan xabar topib, Zamzam bulog‘i atrofiga joylasha boshladilar.

Ibrohim (a.s.)ning duolari barakotidan Makka ahli ko‘paydi va u yerga ziyorat uchun dunyoning turli chekkalaridan odamlar kela boshladilar. Makkada mevali daraxt o‘sishiga, meva pishishiga imkon bo‘lmasa ham, turli mamlakatlardan keltiriladigan anvoyi mevalar bilan bu muqaddas shahar ahlini Alloh taolo rizqlantirib turibdi.

Ibrohim (a.s.) xotinlari va o‘g‘illaridan har zamonda xabar olib turardilar. Ko‘nggillari yolg‘iz shirin o‘g‘illarida bo‘lib, uni yana bir borib ko‘rib kelish ishtiyoqida yurar ekanlar, Allohning irodasi bilan bir tush ko‘rdilarki, Ismoilni o‘z qo‘llari bilan qurbonlik qilyaptilar. Bu tush Allohning vahiysi ekanini aniq bildilar. Uning da’vatiga javob berish va amriga itoat etish uchun o‘sha onda o‘g‘illari Ismoilning oldiga jo‘nadilar. Ismoilga uchrashar ekanlar, Allohning buyrug‘ini bajarishda o‘g‘illariga zo‘ravonlik qilmaslik uchun unga parvardigorning buyrug‘ini ochiq aytib:


«Bas, qachonki u (otasi) bilan birga yuradigan bo‘lgach, (Ibrohim): «Ey, o‘g‘ilcham, men tushimda seni so‘yayotganimni ko‘rmoqdaman. Endi sen o‘zing nima ra’y (fikr) qilishingni bir o‘ylab ko‘rgin» - degan edi, u aytdi: «Ey, otajon, sizga tushinggizda Alloh tomonidan buyurilgan ishni qiling. Inshaalloh, meni sabr qiluvchilardan topursiz». (Vas-soffot, 102.)

Ibrohim (a.s.) Ismoilni onalari Hojarga bildirmasdan aylantirib kelish bahonasida Makkadan Minoga olib borgan vaqtlarida, Ismoil otasiiga yana bir itoat belgisini namoyon qildi va dedi: «Ey, otajon, oyoq va qo‘llarimni mahkam bog‘lang, toki alamdan qattiq iztirobga tushib, ko‘nglinggizni ranjitmayin, kiyimlarimni yechib qo‘ying, toki unga qonim sachrab, savobim kamaymasin va qonni onam ham ko‘rib, hijron dardi ziyoda bo‘lmasin, pichoqni o‘tkirroq qiling, toki tezroq kessin va menga o‘lim azobi yengil bo‘lsin, onamga mendan salom ayting, agar istasangiz kiyimimni onamga qaytaring, toki meni eslaganda va topolmaganda kiyimimni hidlab taskin oladi».

Ibrohim (a.s.) o‘g‘illarining otaga qilgan odobi va Allohga qilgan itoatidan zavqlanib: «Ey, o‘g‘ilcham, Allohning buyrug‘ini bajarishda menga qanday ajoyib ko‘makchisan!» - deb, Ismoilni bag‘rilariga bosdilar, yuzidan o‘pdilar va ota-bola bir-birlari bilan yig‘lab vido‘lashdilar.

Ibrohim (a.s.) Ismoilni yonboshga yotqizib, tomog‘iga pichoq qadadilar, ammo pichoq kesmadi.

Ismoil otasiga: Ey, otajon ko‘zingiz yuzimga tushgani uchun qo‘lingiz qaltirab kesolmayapsiz. Mening yuzimni yerga qaratib yotqizing, shunda sizga oson bo‘ladi» - dedi. Ibrohim (a.s.) bu usulni ham qo‘lladilar, ammo bunda ham pichoq kesmadi. Ibrohim (a.s.)ning hayratlari ziyoda, toqatlari toq bo‘lib, boshlarini ko‘tarib, Allohga iltijo qildilar va bu vaziyatdan qutultirishni so‘radilar. Shu payt Alloh taolo xitob qildi:


«Ey Ibrohim, Darhaqiqat sen tushingni tasdiq qilding. Albatta, biz ezgu ish qiluvchilarni shunday mukofotlaymiz, bu sizni sinash uchun bir imtihon edi. Biz (Ismoilning) o‘rniga katta bir (qo‘chqor) so‘yishni evaz qilib berdik». (Vas-soffot, 104-107.)