11— Malika bo'yin egib keldi

Elchilar Saba' malikasining huzuriga kelib, bo'lgan ishni aytib berdilar. Malika va uning qavmi Sulaymon alayhissalomning da'vatini qabul qilib unga bo'ysunishdi. U askarlari bilan birgalikda taslim bo'lib Sulaymonning huzuriga yo'l oldi.

Ularning kelayotganidan xabar topgan Sulaymon alayhissalom xursand bo'ldi, Allohga hamdlar aytdi. Malikaga Allohning qudrati va o'ziga berilgan ne'matlarga dalolat qiladigan Allohning mo'jizalaridan birini ko'rsatmoqchi bo'ldi. U malikaning kuchli va omonatdor kishilariga topshirib kelgan taxtini keltirishni xohladi va odamlaridan taxtni ular etib kelishidan avval olib kelishni talab qildi.

Sulaymonning istagi qisqa vaqt ichida bajo keltirildi. Bu — mo'jiza edi. Sulaymon malikaning bilimi va ziyrakligini sinash uchun taxtning ba'zi joylarini o'zgartishni amr etdi. Agar malika taxtini taniy olmasa, bu uning bundan ko'ra nozikroq narsalarni tushuna olmasligiga dalolat qiladi.

12— Shishadan qurilgan hashamatli qasr

Sulaymon insu jindan iborat quruvchilariga shishadan ulkan qasr qurishni buyurdi. Qasr bitgach uning ostidan suv oqizishdi. Uning shishaligidan bexabar odam suv deb o'ylardi, haqiqatda esa suv shishaning ostida bo'lib uning ustida yurgan odamning oyog'i ho'l bo'lmasdi. Bu erga kirgan malika uni suv deb o'ylab etaklarini ko'tarishi, natijada, hayotda xato qilgani, fikrining kaltaligi va tashqi ko'rinishlar bilan aldanganligi muqarrar bo'lardi. Chunki malika va uning halqi nur va hayotning eng buyuk ko'rinishi bo'lgan Quyoshga sig'inar edilar. Aslida nur va hayot Alloh taoloning sifatlaridan edi. O'shandagina malikaning ko'zlari ochilar va shishani suv deb xato qilganidek, Quyoshni Xoliq deb sajda va ibodat qilganining xato ekanini tushunib etar edi. Bu ish yuzlab xutba va minglab dalildan ko'ra foydaliroq edi.

13— Sulaymon bilan birga barcha Olamlar Robbi Allohga bo'ysundim

Sulaymon o'ylagandek bo'ldi. Sulaymon unga qasr ichida turgan taxtini ko'rsatdi. Malika naqadar aqlli va ziyrak bo'lmasin, bu katta xatoni qildi: shishani oqayotgan tiniq suv deb o'ylab, etaklarini ko'tardi-da, taxti tomon kechib bormoqchi bo'ldi. Ana shu payt Allohning payg'ambari Sulaymon alayhissalom uni yo'l qo'ygan xatosidan voqif qilib: Bu qasr shishadan qurilgan, dedi. Malikaning ko'zi ochildi, tashqi ko'rinishga aldangani va bilmasdan Quyoshga ibodat qilganini tushundi-da:

<<Robbim, men o'z jonimga jabr qildim. Men Sulaymon bilan barcha Olamlar Robbisi — Allohga itoat etdim>>— dedi.

14— Qur'on Sulaymon qissasini hikoya qiladi

(Bolalar,) Qur'on Karimda ushbu shirin va shavqli qissani o'qinglar. Alloh taolo dedi:

"U qushlarni ko'zdan kechirib (ularning orasida hudhudga ko'zi tushmagach): "Nega men hudhudni ko'rmayapman, balki u (mendan beizn) g'oyib bo'lgandir?! Albatta uni qattiq azob bilan azoblayman yo so'yib yuboraman yoki u menga (o'z uzrini bayon qilib) ochiq hujjat keltiradi", dedi. So'ng uzoqqa qolmay (hudhud kelib) dedi: "Men sen ogoh bo'lmagan narsadan ogoh bo'ldim va senga Saba' (shahri) dan aniq bir xabar keltirdim. Darhaqiqat men bir ayolni ko'rdim. U ularning malikasi ekan. Unga barcha narsadan ato etilgan bo'lib, katta taxti ham bordir. Men u va uning qavmi Allohni qo'yib, quyoshga sajda-ibodat qilayotganlarini ko'rdim". Shayton ularga (qilayotgan) amallarini chiroyli ko'rsatib, ularni (Haq) yo'ldan to'sib qo'ygandir. Bas ular (to) Allohga sajda qilmagunlaricha (Haq yo'lga) hidoyat topmaslar. (Alloh) osmonlar va erdagi barcha sirlarni oshkor qiladigan hamda sizlar yashiradigan va oshkor qiladigan barcha narsalarni ham biladigan zotdir." Alloh — hech qanday barhaq iloh yo'q, magar Uning O'zigina barhaqdir. U ulug' arsh egasidir." (Sulaymon) dedi: "Sen rost so'zladingmi yoki yolg'onchilardan bo'ldingmi, ko'ramiz. Mana bu maktubimni olib borib, ularga tashlagin, so'ngra ulardan chetlanib kuzatgin-chi, nima (javob) qaytarar ekanlar." (Qachonki hudhud Sulaymonning maktubini olib kelib, malika Bilqiysning oldiga tashlagach) u dedi: "Ey odamlar, haqiqatan menga ulug' bir maktub tashlandi. Albatta u Sulaymondandir va u (maktubda shunday bitilgandir): "Mehribon va rahmdil Alloh nomi bilan boshlayman. Sizlar menga kibr-havo qilmay, huzurimga bo'ysungan holingizda kelingiz!" (Malika) aytdi: "Ey odamlar, menga bu ishimda maslahat beringlar. Men to sizlar guvoh bo'lmaguningizcha biron ish haqida hukm qiluvchi emasman." Ular dedilar: "Bizlar kuch-quvvat va jur'at-matonat egalaridirmiz. (Qanday ishga) buyurish sening o'zingga havola. Nimaga buyurishni o'ylab ko'raver, (bizlar esa senga itoat eturmiz)." U aytdi: "Aniqki podshoxlar qachon biron qishloqqa (bostirib) kirsalar uni vayron etadilar, aholisining obro'-e'tiborlilarini esa hor-zor qiladilar. Ularning qilmish-odatlari shudir. Men ularga bir hadya yuborib, ko'ray-chi, elchilarim nima (xabar) bilan qaytar ekanlar."

I z o h. Bilqiys dono malika edi. U hadya yuborish bilan Sulaymon alayhis-salomning haqiqiy payg'ambarmi yoki oddiy bosqinchi podshohmi ekanligini imtihon qiladi. Malikaning fikri shunday edi: "U agar oddiy podshoh bo'lsa, hadyani darhol qabul qiladi, demak unga qarshi hujum uyushtirish ham mumkin bo'ladi. Endi agar u Alloh taoloning payg'ambari bo'lsa, hadya qabul qilmaydi, u holda unga bo'ysunish lozim bo'ladi"

Qachonki (Bilqiysning elchilari uning yuborgan hadyasini olib) Sulaymon (huzuriga) kelgach u dedi: "Sizlar menga mol-dunyo bilan madad bermoqchimisiz?! U holda (bilingizki), Alloh menga ato etgan (payg'ambarlik va mulku-davlat) U zot sizlarga bergan (mol-dunyodan) yaxshiroqdir. Balki sizlar hadyalaringiz bilan xursand bo'larsizlar, (lekin mening unga ehtiyojim yo'qdir). Sen (qavmingga) qaytib borib (aytginki, agar huzurimga bo'ysungan hollarida kelmasalar) albatta biz ularga shunday qo'shin bilan borurmizki, ular unga aslo bas kela olmaslar va albatta biz ularni (qishloqlaridan) mag'lub hollarida quvib chiqaramiz.

I z o h. Bilqiysning elchisi uning oldiga hadya bilan qaytib borib Sulaymon alayhis-salomning javoblarini etkazgach, u "Bu oddiy podshoh emasligini bilgan edim", dedi va Sulaymon payg'ambarga: "Men sening kimligingni va da'vat qilayotgan dining qanday din ekanligini bilish uchun o'z a'yonlarim bilan huzuringga bormoqdaman", degan xabar bilan chopar yuborib, o'zi o'n ikki ming odam bilan yo'lga tushdi. Qachonki ular Sulaymon alayhis-salomning qarorgohlariga etib kelishlariga bir farsax (olti chaqirim atrofida) qolganida u zot bundan xabar topib, ularga o'zining haq payg'ambar ekanligini isbotlaydigan bir mo''jiza ko'rsatish va malika Bilqiysning fahmu-farosatini sinash maqsadida qo'l ostidagi xaloyiqqa qarab: "Ey odamlar, ular mening huzurimga bo'ysungan hollarida kelishlaridan ilgari qaysi birlaringiz menga uning (ya'ni Bilqiysning o'z shahrida qolgan) taxtini keltira olur", dedi. (Shunda) jinlardan bir paxlavoni aytdi: "Men uni sen o'rningdan turishingdan ilgari senga keltiraman. Albatta men bunga qodir va ishonchlidirman. Kitobdan ogohligi bor bo'lgan bir zot esa: "Men uni ko'zing o'zingta qaytgunicha (ya'ni ko'z ochib yumguncha) senga keltiraman", dedi. "Bu Parvardigorimning men shukr qilamanmi yoki kufroni ne'mat qilamanmi, imtihon etish uchun bergan fazlu-marhamatidandir. Kim shukr qilsa, bas, albatta u faqat o'z (foydasi) uchun shukr qilur. Kim kufroni ne'mat qilsa, bas, albatta Parvardigorim (uning shukr qilishidan) behojat va fazlu-karam egasidir." "Qachonki malikaning kelishi yaqinlashib qolgach, Sulaymon (uning fahmu-farosatini sinash uchun) dedi: "Uning taxtini tanimaydigan qilib — o'zgartirib qo'yinglar u (o'z taxtini tanishga yo'l) topadimi yoki yo'l topa olmaydigan kimsalardan bo'ladimi, ko'ramiz." "Endi qachonki u kelgach: "Sening taxting shundaymidi?" — deyildi. U (hayratga tushib): "Xuddi o'shaning o'zi-ku" dedi. (Shunda Sulaymon aytdi: "Alhamdulillohki), bizlarga undan ilgari ilm-ma'rifat berilib, musulmon bo'lganmiz. Uni esa o'zi Allohni qo'yib, ibodat qilgan narsasi (Allohga shirk keltirib, musulmon bo'lishdan) to'sgandir. Chunki u kofir qavmdan edi." (Malikaga): "Saroyga kirgin", deyildi. Endi qachonki u (saroyni) ko'rgach, uni suv deb o'ylab oyoqlarini ochgan edi, (Sulaymon): "Bu oynadan yasalgan baland qasrdir", dedi. (Shunda malika) aytdi: "Parvardigorim, darhaqiqat men (quyoshga sig'inish bilan) jonimga jabr qilibman, (endi) Sulaymon bilan birga barcha olamlar hojasi — Allohga bo'ysundim".

Allohning payg'ambari Sulaymon alayhissalom shunday edi. Siz uning Alloh yo'liga va tavhidga da'vat qilishdagi uslubi, hikmati, bilimi va o'z dini va etiqodiga bo'lgan sadoqatini ko'rib chiqdingiz.

 

15— Sulaymon emas, Shaytonlar kofir bo'ldilar

Yahudiylar Sulaymon alayhissalomga Alloh taolo payg'ambarlik, hikmat va Dovud alahyissalomga o'rinbosarlik bilan musharraf qilgan payg'ambar u yoqda tursin, qalbini iymon uchun ochgan muvahhid mo'minga noloyiq bo'lgan narsalarni nisbatladilar.

Ular Sulaymon alayhissalomni kofirlik, sehrgarlik, shirk amallariga beparvolik va xotinlari sababli tavhid ishida beqarorlik bilan aybladilar. Alloh taolo Sulaymon alayhissalomni bunday ayblardan oqlab dedi:

"Sulaymon kofir emas edi, balki odamlarga sehr o'rgatadigan shay­tonlar kofir edilar.";

"Biz Dovudga Sulaymonni hadya etdik. (Sulaymon) naqadar yaxshi bandadir.";

"Shak-shubhasiz (Sulaymon) uchun Bizning huzurimizda yaqinlik va go'zal oqibat (ya'ni jannat)dir".

Ayyub va Yunus alayhimassalomlarning qissalari

1. Ayyubning qissasi farqli qissadir

 Ayyubning qissasi Qur'on Karimda o'ziga xos farqli qissadir. U qissa Alloh ne'matlarining sabrli, shukronlar keltirgan mo'min bandalari va Sevimli payg'ambarlarida ko'rinish qissasidir. Ayyubning hisobsiz molu qo'ylari, tuyalari, erlari va sevimli farzandlari bor edi. Ayyub shu narsalarda sinaldi va ularning hammasi qo'lidan ketdi. Keyinroq esa badanida sinaldi: tanasida Allohni zikr qiladigan tili va qalbidan boshqa barcha a'zolari kasallandi. U shaharning bir chetida yakkalandi. Yonida unga mehribonlik qiladigan xotinidan boshqa kimsa qolmadi. Xotini ham muhtoj bo'lgani uchun birovlarning xizmatlarini qilish uchun ketar edi (Bu jumlalar alloma ibn Kasirning tafsiridan iqtibos qilindi).

2. Ayyubning sabri

Shunday bo'lishiga qaramay Ayyub qanoatli, shukronali bo'lib, tili zikru shukr bilan mashg'ul, shikoyat va g'azab qilmas edi. U uzoq yillar shu ahvolda ,baloga sabr qilib qolib ketdi.

3. Mashaqqat ustiga mashaqqat

Alloh iroda qilgan sinov, maqomlarning yuksalishi va qazoga rozi bo'lish nihoyasiga etgach, Alloh uni ojizligi, musibati, panoh Allohdangina ekani, Allohgina barcha narsaga qodirligini ifodalagan maqbul duoni qilishga ilhomlantirdi. Alloh taolo bu duodan so'ng uning badaniga, oilasiga ofiyat berdi, molu dunyosini qaytardi so'ng baraka ato etdi. Uning qo'l ostidagi mulki bitmas-tuganmas darajada ko'paydi.

Alloh taolo dedi: "(Ey Muhammad)... Ayyubning Parvardigoriga nido qilib: "(Parvardigorim), meni balo ushladi. O'zing rahm-shafqat qiluvchilarning rahmlirog'idirsan", deb iltijo qilgan paytini (eslang). Biz uning (duosini) qabul qilib, undagi ziyon-zahmatni ketkazdik hamda O'z huzurimizdan mehribonlik ko'rsatib, barcha ibodat qiluvchilarga eslatma-ibrat bo'lsin, deb (Ayyubga) ahli-oilasini va ular bilan qo'shib yana o'shalarning mislicha bola-chaqa ato etdik. (Anbiyo: 83,84)

4. Yunus alayhissalomning qissasi

Yunus alayhissalomning qissasi Allohning qudrati, bandalariga bo'lgan lutfi karami, barcha narsalardan umid uzilib, noumidlik va zulmat qamrab olganda, barcha eshiklar yopilib, nur, havo va umid qolmay, o'lim har tarafdan qisib kelgan bir paytda Uning bandalariga yordam bershi va rahmli ilohiy kuch va qudrat namoyon bo'lib, zaif insonni o'lishi muqarrar bo'lib turgan arslonning og'zidan ham chiqarishi, inson xuddi o'z uyida, bola-chaqasi bilan ko'rpasiga o'ranib yotgandek parchalanmay, salomat chiqib kelishini isbotlash maqomida, Ayyubning qissasiga bog'lanib keladi.

5. Yunus qavmi o'rtasida

Yunusning qissasi quyidagicha: uni Alloh taolo "Niynavo" ismli shaharga payg'ambar qilib yubordi. U qavmini Alloh taoloning yo'liga da'vat etdi. Lekin ular bu da'vatdan bosh tortib, kufrlarida davom etdilar. Bundan achchiqlangan Yunus qavmidan ajralib ketdi va uch kundan so'ng azob keladi deb xabar berdi. Odamlar bunga aniq ishonganlari uchun, bola-chaqalari va hayvonlarini sahroga olib chiqdilar. Ular onalar bilan bolalar o'rtasini ajratishib, Alloh taologa yurakdan yalinib yolborib duo qildilar. Hatto tuyayu-bo'taloqlar o'kirdilar, sigiru-buzoqlar va qo'yu-qo'zichoqlar ma'radilar. Bu iltijoning natijasida, Alloh taolo ulardan azobni qatardi. Alloh taolo dedi: "Qani endi (biz halok qilgan shaharlar ichida) biron shahar (ahli o'z payg'ambarlari aytgan azob­ni sezgan vaqtlarida) iymon keltirsalar edi, albatta iymonlari foyda qilgan (ya'ni, halok bo'lmagan) bo'lar edi. Faqat Yunus qavmigina (shunday qildi). Iymon keltirishgach, ulardan hayoti dunyodagi sharmandalik azobini ketkazdik va ularni ma'lum bir vaqtgacha (ya'ni o'z ajallari bilan vafot etgunlaricha) foydalantirdik." (Yunus: 98)