6. Yunus baliq qornida

Yunus alayhissalom esa ketib qoldi va ba'zi odamlar bilan birga kemaga mindi. Ular dengizda borishar ekan, kema suvga bota boshladi. Kemadagilar g'arq bo'lishdan qo'rqib, yuklarni engillatish maqsadida yo'lovchilardan birini dengizga tashlash uchun qur'a tashladilar. Qur'a Yunus alayhissalomga chiqdi, biroq, kemadagilar bunga rozi bo'lmadilar, chunki ular Yunus payg'ambar ekanini bilishardi. Ikkinchi, uchinchi marta qur'a tashladilar. Qur'a yana Yunusga chiqdi. Ular Yunusni dengizga tashlashga rozi bo'lmadilar. Alloh taolo: (Kemadagilar bilan) qur'a tashlashib mag'lub bo'lgach, (uni dengizga uloqtirdilar).— dedi. Shunda Yunus alayhissalom kiyimlarini echib, o'zini dengizga tashladi. Alloh taolo bir nahang baliq (kit)ni u tomon yubordi. Baliq dengiz to'lqinlarini yorib keldi-da, Yunusni yutib yubordi. Alloh taolo baliqqa Yunusni go'shtlarini hazm qilmaslik va suyaklarini parchalamaslikni vahiy qildi (Bu jumlalar ibn Kasiring tafsiridan iqtibos qilindi).

7. Alloh Yunusning duosini ijobat qildi

Yunus alayhissalom kechaning qorong'iligi ichida, dengiz zulmatining ichidagi baliq qornining zulmati ichida — bir-birini qoplagan zulmatlar ichida edi. U er naqadar qorong'i edi-ya!! U erda odamning sog' qolishi mumkin emas edi!! Yunus alayhissalom Alloh xohlagan muddat davomida baliq qornida qoldi va Alloh taolo uni zulmatlarni parchalaydigan, etti qat Osmonning ustidan rahmatlarni yog'diradigan va musibatlarni ketkazadigan so'zlarga ilhomlantirdi. Siz barcha musibatlangan, iztirobga tushgan, Er keng bo'lishiga qaramay uning uchun tor bo'lgan, joni qiynalib ketgan va panoh Alloh taolodangina ekanini aniq bilgan kishilar uchun tasalli bo'lgan ushbu misli yo'q g'aroyib qissani Qur'on Karim qanday hikoya qilganini tinglang:

"Zunnun — Yunusning (qavmidan) g'azablangan holda (o'z qishlog'idan chiqib) ketib, Biz haqimizda uni tek tashlab qo'yishimizni o'ylagan paytini (eslang), so'ng (Biz uni baliq qorniga tashlaganimizdan keyin) qorong'u zulmatlarda turib: "Hech barhaq iloh yo'q, magar O'zing Haqdirsan, ey pok Parvardigor, darhaqiqat men (o'z jonimga) jabr qiluvchilardan bo'lib qoldim", deb nido qilgan (paytini eslang). Biz uning (duosini) ijobat qildik va uni g'am-g'ussadan qutqardik. Biz mo'minlarga mana shunday najot berurmiz." (Anbiyo: 87,88)

Shuayb alayhissalomning qissasi

1 — O'tgan qissalarga bir nazar

    Aziz bolalar, siz Ibrohim,  Yusuf,  Nuh,  Ayyub va  Yunus alayhimussalom qissalarini o'qib chiqdingiz. Bundan tashqari,  Musoning ham uzun va mufassal qissasini o'qidingiz. Sizlar bu qissalarni shavqu rag'bat bilan o'qib chiqdingiz. U qissalar sizning qalbingizga eng sevimli qissalar qatorida o'rnashdi, ularni qalblaringiz qabul qilib, tillaringiz ravon so'zlaydigan bo'ldi. Odamlar sizlarning bu qissalarni kichik ukalaringiz, ota-onalaringiz va akalaringizga maroq va hayajon bilan aytib berayotganingizga guvoh bo'lmoqdalar.

2— Haqiqat va botil o'rtasidagi kurash qissasi

    Shubhasiz, u qissalar shavqli va ta'sirli edi. Chunki u qissalar — haqiqat bilan botil, ilm bilan jaholat, nur bilan zulmat, insoniylik bilan vahshiylik, ishonch bilan ikkilanish va gumon bilan taxmin o'rtasidagi qissalar edi.

    Bundan tashqari, u qissalar haqiqatning botil, ilmning jaholat, zaifning kuchli, ozning ko'pchilik ustidan g'alaba qilishining qissalari edi. U qissalar ilm, hikmat, nasihat va ibratlarga to'la edi. "Darhaqiqat, ularning qissalarida aql egalari uchun ibrat bordir. (Ushbu Qur'on) to'qib chiqariladigan so'z emas, balki o'zidan avvalgi narsalarni (ya'ni samoviy kitoblarni) tasdiq etuvchi, unga iymon keltiradigan qavm uchun barcha narsalarni mufassal bayon qilib beruvchi hidoyat va rahmat (bo'lgan bir Kitobdir) (Yusuf: 111).— deb aytgan Alloh, haqqi rostni so'zlagandir.

Shuayb alayhissalomning qissasi

     

    Biz sizlarga aytib bergan qissalarimiz Alloh taolo Qur'on Karimda hikoya qilgan payg'ambarlar qissalarining barchasi emasdir. Qur'on Karimda bulardan boshqa qissalar ham bor.

    3— Madyanga birodarlari Shuaybni (yubordik)

    Qur'on Karimda Alloh taolo Madyanga va Ayka ashoblariga yuborgan Shuayb alayhissalomning qissasi bor. Madyan va Ayka ashoblari Qizil dengiz sohilida joylashgan bo'lishib Yaman va Shom, Iroq va Misr o'rtasida katta savdogarchilik bilan shug'ullanar edilar.

    Ular, har bir zamondagi payg'ambarlarning ummatlari kabi, Alloh taologa boshqani sherik qilar edilar. Ular bundan tashqari, tarozi va o'lchovda "œurib" qolishar, qaroqchilik qilishar, karvonlarga hujumlar uyushtirib, hisob berish va jazolanishdan qo'rqmaydigan kuchlilar va boylar kabi Er yuzida buzg'unchilik qilishardi.

    Alloh taolo payg'ambari Shuaybni da'vat qilishi, ogohlantirishi va: "Ey qavmim, Allohga ibodat qilingiz! Sizlar uchun Undan o'zga biron iloh yo'qdir. Va o'lchov va tarozidan urib qolmanglar. Men sizlarning yaxshilikda (ya'ni to'kin-sochinlikda) ekanligingizni ko'rib turibman. Men (agar iymon keltirmasangizlar) sizlarning ustingizga o'rab oluvchi Kun — Qiyomatning azobi tushishidan qo'rqaman". "Ey qavmim, o'lchov va tarozini adolat bilan to'la tortingiz! Odamlarning narsalarini urib qolmangiz va Erda buzg'unchilik qilib yurmangiz!" (Hud: 84,85) — deb aytishi uchun ularga yubordi.

4— Shuaybning da'vati

    Shuayb ularga sodda tilda gapirar va qalblariga o'rnashgan mol-mulk va dunyo jamg'arish hirsini yo'qotishga tirishar va shunday der edi:

    Tarozi va o'lchovni to'la qilib o'lchagandan keyin topgan foydangiz siz uchun odamlarning mollarini zulm va xiyonat bilan olishingizdan ko'ra yaxshiroqdir. Agar boyigan odamlarning va o'zingizning hayotingizga nazar tashlasangiz, o'lchovlardan urish, xiyonat qilish va baxillik bilan topilgan dunyoning oqibati zoelik, buzilish, bekordan yo'q bo'lib ketish bo'lganini bilasiz: u mollar yo o'g'irlangan, yo Alloh rozi bo'lmaydigan o'rinlarga sarf qilingan, yo talon-taroj qilingan, yo Alloh taolo uni isrof qiladigan va yo'qotib yuboradigan boshqa bir odamning qo'liga tushirib qo'ygan. Ozgina foydali narsa, ko'pgina foydasiz narsadan yaxshiroqdir: (Ey Muhammad sollallohu alayhi va sallam), ayting: "Garchi nopok narsaning ko'pligi sizni qiziqtirsa ham, nopok narsa pok narsaga barobar bo'lmas." (Moida: 100)

    Sizlarga qilayotgan nasihatim samimiydir. Men sizlarga tekshiruvchi qilib yuborilgan emasman, Allohgina sizlarni tekshirib turadi Shuayb muloyimlik, ilm va hikmat ila:

    "Agar mo'min bo'lsangizlar (harom—harish yo'llar bilan boy-badavlat bo'lgandan ko'ra) Alloh qoldirgan (halol) narsa sizlar uchun yaxshiroqdir. Men sizlarning ustingizda tekshiruvchi emasman". — dedi.

5— Rahmdil ota va dono muallim

    Shuayb ularga mehribon ota va dono muallim kabi xilma-xil xitob va turfa nasihatlar qilib, shunday der edi:

    "Ey qavmim, Allohga ibodat qilinglar! Sizlar uchun Undan o'zga biron iloh yo'qdir. Sizlarga Robbingiz tarafidan hujjat (ya'ni din) keldi.  O'lchov va tarozini komil qilib (tortinglar) va odamlarning haqlaridan urib qolmanglar hamda Er (payg'ambarlar yuborish bilan) o'nglab qo'yilganidan keyin, unda (kofirlik bilan) buzg'unchilik qilib yurmanglar. Agar mo'min bo'lsangizlar, mana shu o'zlaringiz uchun yaxshiroqdir. Har ko'chada (kishilarni) qo'rqitib va Allohga iymon keltirgan zotlarni Uning yo'lidan to'sib hamda u yo'lni buzishga harakat qilib o'tirmangiz! Ozchilik (ya'ni kuch-quvvatsiz, nochor) bo'lgan paytingizda sizlarni ko'paytirganini (ya'ni kuch-qudratli, aziz qilganini) eslang va buzg'unchi kimsalarning oqibati (qismati) qanday bo'lganini ko'ring."

6— Qavmining javobi

    Qavmi ichidagi zukko odamlar bu da'vatni izohlamoqchi bo'ldilar va xuddi sirni ochgandek, yoki muammoni hal qilgandek, telbalarcha va masxaraomuz qilib dedilar:

    "Ey Shuayb, bizlar ota-bobolarimiz ibodat qilib kelayotgan butlarni tark qilishimiz kerakligini yoki o'z mol-mulkimizni o'zimiz xohlagandek tasarruf qilmasligimiz kerakligini senga o'qiyotgan namozing buyurmoqdami? Haqiqatan, sen juda ko'ngilchan va haliym va rashid (to'g'ri yo'lni topib olgan) kishisanda!" (Hud: 87) 

7— Shuayb da'vatini sharhlaydi

    Shuayb ularga nisbatan muloyim muomalada bo'ldi: ularga qattiqqo'llik ham, g'azab ham qilmadi. Balki, uzoq sukunat va ularning buzuq axloqlari va sitamli harakatlariga qarshi bo'lmay yurib, keyinchalik bunday da'vatga uni majbur qilgan narsa, Alloh taoloning unga payg'ambarlikni, vahiyni berishi, qalbini keng qilishi va nur ato etishi ekanini ularga tushuntirdi.

    Meni bunga hasad majbur qilmadi. Zotan, Alloh taolo meni bunday narsalardan behojat qildi va menga pok va halol narsalari rizq qilib berdi. Men bu narsalar bilan baxtiyor, xotirjam hamda Alloh taologa qalbim va tilim bilan shukrona aytaman.

    Shuayb bir ishni qilib, qavmini undan qaytarmas, ularni bir ishdan man qilib o'zi o'sha ishni qilmas edi. U odamlarni yaxshilikka buyurib, o'zlarini unutadigan, qilmaydigan narsalarini gapiradigan odamlardan emas edi. Balki, u qavmining islohi, baxt-saodati va boshlari uzra aylanib yurgan azobdan qutqarmoqchi edi. U bu marhamatlarning barchasi Allohdan ekani va Ungagina suyanajagini bayon qilib shunday dedi:

    "Ey qavmim, xabar beringizchi, agar men Robbim tomonidan aniq hujjatga ega bo'lsam va U zot meni O'z tomonidan go'zal rizq bilan rizqlantirgan bo'lsa (shu halol rizqni haromga aralashtirishim kerakmi?!) Men sizlarga xilof qilib, sizlarni qaytarayotgan narsani (ya'ni, halolni haromga aralashtirishni) o'zim qilishni istamayman. Men faqat imkonim boricha isloh qilishni istayman, xolos. (Bunga) yolg'iz Allohning yordami bilangina muvaffaq bo'laman. O'ziga suyandim va O'ziga iltijo qilaman". (Hud: 88)

8— Sen aytayotgan narsalarning ko'pini tushunmayapmiz

    Qavm Shuaybning so'zlarini tushunmaslikka oldi. Go'yo Shuayb ularga ajnabiy tilda gapirayotgandek edi. Holbuki, u qavmi bilan yurtdosh va bir millatdan edi. Go'yo Shuayb ularga ochiq, tushunarli qilib gapirmayotgan edi. Holbuki, u qavmning eng chechani edi. Odamlarga nasihat va talab qilingan ish og'irlik qilsa, ular shunday holatga tushib qoladilar.