Birinchi sinfga tayyorgarlik

Dastlabki oylarda maktab bog’chadan farqi unchalik ham ko’zga tashlanmaydi, albatta atrof muhit va intizomni hisobga olmaganda. O’quv jarayoninig o’zi esa o’yin shaklida o’tadi. Ammo bu uni maktabga tayyorlash ehtiyoji yo’qlini bildirmaydi, chunki maktabga birovningmas, aynan SIZNING bolangiz boradi.

O’z o’rnida ba’zilar bola 7 yoshgacha faqat kitoblarda rasmlar varaqlashi yoki ertak eshitishi lozim, deya ta’kidlaydi. Shunaqa tarzda o’ylovchilar o’z bolasidan minnatdorchilik eshitishi dargumon. Albatta, maktabgacha Alisher Navoiyning "œXamsa"sini o’qib bo’lish shart emas, ammo ba’zi narsalarni bilish unga tavsiya qilinadi.

Birinchidan, u qiyinchiliksiz manzilini, shahar va diyorini, shuningdek, oila a’zolarining to’liq ismi va kasblarini ayta olishi lozim (albatta sir bo’lmasa).

Ba’zi bir ranglar va jonivorlar, hafta kunlari va oylar — bo’lajak o’quvchi bularni oson sanab berishi lozim. Ularni sanab berish bilan birga ularni umumlashtira olishi ham kerak (masalan: ayiq, tulki va bo’ri - hayvonlar).

Maktabgacha bolaning qo’llari yaxshi rivojlanib, "œrom" bo’lishi lozim. Agar Siz, bolangiz rasm chizayotganda, bo’yayotganda yoki yozayotganda varaqni burayotganini sezib qolsangiz iloji boricha buni tuzatishga harakat qiling. Bunda applikatsiya, plastilin, kichkina bo’laklardan iborat konstruktor va mozaika asqotishi mumkin.

Bolaning nutqi qay rivojlanganini tekshiring. Bolaning o’zi rasm yoki o’yinchqqa qarab yoki eshitgan hikoyasini mantiqqa ega qilib aytib bera olishi kerak.

Bolaning maktabgacha nimalar qila olishi kerakligi mavzusi ota-onalar orasida doimiy bahsga aylanib bo’lgan: o’qish, yozish yoki sanash?

O’qish xususida: bola hamma harflarni bilishi, shuningdek, tovushda faqrlay olishi, unli va unsizligina farqlashi hamda ularning so’z boshida, o’rtasida yoki oxirida joylashganini tushunishi lozim. O’zi o’qiy olishi ham xalaqit bermarmaydi, ammo shart emas. Ammo, bolalar 1-sinfga qadar bo’g’inlab o’qiy olishni uddalashlari kerak.

Bolangizni raqamlar bilan tanishtirib qo’ying. Hech bo’lmaganda u 10 gacha to’g’ri va teskari sanay olishi kerak. Uning dastlabki ikki o’ntalikni sanashi yaxshi ko’rsatkich, qolganini sanashi shart emas. Raqamlarni tushunishi balkim shunchaki sanashidan ko’ra muhimroqdir. Bola raqamlarni taqqoslay bilishi kerak: qaysi biri katta yoki kichik.

Bu uning so’z boyligiga ham tegishli. Albatta, har bir ota-onaga o’zining 6-7 yashar bolasidan murakkabroq so’z eshitish yoqadi, ammo hozirgi bir davrda bola o’zi bilmagan holda so’zlarni ishlatishi ham mumkin. Shuning uchun, asosiy urg’u songamas sifatga berilishi lozim.

O’quvchiga talablarning yanada to’laroq ro’yxatini istalgan maktabdan olish mumkin.Har bir bola rivoji individualdir. Ammo, bolaning barvaqt o’qib, yozib va sanab bilishi uning keyinchalik ham katta qadamlar bilan o’qishi shartmasligini o’qituvchilar ta’kidlashadi.

Maktabga kirish imtihonlari



Ko’pchilik ota-onalar bolani maktabga qabulida test o’tkazishlarga guvoh bo’lishgan. Tabiiyki, bu jarayon bolaga ham, ota-onaga ham ijobiy his hayajonlar olib kelmaydi.

"œBiz oldindan tanlangan maktabga faol tayyorgarlik ko’rdik. U bizning tumanda joylashmagan bo’lsada, u katta e’tirofga sazovor edi-, deydi 7 yoshli Amina Axmedovaning onasi. — Hujjatlarni topshirishga kelganimizda, suhbatdan o’tishimiz kerakligi to’g’risida aytishdi. Bu bola uchun haqiqiy imtihon edi".

Shu bilan birga ta’kidlash joizki, hech qaysi bir davlat maktabi 1-sinfga qabul jarayonida qanaqadir imtihonlar tashkillashtirish huquqiga ega emaslar. Bu qonunchilik tomonidan belgilangan. Ular shunchaki bola qabul qilingandan keyin sinflarni shakllantirish uchun test o’tkazishi mumkin. Unda, bolaning umumiy rivojlanish darajasi, uning qobiliyati va imkoniyatlari e’tiborga olinadi. Qabul qilish jarayoni faqatgina ota-onaning arizasi va bolaning hujjatlariga asoslanadi, boshqa hech narsaga emas.

Ammo shuni yodda tutish lozimki, boshqa tuman hududida joylashgan maktabga berilayotgan bolalar bo’sh joylarga yoziladilar, chunki maktab o’z hududidagi 1-sinf bolalarini qabul qila olishi kerak.

Ammo, bolaning hurmatli maktabda o’qishi ota-onalar uchun muhimligi sabab, ular buning uchun ko’p harakat qiladilar va buni bolalaridan ham talab qiladilar. Kattalar bolalar uchun maktab imidj emas, balki, ushbu dunyoda yashashni o’rganish uchun oqilishini sedan chiqarmasliklari lozim. Shuning uchun uni nafaqat texnik (o’qish, yozish va sanash) balki ruhiy jihatdan ham tayyorlashlari lozim.

Oyi, maktabga borishni hohlamayman



Boladan ushbu so’zlarni eshitmaslik uchun ota-ona uni ushbu muhitga ko’nikishida yordam berishi lozim. Bolalar ruhshunosi Leonid Venger yozishicha, maktabga tayyor bo’lish bu o’qish, yozish va sanash emas. Maktabga tayyor bo’lish — bularni o’rganishga tayyor bo’lishdir.

Ko’p uchraydigan muammolardan biri — bu o’qishga bo’lgan qiziqishning yo’qligidir. Dastlab, bolalarni tashqi dunyo qiziqtiradi: yangi forma, yorqin kitob va daftarlar, do’stlar. Sekin-asta bu jonga tegadi, bu bilan maktabga qiziqish ham so’nadi. Shuning uchun unga maktabga o’yin va bolalar bilan do’stlashgani uchun emas, balki bilimlarni puxta egallash uchun borishini oldindan aytib qo’yish kerak. O’sib borayotgan bolaga maktab majburiy bilim o’chog’gina ekanli uqtirish ham uni o’qishga qiziqtirmaydi.

Ruhshunos olimlar bolani o’z qobiliyatini to’g’ri baholashga undaydilar. O’ziga ishonmasa, ko’proq maqtang. Ammo, bolangiz o’zini hadeb maqtayversa, unga maktabda qiyin bo’ladi, chunki o’qituvchi u yerda diqqatini faqat unga emas, balki 20-30 o’quvchga qaratadi. Shuning uchun, unga qolgan bolalar ham undan kam emasligini tushuntirish lozim.

Hammasidan ham bolaga maktab intizomiga ko’nikish qiyinchilik tug’diradi. Chunki endi uning hayoti ravshan tizimga ega: dars va uy vazifalari. Ruhshunoslar ularni oldindan tizimga ko’ndirishni, ushbu yo’l bilan esa, kutilmagan vaziyatni oldini olishni tavsiya etadilar. Maktabgacha bola "œkerak" so’zi mohiyatini anglashi lozim. Shunda 1-o’quv yili ham osonroq va omadliroq kechishi tayin.

Bolada maktabgacha notanish odamlar bilan muloqot tajribasi bo’lishi qo’l keladi. Unga dastlab poliklinika, o’ynash maydonchasi, magazinga bunga imkon bering. Chunki sinfda mikroguruhlar nisbatan tez shakllanadi, u yakka o’zi qolmasligi uchun notanishlar bilan teztil topa olishi kerak. Bolalar uchun maktab-kattalar uchun ish kabidir, deb bekorga mashoyixlar aytishmagan. Qiyinchiliklar albatta bo’ladi, shuning uchun bola boshlagan ishini oxirigacha etkazishni bilishi kerak. Bu yerda yorqin misol albatta ota-onasidir.

Ota-onalar uchun birinchi sinf



1-sinf o’quvchilar ota-onasida ikki xil qarash bor: bolaning maktab ishlaridab to’laligicha cheklanish (maktabgga boryapsanmi, demak katta bolas an, hammasini o’zing qil), yoki unig o’zich qaror qabul qilishiga imkon bermaslik, har bir qadamini nazorat qilish. Ikkala hol ham birdek noto’g’ri, deya ta’kidlashadi ruhshunos olimlar.

Bolangiz dastlabki kuniyoq o’zgarib qolmaydi. Bog’cha va uyda qanaqa bo’lsa, maktabga ham shunday keladi. Agar Siz avvallari uning uchun barcha ishlarni qilgan bo’lsangiz (o’yinchoqlarni yig’ishtirish, kiyinish), 2-sentyabrdan uning o’zgarishini kutmang. Ustiga-ustak uning endi doim ham ulgura olmaydigan yangi vazifalari bor.

Bolaga hohlagan muammosi bilan Sizga kelish imkonini bering. Bu maktab predmetlariga, sinfdoshlariga, o’qituvchisiga tegishli bo’lsa ham.

Boshqa tarafdan, uning maktabdagi soyasi bo’lish ham yaramaydi. Erkinlikni his etsin. Uy vazifalarini qilishda ko’maklashing, lekin o’zingiz qilmang. Sizga yoqmaydigan bolalar bilan do’stlashsa, koyimang, yaxshisi odamlarni tanlashga o’rgating. Hatto ular 7-8 yoshda bo’lsalar ham.

Asosiy xatolardan biri – bu faqat bahoga diqqatni qaratish bilan ham bog’liq. Ushbu oilalarda kundalikdagi past baho – dunyo inqirozi bilan baravar. 1-sinfda baho qo’yishmaydi, bola bahogamas, bilim uchun o’qishini anglashi kerak.

Shu bilan birga maktabdagi ota-onalar yig’ilishi Siz uchun bayram bo’lishini istab qolamiz.

Manba: www.farzand.uz

Do’stlar.

      Bir bor ekan, bir yo’q ekan. Qadim zamonda Ali va Vali ismli do’stlar bo’lgan ekan. Ular har kuni birgalikda o’tkazar ekan. Birga o’ynashar, birgalikda darslarni tayyorlashar, birgalikda ovqatlanishar ekanlar. Alining onasi unga issiq kulcha yopib bеrsa, tеzda Valiga tutqazar, Valining onasi unga shirinlik olib kеlsa, u ham darrov Ali bilan shirinliklarni baham ko’rar ekan. Ularning bu mеhribonchiligidan atrofdagi qo’ni-qo’shnilar, qarindosh-urug’lar ularni go’yoki aka-ukalar dеb o’ylar ekanlar. Ularning bu do’stligiga hattoki quyosh-u oylar, kichik qurt-qumurskalar, yangi ochilgan gullar-u, ulardagi shabnam tomchilar ham xavas ko’zi bilan karar ekan.

    Lеkin birdan ularning do’stligiga bir ko’z tеgibdi. Ularning yoniga qo’shni bo’lib bir oila ko’chib kеlibdi. Bu oilaning Ali va Vali singari o’g’li Anvar tеngdosh ekan. Ali va Vali boshida yangi bola bilan tanishmoqchi bo’lishibdi. Anvar yam-yashil o’tloq ustida turli-tuman o’yinchoqlari bilan o’ynab utirganida ikki do’st uning yoniga kеlishibdi. Ali va Vali undan so’rashibdi:

- Anvar sеn buncha o’yinchoqni bitta o’zing o’ynayapsanmi?

- Ha. Sizlar xam o’ynamoqchimisizlar?

- Agar qarshi bo’lmasang, albatta. — dеb bolalarning ko’zlari chaqnab kеtibdi. Anvar o’ylab turib Aliga, - «Faqatgina sеn o’ynashing mumkin.» - dеbdi. Valini esa ularga qo’shilib o’ynashiga ruhsat bеrmabdi. Vali Anvar va Alining quvonchi bilan o’yinchoqni o’ynashiga xavas bilan qarabdi. Lеkin eng yaqin do’sti Alidan xafa bo’lib, endi uni do’stim dеmayman dеb yig’lab kеtib qolibdi.  Ali esa o’yinchoqlarni xursand bo’lib, Vali bilan do’stligini unutib yuboribdi. U xayolida, - «Vali bilan do’st bo’lishim shartmi, endi Anvar mеning do’stim, axir uning do’stlari ko’pda», - dеbdi.

    Kunlar shu zaylda o’tavеribdi. Shu orada ularga qo’shni bo’lib yangi oila ko’chib kеlibdi. Ularning ham Anvar, Ali va Vali singari tеngdosh farzandi bor ekan. Anvarning Aliga bo’lgan muomalasi buzilib, uni o’yinchoqlariga tеgishiga qo’ymay xaydab yuboribdi. Chunki Anvarning yangi bola bilan o’ynagisi kеlibdida. Bu xoldan qattiq ta'sirlangan Ali nima qilishini bilmay, eski do’sti Validan xijolat bo’lib kеchirim so’rabdi. Vali o’zini jaxli chiqqan qilib ko’rsatibdi. Lеkin ich-ichidan do’sti o’zining xatosini tushunganidan xursand bo’libdi va uni kеchiribdi.

   Yana ular xamma xavas qiladigan qadrdon do’st bo’lishibdi.

   Xo’sh bolakaylar ertak sizga yoqdimi? Sizningcha Vali Alini kеchirib to’g’ri ish qildimi?

   CHIPOR TOVUQ HAQIDA ERTAK


Bir bor ekan, bir yo'q ekan bir kampir bilan chol bo'lgan ekan.Ularning bir chipor tovuqlari bor ekan. Bir kuni tovuqlari tuxum qilibdi. Oddiy emas oltindan.Chol uni urib-urib sindira olmabdi. Kampir xam urib urib sindira olmapdi. Sichqon o'tib ketayotsa dumi tegib ketibdi - yu, tuxum erga tushib sinibdi. Buni ko'rib chol ham, kampir ham yig'lashibdi.Tovuq esa "Qu-qu"lab shunday debdi: yig'lama bobo, yig'lama buvijon. Qilib beray men-sizlarga boshqa tuxum, oltin emas, oddiyginasin!

Bolalar bog'chasi  

Filcha

Bolakay (multifilmdan)