Abdulmalik ibn Muhammad. Bahosi jannatdir

[Hadija]

 

«Улар олдида бизлар киммиз?» силсиласи

 

Баҳоси – жаннатдир!

Муаллиф: Шайх Абдулмалик ибн Муҳаммад ибн Қосим

Мутаржим: Абу Жаъфар ал-Бухорий

 

Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм

Муқаддима

Ўзига итоат этганларга остидан анҳорлар оқиб ўтадиган ва ичида кўз кўрмаган, қулоқ эшитмаган ва инсон хаёлига келмаган жаннатларни ваъда қилган Аллоҳга ҳамдлар, пай-  ғамбар ва расулларнинг энг шарафлиси, ўлими келгунига қадар намоз ўқиган, рўза тутган ва Аллоҳга ибодат қилган бандаларнинг энг хайрлисига салавоту саломлар бўлсин.

Сўнг ...

Қадрли китобхон! Қўлингиздаги ушбу «Баҳоси – жаннатдир» деб номланган китоб «Биз улар олдида киммиз?» силсиласининг иккинчи китобидир. Унда ўта муҳим мавзу – баъзилар бутунлай бепарво қарайдиган, айримлар эса ҳушига келганда ўқиб қўядиган намоз мавзуси қаламга олинган.

Биз заифлик, ялқовлик ва бандлик асрида яшар эканмиз, қалбларни жонлантириш, нафсларни жўштириш ва ғайратларни кучайтириш учун биздан илгари яшаб ўтган одамларнинг ҳиммати ва бу буюк фарзни адо этиш учун қандай шошилганларини эслатишни хоҳладим.

Аллоҳ таоло амалларимизни Ўзининг Карим Юзи учун холис қилсин!

Абдулмалик ибн Муҳаммад ибн Абдурраҳмон ибн Қосим

[Hadija]

Намоз

Намознинг Исломдаги ўрнини, бошқа ҳеч бир ибодат боса олмайди. Намоз – диннинг устуни бўлиб, у бўлмаса дин тикланмайди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ð˜ÑˆÐ½Ð¸Ð½Ð³ боши – Ислом, устуни – намоз, чўққиси – Аллоҳ йўлидаги жиҳоддир», дедилар (Термизий, Ибн Можа ва Имом Аҳмад келтирдилар. Аллома Албоний бу ҳадисни саҳиҳ деган).

Намоз – хавф-хатар пайтида ҳам соқит бўлмайдиган мудом мутлақ фарз ибодатдир. Аллоҳ таоло айтди:

«Ð‘арча намозларни ва хусусан ўрта намозни (аср намозини) сақланглар — ўз вақтларида адо қилинглар! Ва Аллоҳ учун бўйинсунган ҳолда туринглар! Энди агар (душман ҳужумидан) хавфда қолсангиз, пиёда ёки отлиқ ҳолингизда (ибодат қилаверингиз!) Қачон хотиржам бўлганингизда, билмаган вақтингизда Аллоҳ қандай ўргатган бўлса, шундай ҳолда (яъни намознинг барча арконларини ўрнига қўйиб) Аллоҳни зикр қилингиз!» (Бақара: 238, 239).

Намоз – Аллоҳ таоло биринчи фарз қилган, банда биринчи бўлиб ҳисоб берадиган ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ўлими олдидан Умматига: «ÐÐ°Ð¼Ð¾Ð·Ð½Ð¸ адо этинглар, намозни! Қўл остингиздагилар (ҳаққи)ни (риоя қилинглар)»â€“ деб васият қилган охирги ибодатдир (Ибн Можа ва Имом Аҳмад келтирдилар. Бу ҳадисни аллома Албоний саҳиҳ деган).

Намоз – диннинг охирги зое бўлувчи бўлагидир. Намоз зое бўлса, дин ёппасига зое бўлади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ð”ин ҳалқалари ҳалқама-ҳалқа бузилиб боради. Бир ҳалқа бузилса одамлар кейингисига ёпишадилар. Биринчи бўлиб бузиладиган нарса – (Аллоҳнинг дини билан) ҳукм қилиш, охиргиси эса намоздир!» (Имом Аҳмад, ибн Ҳиббон ва Ҳоким келтирдилар. Бу ҳадисни аллома Албоний саҳиҳ деган).

Аллоҳ таоло намоз –  ҳидоят ва тақвонинг муҳим шартларидан бири эканини зикр қилди:

 

«ÐÐ»Ð¸Ñ„, лом, мим. (Ҳақ эканлигига) ҳеч қандай шак-шубҳа бўлмаган ушбу Китоб ғойибга ишонадиган, на-  мозни тўкис адо этадиган ва Биз ризқ қилиб берган нар-  салардан инфоқ-эҳсон қиладиган тақволи кишилар учун раҳбар-йўлбошчидир» (Бақара: 1 – 3).

[Hadija]

Аллоҳ таборака ва таоло намозларини ўз вақтида Ñžқийдиганларни бошқа ёмон ахлоқлилардан истисно қилди:

«Ð”арҳақиқат инсон бетоқат қилиб яратилгандир. Қачон унга ёмонлик (камбағаллик-кулфат) етиб қолса у ўта бесабрлик қилгувчидир. Қачон унга яхшилик (бойлик, саломатлик) етса у ўта манъ қилгувчи-бахилдир. Фақат намоз Ñžқигувчи зотлар (яъни мусулмонларгина ундоқ эмасдирлар)ки, улар намозларида доим-барқарор бўлгувчи зотлардир» (Маориж: 19 – 23).

Аллоҳ таоло жаҳаннамдагиларни ҳикоя қилар экан шундай деди:

«(Улар жаҳаннам аҳлига): «Ð¡Ð¸Ð·Ð»Ð°Ñ€Ð½Ð¸ нима Сақарга киритди?» (деганларида,) улар: «Ð‘излар намоз Ñžқигувчилардан бўлмадик»â€“ дейдилар» (Муддассир: 42, 43) (Маълуматун муҳиммаҳ анид-дин, 17).

Аллоҳ таоло намоз Ñžқимаган одамга азоб хабарини берди:

«Ð‘ас, намозларини «ÑƒÐ½ÑƒÑ‚иб» қўядиган кимсалар бўлган «Ð½Ð°Ð¼Ð¾Ð·Ñ…он»Ð»Ð°Ñ€Ð³Ð° ҳалокат бўлгай!» (Моувн: 4, 5).

«Ð£Ð½ÑƒÑ‚иш»(дан мурод) – намозни вақти чиққунигача Ñžқимасликдир.

Аллоҳ таоло намозни зое қилишдан қайтарди ва зое қилганларга қаттиқ азобни ваъда қилди:

«Ð¡ÑžÐ½Ð³ уларнинг ортидан намозни зое қиладиган ва шаҳватларга бериладиган кимсалар ўринбосар бўлдилар. Энди у (ўринбосарлар) албатта ёмонликка (яъни ёмон жазога) йўлиқадилар» (Марям: 59).

(Оятда айтилган) «ғойй» – жаҳаннамдаги таъми аччиқ ва қаъри чуқур сой бўлиб, Аллоҳ таоло уни намозни зое қилиб, шаҳватларига эргашган кимсалар учун яратиб қўйган.

Мусулмонлар бу намозларга ўта қаттиқ эътибор бердилар. Вақтида Ñžқишга диққатли эдилар. Уларнинг бундаги намуналари, Оиша разияллоҳу анҳо таъкидлаганидек, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам эдилар: «Ð Ð°ÑÑƒÐ»ÑƒÐ»Ð»Ð¾ҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам биз билан гаплашиб ўтирар, намоз вақти келса, бизлар У (зот)ни, У (зот) эса бизни танимагандек ҳолатда бўлар эдилар».

[Hadija]

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам –  эргашишимиз ва изларидан юришимиз керак бўлган ўрнагимиздир.

Ҳой Сиз, зулматларда бизга имомсиз!

Йўлбошчи ўлароқ Сизни эслаш кифоядир!

(«Ð–омеъул-улуми вал-ҳиками», 229).

Бу Умматнинг салафи ушбу шарафли пайғамбарона йўл-дан юрди. Саид ибн Мусайяб (раҳимаҳуллоҳ) намозга бўлган қаттиқ эътибори сабабли қирқ йил давомида масжидга азондан илгари кирди. Саид ибн Мусайябнинг ғуломи Бард (раҳимаҳуллоҳ): «Қирқ йилдан буён намоз учун азон айтилган бўлса, Саид доим масжид ичида эди!»â€“ деди («Ð¢Ð°Ð±Ð°қотул-ҳанабила» 1/141, «Ҳилятул-авлия» 2/163, Сифатус-софваҳ» 2/80).

Рабийъа ибн Язид (раҳимаҳуллоҳ): «Қирқ йилдан буён муаззин пешин намози учун азон айтган бўлса, бемор ёки мусофир бўлмасам, фақат масжид ичида эдим»â€“ деди («Ð°Ñ-Сияр» 5/240).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ушбу буюк ишни ўз вақтида адо этишга, қуйидаги сўзлари билан, йўл кўрсатдилар: «Ð‘илингларки, амалларингизнинг энг яхшиси намоздир ва мўъмингина доимо таҳоратли бўлади» (Имом Аҳмад, Байҳақий ва Ҳоким келтирдилар. Аллома Албоний бу ҳадисни «ÑÐ°ҳиҳ» деди).

Солиҳ одамлар солиҳ одамларга гувоҳлик бердилар: ЯҳÑ‘ ибн Муъийн (раҳимаҳуллоҳ) ЯҳÑ‘ ибн Саид (раҳимаҳуллоҳ) ҳақида шундай деди: «Ð£ қирқ йил давомида завол пайтида масжидда бўлган эди» («Ð°Ñ-Сияр» 9/181, «Ð¢Ð°Ð·ÐºÐ¸Ñ€Ð°Ñ‚ул-ҳуффоз» 1/229, «Ð—уҳд» 530).

Уларнинг қалблари масжидга боғланган ва улар ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг сўзларида башоратлар келган эди: «Ð•Ñ‚ти киши борки, Аллоҳ уларни соя бўлмаган кунда Ўз (Арш)ининг соясидан соя беради»â€“ деб: «..., (масжидга) кириб чиққанидан сўнг, (то унга яна қайтиб киргунича) қалби масжидларга боғланган одам»â€“ деб давом этдилар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам (Муттафақун алайҳ).

Суфён ибн Уйайна (раҳимаҳуллоҳ) азондан илгари намоз Ñžқиш (учун масжидга бориш)га чорлар ва: «Ð¢Ð¾ намозга кел! деб айтилмагунча азондан илгари келмайдиган ёмон қуллардан бири бўлма!»â€“ дер эди («Ð°Ñ‚-Табсираҳ» 1/137).

Бу – Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қуйидаги ҳадисларига ижобат эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «ÐœÐµÐ½ сизларни Аллоҳ (у билан) хатоларни ўчириб, мақомларни кўтарадиган нарсага далолат қилайинми?»â€“ дедилар. Саҳобалар: Ҳа, Ñ‘ Расулуллоҳ!, – дейишгач: «Қийин пайтларда таҳоратни тўкис қилиш, масжидларга кўп бориш, намоздан кейинги намозни кутишдир. Мана шу Ислом сарҳадларини ҳимоя қилишдир! Мана шу Ислом сарҳадларини ҳимоя қилишдир»â€“ дедилар (Имом Муслим ривояти).

[Hadija]

Намозга муҳаббат

Салаф аждодимиз оғир беморлик пайтларида ҳам бу борада ҳайратомуз ўрнаклар кўрсатдилар. Омир ибн Абдуллоҳ (раҳимаҳуллоҳ) ҳаётининг охирги нафасларини олар экан, муаззиннинг азонини эшитиб қолди. Унинг уйи масжидга яқин эди. У: «Қўлимдан ушланглар!»â€“ деганида: «Ð¡Ð¸Ð· касалсиз-ку?!» дейишларига қарамай: «ÐÐ»Ð»Ð¾ҳнинг жарчисини эшита туриб, унга ижобат қилмайинми?!»â€“ деди. Уни қўлтиғидан тутиб масжидга – шом намозига олиб кирилди. Имом билан бир ракаат Ñžқигач, оламдан ўтди («Ð¡Ð¾Ñ„ватус-софваҳ» 2/131, «Ð°Ñ-Сияр» 5/220).

Мана бу – Ислом умматининг Форуқи – Умар ибн Хаттоб разияллоҳ анҳу қаттиқ беҳуш бўлишига қарамай намозни эслатилганида ҳушига келган эди. Мисвар ибн Махрама разияллоҳу анҳу шундай хотирлайди: «Ð£Ð¼Ð°Ñ€ ибн Хаттоб разияллоҳу анҳуга ҳанжар урилганида ҳушидан кетди. «ÐÐ³Ð°Ñ€ ҳаёт бўлса, намоздан бошқа нарса билан уни қўрқита олмайсизлар?»â€“ дейилди. Саҳобалар: «Ҳой амирулмўъминийн, намоз Ñžқилди!»â€“ дедилар. Умар ибн Хаттоб разияллоҳу анҳу дарҳол ўзига келди ва: «Ðžҳ, Аллоҳ, намоз Ñžқилдими? Намоз Ñžқимаган одамнинг Исломда насибаси йўқдир!»â€“ деб намозини Ñžқиди. Жароҳатидан қон оқиб турар эди» («Ð¢Ð°ÑŠÑ€Ð¸Ñ…у Умар» 243, Имом Аҳмад «Ð°Ð·-Зуҳд» 182).

Аллоҳ ундан, у эса Аллоҳдан рози бўлсин! Саҳобалар унинг намозга қаттиқ этибор бериб, ҳарис бўлганлигини билишар, шунинг учун ҳам беҳушлик пайтида, модомики ўлмаган экан, намозни эслатилса ўзига келишини билишар эди. Шундай бўлди ҳам, унга намозни эслатилганида ҳушига келди!

Замонамизга бир назар ташлайлик. Айрим одамлар намоз пайтида ширин уйқуни хуш кўрадилар. Айримлар эса, муаззиннинг товушини эшитса ҳам тош қотиб ётаверади. Баъзиларни намозга уйғотилса, худди ўлимга ҳаётдан кўра яқинроқ кишилардек, қимирлаб ҳам қўймайди. Бироқ, ҳовлисига Ñžғри киргани ёхуд хатар қўнғироқларини эшитса, зудлик билан уйғониб, сакраб туриб кетади!!

Бизни улар қаторига қўшма,

Соғлом одам ўтиргандек юрмайди!!

(«Ð¡Ð¸Ñ„атус-софваҳ» 4/266).

[Hadija]

Мусулмон дўстим!

Рабийъ ибн Хайсам (раҳимаҳуллоҳ) ҳаётида муаззам сатрлар ёзиб кетди. У бир тарафи шол бўлгач, икки киши тарафидан маҳалла масжидига олиб чиқилар эди. Дўстлари: «Ð¡Ð¸Ð·Ð³Ð° рухсат берилган-ку, уйингизда намоз Ñžқийверинг!»â€“ дейишганида: «ÐÐ¹Ñ‚ган гапларингиз Ñ‚Ñžғри, бироқ мен: «Ҳаййа алал-фалааҳ (Нажотга шошилинглар (келинглар))!» деб чақирилганини эшитаман. Биронтангиз «Ҳаййа алал-фалааҳ (Нажотга шошилинглар (келинглар))!»â€“ деб нидо қилинганини эшитса судралиб ёки эмаклаб бўлсада, ижобат қилсин!»â€“ деди («Ҳилятул-авлия» 2/113).

Уларда бир туйғу бор эдики, у уларни Аллоҳнинг амрини бажо келтириш, Аллоҳга итоат қилиш ва Аллоҳ ҳузуридаги неъматларга рағбат нуқтаи назаридан намозни тўкис адо этишга ундар ва қизиқтирар эди.

Адий ибн Ҳотим разияллоҳу анҳу айтди: «Ҳар доим намоз вақти келса шавқ билан борардим. Намоз вақти киришидан илгари, намоз Ñžқиш учун доим тайёр турар эдим» (Имом Аҳмад «Ð°Ð·-Зуҳд» 249).

Аллоҳ ва жаннатга чақирган муаззин тортинчоқ нафслар ва олий ҳимматларни жунбушга келтирди. Иймон жарчиси онгли қулоқлари бўлган ҳамда тирик инсонларга эшиттирди. Бу чақириқ уларни солиҳлар манзилига чорлаб, йўлларида уловлари уларни жаннат сари олиб борди («Ð Ñƒҳбанул-лайл» 39).

Менинг иштиёқим масжидларгадир,

Қасру лўла болиш, кўрпачагамас.

Намозга бундай эътибор бериш, намоз вақти кириши билан қувонч ва сурурга айланар эди. Бу – Абу Бакр ибн Абдуллоҳ Музаний (раҳимаҳуллоҳ) айтганидек, карам ва лутф соҳиби бўлган Аллоҳнинг буюк неъматидан қувониш эди: «Ҳой Одам фарзанди, сендек бахтиёр махлуқ борми? Сен билан сув ва меҳроб ўртаси очиб қўйилган. Қачон хоҳласанг таҳорат қилиб, Роббинг олдига кириб борасан. Сен билан Роббинг ўртасида на таржимон ва на хизматкор бор!!» («Ð°Ð»-Бидая ван-Ниҳая» 9/256).

Ҳақиқатан, бу, алҳамдулиллаҳ, Аллоҳнинг буюк неъматидир: Аллоҳга хоҳлаган пайтимизда юзланишимиз, намоз билан мақомларимизни кўтаришимиз ва хатоларимизни ювишимиз мумкин. Аллоҳни мушриклар сифатлаётган нолойиқ сифатлардан поклайман! Унинг бизга берган карами нақадар буюк!

Шубҳасиз, бу неъматларни йўқотиш ва вақтни беҳуда зое қилиш ачинарли ҳолдир. Ҳолбуки, инсоннинг сармояси – умридир... Наҳотки, у умри беҳуда ўтаётганига ачинмаса?!!

Абу Ражоъ Аторидий (раҳимаҳуллоҳ): «ÐŽÐ»Ð¸Ð¼Ð¸Ð¼Ð´Ð°Ð½ сўнгра ўзимга қолдираётган энг қимматли нарсам – юзимни ҳар кеча-кундуз беш маҳал Роббим учун ерга булғаганимдир»â€“ деди («Ҳилятул-авлия» 2/306).

[Hadija]

Мусулмон дўстим!

Салаф аждодимиз намознинг ҳаққини ўтаган ва уни ўзига муносиб бўлган мартабага қўя билган эдилар. Шунинг учун ҳам намоз, уларнинг биринчи ўлчови бўлган эди. Умар ибн Хаттоб разияллоҳу анҳу: «ÐÐ³Ð°Ñ€ бировнинг намозни зое қилганини кўрсанг, Аллоҳ номига қасамки, унинг бошқа нарсаларни зое қилиши аниқдир!»â€“ деди («Ð¢Ð°ÑŠÑ€Ð¸Ñ…у Умар» 204).

Абу Олия (раҳимаҳуллоҳ) шу йўлдан юрди ва айтди: «ÐœÐµÐ½ бир кишининг олдига (ҳадис ўрганиш учун) бир неча кунлик йўлни босиб келар ва биринчи бўлиб унинг намозга бўлган муносабатини кузатар эдим. Агар намозни тўкис Ñžқиганини кўрсам олдида қолиб, унинг оғзидан ҳадисни эшитар эдим. Агар намозни зое қилганини кўрсам орқамга қайтиб, ундан ҳадисни эшитмас ва: «Ð‘у одам намоздан бошқасини зое қилиши аниқдир!»â€“ дер эдим».

Бу яхши алоқанинг давоми ўлароқ, намозга бўлган ушбу ҳарислик, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг: «Ð¤Ð°Ñ€Ð·Ð°Ð½Ð´Ð»Ð°Ñ€Ð¸Ð½Ð³Ð¸Ð·Ð½Ð¸ етти ёшларида намоз (Ñžқиш)га буюрингиз. Ўн ёшларида (намоз Ñžқимасалар) уларни урингиз ва ётоқларини айирингиз!» (Абу Довуд, Имом Аҳмад ва Ҳоким келтирдилар ва Аллома Албоний бу ҳадисни «ÑÐ°ҳиҳ» деди) амрига итоат қилиб, фарзандларига ҳам ёйилди.

Зайд Аёмий (раҳимаҳуллоҳ) болаларга: «Ð‘у Ñ‘ққа келиб, намоз Ñžқисангизлар бодом бераман!»â€“ дер эди. Болалар келиб намоз Ñžқишгач, унинг атрофини ўраб олишар эди. Унга: «ÐÐµÐ³Ð° бундай қиласиз?»â€“ деб савол берилганида: «Ð‘олалар намоз Ñžқишга ўргансалар беш дирҳамга бодом сотиб олишим менга зарар қилмайди!»â€“ деб жавоб берди («Ҳилятул-авлия» 5/31).

Ҳозирги кунда кўпчилик фарзандларига фақатгина дунёвий тарбия беришга эътиборни қаратмоқдалар. Едириш, ичириш, кўнгилочар воситаларни тўкис қилиш билан банд бўлишига қарамай, биринчи вазифа ва катта масъулият – фарзандларга соғлом исломий тарбия бериш, намоз Ñžқишга ўргатиш, намоз Ñžқимаганларида орқаларидан таъқиб қилишга совуққонлик билан қарамоқдалар. Ҳолбуки Аллоҳ таоло: «Ð­Ð¹ мўминлар, сизлар ўзларингизни ва аҳли-оилаларингизни ўтини одамлар ва тошлар бўлган жаҳаннамдан сақлангиз...»   (Таҳрим: 6)–  демоқда.

(Давоми бор)

[Hadija]

Давоми...

Жамоат билан намоз Ñžқиш

Аллоҳ таоло фарз намозларни жамоат билан Ñžқишни: «Ð²Ð° рукуъ қилгувчилар билан бирга рукуъ қилинг» (Бақара: 43)– деб вожиб қилди.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ва саҳобалар ҳам фарз намозларни, мудом жамоат билан Ñžқирдилар, гўё жамоат улар учун намознинг бир бўлагига айланиб қолганди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам тинчлик ва уруш пайтларида, ҳатто вафот этган касаллик маҳалларида ҳам жамоат билан намоз Ñžқишни қолдирмадилар.

Бугунги кунда масжидларимизда бу нарса кўринмай, одамлар намозларни жамоат билан Ñžқишга қизиқишмай қолди. Жума намозига келган намозхонлар сони масжидларга сиғмаётганини кўрсак ҳам, уларни беш вақÑ‚ намозларда масжидларда кўрмаяпмиз. Улар қилган бу бепараволиклари ёки танбалликлари учун ҳисоб бермаймиз, деб ўйлаяптиларми?! Ҳар куни беш марта қулоқларига янграётган муаззам азонни эшита туриб, жамоат намозида иштирок этмасликларига қандай узрлари бор?!

[Hadija]

Севимли дўстим!

Бу неъмат учун Аллоҳга қанчалар ҳамд айтсак ҳам оз. Чунки, куфр ўлкаларда яшаётган қанча мусулмон борки, улар бу азонни эшитишдан маҳрумдирлар. Қанча ўликлар борки, ушбу тавҳид чақириғига ижобат қила олмайдилар. Ушбу нидога интилган қанча беморлар борки, унга ижобат қилишга касалликлари Ñ‚Ñžғаноқдир! Чунки тавҳид чақириғининг қулоқларда янгроғи, қалбларда сурури бордир. Қандай бўлмасин, ахир бу – солиҳлар, сажда ва рукуъ қилганлар карвонида юриш учун Аллоҳ жалла жалолуҳу тарафидан бўлган чақириқ-ку?!

Шунинг учун ҳам Абу Имрон Жазаний (раҳимаҳуллоҳ) азонни эшитса рангги ўзгариб, кўзларидан ёшлар қуйилар эди.

Бундан илгари пайғамбарлар саййиди, Оиша онамиз разияллоҳу анҳо айтганидек эдилар: «Ð Ð°ÑÑƒÐ»ÑƒÐ»Ð»Ð¾ҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам биз билан суҳбатлашиб ўтирар, намоз вақти келса У бизни, биз эса Уни танимагандек, ҳолатга тушар эдилар». Пайғамбаримизга Роббимнинг салавоту саломлари Ñ‘ғилсин!

Алий ибн Ҳусайн (раҳимаҳуллоҳ) таҳорат қилса юзлари сарғаяр эди. Унга оиласидагилар: «Ð¢Ð°ҳорат пайтида нега бундай ҳолатга одатландингиз?»â€“ деб сўрашганида: «Қандай Зотнинг ҳузурида туришимни биласизларми?!»â€“ деб жавоб берди («Ð¡Ð¾Ñ„ватус-софва» 2/93).

Сулаймон ибн Аъмаш (раҳимаҳуллоҳ кечаси) ҳожати учун уйқусидан уйғониб, сув топа олмай, деворга қўлларини уриб таяммум қилиб, кўрпасига узанди. Унга бу ҳақда савол берилганида: «ÐœÐµÐ½ таҳоратсиз ўлиб қолишдан қўрқаман»â€“ деб жавоб берди!! («Ҳилятул-авлия» 5/49).

Бу – Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг: «Ð‘илингларки, амалларингизнинг энг яхшиси – намоздир ва мўъмингина доимо таҳоратли бўлади»â€“ деб айтган сўзларига итоат қилиш нуқтаи назаридан эди (Имом Аҳмад, Байҳақий ва Ҳоким келтирди ва бу ҳадисни аллома Албоний «ÑÐ°ҳиҳ» деди).

Муҳаммаднинг йўлидан йўқдир бошқа йўл,

Сиротум Мустақимдир, удир Ñ‚Ñžғри йўл!

Ҳидоят топади унинг сўқмоғидан юрганлар,

Ҳалок бўладилар ундан чапу ўнгга тойганлар!

(«Ð—айлу тазкиратил-ҳуффааз» 175).

   
Мансур ибн Зозон (раҳимаҳуллоҳ) кунларнинг бирида таҳорат қилди. Таҳоратдан сўнг кўзларидан ёш оқиб, йиғлай бошлади. Унга: «ÐÐ»Ð»Ð¾ҳ раҳм қилсин, ҳолингизга нима бўлди?»â€“ деб савол берилганида: «ÐœÐµÐ½Ð¸Ð½Ð³ аҳволимдан кўра оғирроқ нарса борми? Мен на мудроғи ва на уйқуси келадиган Зотнинг ҳузурида турмоқчи бўламан. Қаердан билай, балки У мендан юз ўгирар!!»â€“ деб жавоб берди (Софватус-софваҳ» 2/ 12).

[Hadija]

Бу – уларнинг қалблари солиҳ, юраклари тоза эканидандир. Язид ибн Абдуллоҳ (раҳимаҳуллоҳ)га: «ÐœÐ°ÑÐ¶Ð¸Ð´Ð¸Ð¼Ð¸Ð·Ð½Ð¸Ð½Ð³ томини ёпмайликми?»â€“ деб сўралганида: «Қалбларингизни ислоҳ қилинг, масжидингиз учун кифоядир!»â€“ деб жавоб берди («Ҳилятул-авлия» 2/312).

Зеро, қалби солиҳ ва нийяти холис бўлган одам масжиднинг томи ёки нақшларига боқмайди, балки, намозига, намозини тўкис адо этишга ҳамда унинг қабул қилинишига қаттиқ эътибор беради.

Мана бу Адий ибн Ҳотим (разияллоҳу анҳу): «Ð˜ÑÐ»Ð¾Ð¼ динини қабул қилганидан буён, қачон намозга такбир айтилса, таҳоратли эдим»â€“ демоқда («Ð°Ñ-Сияр» 3/ 160).

Азонга ижобат қилиш уларнинг ҳаётида иккиланиш ёки танбаллик бўлмаган амалий суратда камолига етар эди. Азон улар учун – масжидга йўналиш ва қўлларидаги дунёвий ишларни тўхтатишни ифода этар эди.

Иброҳим ибн Маймувн Марвазий (раҳимаҳуллоҳ)га бир боқайлик. Унинг иши заргарлик ҳамда кумуш ва тиллога сайқал бериш эди. Агар болғачасини кўтарганида азонни эшитиб қолса, болғачани урмай, азонга ижобат қилар эди.   

Улар ҳаётларини Роббул-оламийнга итоат, пайғамбарлар саййидидан ўрнак ўлароқ ушбу чақириққа ижобат қилиш учун фидо қилган эдилар. Уни эшитиш билан дунёларини бир тарафга қўйиб, ишларини тўхтатишар ва Аллоҳ сари шошиб йўл олар эдилар.

[Hadija]

Азиз мусулмон дўстим!

Одамнинг намози охиратга заҳирадир,

Ундан илк сўралувчи нарса намоздир.

Агар ўлса суюнчидир, суюнчи!

Охиратда зафар манбаи намоздир.

Намозини Ñžқимаса ёруғ дунёда

Макони жаҳаннамдир охиратда!

Намоз ва бошқа ибодатларга бўлган шавқлари сабабли уларнинг азон айтилиши билан масжидларга бир-бирлари билан мусобақалашиб кетганларини кўрамиз. Бу – худди шоир айтганидек эди:

Сиз унинг одамлар ичида қўрқиб, титраб

Масжид сари жулдур кийимда юрганини кўрасиз!

Бизнинг ҳолимиз бунинг бутунлай аксидир. Биз, кечаги обидлар билан, бугунги эркаклар ўртасида катта масофа ва фарқни кўраяпмиз. Ҳозирда масжидга азондан илгари ёки азон айтилгач кирмаган қанчадан-қанча одамлар бор. Ҳатто баъзи одамлар борки, улар масжидга умуман кирмаган, балки, унга намоз Ñžқиш учун жасадини масжидга олиб кирилган!!

Биз уларнинг воқеъларида масжидга эрта бориб, биринчи сафдан жой олиш учун намозга қанчалар эътибор берганла-  рини кўрар эканмиз, бунинг Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг сўзларига ижобат ўлароқ қилганларини била-  миз: «ÐžÐ´Ð°Ð¼Ð»Ð°Ñ€ азон ва биринчи сафдаги савобларни билсалар эди, эмаклаб келишдан бошқа чоралари қолмаган бўлса эмаклаб келар эдилар» (Муттафақун алайҳ).

Бу яхшиликка умматнинг салафи риоя қилди. Бишр ибн Ҳасан (раҳимаҳуллоҳ)ни «ÑÐ°Ñ„фий» дейишарди. Чунки у Басранинг масжидида эллик йил биринчи сафда туриб намоз Ñžқиди!

Ишлар аксига кетди, тушунчалар ўзгарди ва бу буюк ва-  зифа ва оммавий яхшиликка камдан-кам одамлар амал қиладиган бўлдилар.

Бугун одамларнинг кўплари имом билан бирга айтишга етиша олмаётган биринчи такбир пайтида ҳозир бўлиш ҳирси ҳақида хоҳлаганингизча гапиринг!

Саид ибн Мусайяб (раҳимаҳуллоҳ): «Ð­Ð»Ð»Ð¸Ðº йилдан буён биринчи такбирдан кеч қолмадим. Эллик йилдир намозда турар эканман, бировнинг энсасига боқмадим» («Ð’афийятул-аъян» 2/375, «Ҳилятул-авлия» 2/163).

«Ð‘ас, мусобақачилар (мана шундай мангу неъматга етиш йўлида) мусобақалашсинлар» (Мутаффифун: 26).

Бу – мусобақалашиш ва ғолибликка лойиқ маррадир.

Ер матолари учун мусобақалашаётганлар, у матолар қанчалар катта ва буюк бўлмасин, Аллоҳнинг наздида оз ва арзимас, фоний ва пашша қанотича вазни бўлмаган нарса-  лар учунгина мусобақалашмоқдалар. Охират эса Аллоҳнинг тарозисида оғир, рақобатлашиш ва мусобақалашишга ло-  йиқ ҳақиқатдир

(«Ð¤Ð¸Ð¹ Зилалил-Қуръон» 2/3860).

Сулаймон ибн Муҳрон (раҳимаҳуллоҳ) биринчи такбирга етмиш йил етишиб намоз Ñžқиди («Ð¢Ð°Ð·ÐºÐ¸Ñ€Ð°Ñ‚ул-ҳуффаз» 1/154).

Аллоҳнинг Ўзи бизга раҳм қилсин! Бировимиз биринчи такбирга бир йилда бир ёки икки мартагина етишиб намоз Ñžқийди. Имом билан бирга намозни тугатгач сафларга боқинг, намозни имом билан тугатганларнинг сони нақадар оз эканини пайқайсиз.

Биз салафлар олдида киммиз?!

Усайд ибн Жаъфар (раҳимаҳуллоҳ) айтди: «ÐœÐµÐ½ амаким Бишр ибн Мансур (раҳимаҳуллоҳ)нинг биринчи такбирдан кеч қолганини ва масжид олдида турган гадойнинг қўлини қуруқ қайтарганини кўрмадим» («Ð¡Ð¾Ñ„ватус-софваҳ» 3/376).

Вакийъ ибн Жарроҳ (раҳимаҳуллоҳ) айтди: «ÐÑŠÐ¼Ð°Ñˆ (раҳимаҳуллоҳ) етмиш йил давомида биринчи такбирдан кеч қолмади» («Ð¢Ð°Ð·ÐºÐ¸Ñ€Ð°Ñ‚ул-ҳуффаз» 1/154, «Ð°Ñ-Сияр» 6/228, «Ð¡Ð¾Ñ„ватус-софваҳ» 3/128).

Баъзи кишилар эса – Аллоҳ уларни раҳмат қилсин! – қирқ йил давомида бир мартагина, у ҳам бўлса узр сабабли, биринчи такбирга етиша олмадилар.

Ибн Саммоъа (раҳимаҳуллоҳ): «Қирқ йил давомида онам ўлган кунигина биринчи такбирга етиша олмадим»â€“ деди («Ð°Ñ-Сияр» 10/ 646).

Агар биз уларнинг намоз ва биринчи такбирга етиш учун ҳарисликлари шунчалар бўлганини билган бўлсак, Иброҳим Нахаий (раҳимаҳуллоҳ)нинг: «ÐÐ³Ð°Ñ€ бир кишининг биринчи такбирга етишга танбаллик қилаётганини кўрсанг, у одамдан қўлингни ювиб қўявер!»â€“ дейишида ҳеч ҳайрат йўқдир («Ð°Ñ-Сияр» 5/65, «Ð¡Ð¾Ñ„ватус-софваҳ» 3/88).

Мана бу Иброҳим Таймий (раҳимаҳуллоҳ) ҳам бу эътиборни ва ўша дўстининг аломати бўлганини таъкидлаб шундай дейди: «ÐÐ³Ð°Ñ€ бир одамнинг биринчи такбирга етиб келишга лоқайдлик қилаётганини кўрсанг, ундан қўлингни ювиб қўявер!» («Ð°Ñ-Сияр» 5/62).

Салаф солиҳ (раҳимаҳумуллоҳ) буни билишган, шунинг учун ҳам биринчи такбирга катта эътибор беришган эди. Суфён ибн Уйайна (раҳимаҳуллоҳ): «Ð¢Ð°ÐºÐ±Ð¸Ñ€ (иқомат) айтилишидан илгари келишинг – намозни улуғлашдандир»â€“ деди («Ð¡Ð¾Ñ„ватус-софваҳ» 2/235).

* Уларнинг (биринчи такбирга бўлган) диққат-эътиборлари шунчалар экан, қаттиқ тайёргарлик кўрганидан сўнг жамоат намозига етиша олмасалар ҳоллари нима бўларди экан?!

Шом қозиси Ñ‚Ñžқсон ёшни қоралаб қолган Сулаймон ибн Ҳамза Мақдисий (раҳимаҳуллоҳ): «Ҳаётимда икки мартагина ёлғиз намоз Ñžқидим. У пайтда ўзимни гўё намоз Ñžқимагандек ҳис этдим» (Менга муҳтарам шайхлардан бири шундай деган эди: «Ð¢Ñžққиз ёшлик пайтимда бир мартагина ёлғиз намоз Ñžқидим ва ўзимни гўё намоз Ñžқимагандек ҳис қилдим»).

Улар бу буюк савоб ва яхшиликдан маҳрум қолсалар аламни ҳис этар эдилар.

Муҳаммад ибн Муборак Суварий (раҳимаҳуллоҳ): «Ð¡Ð°Ð¸Ð´ ибн Абдулазиз жамоат намозида иштирок эта олмаса йиғлар эди»â€“ деди («Ð¢Ð°Ð·ÐºÐ¸Ñ€Ð°Ñ‚ул-ҳуффаз» 1/219).

Улар учун дунё ишлари жамоат намози олдида ҳеч нарса эмас эди. Биз эса дунё ишлари ортидан итдек чопиб, у сабабли намозларни кечиктирмоқдамиз!

Маймувн ибн Муҳрон (раҳимаҳуллоҳ) масжидга келганида: «ÐžÐ´Ð°Ð¼Ð»Ð°Ñ€ намозни Ñžқиб қайтишди» дейишганида: «Ð˜Ð½Ð½Ð°Ð° лиллаҳ ва иннаа илайҳи рожиувн! (Бу мусибат дуосини Ñžқиди ва): Менга ушбу намознинг фазилати Ироқ ҳокимлигидан кўра севимлироқдир»â€“ деди («ÐœÑƒÐºÐ¾ÑˆÐ°Ñ„атул-қулуб» 364).

Бировимиз арзимас, тилга олишга ярамайдиган дунё матоси учун жамоат намозида иштирок этмайди. Энди сиз Ироқ ҳокимлиги ҳақида нима дейсиз?!

Салаф солиҳ жамоат намозида иштирок этмасликдан қаттиқ таъсирланар эди.

Абдуллоҳ ибн Умар (разияллоҳу анҳу) ҳуфтон намозини жамоат билан Ñžқий олмаса, кечанинг қолган қисмини ибодат билан бедор ўтказар эди.

Бўш вақтингда кўп рукуъни ғанимат бил,

Ўлиминг келар шояд қÑžққисдан.

Қанча соғлом инсонларни кўрдим-ки,

Жонлари чиқди улар билмасдан!

[Hadija]

Азиз дўстим!

Жамоат билан намоз Ñžқиш, унинг моҳиятини билганлари учун салаф солиҳ наздида катта аҳамият касб этар, ундан маҳрум қолиш энг қийматли нарсаларини йўқотишдек туюлар эди.

Ҳотим Асамм (раҳимаҳуллоҳ) шундай деди: «Ð–амоат намозига иштирок эта олмаганим учун Абу Исҳоқ Бухорий (раҳимаҳуллоҳ) гина менга таъзия билдирди. Агар биронта Ñžғлим вафот этса, ўнг мингта одам таъзия билдирар эди. Чунки, дин мусибати  одамлар тасаввурида дунё мусибатига қараганда енгилроқдир» («ÐœÑƒÐºÐ¾ÑˆÐ°Ñ„атул-қулуб» 364).

Олтин сўзлар: Қийматли нарсаларни йўқотиш ёки яқин қариндошлар вафоти сабабли таъзия билдирганлар кўп, бироқ, диний тарафдан бирон нарсани йўқотилганда таъзия билдирадиганлар йўқ. Аллоҳим, бизга динимизда мусибат берма ва дунёни биз учун катта қайғу айлама!

Юнус ибн Абдуллоҳ (раҳимаҳуллоҳ): «ÐÐµÐ³Ð° мен хўрозим йўқолса қайғуга тушаману, намозимни Ñžқий олмасам қайғурмайман?!»â€“ дер эди («Ҳилятул-авлия» 3/19, «Ð¡Ð¾Ñ„ватус-софваҳ» 3/307).

Иш, маошларнинг ортиши, мансабларнинг кўтарилиши ҳақида қайғуга ботган, кечаларни бедор ўтказган, ғамлари кўпайганидан кечалари уйқуси қочган, ўткинчи дунёнинг катта ва кичик ишлари учун тинмай ҳиммат ва нашот билан елиб-югурган, бироқ, жамоат билан намоз Ñžқимаган ва бундан қайғуга тушмаган, ҳатто, бунга касблар, эҳтиёжлар ва дунё ишларини сабаб қилиб кўрсатган биз таниган талайгина одам бор!

[Hadija]

Севимли дўстим!

Сиз ором лаззати ва иссиқ кўрпадан воз кечиб, ётоғингиздан сакраб турасиз ва муаззин билан бирга калималарни пичирлайсиз. Зулматли қоронғу ва қаҳратон совуқда сокин одимлар билан бомдод намози сари йўлга тушасиз.

Аллоҳ сизни савоблардан маҳрум этмасин, қадамларин-  гизга ҳасанотлар ёзсин...  Мен сизга бу Умматнинг пайғам- бари соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ð—улматларда масжид сари одим отганларга Қиёмат кунидаги тўкис нурдан хуш-  хабар беринглар!» (Абу Довуд ва Термизий ривояти)– деб айтган буюк ажрдан хушхабар берайин!

Шайтон олдида мағлуб бўлманг ва ўрнингиздан туриш-  дан тараддудланманг. Кенглиги Еру Осмонларча келадиган ва тақводорлар учун тайёрлаб қўйилган жаннат сари юринг. У ерда кўз кўрмаган, қулоқ эшитмаган ва инсон хаёлига келмаган неъматлар бор...

Аллоҳ сизни мақсадларингизга эриштирсин ва жойин-  гизни жаннатда қилсин!

[Hadija]

Мусулмон дўстим!

Келинг, салаф солиҳ зиммаларида масъулиятлар бўлишига қарамай тоат-ибодатларга қандай эътибор берганига бир боқайлик.

Мана бу Қози Абу Юсуф (раҳимаҳуллоҳ) қозилик мансабига ўтиргач ҳар куни икки юз ракаат намоз Ñžқир эди («Ð¢Ð°Ð·ÐºÐ¸Ñ€Ð°Ñ‚ул-ҳуффаз» 1/293).

Ҳатто мусулмонлар халифаси Ҳорун ар-Рашид (раҳимаҳуллоҳ) халифа бўлган кунидан бошлаб то ўлгунича, бирон сабаб чиқиб қолмаса, ҳар куни юз ракаат намоз Ñžқир эди («Ð¢Ð°ÑŠÑ€Ð¸Ñ…у Бағдад» 14/6).

Уларнинг ибодат ўрни бўлгани учун масжидга катта эътибор берар эдилар. Атоъ ибн Ясор (раҳимаҳуллоҳ) масжидда савдо қилаётган одамни чақириб: «Ð‘у ер – охират бозоридир. Бор, дунё бозорига чиқ!»â€“ деди.

Дангасалик ва лоқайдликни кўрган пайтимизда шоирнинг ушбу сўзларини мисол қилиб келтирамиз:

Ҳар нарсада бордир Унга аломат,

Унинг танҳолигига қилар далолат.

Унга гувоҳдир ҳар бир ҳаракат,

Осудалик, жимлик, ҳамда сукунат.

Ажабо, қандай исён қилинар бундай илоҳга.

Шунинг чун ҳайронман даҳрий-густоҳга!

[Hadija]

Аллоҳнинг ҳузурида туриш

Намознинг фарз ва вожиблари, суннат ва мустаҳабларини тўкис, хушуъ ва Аллоҳга бўлган тавозеъ, жиддийлик ва тафаккур билан адо этишлари, уларнинг намозга тўкис риоя қилганларининг бир кўринишидир. Аллоҳ таоло уларни мақтаб: «Ð£Ð»Ð°Ñ€ намозларида хушуъ билан турадилар» (Мўъминун: 2)– деди.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «ÐšÐ¸ÑˆÐ¸ намозидан буриларкан, унга намозининг ўндан бири, Ñ‚Ñžққиздан бири, саккиздан бири, олтидан бири, бешдан бири, чораги, учдан бири, ярмигина ёзилади»â€“ дедилар (Абу Довуд ва Имом Аҳмад ривояти. Бу ҳадисни аллома Албоний саҳиҳ деган).

Умар ибн Хаттоб (разияллоҳу анҳу) минбар устида туриб: «ÐšÐ¸ÑˆÐ¸Ð½Ð¸Ð½Ð³ соқоллари Ислом динида оқарган, бироқ Аллоҳ учун намозини тўкис қилмаган бўлади»â€“ деганларида: «Қандай қилиб?»â€“ деган савол берилди. Умар ибн Хаттоб (разияллоҳу анҳу): «ÐÐ°Ð¼Ð¾Ð·Ð´Ð° туриб намозининг хушуси, тавозеси ва Аллоҳга йўналишни тўкис қила олмайди»â€“ деб жавоб бердилар («Ð­ҳяу улумид-дин» 10/202).

Умар ибн Хаттоб (разияллоҳу анҳу) бу сўзларни Исомнинг аввалги даврларида айтган эди. Бизнинг бугунги кундаги воқеълигимиз ҳақида нима дейишимиз мумкин?! Аллоҳим раҳм қилган кимсалардан бошқа кўп одамларни дунёнинг ишлари ҳар тарафга тортмоқда. У бадани билан намоз Ñžқисада, фикри билан дунёга, дунёнинг бозорларига савдо-сотиқ учун кетмоқда, фойда ёки зарар қилмоқда... Бу –  ғафлатдан бошқа нарса эмасдир!!

Ҳасан (раҳимаҳуллоҳ) айтди: «ÐžÐ¼Ð¸Ñ€ ибн Абд Қайс (раҳимаҳуллоҳ) одамларнинг намозда тирикчиликни эслаганларини айтишаётганини эшитиб қолди ва: «Ð¨ÑƒÐ½Ð´Ð°Ð¹ бўлаяптими?»â€“ деб сўради. Улар: «Ҳа»,– дегач: «ÐÐ°Ð¼Ð¾Ð·Ð¸Ð¼Ð´Ð° бундай бўлишидан кўра қорнимга турли тарафидан найзаларнинг санчилиши мен учун севимлидир»â€“ деди (Имом Аҳмад «Ð—уҳд» 321).

Аллоҳга қасамки, бу – Аллоҳни лойиқ бўлганидек таниган ва намозларни тўкис Ñžқиган одамнинг воқеъсидир. Ҳаммод ибн Салама (раҳимаҳуллоҳ): «ÐœÐµÐ½ қачон намозга турсам, кўз ўнгимда жаҳаннам гавдаланади»â€“ деди («Ð¢Ð°Ð·ÐºÐ¸Ñ€Ð°Ñ‚ул-ҳуффаз» 1/219, «Ð¨Ð°Ð·Ð°Ñ€Ð¾Ñ‚уз-заҳаб» 1/263).