Севимли дсстим, улар қаерда-ю, биз қаердамиз?

Абдуллоҳ ибн Зубайр (разисллоҳу анҳу) рукуъда скан қузғун келиб унинг орқасига қсна олар, сажда қилганида сса гсё ташлаб қсйилган кийимлардек турар сди («ал-Бидас ван-ниҳас» 8/359).

Биз ушбу хушуъ ва хотиржамликдан ҳайратланамиз. Сабаби, биз уларни кундалик ҳаётимизда ксра олмаспмиз. Фақатгина...

Анбас ибн Уқба (раҳимаҳуллоҳ) сажда қилганида устига чумчуқлар қснар, у сса гсё деворнинг бир бслагидек турар сди («аз-Зуҳд» 496).

Келинг, солиҳлар билан бирга юрайлик. Мана бу Абу Бакр ибн Айёш айтмоқда: «Мен Ҳубайб ибн Абу Собит (раҳимаҳуллоҳ)нинг сажда қилаётганини ксрдим. Агар уни (сажда қилаётганини билмасдан) ксрсам сди, узоқ сажда қилганидан слиб қолибди, дер сдим» («ас-Сиср» 5/291).

Иброҳим Таймий (раҳимаҳуллоҳ) сажда қилса, деворнинг бир парчасидек қимирламай турар ва унинг устига чумчуқ-  лар қснар сди («ас-Сиср» 5/61).

Ибн Ваҳб (раҳимаҳуллоҳ) шундай дейди: «Мен (Суфён) Саврий (раҳимаҳуллоҳ)нинг Ҳарамда шомдан сснгра намозни бошлаб сажда қилганини ва ҳуфтон намозига азон айтилганидагина саждадан бошини кстарганини ксрдим» («ас-Сиср» 7/266).

Улар сзлари учун тикилган жаннат байроғи сари енг шимардилар. Жаннатга слтувчи тсғри йсл ксрсатилгач, у йслда устивор қолдилар. Абадулабад мангуликдаги, боёнлик ҳаёти билан туганмас, ксз ксрмаган, қулоқ сшитмаган ва инсон хаёлига келмаган нарсаларни тушдек ёки тушда ксринган ёлқиндек, ғам-ғуссаларга йсғрилган, бир кулдирса, минг йиғлатган, бир ой қувонтирса ойлар давомида қайғуга солган, қайғулари қувончларидан бир неча баробар ортиқ, аввали хатар ва охири нобудгарчилик бслган дунё свазига сотишни катта зарар деб билдилар.

Абу Қутн (раҳимаҳуллоҳ) айтди: «Мен Шсъба ибн Ҳажжож (раҳимаҳуллоҳ)ни қачон рукуъ ёки сажда қилганини ксрсам: «Ажабо, унутдими?!»— деб сйлаб қолар сдим» («Тазкиратул-ҳуффааз»: 1/193).

Алий ибн Фузайл (раҳимаҳуллоҳ) айтди: «Мен (Суфён) Саврий (раҳимаҳуллоҳ)нинг сажда қилаётганини ксрдим. (Каъбани) етти марта тавоф қилиб чиқсам ҳам, у саждадан бошини кстармаган сди» («ас-Сиср»: 7/277).

Севимли дсстим, биз улар олдида киммиз?!



Аамозни бунчалар сътибор ва диққат билан сқишларига қарамай, Усмон ибн Абу Дуҳруш (раҳимаҳуллоҳ): «Мен қачон намоз сқиган бслсам, ундаги камчиликлар учун Аллоҳдан мағфират ссрадим»— деди.

Аамозлари ва аҳволлари ҳақида тилга олишган ссзларга боқинг! Муовис ибн Мурра (раҳимаҳуллоҳ): «Мен Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг етмишта саҳобаси билан ксришишга мусссар бслдим. Агар улар тирилиб келсалар сди, сизлар қилаётган ишлардан азондан бошқа нарсани танимас сдилар!!»— деди («Ҳилстул-авлис»: 2/299).

Маймувн ибн Муҳрон айтди: «Бизга сса бундан ксра оғирроқ гапни айтди: «Агар салафлардан бири ичингизга  тирилиб келса сди, сизларнинг қиблангиздан бошқа нарсани танимас сди!!». Бу — (ҳижрий) биринчи асрда айтилган сди. Бугунги кундаги биз ҳақимизда у нима дер сди скан?!

Ҳурматли дсстим!

Замонамизнинг сзгариб, алишгани, елинидаги сутларнинг қуригани, сшил новдаларининг сслигани, ширин таъми бузилгани оқил ва ҳушёр инсонларга ксринмоқда. 

(Келинг), салафларнинг намозни қандай адо стганларини тарифлаб берадиган бошқа бир манзарага назар солайлик. Ҳотим Асамм (разисллоҳу анҳу) намози ҳақида савол берилганида шундай жавоб берди: «Аамоз вақти келгач таҳоратни тскис қилиб оламан ва намоз сқимоқчи бслган жойимга бориб стираман. Узвларим жойига келгач, намоз учун срнимдан тураман ва Каъбани рспарам, жаннатни снг, жаҳаннамни чап, Ўлим фариштасини орқа тарафимга қссман. Аамозимни (бу дунёдаги) сснгги намозим деб сйлай-  ман. Сснгра, умид ва қсрқув орасида туриб, қатъий суратда такбир айтаман. Тартил билан қироат, тавозеъ билан рукуъ, хушуъ билан сса сажда қиламан. Чап думбамга стириб, чап оёғимни тсшак қилиб, снг оёғимни бош бармоғига тиклай-  ман ва ихлос билан туришга ҳаракат қиламан. Билмайман, бу намозим (Аллоҳ ҳузурида) мақбул бсладими ёки йсқми?» (А­ҳёу улумид-дин»: 1/ 179).

Биринчи мақом: сз жонига жабр қилган, намозининг таҳорати, вақти, ҳудуди ва рукнларида лоқайдлик қилган одам.

Иккинчи мақом: Аамозни сз вақтида, ҳудуди, зоҳирий рукнлари ва таҳорати билан сқишга давом стган, бироқ, васваса билан курашиб, васваса ва сйларга берилиб кетган одам.

Учинчи мақом: Аамознинг ҳудуди ва рукнларига риос қилиб, нафси билан васваса ва сйларни даф қилиш учун курашган ва душмани билан намозини «сғирламаслиги» учун жанг қилган одам. У — намоз ва жиҳоддадир.

Тсртинчи мақом: Аамозни бошлагач унинг ҳақлари ва рукнларини тскис қилган, қалби намознинг ҳудудлари ва ҳақларидан биронтаси зое бслмаслиги учун диққатли бслган, балки, бутун қайғуси намозни лойиқ бслганидек тскис адо стиш бслган, одамдир. Унинг қалби намозни тскис адо стиш ва намозида А оббисига қуллик қилиш билан банддир.

Бешинчи мақом: Бу одам намозини бошлайди, бироқ, қалбини ушлайди ва А оббисининг ҳузурига қссди. Қалби А оббисига, Уни ксриб тургандек, қараб, Унинг муҳаббати ва буюклиги билан жсшади. Аатижада, васваса ва сйлар йсқолади. Қалб билан А оббиси сртасидаги пардалар кстарилади. Бу одам намоз сқиётган бошқа одамдан осмону Ер сртасидаги нарсалардан ксра афзалроқ ва буюкроқдир. Чунки бу одам намозида А оббиси билан банд ва У билан қувонади.



Чунки у намозида қувонч ато стилган одамлар жумласидандир (Аамозида қувонч ато стилган одам — А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Менга дунёйингиздан хушбсй нарсалар ва аёллар севимли қилиб ксрсатилди. Қувончимни намозга қсйилди»— дедилар (Аасоий ва Имом Аҳмад нақл қилдилар. Бу ҳадисни аллома Албоний саҳиҳ, деди).

Бу дунёда намоз билан қувонган одам, охиратда А оббисига сқин бслиш билан қувонади. Бу дунёда ҳам қувонади. Аллоҳ билан қувонган одам билан ҳамма қувонади. Аллоҳ билан қувонмаган одамнинг боши бу дунёда ҳам ҳасратдан чиқмайди (Ибн Жавзий «Фазоилуз-зикр»: 27).

Айрим салаф уламолари шундай дедилар: «Одам фарзанди, сен дунёдаги насибангдан ксра охиратдаги насибангга кспроқ муҳтожсан! Агар ишни дунёвий насибангни қслга киритиш билан бошласанг, охиратдаги насибангдан қуруқ қоласан ва бошинг хатардан чиқмайди. Агар ишни охиратдаги насибангни қслга киритишдан бошласанг, дунёдаги насибангга сришиб, уларни тартибга соласан» (Ибн Жавзий «Фазоилуз-зикр»: 1/19).

Дсстлар

Қалбнинг моғори икки нарса: ғафлат ва гуноҳдан пайдо бслса, икки нарса: истиғфор ва зикр билан жилоланади. Ғафлат кимнинг вақтини ксп олган бслса, моғор унинг қалбига срнашиб кетади. Қалб моғорлиги — у одамнинг ғафлатига қараб бслади. Маълумотлар шакли моғорлашган қалбда лойиқ бслганидек срнашмайди. Бу қалб ботилни ҳақ, ҳақни сса ботил тусида ксради. Чунки, қалб моғорлашгани сайин золимроқ бслиб боради. Қалбда ҳақиқатлар сурати лойиқ бслганидек очиқ намоён бслмайди. Моғори срнашиб қорайса, қалбнинг тасаввур ва идроки ҳам бузилади-да, ҳақиқатни қабул ва ботилни инкор стмайди. Бу — қалбнинг снг оғир қийноғидир. Бунинг асли ғафлат ва майлликларга сргашишидан келиб чиқади. Зеро, ғафлат ва майлликларга сргашиш қалб нурини ссндириб, ксзини кср қилади (Ибн Жавзий «Фазоилуз-зикр»: 46).


Толқ ибн Ҳубайб (раҳимаҳуллоҳ) айтди: «Аллоҳнинг ҳақлари банда адо ста олмайдиган даражада каттадир. Шунинг учун улар срта-ю кеч тавба қиладилар» («А­ҳёу улумид-дин»: 4/16).

Азиз дсстим, А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам вафоти олдидан умматига: «Аамоз(га диққат стинглар)! Аамоз(га диққат стинглар)! Қсл остингиздаги (қул ва жорис)лар(нинг ҳақларини зое қилмасликка диққат стинглар)!»— дедилар (Ибн Можа ва Имом Аҳмад (27415) ривостлари. Аллома Албоний бу ҳадисни «саҳиҳ», деди).

Маъносида иймон жсшган, томирида сзгулик оққан сатрлар сртасида сузгандан сснгра, снди назаримиз фақатгина намоз учун тайёр турган ва азонга шошилиб: «Лаббай!» деган намозхонга тушади. Биз, ста аҳамистли бслгани боис намозни тарк қилган одамнинг ҳукмларини билишимиз ва қариндош-уруғ, қсни-қсшни ва ёру-биродарларга, уларни жаҳаннамдан қутқариш учун, бу ҳукмларни шошилинч етказишимиз керак. Бу ҳукмларни тафаккур билан сқиш, сизни намоз сқишда сустлик қилаётган одамларни: «шосд Аллоҳ уларнинг қалбларини намоз учун очса ва йслларини ёритса!»— деб, намозга чорлашга ундайдиган қилиб қссди.

«Оиласини намозга буюрган ва улар қулоқ солишмаган бслса, бу одам улар билан бирга сшаши ва аралашиб юриши жоизми ёки хонадонидан чиқиб кетиши керакми?»— деб берилган саволга аллома Муҳаммад ибн Солиҳ Усаймийн (раҳимаҳуллоҳ) шундай жавоб берди:

«У хонадон аҳли ҳеч намоз сқимаган бслсалар — кофир ва муртад бслиб, Ислом динидан чиққандирлар. Бу одамнинг улар билан бирга сшаши жоиз смасдир. Бироқ, уларни такрор-такрор даъват стиши лозим. Шосд Аллоҳ таоло уларни ҳидост қилар.

Чунки, намоз сқишни тарк қилган одам — Қуръон, суннат, саҳобаларнинг ссзлари ва соғлом ксришларга ксра кофирдир, Аллоҳ сақласин!

Қуръондаги далил Аллоҳ таолонинг мушриклар ҳақида айтган остлардир:

«Тавба қилсалар, намоз сқисалар ва закотни берсалар, бас, улар сизларнинг диндош биродарларингиздир» (Тавба: 11).

Бу остдан улар бу ибодатларни қилмасалар диндош биродаримиз смасликлари маълум бслмоқда. Ҳолбуки, диндош биродарлик, гуноҳлар ҳар қанча катта бслса ҳам, узилмайди. Бироқ, Исломдан чиқилса узилади.

Суннатдан далил — А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ушбу ҳадисларидир:

«Киши билан куфр ҳамда ширк сртасидаги (масофа) намозни тарк қилишдир» (Имом Муслим «Саҳиҳ», ҳадис â„– 256);

«Биз билан у (мушрик)лар сртасидаги аҳд — намоздир. Ким уни тарк қилса (сқимаса) кофир бслибди» (Бурайда разисллоҳу анҳу ривости: Термизий «Сунан», ҳадис â„– 2830. Ибн Можа «Сунан», ҳадис â„– 1132. Дору Қутний «Сунан», ҳадис â„– 1771).

Саҳобаларнинг ссзларидан далил:

Амирулмсъминийн Умар разисллоҳу анҳу: «Аамозни тарк қилган (сқимаган) одамнинг Исломда насибаси йсқдир!»— дедилар. Аасиба — ҳиссадир. Бу ссз накира-ноаниқлик шаклида инкор тизимида истеъмол қилинди. Бу умумийликни: оз ва ксп насибанинг барчасини сз ичига олади.

Абдуллоҳ ибн Шақиқ (раҳимаҳуллоҳ): «А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг саҳобалари амаллар ичида намоздан бошқасини тарк қилишни куфр деб ҳисоблашмас сди»— деди.   

Соғлом мунозара жиҳатидан шундай дейилади:

Қалбида намознинг буюклиги ва Аллоҳнинг намозга берган сътиборини танийдиган заррача иймони бслган одам, қандай намозни ҳеч сқимаслиги мумкин? Бунинг бслиши мумкин смас. Мен «Аамоз сқимаган одам кофир бслмайди» деб айтган одамнинг далиллари ҳақида сйлаб ксрдим ва уларнинг тсрт ҳолатдан бирида сканини билдим:


Аамозни тарк қилган одамнинг кофир скани маълум бслган бслса, бу одамга муртадлар ҳукми жорий бслади. Аассларда (на Қуръон ва на суннатда) намоз сқимаган одамнинг мсъмин скани ёки униннг жаннатга кириши ёхуд жаҳаннамдан қутилиши, шунингдек, намоз сқимаган одам ҳукм қилинган куфрни куфрони неъмат-нонксрлик ёки куфр остидаги куфр деб таъвил қилишга сҳтиёж туғдирадиган бирон нарса йсқдир.

Биринчидан: намоз сқимаган одамга қиз берилмайди. Агар намоз сқимаган пайтида уйланган бслса, никоҳи ботилдир. Аллоҳ таолонинг муҳожира аёллар ҳақида айтган остига биноан, унга бу хотини ҳаром бслади:

«Бас, агар сизлар улар­нинг (ҳақиқий) мсмина сканликларини билсангизлар, у ҳолда уларни кофирларга қайтарманглар! У мсминалар (кофирлар) учун ҳам ҳалол смас ва у (кофир)лар (мсмина)лар учун ҳалол смасдир» (Мумтаҳана: 10).

Иккинчидан: Аикоҳ қилинганидан кейин намозни сқимай қсйса, юқорида келтирилган ост ва илм аҳлларига маълум бслган тафсилотга ксра, съни жинсий алоқадан илгари ёки кейин, никоҳи бекор бслади ва хотини унга ҳалол бслмайди.

Учинчи: Аамоз сқимайдиган бу одам ссйган ҳайвоннинг гсшти ейилмайди. Чунки, у — ҳаромдир. Агар сҳудий ва насроний ссйган бслса, унинг ссйган гсшти биз ейишимиз учун ҳалолдир. Аллоҳ сақласин, намоз сқимаган одам ссйган гсшт сса сҳудий ва насронийларникидан ҳам ёмонроқдир.

Тсртинчидан: Аамоз сқимаган одамнинг Макка ва Макка ҳарамининг ҳудудига кириши, Аллоҳнинг қуйидаги остига биноан, ҳаромдир: «А­й мсминлар, ҳеч шак-шубҳасиз, мушриклар нопок кимсалардир, бас, (улар) бу йилдан сснг Масжид-ал-Ҳаромга сқин келмасинлар!» (Тавба: 28).

Бешинчидан: Агар унинг қариндошларидан биронтаси вафот стса, қолдирган меросидан ҳаққи бслмас. Бас, бир киши вафот стса ва намоз сқимайдиган сғли — намозхон мусулмон ота ва намоз сқимайдиган сғил — ёки узоқ амакиваччаси — ъосиб — қолган бслса, уларнинг қайси бирлари мерос олишлари мумкин? (Албатта), А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг: «Мусулмон кофирга, кофир мусулмонга ворис бсла олмайди» (Муттафақун алайҳ) ва «Фароиз (мерос)ларни сз аҳлига беринглар. Ортиб қолса лойиқ бслган сркак кишига» (Муттафақун алайҳ) ссзларига биноан, сғил смас, амакиваччаси мерос олади. Бу — барча ворисларга тегишли гапдир.

Олтинчидан: Бу одам вафот стса ювилмайди, кафанланмайди, жанозаси сқилмайди, мусулмонлар қабристонига дафн стилмайди. Ундай бслса нима қиламиз?! Уни саҳрога олиб чиқиб, чуқур қазиймиз ва уни сша чуқурга (устидаги) кийимлари билан ксмамиз! Чунки, унинг ҳурмати йсқдир. Шунинг учун ҳам, сқинлари ичидан бири намоз сқимай слган ва намоз сқимаганларга жаноза сқилмаслигини билган одам, унга одамларни жаноза сқишлари учун чақириши ҳалол смасдир.

Еттинчидан: У Қиёмат куни, Аллоҳ сақласин, Фиръавн, Ҳомон, Қорун ва Убай ибн Халафлар билан бирга жамланади ва жаннатга кирмайди. Оиласидан бирон кимсанинг у учун мағфират ва раҳмат тилаши ҳаромдир. Чунки у — Аллоҳ таолонинг қуйидаги ссзларига биноан кофирдир: «Аа пайғамбар ва на бу мсминлар — агар мушриклар қариндошлари бслса ҳам — уларнинг дсзах сгалари сканликлари аниқ маълум бслганидан кейин, у мушриклар учун мағфират ссрашлари жоиз смасдир» (Тавба: 113).

Дсстлар, масъала ста хатарлидир. Афсуски, айрим одамлар бу мавзуда лоқайддирлар ва хонадонларида намоз сқимаган одамларнинг қолишига рухсат берадилар. Бу сса жоиз смасдир» (Манбаъ: «Мажмуъу фатава ва расааилил-Усаймийн, Китабус-солаҳ», 12— жилд, сттиз учинчи савол).

Ҳой, намоз сқимаган ёки намоз сқишга лоқайд бслган одам! Бу — сркакдир, аёлдир, намоз сқимаган одамнинг ҳукмидир. А­нди сен қолган умрингни солиҳ амаллар билан стказишга ҳаракат қил. Чунки, қолган умринг бир ойми, бир неча кун ёки соатми, қанча қолганини билмайсан. Доимо Аллоҳнинг ушбу ссзларини ёдингда тут:

«Ҳеч шубҳа йсқки, кимда-ким А оббисининг (ҳузурига) жиностчи-кофир бслган ҳолда келса, у ҳолда албатта унинг учун жаҳаннам бор бслиб, у (кофир) у жойда на сла олар ва на сшай олар» (То-ҳа: 74);

«Бас, ана сшанда ким (ҳаёти-дунёда куфру исён билан) туғёнга тушган ва ҳаёти-дунёни (охиратдан) устун қсйган бслса, у ҳолда фақат жаҳаннамгина (унинг учун) жой бслар!» (Аозиот: 37 — 39).