MUNDARIJA

Xushxulqlik va xushfe’llik haqida
Mo‘min-musulmonlarning bir-birlariga munosabatlari haqida
Odamlarni murosaga keltirish haqida
Qarindoshchilik va qo‘shnichilik haqida
Mehr-muruvvat haqida
Sadaqa haqida
Saxiylik va ziqnalik haqida
Isrofgarchilik haqida
Halol va harom haqida
Vafo va xiyonat haqida
Hayo haqida
Ozodalik, orastalik haqida
Izn so‘rash haqida
Mehmondo‘stlik haqida
Salom berish, ko‘rishish haqida
Yurish, o‘tirish va yotish odobi haqida
Kamtarlik, kibru havo haqida
G‘azab haqida
G‘iybat, bo‘hton haqida
Shubha, gumon haqida
Yolg‘on haqida
Boshqa turli mavzular


I. Xushxulqlik va xushfe’llik haqida

1. «Ezgulik va taqvo yo‘lida hamkor bo‘ling. Gunoh va adovat yo‘lida hamkor bo‘lmang.» («Moida»,2)

2. Rasululloh (s.a.v.) aytganlar:
— Mo‘minlarning imonda barkamollari xulqi yaxshilaridir.

3. Rasululloh (s.a.v.) aytganlar:
— Mo‘min xushxulqlik bilan ro‘zador va qoim (tunini toat — ibodatda o‘tkazuvchi) darajasiga yetadi.

4. Rasululloh (s.a.v.)dan so‘radilar:
— Odamlarga berilgan ne’matlarning eng yaxshisi nima, Rasululloh?
— Xushfe’llik, — dedilar.

5. Abdulloh ibn al-Muborak xushxulqlikni ta’riflab bunday degan:
— Ochiq chehralik bo‘lish, mudom yaxshilik qilish, hech kimga ozor bermaslik.

6. Rasululloh (s.a.v.) aytganlar:
— Qiyomat kunida mo‘minning tarozusiga quyiladigan eng salmoqli narsa yaxshi xulqdir.

7. An-Navvos dedi:
— Rasululloh(s.a.v.)dan so‘radim: «Yaxshilik nima-yu, yomonlik nima?» Dedilar:
— Yaxshilik xushfe’llikdir. Biror ish qilsang-u, ko‘ngling g‘ash bo‘lib, odamlar bilib qolishidan hadiksirasang, o‘sha ishing yomonlik bo‘ladi.

8. Rasululloh (s.a.v.) dedilar:
— Orangizda kimlar yomonligini aytaymi? -Vaysaqi, safsatabozlar. Yaxshilar kimligini aytaymi? - Xushfe’l, odoblilar.

9. Rasululloh (s.a.v.) dedilar:
— Din ixlosdir. So‘radik:
— Kimga? Dedilar:
— Allohga, Uning Kitobiga, Elchisi (Rasuli)ga, musulmon rahbarlarga va musulmon qavmlarga.

10. Rasululloh (s.a.v.) aytganlar:
— Teshik-tuynugi yo‘q qoyatoshning ichida bo‘lsa ham biror ish qilsangiz, baribir ma’lum bo‘ladi.

11. Rasululloh (s.a.v.) dedilar:
— Alloh taolo (farishtalarga) bunday degan (Uning gapi esa doimo haq): «Bandam biror yaxshilikni niyat qilishi bilan yaxshilik qilgan savobini yozib qo‘ying. Niyatini amalga oshirsa, o‘nta savob yozing. Mabodo yomonlikni niyat qilsa, hech narsa yozmay turing. Yomon niyatini amalga oshirsa, o‘sha ishiga teng gunoh yozing, amalga oshirmasa bitta savob yozib qo‘ying».
Keyin Rasululloh mana bu oyatni o‘qidilar: «Yaxshilik qilganga savob o‘n barobar ko‘paytirib yozilur» («An’om», 160).

12. Rasululloh(s.a.v.) dedilar:
— Xudojo‘yligingizni hech qo‘ymang! Biror yomonlik qilib qo‘ysangiz, albatta uni yuvadigan yaxshilik ham qiling! Odamlar bilan muomalada xushfe’l bo‘ling!

II. Mo‘min-musulmonlarning bir-birlariga munosabatlari haqida

13 «Mo‘minlar bir-birlariga birodardirlar» («Hujurot», 10)

14. Rasululloh (s.a.v.) dedilar:
— Musulmon musulmonga birodar. Odam birodarini aldamaydi, unga xiyonat qilmaydi, uni xo‘rlamaydi. Musulmonning eng qabih ishi —musulmon birodarini haqoratlashidir.

15. Rasululloh (s.a.v.) dedilar:
— Musulmon musulmonning birodaridir. Birodariga zulm qilmaydi, xiyonat qilmaydi. Birodarining hojatini chiqarganning hojatini Alloh chiqaradi. Musulmonning og‘irini yengil qilgan kishining Qiyomat kunidagi og‘irini Alloh yengil qiladi. Musulmonni panohiga olganni Qiyomat kunida Alloh panohiga oladi.

16. Rasululloh(s.a.v.) dedilar:
— Bir-biringizdan nafratlanmang, hasad qilmang, adovatda bo‘lmang, Allohning bir-biriga birodar bandalari bo‘ling.

17. Rasululloh (s.a.v.) dedilar:
— o‘ziga ravo ko‘rganini birodariga ham ravo ko‘rmaguncha hech kim mo‘min bo‘lmaydi.

18. Rasululloh (s.a.v.) dedilar:
— O’zingga ravo ko‘rganingni o‘zgalarga ham ravo ko‘rsatsangina musulmon bo‘lasan.

19. Rasululloh (s.a.v.) dedilar:
— Odamlarga na tili va na qo‘li bilan ozor bermaydigan kishilargina musulmon bo‘ladilar.

20. Rasululloh (s.a.v.) dedilar: Musulmonning birodari oldida olti burchi bor.
- Ular qaysilar, Rasululloh?
- Uchrashganda salom berish, chaqirganida borish, so‘raganida maslahat berish, aksa urib «alhamdulillah» desa, «yarhamukalloh» deb tashmit aytish, betob bo‘lsa, ziyorat qilish, vafot etsa, janozasida qatnashish.

21. Rasululloh (s.a.v.) dedilar:
- Musulmonning musulmon bilan uch kecha-kunduzdan ortiq arazlashib yurishi mumkin emas. Araz uch kundan ortiq cho‘zilsa, ikkovi ham adashgan bo‘ladi. Arazni birinchi bo‘lib bas qilish gunohni yuvadi. Salom bersa-yu, birodari alik olmasa, maloikalar alik olishadi, alik olmaganga esa shayton salom beradi. Arazlashgan holda dunyodan o‘tib ketsalar, jannatda qech qachon uchrashmaydilar (ya’ni ulardan biri jannatga tushmaydi).

22. Rasululloh (s.a.v.) dedilar:
- Birodarining uzrini qabul qilmaganning gunoqi nohaq soliq to‘lashni talab qilganning gunohidek bo‘ladi.

23. Rasululloh (s.a.v.) dedilar:
— Kechirimli bo‘l, senga xam kechirimli bo‘lishadi.

24. Rasululloh (s.a.v.) dedilar:
— Qo‘lingizdan kelgancha birodarlaringizga xizmat qiling.

25. Rasululloh (s.a.v.) dedilar:
— Kerak bo‘lganida birodaringizdan maslahatingizni ayamang.

26. Rasululloh (s.a.v.) dedilar:
— Noto‘g‘ri fatvoga ko‘ra qilingan ishning gunohi fatvo beruvchiga bo‘ladi. Bila turib birodariga noto‘g‘ri maslahat berish xiyonat qilish bilan tengdir.

27. Rasululloh (s.a.v.) dedilar:
— Birodaring zulm ko‘rayotgan bo‘lsa ham, zulm qilayotgan bo‘lsa ham, yordam ber.
Bir kishi so‘radi:
— Zulm ko‘rayotganga-ku yordam beraman. Zulm qilayotganga qanday yordam beraman, Rasululloh?
Dedilar:
— Zulm qilishdan to‘xtatasan. mana shu yordaming bo‘ladi.

28. Rasululloh (s.a.v.) delilar:
— Bir-biringizga hadyalar berib turing, hadya dildagi kekni ketkizadi.

29. Abu Abdurahmon al-Hubliy degan:
— Birodaringizga dono maslahatdan ortiq hadya berolmaysiz.

30. Rasululloh (s.a.v.) dedilar:
— Taklifni yerda qoldirmang, hadyani rad etmang.