Edith Shrayber Vike. Anton bo'rini uchratgan kecha (qissa)

[AbdulAziz]

Anton bo'rini uchratgan kecha (qissa)



Muallif: Edith Shrayber Vike
Hajmi: 127 Kb
Fayl tipi: pdf, zip
Saqlab olish
Online o'qish

[shoir]

Bolalar yozuvchisi Edith Shrayber – Vikening “Anton bo‘rini uchratgan kecha” qissasi 1986 yilda Avstriyaning “Annette Betts” nashriyotida chop etilgan. Mazkur qissada boshlang‘ich sinf o‘quvchisi Antonning boshidan kechirgan qiziqarli voqealar badiiy-falsafiy tarzda ifodalangan.

Muallifning bu qissadan oldin “Anton bu yerda bo‘lmagan kun”, “G‘oyat xursandman, mening ismim Mulp”, “Mushuklar karnavali” nomli kitoblari nashr qilingan. Ushbu qissani O’zbekiston davlat jahon tillari universiteti doktoranti, filologiya fanlari nomzodi, dotsent Odiljon Safarov nemischadan o’zbek tiliga o’girgan.
Edith Shrayber — Vike xonim adabiyot sohasidagi muvaffaqiyatlari uchun Yanusts-Korstsak medali hamda Avstriya bolalar kitobi mukofoti bilan, shuningdek ikki marta Vena shahri mukofoti bilan taqdirlangan.

[shoir]

Edith Shrayber – Vike

Oilasi: ikkita qizi, ikkita mushugi, eri va “o‘quvchi bolalari”.
Yashash joylari: Vena, Grundlzee, Venetsiya.
Sevimli hayvonlari: mushuk, tyulen, chayka, senbernar (yungi uzun, katta, kuchli it).
Ezgu niyati: ilhom baxsh etish.
Orziqib kutadigan istagi: o‘quvchilardan xatlar olish. Aks holda Sizlarga nimalar ma’qul bo‘lishini qayerdan bilishim mumkin? (A – 8993 Grundlzee, Auf der Au)
Adabiyot sohasida erishgan yutuqlari: Yanusts – Korstsak medali, Avstriya bolalar kitobi mukofoti, Vena shahri mukofoti (ikki marta).
Annette Bets nashriyotida chop etilgan kitoblari: “Anton bu yerda bo‘lmagan kun”, “G‘oyat xursandman, mening ismim Mulp”, “Mushuklar karnavali”.

[shoir]

ANTON BO‘RINI UCHRATGAN KECHA

— Yur mushugim, - dedi Anton mushugiga, - tomning tagida nimalar borligini ko‘rib tushamiz.
Mushuk cho‘zilib qaddini rostladi va huzur qilib esnagan holda, bu kichik sayrga xohishi yo‘q emasligini bildirganday bo‘ldi. Anton tepadagi latta-puttalar va eski mebellar orasida qolib ketgan bahaybat, sirli yog‘och sandiqni ko‘pdan beri ochib ko‘rmoqchi bo‘lib yurgandi. Biroq bu ishi onasiga ma’qul bo‘lmasligi mumkinligidan xavotirlanardi. Shuning uchun unga bu haqda og‘iz ochmasdi. Tom tagiga chiqiladigan burama shakldagi yog‘och zinalar qadam bosilgani sayin g‘ichirlardi. Mushuk qiziqsinib iskalandi. Sichqonlarning hidi kelib qolishiga umid qilganday Anton ko‘zlari yarim qorong‘ilikga o‘rganguniga qadar kutib turdi-da, sinchkovlik bilan atrofga qaradi. Ko‘p o‘rgimchak to‘rlari, qovjiragan gullar va giyohlar vassalardan osilib turardi. Bu yerda bir temir stol bilan ustidagi marmariga darz ketgan mis stolcha bor edi.
“O‘sha sandiq ham shu yerda bo‘lishi kerak”, — pichirladi Anton va orqaga tisarildi. Oromi buzilgan bir ko‘rshapalak uxlash uchun o‘ziga boshqa joy qidirishga tushdi. Bundan g‘ashi kelgan mushuk xirilladi. Uchadigan jonivorni tutish, uning uchun oson emas edi-da. Nihoyat, Anton ko‘z ilg‘amas burchakda turgan sandiqni topdi. Qiyinchilik bilan uning og‘ir qopqog‘ini ko‘tardi. Undan qovjiragan gullarnikiga o‘xshash antiqa bo‘y taraldi. U yoqimsiz bo‘lmasa-da, Antonning nafas olishini qiyinlashtirdi.

[shoir]

 â€œNimadan qo‘rqaman? — o‘yladi Anton. – Bu eski narsalar solingan sandiqdan boshqa narsa emask-ku”.
U tutqichi itning boshi shaklida chiroyli qilib o‘yilgan hassani, patlar taqilgan katta shlyapani va uvadalanib qolgan kitobni ko’rdi. Kitob unga tushunarsiz tilda edi. Anton uni darhol varaqlab ko‘rdi-da, umidsizlanib qoldi.
Bitta yozuvli qog‘oz yerga tushdi. Anton uni olib keyinroq bafurja ko‘rib chiqish niyatida shimining cho‘ntagiga tiqib qo‘ydi. Antonning mushugi bezovtalanganday bo‘lib, panjalarini yozdi. U tozalikni xush ko‘rardi. Chang, o‘rgimchak to‘rlari va ko‘rshapalaklar uning g‘ashini keltirardi. Buning ustiga u och qolgandi. “Miyau”, - dedi u sabrsizlik bilan.
“Hozir ketamiz”, — javob qildi Anton. U mushuk tilida ancha yaxshi gaplasha olardi.
Umuman olganda, Antonning qiladigan ishlari yetarli edi: mushukni ovqatlantirish, matematikadan vazifalarni bajarish, sabzavot sho‘rva ichish, Sibille bilan telefon orqali gaplashish, onasiga ko‘p gaplarni aytish va ayrim gaplarni undan sir tutish. Haligi yozuvli qog‘ozni olib qo‘ygandi.

[shoir]

Yarim kechada Anton uyg‘onib ketdi. U chiroq yoqiladigan joyni paypasladi. Oyoqlari uchida yotgan mushugi beixtiyor xirrillab qo‘ydi. Kechasi oromi buzilishiga u sira toqat qilolmasdi. Anton katta soatga qaradi. Yarim kecha. Deyarli hech qachon u yarim kechada uyg‘onmasdi. Qorni og‘rigan yoki isitmasi ko‘tarilgan hollardagina uning uyqusi buzilishi mumkin edi. Karavoti yonida jinsisi g‘ijimlangan holda turardi. Shu payt u esladi: yozuvli qog‘oz! Anton uni shimining cho‘ntagidan olib, qo‘li bilan tekisladi. Undagi qiya shakldagi eskicha yozuv ingichka va juda yo‘g‘on chiziqlardan iborat edi. Anton uni qiyinchilik bilan o‘qiy boshladi.
Osuda tun, uvillashlar eshitilar yiroqdan.
Tuman uzra ko‘tarilib, mo‘ralaydi oppoq oy.
Boyo‘g‘lilar emasmikan, g‘uldirashib jar solgan?
To odamsan, baribir bezovtasan ulardan.
Hozirgina chiqqan oy ham
Yoritolmas bu tunni.
O‘shalardan biri bo‘lib,
chaqnat ikki ko‘zingni.
Endi sening isming Lene,
Anton, Gudrun, Rolf emas,
tumshug‘ingni ko‘targin-da, g‘ichirlat tishlaringni
va bilgin-ki, shu zahoti bo‘lib qolding sen - bo‘ri.

[shoir]

Anton baland ovozda hijjaladi. Oyoqlari uchidagi mushugi uyg‘onib ketgandi. U tanasidagi tuklarini hurpaytirib, quloqlarini dikkaytirib olgandi.
Sehrli she’r, — dedi Anton. – Biroq u ta’sir qilmaskan. Aks holda men bo‘ri bo‘lib qolgan bo‘lardim.
Mushuk tinchlanganday bo‘ldi va yana Antonning oyoqlari uchida g‘ujanak bo‘lib yotib oldi. Anton chiroqni o‘chirdi. Oy nur sochib turardi, deraza oldidan oppoq bulutchalar suzib o‘tayotgandi.
— “Bu nima?” Anton karavotidan sakrab tushib, deraza oldiga bordi. Yer yuzini qalin tuman qoplagandi. “Tuman uzra ko‘tarilib, mo‘raladi oppoq oy”, — takrorladi Anton hayron bo‘lib. Keyin derazadan o‘girilib, karavoti tomon qadam tashladi.
Shu payt unga ko‘zi tushdi.
Bo‘ri xonaning o‘rtasida o‘tirgan holda, chaqnoq ko‘zlari bilan Antonga tikilib turardi. Katta baroq bo‘rining xonada ekanligi g‘alati hol edi. Undan qo‘rqmayotgani Antonga yanada g‘alati tuyuldi.

[shoir]

— Sen meni chaqirding-a, — dedi bo‘ri.
— Ataylab emas, — dedi Anton.
— Sehrli she’rni aytding-ku. Tegishli kunda, tegishli soatda.
— Bu tasodif edi, — dedi Anton.
— Tasodif bunaqa bo‘lmaydi, — javob qildi bo‘ri. – Yur, men bilan.
— Hosir-a, kechasi, boz ustiga tumandami? – so‘radi Anton.
— Ha, hozir, kechasi va tumanda, – dedi bo‘ri.
Anton jinsisini kiydi va shkafdan jemferini oldi. “Uyimizning darvozasi yopiq-ku”, — dedi u ikkilanib.
Biz uchun emas, — uqtirdi bo‘ri.
Bu tush bo‘lsa kerak, — o‘yladi Anton. – Yarim kechada kattakon bo‘ri bilan ketayotganim rost bo‘lishi mumkin emas. Bo‘ri qalin tuman oralab juda tez chopib keta boshladi.
— Sekinroq, men yetolmayapman! – hansiradi Anton.
— Menday yugur! – dedi bo‘ri. – Sen endi bizlarning birimiz ekanligingni xayolingga keltir.

[shoir]

Anton urinib ko‘rdi. Shu zahotiyoq u qiynalmasdan yugurib borayotganini his qildi.
“Qani endi soatlab shunday yuguradigan bo‘lsaydim”, — o‘yladi u.
“Keldik”. Bo‘ri bahaybat, keksa eman tagida to‘xtadi. “Bu madad maydoni”, — dedi u tantanali tarzda. Eman shitirladi, bo‘ri jim o‘tirib atrofga quloq soldi. Qayerdandir uvillashlar eshitildi. Anton bir oz sovqotdi.
— Endi men sening madadkor hayvoningman, — dedi bo‘ri. – Qachon senga kerak bo‘lsam, shu yerdan topasan.
— Madadkor hayvonim? – takrorladi Anton hayratlanib. – Bunaqasi bo‘lishi mumkinligini sira bilmas ekanman.
— Sen bilganlaringdan ko‘proq bilasan, — javob qildi bo‘ri. Yana olisdan uvillash eshitildi.
— Ular meni chaqirishyapti, — dedi bo‘ri. – Men ketishim kerak.

[shoir]

— Men esa uxlashim kerak”, — pichirladi Anton. Shunday deyishi bilan ko‘zlari yumildi.
Anton uyg‘onganida, quyosh chiqqandi. U atrofga alangladi. Yo‘q, u eman tagidagi maysalar ustiga emas, o‘z karavotida yotgan ekan. Oyoqlari uchida mushugi jimgina uxlayotgandi.
Antonning onasi xonaga kirdi. U Antonnig jinsisini va pastda sochilib yotgan bir nechta narsalarni yig‘ishtirib oldi.
— Shunday issiq havoda senga qalin jemfer nima uchun kerak bo‘lib qoldi?, — so‘radi u hayron bo‘lib.
— Tumanli kechalar uchun, — javob qildi Anton uyqusirab.
Onasi boshini silkitib jemferni yana shkafga tiqib qo‘ydi.

[shoir]

MUSOBAQA

“Bu musobaqalar bema’nilik”, deya hansiradi Anton. Yugurganida uning biqini og‘rib qolardi. “Nega doim kimdir boshqalardan tezroq yugurishi yoki balandroq sakrashi kerak?”
“O‘taketgan bema’nilik”, darhol ma’qulladi baqaloq Dieter. U ancha ozgan bo‘lsa-da, balandlikka sakraganida baribir ortiqcha og‘irligi pand berardi.
“Ikkalasi bir–biriga mos tushgan, mazax qildi raqib jamoadagilardan biri. – Bittasi qopday sakraydi, boshqasi shilliq qurtday yuguradi”.
“Qop va Shilliq Qurt”, kulishib takrorladi yana bir nechtasi.
Qizarib ketgan Dieter pastki labini tishladi.
“Xohlasam hammalaringdan o‘zib ketaman”.
Anton angrayib qaradi. “Haqiqatan ham, u shunday dedimi?” Go‘yo do‘sti shunchaki maqtanayotgandek tuyuldi unga.
Raqib jamoadagilar yana kulishdi. “Qani, bir korsatib qo‘y-chi, Shilliq Qurt!”
Sport o‘qituvchisining hushtagi churulladi. Anton o‘zini tush ko‘rayotganday his qildi va uyg‘onib ketgisi keldi.

[shoir]

Uzoqdan start o‘qi uzilganini eshitishi bilan u yo‘lakning bir chetidan g‘izillab yugurib ketdi. Uning yonidagi maysazordan yana kimdir yugurib borayotgandi. “Menday yugur. — Anton aniq eshitdi. – Sen bizlarning birimizsan”. Bu o‘sha tumanli kechadagi bo‘ri edi. Antonning madadkor hayvoni bo‘lishga va’da qilgan bo‘ri.
Anton yugurayotib qadamlarining tezligi qay holda o‘zgarayotganini his qildi. U hech qiynalmasdan yugurib borayotgandi. Anton endi har qanday qiyqiriqlarni ham, sport maydonidagi shovqinni ham eshitmayotgandi. Nihoyat, u marraga yetib keldi va raqib jamoadagilarning alamli yuzlariga hayron bo‘lib qaradi. Sport o‘qituvchisi unga qoyil qolganday qarab boshini silkitdi. Baqaloq Dieter suyunib ketganidan o‘zini qo‘yarga joy topolmay qoldi, kimdir uning yelkasiga turtayotgandi.
“Biz yutganga o‘xshaymiz”, — dedi Anton ishonqiramay va atrofga nazar tashladi.
Ammo bo‘ri g‘oyib bo‘lgandi.

[shoir]

TELRAMUND BILAN SAYR

Antonning onasini ko‘rishga bir dugonasi kuchugi bilan kelgandi. Baland bo‘yli, qizil sochli bu ayolning ismi Gudrun edi. Sarg‘ish tukli, ko‘rshapalaklarnikiga o‘xshash uzun quloqli kuchukchaning oti Telramund ekan. Anton u yoqdan bu yoqqa otayotgan charm to‘pchani Telramund zavq bilan turtib-turtib keltirayotgandi. Mushuk kitob javoni ustida o‘tirgan joyidan ularga qarab mirilladi. “Buncha ziqnalik qilasan”, — dedi Anton unga ta’na qilib va qo‘lidagi to‘pchani yana uloqtirib yubordi. Telramund shalpang quloqlarini osiltirib shosha – pisha uning ketidan yugurdi.
“Boshqa joy yo‘qmi sizlarga?” – dedi Antonning onasi o‘ta qat’iy va baland ohangda. Anton to‘pchani ushlab turgan qo‘lini pastrga tushirdi, Telramund qo‘rqqanidan qotib qoldi. “Mayli, o‘ynayveringlar”, — dedi Antonning onasi bir ozdan so‘ng. “Asabim tez-tez buziladigan bo‘lib qolgan. Uyqum ham yomonlashgan”.
“Balki yotadigan joying yaxshi emasdir?” – dedi Gudrun.
Antonning onasi kuldi. “Har doimgi joyimda yotaman. Bundan ham yaxshiroq joy bo‘ladimi?”
“Yerdan nur taralishi haqida hech eshitganmisan?” — so‘radi Gudrun.
“Ha, ammo men bunaqa gapga ishonmayman”, — javob qildi Antonning onasi .

[shoir]

“O‘zing bilasan, — dedi Gudrun. – Har holda men bir temir tayoqchali ayolni bilaman, u senga joying yaxshi yoki yomonligini aytib berishi mumkin. U giyohlardan foydalanish sirlarini ham biladi. Burungi zamonlarda bundaylarni jodugar deb atashgan”.
Anton quloq soldi. U jodugar bilan tanishishni ko‘pdan buyon orzu qilardi.
“Agar seni haqiqatan ham kamroq urushadigan qilib qo‘yadigan bo‘lsa, o‘sha jodugarni tezroq chaqirtirsak yaxshi bo‘lardi”, - dedi Anton.
“Ehtiyot bo‘l, u seni tyulenga (bu so‘z olmon tilida “dengiz to‘ng‘izchasi” degan ma’noga ega) aylantirib qo‘ymasin. Jodugarlarga bu hech narsa emas”.
“Mayli,- dedi Anton. – Shunday qilsa, maktabga bormaydigan bo‘lardim”.
Xonaga kiriladigan joydan taqir – tuqur eshitildi. Telramund Antonning etiklaridan birini sudrab keldi. Shundan keyin uning sport poyafzalini ham keltirdi.
“U sayr qilishga chiqmoqchi”, — dedi Gudrun.
Anton ikkinchi etigini ham oldi-da, Teltamundni sirtmog‘idan tortdi. “Yur Telramund, istirohat bog‘iga boramiz!”
Telramund akkilladi, vovvulladi va jo‘shib Antonga talpina boshladi. Mushuk uni kitoblar javoni ustida o‘tirgan joyidan nafrat bilan kuzatib turardi.
”Uni faqat sirtmoqda olib yur”, — dedi Gudrun qat‘iy ohangda.
Anton tushunarsiz holda to‘ng‘illab qo‘ydi.

[shoir]

Istirohat bog‘iga kiraverishda, u Telramundni qo‘yib yubordi.
Istirohat bog‘i it zoti uchun sirli voqealar makoni ekan. Telramund shosha – pisha daraxtlarni, toshlarni, kurtaklarni hidlab chiqdi. Ahyon-ahyonda oyog‘ini ko‘tarib mavjud voqeliklarga ayrim qo‘shimchalar ham kiritib qo‘ydi.To‘satdan u tikilib qoldi. Istirohat bog‘idagi o‘rindiqda o‘tirgan bir keksa ayol kabutarlarni oziqlantirayotgandi. “Telramund!”— chaqirdi Anton. Biroq endi uni to‘xtatib bo‘lmasdi. U qattiq vovillab, o‘zini shosha-pisha yemish cho‘qiyotgan to‘daning o‘rtasiga tashlandi. Kabutarlar bir-birlariga urulishib, uchib ketishdi, bir bolakay chinqirib yubordi, keksa ayol esa ovozi boricha javrab qoldi.
Telramund qilgan ishidan mamnunday edi. U nariroqqa chopib borib lola jo‘yagini qaza boshladi. Yer nam va yumshoq edi, so‘nggi paytlarda yog‘ingarchilik ko‘p bo‘lgandi. Bir uzun tukli itni sirtmoqlab olgan ayol Antonning yonida to‘xtadi.
“Buning zoti qanaqa?” – so‘radi u.
“Ko‘proq taksa (oyoqlari kalta, gavdasi uzun it), ozroq spaniel (ovchi itning bir turi), ozgina mittibashara”, — dedi Anton barmoqda hisoblagan holda. — Siznikining-chi?”
“Sof afg‘on zot”, — javob berdi ayol.