Richard qutining so’nggi bo’limini ochdi.
Va shu lahzada u inson qig’fasini ko’rdi. Uni xuddi bir necha yil ilgari chizishgandek edi, surat aniq-tiniq edi.
Bu Demen Tornning yuz qig’fasi edi.
Unda ayrim farqlar ham bor edi, albatta. Rassom soch o’rniga uzun tillarini chiqarib turgan ilonlarni chizgan, ko’zlar esa insonniki emas, mushukniki kabi sap-sariq edi. Lekin bu Demenning yuzi ekanligi aniq edi.
Vagonlar Torn turgan vagonga borgan sari yaqinlasha boshladi. Duo o’qiyotgan Uorren ko’zlarini ochdi, lekin o’zini chetga olib qochish uchun endi kech bo’lgandi. Katta tezlikda kelgan vagon Uorrenning tanasini «Torn Indastriz» vagoniga qapishtirib tashladi. Uorren dahshat va og’riqdan qichqirdi.
Vagon ichidagi Richard zarbadan yiqilib tushdi. Igael devori asta-sekin qulay boshladi. Richard o’zini zo’rg’a olib qochishga ulgurdi. Devor hozirgina u yotgan joyga quladi va parcha-parcha bo’lib ketdi.

Torn uzoq yo’l bosib ko’rgani kelgan dalil endi yo’q edi.
Lekin Torn buni o’ylamadi ham. U vagondan sakrab tushdi va yuragi potirlagancha Uorrenni izlay boshladi. Uorren hali tirik edi. Uning oyozidan qon oqar, ko’ylagi qip-qizil bo’lib ketgandi.
- E, Xudo! Charlz! - Dahshatga tushgan Torn o’layotgan do’stiga tashlandi.
- Pichoqlarni... top. - Charlz zo’rg’a nafas olardi.- Bola... o’lishi... shart.
- Pichoqlar sendami? - qichqirdi Torn.
- Ket, - dedi Uorren, - hali ham kech emas!
Torn yuqoriga qaradi. Vagon tomida quzg’un unga ko’zlarini tikib o’tirardi. Torn yana Uorrenga qaradi.
- Pichoqlar qaerda? - U birdan o’zining ham hayoti xavf ostida ekanligini angladi.
Lekin Uorren hech nimani eshitmasdi. Uning ko’zlari qotib qolgandi.
Torn qo’rquvdan o’zini orqaga tashladi.
Shu lahzada quzg’un qag’illaganicha Tornga qarab otildi.
Richard jon-jahdi bilan qocha boshladi. Quzg’un uning tepasida bir-ikki aylandi, so’ng uchib ketdi.

14

Devidson harbiy Akademiyasida shaxsiy qurolni topshirish marosimiga bag’ishlangan kecha bo’layotgandi.
Marosim Akademiya hovlisida o’tkazilayotgandi. Ota-onalar va boshqa kursantlar esa balkonda turishganicha eng a’lochi bolalarga mukofot topshirilishini tomosha qilishayotgandi.
Bu yil olti nafar kursant shunday mukofotga munosib topilgandi. Demen ham ular orasida edi. Mark ham mukofotga sazovor bo’lgandi va besh kursant shunday tarzda saflanishdiki, ularning safida bir kishi yo’qligi bilinib turardi.
Demen mayorurlik bilan qaddini g’oz tutganicha o’z navbatini kutib turardi. U hali ham bilagiga qora mato taqib yurardi.
Anna balkonda Buxer bilan birga turardi. U yig’lab yuboray dedi. Buni sezgan Buxer unga ro’molcha uzatdi.
Balkonning qarama-qarshi tomonida qizlar to’planib turishardi. Ularning hammasi bir xil ko’ylak kiyib olishgandi. Qizlar orasida bir sohibjamol ajralib turardi. Uning orqasida qora kostyum-shim kiygan ikki barzangi turishardi. Bir qarashdayoq ularning tansoqchilar ekanligini bilish mumkin edi. Qizning otasi, Illinoys shtati gubernatori farzandiga birov ozor yetkazishini istamasdi.

Tantanali marosim davomida qiz Demendan ko’zini uzmadi.
Ismi e’lon qilinganda Demen oldinga chiqdi. Poshnalarini bir-biriga qarsillatib urgancha mukofot beruvchining oldida g’oz qotdi.
Demen shaxsiy qurolini olgach, mukofot beruvchi unga ikkinchi xanjarni uzatdi.
- Mana buni ham ol, - dedi u qurolni topshirarkan. - Bu oramizda endilikda yo’q bo’lgan akang Markniki. U bu mukofotga loyiq edi.
Yig’ilganlar qarsak chalib yuborishdi. Anna yoshlangan ko’zlarini artdi. Gubernatorning qizi hammadan qattiqroq qarsak chalardi.
Demen ta’zim qildi va ortiga qaytdi.
Annaning yonida haydovchi Myurrey paydo bo’ldi. Myurrey uning qulog’iga nimadir deb shivirladi. Anna bosh irg’adi va Buxerga murojaat qildi:
- Men ketishim kerak, Pol. Richard qaytib kelyapti ekan. Uni aeroportda kutib olmoqchiman.
Buxer bosh silkidi.
- Kechki bazmga kelasizlarmi? - qiziqdi u.

Anna yelkasini qisdi.
- Harakat qilamiz, - dedi u va Myurreyning ortidan shoshildi.
Buxer uni kuzatib qoldi, so’ng pastga qaradi va Neffning nigohini topdi. Ular bir vaqtning o’zida bosh irg’ashdi va o’girilishdi.
Anna avtomobilning orqa o’rindig’ida o’tirardi. U Richardning kelishini sabrsizlik bilan kutayotgandi.
Samolyot deyarli avtomobil yonida to’xtadi. Motorlar o’chdi va zina tushirildi. Eshik ochilib, Richard shoshilgancha pastga tusha boshladi.
Richard Anna bilan so’rashish o’rniga Myurreyga gap qotdi:
- Demen qani? - Uning ovozi hayajondan qaltirardi.
- Akademiyada, janob, - bunday savolni kutmagan Myurrey kalovlanib qoldi.
- Biz taksida muzeyga boramiz. Siz esa hoziroq Demenni olib muzeyga boring. - Richard orqa eshikni ochib, xotinining mashinadan tushishini kutib turdi. - Ketdik, - buyurdi u, - sen men bilan borasan.

Ular aerovokzal binosi tomon shoshilishdi. Anna eridan qolib ketmaslikka urinardi. U nima bo’layotganini tushunolmasdi. Myurrey ularning ortidan qarab qoldi va birdan uning ko’zlarida nafrat uchquni chaqnadi.
Bazm avjida edi. Bu yerdagi o’smirlar va qizlar xuddi qadim zamonlardan kelib qolishgandek edi. Kursantlar bayram mundirini kiyib olishgan, qizlar esa etagi yerga tekkudek ko’ylaklarda edilar.
Devor yonida raqs tushishni istamagan o’smirlar turishardi: kimdir uyalar, kimdir esa raqs tushishni bilmasdi. Bir guruh qizlar ham ularning ro’parasida turib olishgan, yigitchalar bilan ko’z urishtirishardi.
Qarshi tomondagi devor yonida Demen va Neff raqs tushayotganlarni kuzatib turishardi. Neff birdan ikki tansoqchi hamrohligida Demendan ko’zini uzmay turgan qizni ko’rib qoldi.
- Uni raqsga taklif qil, - dedi serjant Demenga.
- Gubernatorning qizini-ya? - dedi Demen.

Neff bosh silkidi.
Demen jilmaydi.
- Ularning oilasi bilan tanishman, - dedi u serjantga va qiz turgan tarafga yo’l oldi.
Neff uni kuzatib qoldi. Serjantning yuzida qoniqish ifodasi bor edi.
Richard muzeyning pastki qavatiga olib boradigan zinadan yugurib tushardi. Uning ortidan Anna yugurardi.
- Men bunga ishonmayman! - dedi u eriga yetib olishga urinarkan.
- Bunga ishonishing shart! - e’tiroz bildirdi Richard. - U Markni o’ldirdi, Axerton va Pasarianni ham u o’ldirdi.
- Bas qil! - yolvordi Anna unga yetib olib qo’lidan ushlarkan. Richard o’girildi.
- Qotilliklar davom etaveradi. U yo’liga qarshi chiqqan har bir kishini o’ldiradi. - Richard xotinining changalidan qutulib chiqdi va zina bo’ylab pastga tashlandi.
- Qanaqasiga? - baqirdi Anna. - Qanday qilib o’ldirgan? Nima, muzni yorilishga majbur qilganmi?..
- Yo’q, - eri uning so’zini bo’ldi, - u o’zi emas...

- Yoki gaz quvurini yorib yubordimi?..
Richard yarim yo’lda qotib qoldi va xotiniga qaradi.
- Boshqalar ham bor, - dedi u. - Uning atrofidagilar.
- Richard, - dedi Anna o’zini xotirjam ko’rsatishga urinarkan, - nima deyayotganingni o’ylab ko’r! Bu bema’nilik-ku! Qanaqa «boshqalar»? Shaytonlarmi? Shaytonlar maxfiy tashkilotimi? Richard, iltimos!
Richard uning qo’lidan ushladi.
- Anna, - dedi u yolvorgannamo, - men Charlzning qanday halok bo’lganini ko’rdim...
Annaning nafasi bo’g’ziga tiqilib qoldi. U Uorrenning o’lganini endi eshitayotgandi.
- Igael devorida Demenning yuzini ko’rdim!
Oraga uzoq jimlik cho’kdi.
Richard va Anna bir-birlariga qarab qotib turishardi: bu dahshatli kurashdagi ikki raqib. Richard faqat bir narsani istardi: Annaning unga ishonishini. Anna esa bularning hammasi hazil bo’lib chiqishini xohlardi. Mayli, dahshatli bo’lsa-da, hazil bo’lib chiqishini.
- Nima qilmoqchisan? - so’radi u.

Demen gubernatorning qizi bilan raqs tushardi. Bolalar ularni kuzatib turishar, aksariyat qizlarda esa rashk hissi uyg’ongandi.
Raqs tushayotib, Demen zal burchagida Neff bilan Myurrey turishganini ko’rdi. Ular nima haqdadir jiddiy suhbatlashishardi. Haydovchi Demenning nigohini sezdi.
- Kechirasiz, - dedi Demen qizga, - men tezda qaytaman. - U gubernatorning qizini tansoqchilar yoniga kuzatib qo’ydi va Myurrey bilan Neffning oldiga yo’l oldi. Demen ularga yaqinlashganida Neff u tomon qadam tashladi va dedi:
- Ehtiyot bo’ling!
Demen unga sovuq nazar tashladi va dona-dona qilib dedi:
- Kimligimni unutib qo’yibsiz.
Neff xuddi uzr so’ragandek boshini egdi.
Demen o’girildi va Myurreyning ortidan ergashdi. Ular avtomobil tomon yo’l olishdi.
Richard nihoyat kalitni topdi va doktor Uorrenning xonasini ochdi. U xona ichiga otilib kirib chiroqni yoqdi va nimanidir qidira boshladi: qutilarni u yoqdan bu yoqqa surdi, stollar ostiga qaradi.

- Nima qilyapsan? - dedi Anna ostonada turarkan. Richard javob qaytardi:
- Pichoqlar shu yerda. Shu yerda bo’lishi kerak.
Anna xonaga yugurib kirdi.
- Richard, yo’q! - qichqirdi u. - Unday qilma! Bunga yo’l qo’ymayman...
Richard uni itarib yubordi.
- Ket! - buyurdi u. - Pichoqlar shu yerdaligini bilaman.
Anna dahshatga tushdi.
- Uni o’ldirmoqchimisan?
Richard shkafni titkilashda davom etdi.
- U shu yerda bo’lsa...
- Yo’q!
- Anna, bu bola odam emas! - Torn qulfloyoliq qutini topdi.
- U ukangning o’g’li-ku! - Anna ho’ngrab yubordi. - Yetti yil davomida uni o’z o’g’lingdek yaxshi ko’rib kelding!
Lekin Richard uni eshitmasdi. U qutini ochishi kerak edi. U birorta asbob topish ilinjida u yoq-bu yoqqa alangladi va turli arxeologik asboblar turgan qutini ko’rib qoldi. Uning ichida bolg’a bor edi. Torn uni oldi va qutiga engashdi.
Muzey ro’parasiga avtomobil kelib to’xtadi. Undan Demen tushib keldi. U Myurreyga nimadir dedi, so’ng zina bo’ylab yuqoriga ko’tarildi.