САДАҚААИАГ САВОБИ ЕТИШИГА ДАЛИЛ:
1-«Бир киши А асулулоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан: «Ай Аллоҳнинг А асули, онам тссатдан вафот стди. Ўйлайманки, агар гапирса садақа қилар сди. Унинг номидан садақа қилсам, унга ажри-савоб бсладими?»-деб ссраганда. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳа!»-деб жавоб бердилар. (Бухорий ва Муслим Оиша розисллоҳу анҳодан ривост қилганлар).
2-«Саъд ибн Убода розисллоҳу анҳу Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан: «Ай Аллоҳнинг А асули, онам, менинг йсқлигимда вафот стди. У кишининг номидан садақа қилсам у кишига манфаат берадими?»-деб ссраганида, А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳа»-деб жавоб бердилар. Шунда Саъд розисллоҳу анҳу: «Сизни гувоҳ қиламанки, ҳосилдор боғим у кишининг номидан садақа», деди. (Бухорий Ибн Аббосдан ривост қилган).
А сзанинг савоби етишига далил:
Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким вафот стсаю зиммасида рсза тутиш бслса, унинг номидан валийси рсза тутади»-деганлар. (Бухорий ва Муслим ривост қилганлар).
Ҳажнинг савоби етишига далил:
Саҳиҳ Бухорийда Ибн Аббосдан ривост қилинган ҳадисда қуйидагилар айтилади: «Жуҳайна қабийласидан бир аёл А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларига келиб: «Онам ҳаж қилишни назр қилган сди. Ҳаж қилмасдан вафот стиб қолди. У кишининг номи-дан Ҳаж қилсам бсладими?»-деди. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Унинг номидан ҳаж қил. Айтчи, онагнинг қарзи бслганида адо қилармидинг? Аллоҳнинг қарзини ҳам адо қилинглар. Аллоҳ вафо қилишга ҳақлидир»-дедилар.
Шунингдек, мусулмонлар, слган одамнинг қарзини бошқа биров, ҳатто бегона одам ҳам, тслаб қсйса унинг зиммасиданги қарз соқит бслишига ижмоъ қилишган.
Бунинг далили - Абу Қатоданинг ҳадисидир. Абу Қатода розисллоҳу анҳу бир сликнинг икки динор қарзини сз бсйнига олган. Кейин сша икки динорни ҳақдорга берганида, А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Анди (слганнинг) териси совуди»-деганлар. (ал-Ҳоким ривост қилган).
Худди рсза ва ҳажнинг савоби етганидек, ҳақ олмасдан, холисона Қуръон қироат қилиб савоби слганга бағишланса, унинг савоби ҳам етади.
Агар: «Бу иш стганлар ичида маълум бслмаган. Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам буни қилишга иршод қилмаганларку!»-деган сътироз бслса, жавоб шулки:
Агар, сътироз қилувчи ҳаж, рсза ва дуонинг савобини етишини сътироф қиладиган бслса, булар билан Қуръон қироати савобининг етиши орасида нима фарқ бор? Ўтганларнинг қилмагани савобни етмаслигига далил смас, дейилади.
Агар, А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бошқанинг номидан рсза, намоз, ҳаж ва садақа адо қилишга иршод қилганлар. Қироатга сса иршод қилмаганлар, деган сътироз бслса.
Жавобимиз қуйидагича: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сабабсиз, аввал бошдан иршод қилганларида қироатнинг савоби етмаслигига далил бслиши мумкин сди. Ҳақиқатда сса, ундоқ бслмаган. Одамлар слган шахс номидан рсза тутиш, ҳаж қилиш ҳақида ссраб келишганда изн берганлар. Бу сса, бошқа нарсалар ман қилинган, дегани смас. (Агар бирон киши Қуръон қироати ҳақида ссраганида изн берган бслур сдилар).
Қироат савобини А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга бағишлашга келсак. Мутааххир уламолардан баъзилари бу ишни мустаҳаб, деганлар, баъзилари, бидъат, деганлар. Чунки, саҳобалар бундоқ қилмаганлар ва сзи шундоқ ҳам Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва-салламга у кишининг умматларидан ҳар бирининг схши амали савоби, қироати Қуръонми, бошқами етиб туради. Чунки, У зот умматларини схши ишларга далолат ва иршод қилганлар.
Ўлган одам Қуръон қироатини сшитса манфаат олади, деган гап тсғри смас. Бу гапни машҳур имомлардан бирортаси ҳам айтмаганлар. Ўлик қироатни сшитиши мумкин. Аммо, сшитиб, манфаат олиши собит смас. Бу нарса ҳаёт вақтида бслиши шарт. Чунки, бу ихтиёрий ишдир ва слими билан кесилгандир.
Балки, зарарланиши, алам чекиши мукин. Аллоҳнинг амрида юрмагани, қайтарганидан қайтмагани ва схши амалларни кспроқ қилмагани учун надомат қилиши мумкин.
Билингки, Қуръон қироати савобини бағишлаш учун маросим уюштириш, жузъларни бслиб бериш, жамоат бслиб, овоз чиқариб дуо қилиш каби одат бслиб қолган нарсалар Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам, саҳобалар, тобеъийнлар, таба тобеъийнлар ва мужтаҳид уламоларнинг бирортасидан ҳам собит бслмаган. Ўлганнинг номидан рсза тутиш, ҳаж ва садақа қилишнинг маълум шакли бслмаганидек, Қуръон қироатининг ҳам маълум шакли ёки шарт-шароити йсқ. Ўлган одамга савоб бслишини хоҳлаган одам сзи тиловат қилиб, дуо ила савобини бағишлаб қссверади.
Аммо, бировни Қуръон тилвот қилиб савобини маййитга бағишлаш учун ёнлаб олишни стган азизлардан ҳеч ким қилмаган. Уламоларимиздан бирорталари бу ишга амр қилмаганлар, рухсат ҳам бермаганлар. Савобнинг етиши, амал Аллоҳ учун холис бслгандагина бслади. Ажр-ҳақ олиш учун ёнланган одамнинг қироати сса, холисона смас. Шунинг учун ундан савоб ҳам ҳосил бслмайдики, маййитга бағишласа.
Шунинг учун ҳам, имомлардан бирорталари рсза тутиб, намоз сқиб савобини маййитга бағишлаш учун бировни кирага олинади ҳам, демаганлар.