Лев Толстой : ''Мени муҳаммадий деб санашингизни ссрайман''
Лев Аиколаевич Толстой (1828-1910 йиллар) - русларнинг буюк ёзувчиси, файласуф, рус адабиёти ва тарихига катта ҳисса қ шган шахс. У бизга кспроқ ёзувчи сифатида таниш. Унинг фалсафий қарашлари, асарлари ва уларда акс сттирилган мавзулар - Яратувчи, қалб, билим, муҳаббат, ҳаётнинг мазмуни ва шу каби бошқа мулоҳазалари кенг тарқалмаган. Азувчининг бутун ижоди давомида шуни кузатиш мумкинки, Толстой ҳаёт мазмуни, борлиқнинг сширин тартиб-қоидалари ва уларга руҳий ҳамда ижтимоий танқид ксзи билан қарашга жиддий сътибор берган. 1870 йиллардан бошлаб сса ёзувчи ижодида слим, гуноҳ, тавба-тазарру ва руҳий тасалли мавзуларига сътибор снада кучасди.
Унинг буткул ғайритабиий қарашлари ксп ҳолатларда рус ҳамжамисти учун номаълумлигича қолиб кетди. У умрининг охирида черковдан юз сгирди ва анафема ҳолатига тушиб қолди, дсстлари ва танишлари Толстойдан юз сгиришди. 1910 йил, 81 ёшида Лев Толстой уйини ташлаб чиқиб кетади ва йслда, Астапово бекатида ҳаёт билан видолашади. Аима учун бу буюк ёзувчининг умри бу қадар ачинарли скун топди, слимидан олдин у қаёққа отланганди ва нега уйини ташлаб чиқиб кетганди? Балки бу саволларга ёзувчининг баъзи хатлари жавоб бериши мумкиндир...
Мана унинг черков ҳақидаги мулоҳазалари: Черковга ҳаёт мазмунини тушунтириб беришни топширар скан, дунё сз мақсадларидан келиб чиқиб бу тушунчага хоҳлаганича сзгартиришлар киритди. Дунё сзининг Ийсо таълимотларига буткул зид саналган қарашларини илгари сурди, черков сса шу қарашлар асосида Ийсонинг буйруқларига бутунлай тескари таълимотларга асос солиб, сизни шу таълимотларга асосан ҳаёт кечиришга, аммо Ийсонинг ксрсатмалари зид сканлигингизга қарамай, Ийсога бсйсунаётгандек баҳоланишингизга ҳужжатлар тсқиб чиқарди. Аатижада, шу наса юзага келдики, дунё аслида динга бутунлай тескари ҳаёт кечира бошлади, черков сса буни оқлабгина қолмай, бу айнан Ийсо таълимотига мос ҳаёт деб бонг ура бошлади". Яснас Лолсна, 1909 йил март.
Мусумонга турмушга чиққан рус аёли Е. Векилова Толстойга хат ёзиб, фарзандлари исломга киришни хоҳлашаётганини билдиради ва ёзувчидан нима қилиш ҳақида маслаҳат ссрайди. Азувчи унга нима деб жавоб қайтарганига диққат қилинг-а!
Муҳаммадийликнинг православисдан усутн қсйилиши масаласига келсак, мен бутун қалбим билан буни қсллаб-қувватлайман. Ссзларим қанчалик ажабланарли туюлмасин, насронийлик тушунчалари ва насронийлик таълимотини соф ҳолда анча юксак баҳолаган мендек шахс учун бирон бир шубҳа йсқки, муҳаммадийлик сзининг ташқи ксринишларига асосан черков православисидан ҳеч шубҳасиз устун ҳисобланади. Шундай скан, агар инсонга фақат иккита имкон - ё черков православиссида қолиш, ёки муҳаммадийликни танлаш берилган имконисти берилган бслса, ҳар бир онгли одам учун сгона тушунча, сгона Худо ва унинг пайғамбарини тан олувчи муҳаммадийликни маъқул ксриш худо хақидаги тушунчалари анчайин чалкаш учликдан, мавҳумистдан, муқаддас шахслардан ва уларнинг тасвирларидан афзал туради" Яснас Лолсна, 1909 йил 15 март.
Биз ёзувчининг сна бир мактубидан мисол келтириб, унинг машаққатли изланишлар натижасида шаклланган дунёқарашини снада тушунарлироқ ҳолга келтиришга ҳаракат қиламиз.
Агар сиз мен иймон келтирган нарсага иймон келтирганингизда, бошим осмонга етган бсларди. Сиз сзингизни менинг срнимга қсйиб ксринг. Ҳаётнинг барча муваффақистлари-ю бойликлар, ҳурмат-сҳтиром, машҳурлик буларнинг барчаси менда йсқ. Менинг дсстларим, хатто қариндошларим ҳам мендан юз сгиришмоқда. Баъзилар - либераллар ва сстетлар - мени Гогол каби ақлдан озган ёки сс-ҳушини йсқотган деб ҳисобламоқдалар; бошқалар - инқилобчилар ва радикаллар - мени мистик, сзма дейишмоқда: давлат одамларининг фикрига ксра мен зараркунанда инқилобчиман; православлар сса мени шайтонга чиқариб қсйишди. Тан оламан, бу мен учун жуда қийин. Шунинг учун, илтимос, мени меҳрибон бир муҳаммадий деб ҳисобланглар, шунда ҳаммаси схши бслади". Яснас Лолсна, 1884 йил апрель.
Ксриб турганингиздек, изоҳга ҳожат йсқ
манба... ввв(нуқта)ҳилол(нуқта)ком дан олинди...
