U butun irodasini jamlab eshikka yaqinlashdi va muzlab qolgan qo’llari bilan eshik tirqishiga kalit soldi. Orqadan qandaydir tovush eshitildi. Kimdir o’rmon tomonga yugurib ketgandek tuyuldi. Jeremining nafasi ichiga tushib ketdi; u ichkariga kirib eshikni yopdi va zulmat ichra atrofga quloq solib turdi. Torn mehmonxonani aylanib o’tib oshxonaga kirdi, u yerdan garajga o’tdi. «Mersedes»ga o’tirib kalitni soldi. Mashinada anchagina benzin bo’lib, u Londonga borish uchun bemalol yetardi. Keyin u oshxonaga qaytib kirdi va atrofga quloq soldi.
Oshxonada hamma narsa ilgarigidek turardi. Plita ustida ertalab yeyish uchun bo’tqa qo’yilgandi.
Torn ustun ostiga kelib tugunni ochdi va nazar tashladi. Uning oldida yetti dona pichoq turardi. Torn ularning naqadar ingichka va o’tkirligini ko’rdi. Jeremi pichoqlarni qaytarib o’radi va qaltiroq qo’llari bilan tugunni paltosi cho’ntagiga soldi.
Torn ikkinchi qavatga ko’tarildi va qorong’i yo’lakka chiqdi. U yana Jenningsning o’limini esladi. U Demenning xonasida yo’q bo’lishini, uni Beylok xonim olib ketgan bo’lib chiqishini Xudodan iltijo qila boshladi. Ammo Jeremi ularning nafas olishlarini eshitdi va uning yuragi iztirobga to’ldi. Ayolning xurragi bolaning nafas olishini bosib ketardi. U devorga qapishdi va quloq solib turdi, so’ngra o’z xonasiga kirib chiroqni yoqdi.
Uning joyi solib qo’yilgandi. U karavotga o’zini tashladi. Uning ko’zi stol ustida turgan suratga tushdi. Jeremi va Katerina jilmayib turishardi. Torn ko’zlari yoshga to’lganini sezdi.

Soat tungi ikkiga zang urdi. Torn o’rnidan turib yuvinish xonasiga kirdi. U chiroqni yoqib dahshat bilan o’zini orqaga tashladi. Katerinaning barcha pardoz buyumlari sochilib yotar, bu yerni kimdir ostin-ustun qilib tashlagandi. Yuz kremlari va upa idishlari ezib majaqlanib tashlangan, devorga lab bo’yog’i chaplangandi. Torn kimdir Katerinani jini suymaganligidan shunday qilganligini sezdi. Buni faqat katta yoshli odam qilishi mumkin edi, chunki idishlar kuchli zarb bilan ezilgan, lab bo’yog’ining izlari esa balandda edi. Torn singan ko’zguda aksini ko’rdi. Uning yuzidagi ajinlar yanada chuqurlashgandi. Jeremi shkafni ochdi. U ancha timirskilanib elektr ustarani topdi. Torn uni ishlatib ko’rdi.
Tornning labi yuqorisida ter tomchilari paydo bo’ldi, u labini artdi va yuvinish xonasini tark etib qorong’i yo’lak bo’ylab keta boshladi. Bolaning xonasi Beylok xonimning xonasidan keyin joylashgandi. Torn Beylok xonimning eshigi qiya ochiq turgan xonasiga mo’raladi. U chalqancha tushganicha uxlab yotar, bir qo’li karavotdan pastga osilib turar, tirnoqlariga yorqin qizil bo’yoq surtilgan, yuziga esa qalin qilib upa chaplangandi.
Torn qaltiroq qo’llari bilan eshikni yopdi va asrandi farzandining xonasi tomon yo’l oldi. Demen xotirjam uxlab yotardi. Torn chuqur nafas oldi va ustarani mahkam ushlagancha oldinga qadam tashladi. Ustara vijillab ishlay boshladi va uning ovozi butun xonani tutib ketdi. Bola uxlardi. Torn engashdi, uning qo’llari qaltirardi. U ustarani bolaning boshiga tegizdi. Yerga bir tutam soch tushdi. U ustarani yana yurgiza boshladi. Sochlar yostiq ustiga tushardi. Go’dak ingradi va qimirlab qo’ydi. Qo’rquv va qiziqishdan nafasi chiqmay qolgan Torn tobora tezroq harakat qila boshladi. Bola ustaradan boshini olib qochib u yoqdan bu yoqqa qimirlay boshladi. Demen uyg’onib ketdi.

Torn vahimaga tushdi va uning boshini yostiqqa bosdi. Qo’rqib ketgan go’dak uning qo’lidan qutulishga urinib ko’rdi, ammo Torn uning boshini mahkam bosganicha, sochini olishda davom etardi. Endi Demen uning qo’lida tipirchilar, bolaning chinqirig’i kuchayib borardi. Ammo Torn uni mahkam tutib turardi. Bolaning boshida soch deyarli qolmadi. Bolani qo’ldan chiqarib yubormaslikka urinayotgan Tornning nafasi bo’g’ildi. Torn ustarani Demenning qulog’i orqasida yurgizdi. Mana u. Tug’ma xol. Shishga o’xshaydi. Ustara uni kesib yubordi, ammo xol tobora aniqroq ko’zga tashlandi. Oltilar! Uchlari markazda birlashgan uchta olti raqami ko’rinib turardi.
Torn o’zini orqaga tashladi. Bola otasiga dahshat bilan qaragancha chinqirib yiyolardi. U sochsiz boshini siladi. Kaftidagi qonni ko’rgan Demen dod solib yiyolay boshladi. U otasini quchoqlaganicha ho’ngrardi. Torn uning ko’zlaridagi qo’rquvni sezdi. Uning yordam so’rab cho’zilgan qo’lchalarini ko’rib u ham yiyolab yubordi.
- Demen!
Shu payt eshik zarb bilan ochildi va xonaga Beylok xonim kirib keldi. Uning bo’yalgan lablari g’azab bilan qimtilgandi. Torn bolani ushlamoqchi bo’ldi, ammo ayol uni itarib yubordi va Torn eshikka urildi. Demen karavotdan sakrab tushdi. Ayol Tornga tashlandi, u esa ayolning chang solayotgan qo’llarini ushlashga urindi. Ayol uning tomog’idan bo’g’ib olganda, uning ko’zlari qinidan chiqib ketay dedi. Torn o’girilmoqchi bo’ldi, ammo Beylok uning qo’lini tishlashga ulgurdi. Ularning yonginasidagi stol ustida turgan chiroq yerga quladi. Torn chiroqni qo’liga oldi va bor kuchi bilan Beylokning boshiga urdi.

Chiroqning tutqichi sinib ketdi va Beylok yiqildi. Torn uni yana bir marta urdi. Ayolning bosh suyagi sinib ketdi va chakkasidan qon oqa boshladi. Torn o’rnidan turdi va voqeani dahshat bilan kuzatib turgan bola tomonga qadam tashladi. Torn uni sudrab yo’lakka olib chiqdi. Demen eshiq tutqichiga mahkam yopishdi, ammo Torn uni kuch bilan siltadi. Bola uning yuziga chang soldi va ular zinapoyadan yiqilib tushishlariga bir bahya qoldi. Bola muvozanatini saqlash uchun elektr simiga yopishdi. Torn uning qo’llarini bo’shatishga urindi va ularni tok urib yubordi...
Hushiga kelgan Torn emaklagancha atrofga nazar tashladi. Bola nariroqda behush yotardi. U o’rnidan turib bolani ko’tarmoqchi bo’ldi. Shu payt eshikning g’iyqillab ochilgani eshitildi. Torn qiyinchilik bilan o’girildi. Uning ro’parasida Beylok xonim turardi. Uning boshidan qon oqayotgandi. U Tornning paltosiga yopishdi va ular yerga ag’anashdi. Ayol qonli qo’llarini uning tomog’iga cho’zdi. Beylok xonimning yuzi qon va upa aralashmasidan hosil bo’lgan bo’tqa bilan chaplangandi. U oyoriqdan ingrardi.
Tornning nafasi bo’g’ildi. U Beylok xonimning telbavor ko’zlarini va uning yuziga yaqinlashayotgan yuzini ko’rdi. Torn qo’li bilan atrofini paypaslay boshladi. Uning qo’liga sanchqi tegdi. U sanchqini mahkam ushladi va zarb bilan Beylok xonimning chakkasiga sanchdi. Ayol yonboshiga ayodarildi. Torn zo’rg’a o’rnidan turdi. Beylok xonim dod solganicha boshiga sanchilgan sanchqini chiqarishga urinardi.

Torn hali ham hushiga kelmagan go’dakni ko’tardi va garaj tomon yurdi. U mashina eshigini ochgan ham ediki, qandaydir g’ingshigan tovushni eshitdi. Qop-qora sharpa unga tashlandi va uni yerga qulatdi. Torn o’zini mashina ichiga urdi. Ulkan it uning yengidan tishlaganicha uni mashinadan tushirishga urinardi. Bola uning yonidagi o’rindiqda yotardi. Torn bo’sh qo’li bilan itning tumshug’iga tushirdi. Atrofga qon sachradi va it oyoriqdan g’ingshiganicha uning qo’lini qo’yib yubordi. Torn mashina eshigini yopdi.
U talvasaga tushgancha kalitni izlar, tashqaridagi it esa borgan sari quturib borardi. U bor kuchi bilan o’zini orqa oynaga urdi. Nihoyat Torn qaltiroq qo’llari bilan kalitni topdi. Bola harakatga keldi va ingrab qo’ydi, it esa yorilib qolgan oynaga o’zini urishda davom etardi. Torn oldinga qarab dahshatga tushdi. Uning ro’parasida yana Beylok xonim turardi. U katta bolg’ani qo’lida tutgancha mashinaga yaqinlashib kelardi. Torn mashinani yurgizdi. Beylok xonim qo’lidagi bolg’ani mashinaga qarata otdi. Shu payt oyna yorig’idan itning kallasi mo’raladi. It tishlarini sharaqlatar, og’zidan so’lak oqardi. Torn bir qo’li bilan paltosi cho’ntagidan pichoqni oldi va zarb bilan itning ikki ko’zi orasiga sanchdi. Pichoq sopigacha kirib ketdi. It sherdek o’kirdi va asta-sekin sirg’alib old oyoqlari bilan mashinaga osilib qoldi. Uning ovozi garajni tutib ketdi. Torn mashinani orqaga yurgizdi. Beylok xonim dahshat bilan yuzidagi qonli bo’tqani artardi.
- Jonginam... - dedi u. - Jonginam...

Mashina o’rnidan siljidi. Ayol uning yo’liga yugurib chiqdi. Torn ayolni aylanib o’tishi mumkin edi, lekin unday qilmadi. U lablarini mahkam qimtidi va tezlikni oshirdi. Beylok xonim zarbdan uchib ketdi. Jeremi orqani ko’rsatuvchi ko’zguga qaradi. U asfaltda yotgan ayolning jasadini va o’tloqda jon talashayotgan itni ko’rdi.
Mashina katta yo’lga chiqdi. Uning yonida hamon o’ziga kelmagan bola yotardi. Torn Londonga olib boradigan shossega chiqdi. Tong otib borar, tuman tarqayotgandi. Tornning mashinasi bo’m-bo’sh shosseda yelib borardi.
Bola hushiga kela boshladi va oyoriqdan ingradi. Torn yonidagi go’dakka e’tibor bermaslik uchun butun e’tiborini yo’lga qaratdi.
- U odam bolasi emas! - dedi u tishlarini g’ijirlatib. - U odam bolasi emas!
Mashina o’qdek uchib borar, to’la o’ziga kelmagan go’dak esa ingrashda davom etardi.
Burilishda Torn rulni eplolmay qoldi va Demen o’rindiqdan ag’anab tushdi. Ular Barcha Avliyolar cherkoviga ketishardi. Cherkov ko’rina boshladi. Hushiga kelgan bola Jeremiga qo’rquv bilan tikilib turardi.
- Menga qarama... - o’tindi Torn.
- Boshim yomon tegdi... - yiyoladi go’dak.
- Menga qarama!
Bolakay ko’zini pastga tikdi. Ular cherkovga yetib kelishdi. Torn tepaga qarab osmonning birdaniga qorayib ketganligidan hayron bo’ldi. Shamol turib, yomg’ir yog’a boshladi. Torn eshikni ochdi. U Demenning yoqasidan tutdi va uni mashina ichidan tortib olmoqchi bo’ldi. Bola qichqirib Tornni tepa boshladi. Torn yana unga yopishdi va uni tashqariga sudrab olib chiqdi. Demen uning qo’lidan chiqib qocha boshladi. Torn unga yetib oldi va yerga yiqitdi. Osmonda momaqaldiroq gumburlab chaqmoq chaqdi. Demen Tornning qo’lidan qutulishga harakat qilib tipirchilay boshladi. Jeremi uni mahkam bosib oldi. Torn Demenni cherkovga olib borgunicha u Tornni tepib bordi.

Ko’chaning qarama-qarshi tomonida deraza ochilib kimdir Tornga qichqirdi, ammo Jeremi hech kimga e’tibor bermasdi. Shamol Tornning yuziga urilar, uning oyoqlari chalishib ketardi. Bola tipirchilagancha uning bo’yniga tishlarini botirdi. Torn oyoriqdan ingrab yubordi, ammo yurishdan to’xtamadi. Uzoqdan politsiya mashinasining sirenasi eshitildi. Tashqariga yugurib chiqqan bir kishi bolani qo’yib yuborishini aytib Tornga qichqirdi. Ammo Jeremi hech narsani eshitmas, u cherkovga yaqinlashib borardi. Demen Tornning yuziga chang soldi. Uning barmog’i Tornning ko’ziga kirib ketdi. Jeremi yiqilib tushdi va Demenni cherkov zinapoyasi bo’ylab sudray boshladi. Torn ostonaga yaqinlashib qolgandi.
Demen telbalarcha uning yuzini tirnar va Tornni tepardi. Jeremi bolani yiqitdi va qo’lini cho’ntagiga tiqib pichoqlarni ola boshladi. Demen yovvoyilarcha o’kirdi va uning qo’lidagi xaltani urib tushirdi. Pichoqlar sochilib ketdi. Torn ulardan birini qo’liga oldi. Politsiya mashinasi ularning oldiga kelib to’xtadi. Torn pichoqni yuqori ko’tardi.
- To’xta! - kimningdir ovozi eshitildi va yomg’ir orasidan ikki politsiyachi chiqib keldi. Ulardan biri to’pponchasini yalang’ochladi. Torn avval ularga, keyin bolaga qaradi va g’azab bilan qichqirganicha pichoqli qo’lini pastga siltadi. Bolaning chinqirig’i va to’pponcha ovozi bir vaqtda yangradi.
Atrofga sukunat cho’kdi - politsiyachilar toshdek qotib qolishgandi. Torn zinapoyada harakatsiz yotar, uning yonida bola tipirchilardi. Keyin cherkov eshiklari ochildi va ruhoniy chiqib keldi. U bu manzaraga dahshat bilan tikildi.

13

Fojiali xabar butun Londonga yoyildi. Voqea haqidagi mish-mishlar shunchalik ko’p va bir-biriga zid ediki, muxbirlar shifokorlardan nima bo’lganini bilish uchun shahar kasalxonasini ikki kun davomida bo’shatmadilar. Ertasiga ertalab shifokorlar yig’ilishdi va ular bayonot bergunlaricha telekameralar bu yerga allaqachon o’rnatib bo’lingandi. Maxsus jarroh Grut Shuur yakunlovchi xulosani aytdi.
- Shuni bildiramanki, ertalab sakkiz yarimda uning joni uzildi. Biz uning hayotini saqlab qolishga urindik, ammo u olgan jarohat bunga imkon bermadi.
Muxbirlarning chuqur xo’rsinishlari eshitildi va shifokor ularning jim bo’lishini kutib turdi.
- Boshqa hech qanday ma’lumot berilmaydi. Motam marosimi Barcha Avliyolar cherkovida o’tkaziladi. So’ngra jasad ko’mish uchun Amerika Qo’shma Shtatlariga olib ketiladi.
... Nyu Yorkda ikkita tobut solingan mashina ortida o’nlab limuzinlar turardi. Oldinda mototsikl mingan politsiyachi borardi. Qabristonga odam sig’may ketgandi. Xavfsizlik bo’limi soqchilari tomoshabinlarni o’tkazmas, rasmiy shaxslar esa yangigina qazilgan ikki qabr yoniga yaqinlashishardi. Musiqa sadolari yangradi va tobutlar ruhoniyning oldiga keltirildi. Ishchilardan biri tobutlarni qabrga tushiradigan mexanizmni tekshirib ko’rdi.
- Biz bugun oramizdan ikki nafar insonning bu dunyoni tark etganlaridan chuqur iztirobdamiz, - deb so’zini boshladi ruhoniy qiroat bilan. - Ular boqiy dunyoga safar qilar ekanlar, bizning qalbimizni ham o’zlari bilan olib ketmoqdalar. Kelinglar, narigi dunyoga yo’l olganlar emas, o’zimiz haqimizda qayg’uraylik. Ularning umri qisqa bo’lsa-da, mana shu qisqa vaqt ichida ular amalga oshirgan ishlar uchun minnatdor bo’laylik.

Bugun biz boylik va farovonlikda tug’ilgan... buyuk insonning farzandiga «alvido» deymiz. Ammo uning misolida biz insonlarga faqatgina dunyoviy huzur-halovatning o’zi yetarli emasligini ko’ramiz...
Qabriston darvozasi oldiga muxbirlar to’lib ketishgandi. Nariroqda esa bir guruh kishilar bo’lib o’tgan voqeani muhokama qilishardi.
- Hammasi g’alati-ya?
- Nimasi g’alati? Ko’chada odam otib o’ldirish birinchi marta bo’layotgani yo’qku.
- Ularni ko’rib qolgan kishi kim ekan? Politsiya chaqirgan-chi?
- U mast bo’lgan ekan.
- Bilmadim, - dedi yana kimdir. - Baribir g’alati. Ular bunaqa paytda cherkovda nima qilishayotgan ekan?
- Elchining xotini o’lgan edi. Balki, duo o’qish uchun borgandir.
- Qaysi ahmoq cherkovda jinoyat sodir qiladi?
- Unaqalar ko’p. Ishonaver.
- Tushunolmadim, - suhbatga aralashdi kimdir. - Chamasi, bizdan ko’p narsalarni yashirishyapti.
- Bu birinchi marta emas.
- Oxirgisi ham emas.
Tobutlar qabrga qo’yildi va ruhoniy qo’llarini yuqoriga ko’tardi. Marosim ishtirokchilari orasida er-xotinlar ajralib turishardi. Ularni tansoqchilar va politsiyachilar o’rab olishgandi. Bashang kiyingan erkak viqor bilan turar, uning yonidagi ayol esa to’rt yashar bolakayning qo’lidan ushlab olgandi. Bolaning bir qo’li bint bilan o’ralgan bo’lib, ko’kragiga osilib turardi.

- Jeremi va Katerinani boqiy dunyoga kuzatar ekanmiz, - dedi ruhoniy, - biz ushbu buyuk oilaning davomchisi, ularning farzandi Demenga e’tibor qaratamiz. Go’dak boshqa oilaning qaramog’iga o’tadi. U bu yangi oilasidan faqat mehr-muruvvat ko’rsin, otasining merosini olsin va insoniyatning buyuk kishisiga aylansin.
Demen tobutlarning tushirilishini kuzatib turardi. U ayolning qo’lidan mahkam tutdi.
- Xudo yorlaqasin seni, Demen Torn, - dedi ruhoniy. - Isoning muhabbatiga sazovor bo’lgin.
Beg’ubor osmonda kutilmaganda momaqaldiroq gumburladi. Yig’ilganlar asta-sekin tarqala boshladilar. Demenning yangi ota-onasi hamma tarqalishini kutib turishdi, so’ng ular qabrlar yoniga kelishdi. Go’dak egilib, pichirlab duo o’qidi. Odamlar o’girilib, joylarida qotib qolishdi. Ayrimlar o’kirib yiyolab yubordi. Nihoyat bolakay o’rnidan turdi va tutingan ota-onasi bilan keta boshladi. Tansoqchilar ularni har tomondan o’rab olishdi va limuzin yoniga kuzatib qo’yishdi.
Mototsikl mingan to’rt politsiyachi bolani suratga olayotgan muxbirlarni yorib o’tib limuzinga yo’l bo’shatishardi. Demen to’xtovsiz ravishda suratga olayotgan muxbirlarga oynadan tikilganicha orqa o’rindiqda o’tirardi. Ammo muxbirlar olgan barcha suratlar yaroqsiz bo’lib chiqdi. Ularda qandaydir dog’ aniq ko’rinib turardi. Doyolar ko’rinishidan tutunni eslatardi.
Bu tutun limuzin ustini qoplab olgandi.
Birinchi kitob tugadi.