Аввало ҳузур.
Уйда ҳузур бслмаса, дунёнинг снг люкс уйи бслса ҳам, нима қиймати бслади? Бир кишининг нафаси сиқаётган бслса, хоҳ саройда бслсин, хоҳ кулбада нима фарқи бор? Оёқ кийим оёқни сиқса, хоҳ майдонда айлан, хоҳ тор жойда ҳеч нарса сзгармайди.

Ҳақиқий бахт кснгилда бслади. Лайғамбаримиз (с.а.в.) айтганларидай, бойлик мол-дунёнинг ксплиги смас, кснгил тсқлигидир.

Бу сунъий гуллар смас, ҳиди сткинчи бслмайдиган, ранги сслмайдиган абадист гулларининг талабгоримиз.

Бахт фақат мол-мулк билан бслганида сди, асҳоби киром (р.а.) ва Лайғамбаримиз (с.а.в.) мол-мулкларини Маккада ташлаб, иймонлари учун Мадинага ҳижрат стмас, гсзал ҳаётдан кечиб, жиҳод майдонларига югурмас сдилар. Ҳузурнинг боши қаноатдир. Қаноат сса борига шукр қилиш, очксзлик қилмасликдир. Шоир Абул Отоҳил шундай деган:

"Қслингдагилар сени хурсанд қилмаса, ер юзидаги ҳамма нарсага сга бслсанг ҳам сна хурсанд бслмайсан".

А­ҳтиёжлар ортса, асирлик ҳам ортади. Чунки ҳар орзу-истак бир тугундир. Истакларни қанча камайтирсак, шу қадар ҳур бсламиз. Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) шундай деганлар:

"Кимки жони ва моли хавфсиз, вужуди соғлом, сна кунлик ейдигани қслида бслиб уйғонса, бутун дунё унга берилган, деганидир". сам ва қайғудан қутулишнинг сгона йсли, кснгилни илоҳий муҳаббат ва маърифат билан тслдиришдир.

Шукр қиладиган ксп нарсамиз бор...

Кейинги вақтларда "шукр" ссзи унутилгандай бслди. Ҳамма сз ҳолидан шикост қилади. Бор нарсага шукр қилмай, йсқ нарсаларга оҳ-воҳ уришининг фойдаси йсқ, зарари бор. Болаларимиз ёнимизда, хавфсизлигимиз ва осойишталигимиз жойида, қорнимиз тсқ, устимиз бут бслса, саломат бслсак, дунёдаги снг бахтли инсонмиз дейишга, шундай сй-хаёлга нима тссқинлик қилади. Ажабо! Арпа нон топа олмай дарахт спроғи ейишга мажбур бслган илк мусулмонларни сйлайлик. Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.)нинг қоринларига иккита тош боғлаганларини, кетма-кет икки кун буғдой унидан қилинган нон ес олмаганларини, оналаримизнинг икки, уч ой уйларида қозон қайнамаганини сслайлик. Бизларга берилган неъматларни сйлаб, А аббимизга шукр қилайлик. Зеро, шукр неъмат ва бахтни орттиради. Жаноби Ҳақ шундай дейди:

"Қасамки, агар берган неъматларимга шукр қилсангизлар, албатта, (уларни снада) зиёда қилурман. А­нди агар куфрони (неъмат) қилсангизлар, албатта азобим ҳам жуда қаттиқдир" (Иброҳим сураси, 7-ост).

Бу нонксрликнинг азобини руҳий зарба билан, маънавий очлик билан тортспмиз. Тизгинсиз ҳирс ва орзуларнинг оловлари ичида қоврилспмиз.

Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) — оила бошлиғи

Маълумки, А асулуллоҳ (с.а.в.) умматининг маънавий отаси, аёллари (р.а.) сса мсъминларнинг онаси мавқеидадирлар. Лайғамбаримиз (с.а.в.) бу борада шундай деганлар:

"Мен сизни отангиз срнидаман, сизга ҳамма нарсани сргатспман". Жаноби Ҳақ ҳам уларнинг ва аёлларининг мавқеларини шундай деган:

"Лайғамбар мсъминларга сзларидан ҳам ҳақдорроқдир, унинг аёллари сса уларнинг оналаридир" (Аҳзоб сураси, 6-ост).

Бутун мсъминлар бу оилага мансуб ака-ука, опа-сингиллардир.

А асули акрам (с.а.в.) мсъминларни сз оталаридан зиёда қсл остиларига олганлар, уларнинг азоб чекмаслиги учун сзлари ксп зулмларга чидаганлар. Шу билан бирга А асулуллоҳ (с.а.в.) шахсий оила ҳаётларида ҳам бутун инсонистга срнак ксрсатганлар. Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) аёлларга схши муносабатда бслиш комил мусулмон бслишнинг шарти дес марҳамат қилганлар:

"Сизларнинг снг хайрлиларингиз аёлларига снг схши муносабатда бсладиганларидир. Оиласига снг схши муносабатда бслганингиз сса менман".

А асулуллоҳ (с.а.в.) аёлларини бир омонат сифатида ксрардилар. Аёлларга схши муносабатда бслинишини истаган Лайғамбаримизнинг сзлари бу борада снг гсзал намуна бслганлар.

Аамунали ср сифатида"¦

Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) оилавий ҳаётларида аёлларини ҳатто чертмаганлар, ҳақорат қилмаганлар, уларга ҳамма вақт меҳр билан сқинлашганлар. Уларнинг моддий-маънавий сҳтиёжларини қондириш учун қслларидан келганча ҳаракат қилганлар.

Аёлларига уйланарканлар, ҳаммаларига маҳр бериб, тсй қилиб, асҳобларига зиёфат берганлар, ҳар бирларига алоҳида хона берганлар.

Лайғамбаримиз уларнинг ейдиган ва кисдиганларини таъминлаганлар ва бу борада умматга тавсис берганлар.

"Ҳаражатнинг снг хайрлиси оила аъзоларига қилинган сарф-ҳаражатдир".

Кейинчалик сса бу сарф-ҳаражатнинг садақа, аёлини оғзига кирган луқманинг савоб сканлигини айтганлар.

Аёллари билан суҳбатлари...

Лайғамбаримиз аёллари билан алоҳида-алоҳида ҳам, йиғилган ҳолда ҳам суҳбат қилар, ҳол-аҳвол ссрар сдилар. Бомдод ва аср намозларидан кейин уларни зиёрат қилар, кечки зиёратда улар билан умумий суҳбат қилар, уларга ҳикос айтиб берар сдилар. Софис онамиз (р.а.) билан срталабгача суҳбатлашганлари ривост қилинади.

Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.)нинг аёлларига айтиб берган қиссалардан бири Умму Зар қиссасидир. Унда сн бир аёл срлари ҳақида бир бирларига гапирар, кимдир сридан хурсанд, кимдир сса шикост қилади. А­ри Абу Зардан жуда хурсанд бслган сн биринчи аёл Умму Зарнинг ссзлари тугагач, А асулуллоҳ (с.а.в.) Ойша онамизга:

"А­й Ойша, Умму Зарга Абу Зар қандай бслса, мен ҳам сизга нисбатан шундайман" деганлар. Умумий ҳолдаги суҳбатлар А асулуллоҳ сша кеча кимнинг ёнида тунайдиган бслсалар, сша онамизнинг хоналарида бслар сди. Бу суҳбатлар аёлларига диний билим бериш, уларни кснгилларини олиш, агар ораларида рашк бслса, уни кетказишга ҳаракат қилар сди.

Аёлларига ҳазил ва улар билан мусобақалари.

Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) самимистсиз ва зерикарли ҳаёт тарафдори бслмаганлар, сзлари ҳам вақти-вақти билан аёллари билан ҳазиллашганлар. Ҳатто Ойша онамиз билан югуриш мусобақасини сйнаганлар. Зеро, инсон табиатида хурсандчиликка, ҳазилга ва дам олишга сҳтиёж бор. Қувончсиз, ҳазилсиз ҳаёт бслмайди. Буни схши билан Лайғамбаримиз ора-сирада ҳазиллар қилганлар. Умма Айман (р.а.) Лайғамбаримизнинг снагалари:
- А­й А асулуллоҳ! Мени тусга миндир, - дегач, А асулуллоҳ:
- Сизни бсталоққа миндираман, - деганлар. Умму Айман:
- Бсталоқ мени кстармайди, - деганида, А асулуллоҳ:
- Ҳамма тус ҳам қачондир бсталоқ бслган, - деб ҳазил қилганлар.

Аёллари билан маслаҳатлари.

А асулуллоҳ (с.а.в.) турли масалалар юзасидан аёллари билан маслаҳатлашар сдилар. Айниқса, Ҳадича онамизга қарши бслмасдилар. Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.)нинг Умму Салама онамиз (р.а.) тавсисларига амал қилганларига доир бир мисол келтирсак:
"Худайбис сулҳи имзоланган сди. Бу сулҳга ксра, шу йили умра қилиш учун келганлар келаси йил Каъбани зиёрат ста олардилар. Бу шарт саҳобаларга малол келди. Худайбисга қадар сҳромга кирганлар умра қилишни жудасм истар сди. Лекин А асулуллоҳ (с.а.в.) аҳдга содиқ қолишни истар сдилар.
Қурайш вакиллари кетгандан кейин А асулуллоҳ сринларидан туриб:
"А­й инсонлар! Туриб қурбонликларингизни ссйинглар. Кейин сочларингизни олдиринглар ва сҳромдан чиқинглар" дедилар. Ҳеч ким срнидан қсзғалмади. Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) бу амрни уч марта такрорладилар. Ҳеч ким турмади. Кейин А асулуллоҳ (с.а.в.) Умму Салама онамизнинг ёнига келдилар:
- А­й А асулуллоҳ, нима бслди?
- А­й, Умму Салама! Халқнинг бу ҳаракати нима? Ҳайрон қоладиган нарса тсғриси. Уларга сҳромдан чиқинглар, деб такрор-такрор айтспман. Ссзларимни сшитган ҳолда юзимга қараб ҳеч бири буйруғимни бажармаспти...
Умму Салама онамиз шундай деди:
- А­й А асулуллоҳ! Дарров бориб қурбонликларни ссйиб, сочингизни олдиргунча, ҳеч кимга ҳеч нарса деманг. Шундай қилсангиз саҳобалар сизга ссзсиз сргашадилар.
А асулуллоҳ (с.а.в.) Бисмиллоҳи Аллоҳу Акбар деб қурбонлик тусларини ссйдилар. Шунда бошқалар ҳам дархол сринларидан туриб, тусларини ссс бошладилар.

Аёлсиз сафарга чиқмасликлари

А асулуллоҳ (с.а.в.) сафарга аёлларидан бир ёки иккиталарини ёнларига олардилар. Қайси бирларининг боришлари қуръа орқали аниқланарди.
Бу усул улар орасида вужудга келадиган рашкка тссиқ бслар сди.
А асулуллоҳ (с.а.в.) видолашув ҳажига бутун аёлларини олиб борганлар, шу тариқа уларга катта илтифот ксрсатган сдилар. Лайғамбаримизнинг аёллари (р.а.) сафар давомида тус устига жойлаштирилган чодирда стирар сдилар.
Лайғамбаримиз (с.а.в.) бирор жойга таклиф стилсалар, аёлларидан баъзилари бслишини шарт қилиб қсйганлар.

Тенг муносабатда бслишлари

А асулуллоҳ (с.а.в.) навбат билан ҳар кунини бир аёлларига ажратиб, бу тартибда талабчанлик бслардилар. Шундай дуо қилардилар:
- А­й А аббим! Мен қила олган тақсимот шу. Қила олмаганларим учун мени айблама.
Қила олмаганим, деб севгини назарда тутардилар. Чунки инсон сз кснглига ҳоким бслиши ва севги борасида ҳаммага тенг муносабатда бслиши мумкин смас.
А асулуллоҳ (с.а.в.) вафот стишларидан олдин касал бслиб қолганларида Ҳазрати Фотима (р.а.) онамиз бошқа аёлларини айланиб:
- А асулуллоҳ (с.а.в.) сизларни зиёрат қилиш учун қийналсптилар деганларида, қолганлар: А асулуллоҳ истаганларини қилсинлар, дейишди. Шундан кейин Лайғамбаримиз Ҳазрати Ойша онамизнинг ёнларида қолиб, уларнинг қучоқларида жон таслим қилганлар.

Аёлларига нисбатан севгиси

А асулуллоҳ (с.а.в.) аёлларига доимо меҳр билан муомала қилганлар. Уларнинг ксз ёшларини қсллари билан артиб, муборак тиззалари устига уларни стирғизиб тусдай миндирган, аёлларни нозик чиннига қиёслар сдилар.
Лайғамбаримизнинг (с.а.в.) Анжаша исмли билан қора қуллари бслиб, овози гсзал сди. Қсшиқ айтса, туслар тезлашиб, чодирдаги аёллари безовта бслар сди. А асулуллоҳ Анжашага:
"А­й Анжаша! Тусларни секинлаштир. Бслмаса чинниларни синдирасан" дедилар.
Ойша онамиз ривост қиладилар:
А асулуллоҳ (с.а.в.) ҳар кун аёлларини зиёрат қилар, ҳар бирларига сқинлашганларида қслларини бошига қсйиб, уни спар, охирги аёлларига келгач, агар навбат унда бслса, унинг ёнида қолар сдилар.
Лайғамбаримиз (с.а.в.) Ҳафса онамизга (р.а.) ёзув сргатиши учун Шифо хотинни тайинлаганлар. Бундан ташқари аёлларининг ва бошқа оила аъзоларининг ибодатлари билан қизиқар, уларни таҳажжуд намозига турғизиб, хайрли ишларга ташвиқ қилар, ёмон ҳаракатлардан қайтарганлар. Лайғамбарнинг аёли бслиш охиратда қутқарадиган восита бслолмайди, дес хайрли ишларга тавсис стганлар.