2. Ақлий сабаблар: Ҳар бир ақл соҳиби номи ва хотирасининг қолишини, вафотидан сснг сзини схшилик билан ёд стувчилар бслишини истайди. Буни сса турмуш қуриш ва кспайиш билан амалга ошириш мумкин. Фарзанд ксрмаган оилаларнинг бу орзуга етишиш учун қанчадан-қанча маблағлар сарфлашлари маълум.

3.  Табиий сабаблар: А­ркак билан аёл сртасида табиий майл бор. Ислом бу майлни шаръий йсл билан қондиришни талаб стади. Инсонларнинг жинсий истакка бепарво бслишлари ақлга сиғмайдиган холатдир. Бу майл, асосан, бутун борлиқлар орасида мавжуд. Оламда тескари қутбли (манфий, мусбат) слектронлар тортишса, бир хил қутбли слектронлар бир-бирларини итарадилар. Ҳатто ссимликлар орасида сркак ва урғочи муносабати исботланган. Жуфтлашиш даврида сркак хурмо дарахтининг урғочи хурмо дарахтига бслган майли кузатилган. Жинсий истакни шаръий қондириш йсли турмуш қуришдир. Акс ҳолда бу сҳтиёж ношаръий йслларга бошлаши аниқ. Қсл билан жинсий истакни қондириш, гомосексуаллик, ҳайвонлар билан муносабат каби ғайритабиий, ғайриинсоний ҳаракатларни турмуш қурмаслик келтириб чиқаради. Оила қурмаслик инсоннинг руҳий мувозанатини бузиб, моддий ва маънавий дарбадарликка, тартибсизликка йсл очади. Шунинг учун Ислом дини турмуш қуришга буюриб, бесабаб уйланмаслик ва турмушга чиқмасликни ман қилган. Зеро, таркидунёлик инсон фитратига тескаридир. Инсоний туйғуларини бсғишга, слдиришга смас, балки барчасини шаръий йсл билан қондиришга масъулмиз. Мол-дунё ҳирси, еб-ичиш ва жинсий истаклар баъзан кичкина бир дарё ҳолига келади. Агар улар ҳалол ва тартибли равишда бир сзанга, солинмаса, атрофни бузиб, йиқиб кетади. Аошаръий муносабатларнинг жамистларни қандай аснчли, танг бир холга келтириши, оилавий, миллий, умуминсоний бебаҳо қадристларга, урф-одатларга, анъаналарга ст ёқиши беш қслдай аён.

Миллатлар сз борлиқ ва бирликларини давом сттиришлари учун ёшларни турмуш қуришга жалб стиш йслида чора излаганлар. А им императорлигида никоҳсиз айшу-ишратлар кенг ёйилганидан оила кучсизланиб қолган сди. Шу сабабли император Августнинг чиқарган Фармонига биноан ҳар ким турмуш қуришга, турмуш қурганлар сса фарзанд ксришга мажбур сди. Бу қонунга бсйсунмаганлар оғир жазога маҳкум стиларди.

Турмуш қуришми ёки бсйдоқлик?

Ад-дуррул мухтор (Сараланган жавоҳир) номли фиқҳ китобининг никоҳ бслими шу сатрлар билан бошланади: "Аикоҳдан, имондан бошқа одамзотга ҳатто Жаннатда ҳам давом стадиган ибодат йсқдир". Оила шундай саодатманд бир боғки, ҳатто жаннатда ҳам давом стади. Ҳар қандай шартнома ҳам маълум муддатдан сснг сз кучини йсқотади, аммо бир-бирларидан мамнун бслган умр йслдошларнинг ҳаёти сса слим билан ҳам тугамайди. сзимизга умр йслдоши танлар сканмиз, бир ёстиқда кексайиш нистида смас, балки Жаннатда ҳам бирга бслиш орзуси билан йслга чиқишимиз керак. Аикоҳ ҳам ибодатлардан биридир. Аллоҳ йслида жиҳод бир ибодат, никоҳ сса бундан ҳам ортиқроқдир. Чунки никоҳ ҳам мусулмоннинг, ҳам мусулмончиликнинг бор бслишига сабабчи бслади. Аикоҳ ибодат бслгани учундирки, уйланиш бсйдоқликдан хайрли. Ҳазрати Лайғамбаримиз (с.а.в.) бир неча покиза аёлларга уйланиб, бу борада умматларига срнак бслганлар. Шу билан бирга ибодатга вақт топа олмаслик андишасида турмуш қурмаган саҳобанинг бу ҳаракатини рад стдилар ва "Ким суннатларимдан юз сгирса умматим смас" дедилар.
Жаноби Ҳақ пайғамбарларнинг снг шарафлисига албатта снг шарафли нарсани раво ксради. Агар турмуш қуриш афзал бслмаганида Жаноби Ҳақ пайғамбар (с.а.в.)нинг ҳаётлари давомида оилали бслишларига рози бслармиди? Бундан ксринадики, никоҳ ахлоқни тузатиш, қавму-қариндошлар билан ҳаёт кечириш, маънавий камолотга интилиш, фарзанд тарбисси, шунингдек, айрим ишларда ожиз бслган мусулмонларга ксмаклашиш, сз сқинларига ва фақирларга садақа бериш, сзининг ва оиласининг номусини сақлаш, фитналарни йсқ қилиш, нафсни тарбислаш каби бир қанча муҳим вазифаларни сз ичига олган. Шунча масъулистли вазифаларни сз зиммасига олган никоҳ, шубҳасиз, турмуш қурмасликдан афзалдир. Турмуш қуриш ибодат бслганидан масжидда никоҳ қилиш ва никоҳни жума кунига тсғрилаш мустаҳабдир. Ҳазрати Лайғамбаримиз (с.а.в.) шундай деганлар:

"Аикоҳни сълон қилинглар ва уни масжидларда сқинглар, қутланглар".

Турмуш қуришнинг ҳукми

Турмуш қуриш суннатдир. Зеро, Ҳазрати Лайғамбаримиз (с.а.в.) шундай марҳамат қилганлар: "Аикоҳ менинг суннатимдир. Кимки суннатимга амал қилмаса, умматимдан смас". Бу хитоб Лайғамбаримизнинг суннатларини хуш ксрмаганлар учун. Баъзи узрли сабабларга ксра турмуш қурмайдиганлар, бундан мустасно.

Ҳанафий мазҳабида никоҳ 6 қисмга бслинади.
1)   Аёлнинг маҳрини беришга ва тирикчилигини таъминлашга имкони бслган, жинсий заиф бслмаган, уйланмаган тақдирда зино қилиши аниқ бслган кишининг уйланиши фарздир. Зеро, зино ҳаром қилинган. Ҳаром иш қилмаслик ёки ундан сақланишнинг чорасини излаш фарздир.

2)  Жинсий ожиз бслмаган, маҳр беришга ва тирикчилигини таъминлашга қодир, уйланмаса зино қилишининг сҳтимоли бслган кимса учун уйланиш вожибдир.

3) Жинсий томондан сртача, зино қилиш сҳтимоли бслмаган кимса учун оила қуриш суннатдир. Уларнинг зино қилмасликларига кафолат берилмайди. Бу масала уйланиши билан уйланмаслиги сртасида зино таҳликаси бслмаган кимсалар учундир.

4)  Оила тебратиш мажбуристига бсйсунмасдан, хотинига зулм стказиши шубҳасиз бслган кимса учун уйланиш ҳаромдир. Зеро, бундай турмуш қуриш ҳар икки тараф учун саодат смас, бахтсизлик келтиради.

5)   Оилани бошқариш ҳуқуқларига риос қилмасдан, хотинига зулм қилишдан қсрқилган кимсани уйланиши макруҳдир.

6) Зино қилиш қсрқуви бслмаса ҳам жинсий лаззат олиш учун уйланиш мубоҳдир.

Аҳмад ибн Ҳанбал мазҳабида сса, уйланишга қодир кишилар учун никоҳланиши фарздир.

Турмуш қуришнинг фойдалари

Турмуш қуришнинг зарурати ҳақида гапирар сканмиз, қисман бслса ҳам унинг фойдаларига тсхталиш лозим. Имом саззолий ҳазратлари бу фойдаларни беш турга бслганлар.

А­ътибор берилса, сз вақтида оила қурмаган кишиларда ғайритабиий холатлар ксзга ташланади. Характерлари сзгаради, сзлари учун ҳузур берадиган бир тартиб туза олмайдилар. А­ркак қушнинг усси бслмайди. Усни фақат урғочи қуш қуради. Уйлангач, инсоннинг оиласи, унга куч ва кайфист берадиган умр йслдоши бслади. У билан овуниб, қийинчиликларини унутади. Ҳазрати Лайғамбаримиз (с.а.в.)га илк ваҳий келганида уларга далда берган муборак онамиз Ҳазрати Ҳадича онамиз сдилар. А асулуллоҳ (с.а.в.)нинг кснгилларини қувончга тслдирган, тасалли берган ссзлари нақадар гсзал:

"Қсрқманг! Аллоҳ сизни ҳеч қачон услтирмайди. Чунки сиз қариндошларингизга қарайсиз, ожизларнинг ишларига ёрдамлашасиз, фақирларга ҳеч ким бермаган нарсаларни берасиз. Мусофирларга иззат-икром ксрсатасиз". Ҳазрати Лайғамбаримиз (с.а.в.) Ҳадича онамизнинг моддий ва маънавий қсллаб-қувватлашларини ҳеч қачон унутмаганлар.

Имом Fаззолий айтган беш фойдадан бошлаб, турмуш қуришнинг фойдаларини турларга бслиб ксриб чиқамиз.

1. Фарзанд тарбислаш: Турмуш қуришдан асосий муддао фарзанд, насл қолдиришдир. Зеро, бу олам инсонлар билан обод. Еру кскдаги барча нарсалар инсон учун сратилган ва унинг амрига берилган. Одамизот Аллоҳнинг ердаги ҳалифасидир. Инсон бслмаганда икки дунёнинг маъноси қолмайди. Инсонларнинг қиёматгача бор бслишини таъминловчи сгона омил насл қолдиришдир. Шаръий тарзда кспайиш фақат никоҳ билан бслади. А сзғор таъминоти, фарзанд тарбисси қийин ксринсада, Жаноби Ҳақ одам наслининг давом стиши учун аёл ва сркакда жинсий майл сратган. Овқат ейишда тсйиш завқи бслмаганида сди, овқатланишдан-да қийин нарса бслмасди.

Фарзанд сстириш орқали Аллоҳга сқинлашишнинг бир қанча имконисти бор.

а) Ота-она инсон наслини давом сттиргани фарзанд тарбислаш билан Аллоҳнинг ризолигини топади.

б) Уммат Муҳаммадни кспайтириш орқали А асулуллоҳнинг (с.а.в.) севгиларига сришади. Зеро, Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) бу хусусда шундай деганлар: "Оила қуринглар, кспайинглар. Мен қиёмат куни бошқа умматларга нисбатан сизларнинг кспликларинг билан фахрланаман". Бу ерда аҳамистли бир хусусга диққат қилишимиз даркор. Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) умматларининг ксплиги билан албатта фахрланадилар. Лекин сон жиҳатидан ксп бслган бу умматнинг, сифат жиҳатидан ҳам бошқаларга ксра устун бслиши керак. Бошқа бир ҳадиси шарифда айтилганидай "Сел оқизиб кетадиган хас каби" қийматсиз уммат билан Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) фахрлана олмайдилар. Аксинча, қайғу чекадилар. А асулуллоҳ (с.а.в.)ни хурсанд стадиган уммат ҳар жиҳатдан устун бслиши керак. Дин душманларига сйинчоқ бслган, уларга тиланиб, хсрланиб сшаган уммат А асулуллоҳнинг (с.а.в.) руҳларини шод стармиди?!

в) слгандан кейин ортидан дуо қиладиган бир кимсани қолдирган бслади. Чунки инсон хайрли бир фарзанд боқса, у ота-онасининг ҳаққига дуо қилишни тсхтатмагунча, уларни амал дафтарлари ёпилмайди. Бу садақаи жорис ҳукмидадир.

г) сзидан аввал вафот стган фарзандидан шафоат талаб стиш имкони бслади. Бу мавзуда ҳам ҳадиси шарифлар ворид бслган. "Балоғат ёшига етмасдан вафот стган уч нафар фарзанди бор кимса учун бу болалари, жаҳаннам олдида тссиқ бсладилар".

Айни ҳадисни давомида Абу Зар (р.а.): "Менинг иккита фарзандим вафот стди. Улар жаҳаннамдан мени тсса олдиларми?" деганларида А асулуллоҳ (с.а.в.): "Икки фарзанд ҳам тссиқ бслади" дедилар. Шунда Убай ибн Каъб: Менинг битта фарзандим вафот стган. У мен учун жаҳаннамга парда бсладими? - деб ссрадилар. Лайғамбаримиз (с.а.в.): "Битта бслса ҳам" дедилар.

Яна ҳадиси шарифларида айтилишича, ҳатто чала туғилган бола ҳам ота-онасининг жаннатга киришни Жаноби Ҳақдан талаб қилади ва унинг талаби амалга оширилади. Бошқа томондан болалар оила дарахтининг меваларидир. Фарзанд тарбисси, уларнинг сҳтиёжларини қондириш учун ҳаракат қилиш ҳам савоб топиш учун сабаб бслади.

2. Шаҳватга таскин бериш: Жинсий сҳтиёж билан фарзанд сстириш сртасида маънавий боғлиқлик бор. Зеро, шаҳват мақсад смас, фарзанд ксриш учун восита. Ейишдан мақсад томоқ завқи бслмай вужудни оёқда тута олиш бслганидай, жинсий сҳтиёжни қондиришдан мурод наслни давом сттириш бслади.

Бошқа жиҳатдан жинсий сҳтиёж шаръий йсл билан жиловланмаса, у турли фалокатларга, фисқу-фужур, фаҳш ишларга сабаб бслади. Унинг қанчадан-қанча катта-кичик жиностларни келтириб чиқаргани тарихдан маълум. Қанча-қанча қироллар, қсмондонлар, ақл ва бойлик соҳиблари шаҳватнинг қурбони бслганлар. Бундан ташқари, жинсий майл ошиб борса, инсоннинг одатдагидай ҳаракат қилиши, одатдагидай сйлаши мумкин смас. Бундай холларда одам ксп хатолар қилади. Ксзини тссиб қсйган шаҳват пардаси инсонни объектив бслишдан маҳрум стади. Бир неча дақиқалик жинсий лаззат учун умр бсйи ксрлик ичида сшаган қанча киши бслган.

Яратилишдан мавжуд бслган бу сҳтиёжни шаръий қондириш учун, албатта уйланмоқ зарур. А асулуллоҳ (с.а.в.) ҳар бир жиҳатдагидек бу ишда ҳам бошқаларга срнак бслганлар. Масалан, бир кун А асулуллоҳ (с.а.в.) саҳобалари билан стиргандилар. Кейин сринларидан туриб аёлларидан бирларининг хонасига кириб чиқдилар ва ювиндилар. Шунда саҳобалардан бири:

- А­й, А асулуллоҳ! Аима, ювинишга мажбур қиладиган бирорта иш бслдими? -деганида А асулуллоҳ (с.а.в.):

- Ҳа, дедилар. стирганимда ёнимдан бир аёл стди ва қалбимда бир истак пайдо бслди. Кейин аёлларимнинг бирини ёнига кириб, у билан бирга бслдим. Истак йсқолгач, ювиндим. Аёлга нисбатан истак пайдо бслган пайтда аёлларингиз билан жинсий алоқада бслишларингиз сизларнинг ҳаром ва зинодан сақлайди.

Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) бу ишни саҳобаларга срнак бслсин, дес қилганлар. Ҳар ишда бслганидай бу ишга ҳам тсғри ёндашиш керак. Бундай нарсаларни гаплашиш айб бслади дейиш жинсий муаммоларни камайтирмайди, аксинча, орттиради. А асули акрам (с.а.в.) ҳаётдаги ҳар бир нарсага тсғри ёндашганлар ва уни шаръий тарзда, ахлоқ ва одоб қоидаларига амал қилган ҳолда тушунтирганлар.

Юқоридаги ҳадисни бошқа бир ривостида А асулуллоҳ (с.а.в.) шундай марҳамат қилганлар:

- "Кснгилга бир аёл ёқиши сабабли кимнинг қалбида жинсий майл пайдо бслса, дарров аёли билан бирга бслиб, бу истакни бартараф стсин. Шундай қилиш қалбдаги бу майлни йсқотади"
Инсоннинг зино қилмаслик ва оиланинг бошқа ҳикматларини сйлаб аёли билан жинсий алоқа қилишда савоби бор. Лайғамбаримиз (с.а.в.) саҳобаларга:

- "Сизларни аёлларингиз билан жинсий алоқада бслишингизга садақа савоби берилади" дес марҳамат қилдилар. Саҳобалардан бири ссради:

- А­й, А асулуллоҳ! Биз жинсий сҳтиёжни қондириб, сна қандай қилиб савоб оламиз? А асулуллоҳ унга жавобан шундай дедилар:

- "Биттангиз зино қилганингизда гуноҳ қилган бслар сдингиз. Демак, шунга схшаш тан маҳрами билан бирга бслиб, жинсий сҳтиёжни қондирганларга савоб ёзилади".

Инсон турмуш қургандан сснг жинсий истак сабаби билан қиладиган гуноҳ ишлардан сзини сақлайди ва пок бир ҳаётга сришади. Шу маънода Ҳазрати Лайғамбаримиз (с.а.в.) шундай марҳамат қилганлар:

"Уйланган киши динининг срмини барпо стибди, срми учун Аллоҳдан қсрқсин" (Яъни срми учун сзи ҳаракат қилсин - тарж.).

Турмуш қуриш аёл ва сркакни ҳаромдан сақлайдиган, ор-номусини ҳимос қиладиган бир қалъадир. Қуръони Каримда уйланган сркак ва турмушга чиққан аёлга мухсон ва мухсана дес таърифланган. Бунинг маъноси қалъа ичига олинган, муҳофаза қилинган деганидир.