Асосий мақсад ва ҳикматлар

Лайғамбаримизнинг ксп аёлга уйланишларидан ксзланган баъзи мақсад ва ҳикматларни қуйидагича шарҳлаш мумкин.
1. Таълимий мақсади.
Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) аёлларининг ҳам сри, ҳам устози сдилар. Аёлларининг диний мавзуларни срганишлари ва бошқаларга сргатишлари аҳамистли бир зарурат сди.
Кспгина аёллар, айниқса, ҳайз ксриш, чиллалик (нифос), ср-хотин алоқалари борасида Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.)га савол беришга услар сдилар. Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) ҳам баъзи мавзуларни очиқчасига айтиш срнига киносчи тарзда айтар сдилар.
Ҳазрати Ойша онамиз шундай ривост қиладилар:
"Ансордан бир аёл А асулуллоҳ (с.а.в.)дан ҳайз ксрганида қандай ювиниши кераклигини ссради. А асулуллоҳ унга ювинишни сргатдилар. Кейин:
"Устида ҳид бслган озгина пахта олиб, сша билан поклаш" дедилар. Аёл:
- У билан қандай покланай? - деди. А асулуллоҳ (с.а.в.):
- У билан поклан, - дедилар. Аёл:
- У билан қандай покланай, сй А асулуллоҳ? - дегач, Ҳазрати Лайғамбар:
- Субҳаналлоҳ! У билан поклан, - дедилар.
Мен у аёлнинг қслидан тутиб, пахтани шу ерга қсй, қоннинг изини қидир, - дедим ва пахтани қссдиган ерни очиқ айтдим.
А асулуллоҳ бундай мавзуларда аёлларга очиқча гапиришдан ҳаё қилардилар. Бундай вазистларда мсъминларнинг оналари бслган аёллар даврага қсшилиб муаммоларга ечим топар сдилар. Лайғамбаримизнинг оила ҳаёти билан боғлиқ суннатлар фақат аёллар воситасида бизларга етказилган. Зотан, бошқача бслиши мумкин ҳам смас.

2. Қонуний мақсади.
Масалан Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.)нинг Жаҳш қизи Зайнаб (р.а.)га уйланишлари бир жоҳилист одатини йсқотиш учун бслган. Араб урф-одатларига ксра асранди бола ажрашган аёлга унинг боқиб олган отаси уйлана олмас сди. Исломга ксра асранди бола бслишни ҳеч бир қонунийлиги йсқ сди. Жоҳилист даврининг одатини йсқотиш учун Жаноби Ҳақ Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.)га асранди боласи Зайддан ажрашган Зайнабга уйланишни амр қилди.

3. Ижтимоий мақсади.
Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.)нинг баъзи уйланишлари жамистдаги севги ва қариндошлик ришталарини мустаҳкамлашга қаратилган сди.
Масалан, Ҳазрати Абу Бакрнинг қизи Ҳазрати Ойша ва Ҳазрати Умарнинг қизи Ҳафса онамизни никоҳларига олишлари, ҳамма нарсани Ислом учун бағишлаган бу муборак зотларга мукофот ва уларни оилаларига сқинлаштириш учун сди. Яна Исломга катта хизматлари сингган Ҳазрати Усмон ва Ҳазрати Алига сз қизларини беришлари ҳам шу мақсадга қаратилганди. Уйланган аёлларининг қариндош уруғлари ҳам А асулуллоҳ билан снада сқин бслишга сришган бслар сдилар.

4. Сиёсий мақсади.
Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.)нинг баъзи аёлларига уйланишлари, қабилаларнинг Исломга киришига, ҳеч бслмаганда душман бслмасликларига қаратилган сди. Аввал айтганимиздай Софис ва Жувайрийс оналаримизга бу мақсадда уйланганлар.

5. Инсонийлик мақсади.
Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) инсонларнинг снг олийжаноби ва снг марҳаматлиси сдилар. Баъзи аёллар Ислом учун буюк фидокорлик қилганлар, Ҳабашистонга ҳижрат қилганлар, срларининг вафоти билан бева қолиб ҳимосга муҳтож ҳолга келганлар. Лайғамбаримиз бу ихлос ва фидокорликлари учун уларни никоҳларига, ҳимосларига олишлари инсонийликнинг снг гсзал ксринишидир. Савдо, Умму Салама ва Умму Ҳабиба оналаримизга шу мақсадда уйланганлар.

Муҳим бир савол...

Исломист уйланишни тсрт аёл билан чегаралагани ҳолда Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) нимага айни пайтда тсққиз аёл билан сшашда давом стдилар, деган саволга шундай жавоб берилади:

Аёлларнинг тсрт нафар билан чегараланиши билан боғлиқ ост Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) снг сснгги уйланишларини амалга оширгандан кейин нозил бслган. Бу ост нозил бслгач, ёнида тсртдан ортиқ аёллари бслганларнинг фақат тсрттасини олиб қолиб бошқаларидан ажрашишлари амр стилгани ҳолда, Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.)нинг никоҳида тсққизта аёл бор сди. Аслида Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) диннинг амрларини аввал сзлари тадбиқ қилар сдилар. Лекин бу ерда бошқа вазист сди. Агар тсққизта аёлнинг бештаси билан ажрашсалар, улар бошқа кимсаларга турмушга чиқишлари мумкин смасди. Чунки улар мсъминларнинг оналари ҳисобланардилар.

"Сизлар учун Аллоҳнинг пайғамбарига озор бериш ва унинг ортидан аёлларига уйланишингиз ҳеч қачон дуруст смасдур. Чунки бу (ишларингиз) Аллоҳнинг наздида улуғ (гуноҳ) бслган ишдир" (Аҳзоб сураси, 53-ост).

Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) ажрашиш борасида аёлларига сркинлик берганлар. Лекин ҳаммалари Лайғамбаримизнинг никоҳларида қолишни танладилар.

"А­й пайғамбар, жуфтларингизга айтинг: Агар сизлар ҳаёти дунёни ва унинг зеб-зийнатларини истайдиган бслсангизлар у ҳолда келинглар, мен сизларни (сша нарсалардан) баҳраманд қилай ва чиройли кузатиш билан кузатай.

Агар Аллоҳни, Унинг пайғамбарини ва охират диёрини истайдиган бслсангизлар, у ҳолда шак-шубҳасиз Аллоҳ сизларнинг орангиздаги чиройли амал қилгувчилар учун улуғ мукофот - жаннатни тайёрлаб қсйгандир" (Аҳзоб сураси, 27-28-остлар).

Бу остларнинг нозил бслиши сабаби ҳақида шундай ривост бор. Жобир (р.а.) ривост қиладилар:
Ҳазрати Абу Бакр (р.а.) А асулуллоҳ (с.а.в.)нинг ёнларига кириш учун рухсат ссрашди. А асулуллоҳнинг сшиклари олдида кспчилик стирарди. Абу Бакрга рухсат берилмади. Кейин Ҳазрати Умар (р.а.) келдилар, рухсат берилмади. Кейин иккисига ҳам рухсат берилди. А асулуллоҳнинг ҳузурларига кирдилар. Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) атрофида аёллари бслгани ҳолда стирар ва ҳеч гаплашмас сдилар.

Ҳазрати Умар "Мен А асулуллоҳга бир нарса дейман. Балки хуш ёқар, деб:
- А­й А асулуллоҳ! Агар Зайднинг қизи (аёлларини назарда тутспти) мендан нафақа истаган бслса, унинг бсйнини пичоқ билан кесаман, дедилар. Ҳақиқатдан Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) муборак тишлари ксринадиган даражада жилмайдилар ва гапира бошладилар:
- Мана булар ҳам атрофимда стириб, нафақа истасптилар, - дедилар. Буни сшитган Ҳазрати Абу Бакр туриб, Ойша онамизни, Ҳазрати Умар Ҳафса онамизни урмоқчи бслдилар. Иккаласи ҳам:
- А асулуллоҳнинг қслида бслмаган нарсаларни ссраспсизларми? - дер сдилар. Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) уларни тсхтатдилар. А асулуллоҳнинг аёллари:
"Биз бу мажлисдан кейин А асулуллоҳдан ёнида бслмаган ҳеч нарсани ссрамаймиз, -дедилар.
Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.)нинг аёллари ҳам бир ожиз инсон бслганларидан дунё неъмат ва зийнатларини орзу қилишлари табиий сди. Лекин А асулуллоҳ (с.а.в.)га аёл бслиш ҳар ҳолда дунёда сришиладиган снг катта неъмат ва саодатдир.

Лайғамбар (с.а.в.)нинг оилавий ҳаётлари

Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) сзлари учун оддий оила ҳаётини танладилар. Бу чорасизлик ва йсқсизликдан смас сди. Чунки А асулуллоҳ даврларида фатҳлар қилинган, слжалар қслга олинган, ксп кимсалар бой бслган, лекин А асулуллоҳнинг ҳаётларида сзгариш бслмаган сди. сзларига келган совға, садақа ва закотни дарров лойиқ ерларга тарқатар, сзлари сса дунё ҳаётини сткинчи неъматларига қайрилмай, оилалари билан умматга намуна бслар сдилар. Бу А асулуллоҳ (с.а.в.)га диний амр, мажбурист смасди. Чунки Исломда ҳалол бойлик таъқиқланмаган. Лекин жамистнинг олдида бслган кишилар ҳар соҳада фидокорлик қилишлари табиийдир.

А асулуллоҳ (с.а.в.) олтин товоқда овқат ейишни ёки саройларда сшашни истаганларида бемалол сриша олардилар. Айниқса, Араб срим ороли қслга киритилгандан сснг бунга тсла имкон бор сди. Лекин А асулуллоҳ иймон ва сътиқодни бойликдан устун сканлигини, уқтиришни истар сдилар. Буни сса оддий ҳаётлари билан исбот стдилар.

Бсйра устида...

Ҳазрати Умар (р.а.) ривост қиладилар:
А асулуллоҳ (с.а.в.)нинг ёнларига бордим. Бсйрани устида сдилар. Анларига стирдим. Қарасам, устларида лснгидан бошқа ҳеч нарса йсқ. Вужудларининг ён томонига сса бсйрани изи тушган. Ксрдимки, бир со1ча арпа, тери ошлашда ишлатиладиган салом дарахтининг спроқлари тсшалган, девома ошланган тери осилган.
Буларни ксргач, ксзларим ёшга тслди. А асулуллоҳ (с.а.в.):
- А­й, Ҳаттоб сғли! Аимага йиғласпсан? - дедилар. Мен дедимки:
- А­й, А асулуллоҳ! Аимага йиғламай? Шу бсйра ён тарафингизда из қолдирибди. Мол-дунёнгиз шу нарсалардан иборат, холос. Аллоҳни Лайғамбари, сайланган бандаси бслганингиз ҳолда фақирсиз, Кисро ва Қайсар сса боғлар ичида салтанат соҳиби бслиб стирибди. А асулуллоҳ:
- А­й, Умар! Охират бизники, дунё сса уларники бслишини истамайсанми? -деганларида:
- Истайман, - дедим.
Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) аёлларининг хоналари ҳам оддий лой ва хурмо шохларидан қилинган сди. Уйларининг сшикларида тус ёки счки жунидан қилинган пардалар бор сди.
Ҳазрати Ойша онамиз ҳикос қиладилар:
"Баъзан бир ойлаб уйимизда олов ёнмас сди. Сув ва хурмо билан кун ксрар сдик. Баъзи вақтлари ансор қсшниларимиз сут берар сдилар".
Ҳазрати Умар (р.а.) айтадилар:
"Бир кун қарасам, Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) очликдан азоб чекмоқдалар. Қорин тсйдиргани хурмо ҳам топа олмабдилар".
Абу Ҳурайра (р.а.) ҳикос қиладилар:
- А асулуллоҳга бир куни иссиқ овқат келтирилди. Еган овқатидан кейин шундай дуо қилдилар:
"Аллоҳга ҳамд бслсинки, қачондан бери менинг қорнимга иссиқ овқат кирмаган сди".

Абу Талҳа (р.а.) ҳикос қилади:
А асулуллоҳнинг ёнларига очликдан шикос қилиш учун келдик. Қорнимизга боғлаган бир тошни ксрсатдик. А асулуллоҳ сса қоринларига иккита тош боғлаган сдилар. Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.)нинг аёллари ҳам камтарона ҳаётдан фақат бир марта шикост қилганлар. Лекин мол-дунё ёки Ҳазрати Лайғамбардан бирини танлаш ихтиёрларига берилганда, ҳеч иккиланмай А асулуллоҳни танлаганлар.
Шаҳватни ва дунё неъматларидан фойдаланишни ксзлаган ва бунинг учун аёлларини кспайтирган бир кишининг ҳаёти шундай бсладими?
Фатҳларда қслга киритилган слжаларни, сзлари ҳоким бслган юрт, слка, шаҳар бойликларини сз айшу ишратларига, нафси аммора йслига сарфлаган золим ва худбин диктаторларнинг ҳаётлари қайдаю, Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.)нинг оддий ҳаётлари қаёқда?! Агар дабдабали сшашни истаганларида сди, ҳамма сз хоҳишлари билан бору-йсғини А асулуллоҳга фидо қилиши аниқ сди. Аммо дунё лаззатларидан кечиб, камтар бслиб сшашни афзал ксрдилар.
"Қулларни еганидай ейман. Қулларни стиргани каби стираман. Чунки мен ҳам қулдан бошқа нарса смасман". Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) оддий еганлар, оддий кийинганлар, оддий сшаганлар.

Исроф ва дабдаба

Исроф ҳаддан ошиш, иқтисод сса меъёрда ҳаракат қилишдир. Коинотда ҳамма нарса маълум мувозанат ва тартибга бсйсунади. Бутун безовталикларнинг сабаби бу мувозанатнинг бузилишидир. Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.):
"срта йслни танлангларки, нажотга сришасизлар".
Давлатнинг иқтисодий тизими каби, оила ҳаётида ҳам асосий жиҳат кирим-чиқим орасидаги мувозанатни таъминлашдир. Оталаримиз буни "Ксрпангга қараб оёқ узат" дес ифодалаганлар.
Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.)нинг ҳаётларидай исломий оила исроф ва дабдабага смас, камтарлик ва самимист устига қурилади. Ҳозирги кунда рсзғордаги исрофлар оила қурилаётган пайтдаёқ бошланмоқда. Ҳолбуки, Лайғамбаримиз айтганларидай:
"Аикоҳнинг снг хайрлиси енгил ва оддий бслганидир".
Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) ва асҳобларининг оила ҳаётлари бағост камтар ва оддий сди. Уларнинг бу оддий ҳаётлари ҳузурсизликка сабаб бслмади, аксинча, иймон ва қаноат ҳузури ичида бахтли сшадилар. Зотан, ҳақиқий бойлик кснгил тсқлигидир.
Турли ахборот воситаларида озиқ-овқат маҳсулотлари тинимсиз реклама қилинаётган, тижоратни сеҳргарлик ҳолига келтириб, оддий маргаринни жаннат таоми, қандайдир нотабиий ичимликларни кавсар шароби дес тақдим стилган ҳозирги пайтда буларни унча-мунча одамга ҳайратли, таажжубли туюлиши ҳам табиий. Ҳадсиз орзу ҳаваслар ортидан елиб югуриш инсонларнинг асосий мақсадларидан чалғитиб, борган сари сзининг домига тортиб бормоқда.
Алберт А­йнштейн камтар ҳаёт борасида шундай дейди: «Ҳамманинг сз ғосси бор. Ҳамма шу ғос ортидан кетспти. Менинг уч ғосм бор: Яхшилик, гсзаллик, тсғрилик. Мени ҳеч қачон бошқа слтироқ ғослар сраб ололмайди.
Мол-мулк, дабдабали ҳаёт, шон-шуҳратга сришиш каби орзулар менга бегона. Мен камтар ҳаётга кснгил берганман. Буни ҳам баданга, ҳам руҳга фойдали бслганига ишонаман».
Ҳаммада дунёга майл борлиги шубҳасиз. Муаммо бу орзу ва майлни йсқ қилиниши смас, балки меъёр мезонида жиловлаб туришдир.

Оилада айланган исроф чархи

Афсуски оила ҳаётидаги даҳшатли исроф, дабдаба мусулмонларга ҳам тегишли. Кспчиликни уйи Фиръавн ва Аамрудникидан ҳам стиб тушади. Уйлар сервант ва шкафларида олтин, кумуш, таглик ва креслолар ипак билан безалмоқда, уйлар гсё музей ва ксргазма салонларига айлантирилмоқда.
Олтин, кумуш ва ипак буюм ишлатишнинг гуноҳи ҳам оғирдир. Зеро, Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) мусулмонларга олтин, кумуш идиш-товоқлардан еб-ичиш, сркакларга ипак кийишни ва ипакли мато устига стиришни таъқиқлаганлар.
Қийинчилик билан топилган пуллар осонгина сарф қилинмоқда. Зеро, пул топиш баланд чсққига катта тошни чиқариш, сарфлаш сса тошни пастга юмалатиш кабидир.
Ҳазрати Абу Бакр: "Бир неча кунга етадиган бир ризқни бир кунда сарф қиладиганлардан жаҳлим чиқади", - деганлар.
Сарфлашда асосий нарса сҳтиёждир. Бир нарсага сҳтиёж бслмаса, қанча арзон бслса-бслсин, сотиб олинмаслиги керак. Чунки кераксиз буюмларга пул сарфланаверса, қиймати, қадри тушиб, инфлсяисга учрашиш муқаррар.

Аёлларимиз диққатига!
Айниқса, исрофгарчилик борасида аёлларимиз анча устунлик қиладилар. Меҳмондорчиликлар дабдабали кимсзарга айлантириб юборганлар.

Ҳар меҳмондорчиликка снгича қиёфа билан боришни фазилат санаб, бошқаларни ҳам бу маъносиз бир мусобақага тортмоқдалар ва айни ҳаракатлари билан Ҳақ ризосига қарши боришмоқдалар.
Мусулмон ҳамма нарсадан олдин солиҳ амаллар билан Аллоҳнинг розилигини исташи зарур. Жаноби Ҳақ кийим ёки мол-дунёга смас, қалб ва амалларга қарайди. Инсонларга чиройли ксриниш сзларини ҳар балога ураётганлар Аллоҳ ҳузурига қандай боришни сйлаб ксрмайдиларми? Бир ликопча ёки пиёласи синиб қолса, сервиз бузилди, деб снгисини олишни гсё "фарқ" деб билувчилар, бунинг ранги бунга мос келмади, айнан сзидан топишим керак, дейдиганлар, ибодатларга, фарзларга, вожибларга айни шу фидокорликни ксрсата оладиларми?
Қизига сеп тайёрларкан, бир нарса кам бслса ҳам "бслмайди" деб оёқ тирайдиганлар, болаларнинг имонлари, ибодатлари, тарбислари, абадий саодатлари учун айни талабчанликни ксрсата оладиларми? Ҳолбуки, болаларга қоладиган снг қийматли мерос мол-дунё смас Исломий бир тарбис ва ахлоқдир.

Дунёвий дахмазалар билан андармон бслиб, охиратни унутсак, ҳолимиз нима кечади?! Тупроқ бсладиган баданларни безаб, абадий сшайдиган руҳларимизга бепарво бслсак, боқий дунёга қай юз билан борамиз?

Бир қанча мусулмон оилалар гсё жамистда ҳеч бир фақир йсқдай, иймон учун қилинадиган ҳеч бир иш қолмаганидай, исроф ва дабдаба билан сз сармосларини кскка совуришаётгани ғост ачинарлидир. Ҳолбуки, Қуръони каримга қулоқ тутсак, айни муддао бсларди.

"(А­й Муҳаммад) қавми-қариндошга, мискин ва йсловчига (хайру сҳсон қилиш билан) ҳақларини адо стинг ва исрофгарчиликка йсл қсйманг. Чунки исроф қилгувчилар шайтонларнинг дсстлари бслган кимсалардир. Шайтон сса Ларвардигорига бутунлай кофир бслгандир" (Исро сураси, 26-27-остлар).

Зотан, исроф ва ҳаром йслларга пул сарфлашни ташвиқ қиладиган шайтондир. Шайтон васвасасига учадиганлар сса унинг дсстларидир.