* * *

Улуғ саҳоба Абдуллоҳ ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу) айтади: «Ким Аллоҳ азза ва жаллани яхши кўрса, нафсини Қуръон томонга бурсин. Чунки Қуръон Аллоҳнинг каломидир. Кимки Қуръонни севса, Аллоҳ азза ва жаллани севган бўлади».


Китоб http://www.uzbmaster.com/ дан олинди.

МУНДАРИЖА

Муқаддима
Қуръони каримни ёд олиш ва уни ёдлатиш фазилатлари
Биринчи баҳс: Қуръони каримни ёд олиш фазилати ҳақида
Иккинчи баҳс: Қуръони каримни ёдлатиш фазилатлари ҳақида
Учинчи баҳс: Қуръони каримни ёд олишдаги муайян воситалар
Қуръон қорийларининг аҳлоқи
Салафларнинг Қуръонга амал қилишлари
Қуръон хофизларининг ахлоқлари
Хотима
Фойдаланилган адабиётлар
Қуръон ўқи (М.Кенжабек)

«(Барча) ҳамду сано Аллоҳ учундир. У зот (кофирларни) Ўз ҳузуридан келадиган қаттиқ азобдан қсрқитиш ва схши амаллар қиладиган мсъминларга сзлари абадий қоладиган гсзал мукофот - жаннат хушхабарини бериш учун - бандаси (Муҳаммад алайҳиссалом)га бирон сгрилиги бслмаган расо китоб - Қуръонни нозил қилгандир» («Каҳф», 1—3).

Аллоҳдан бошқа ҳеч бир илоҳ йсқлигига, Унинг скка-сгона, шериксиз Зот сканига гувоҳлик бераман. Аллоҳ таоло Қуръонни сргатиш неъматини Ўз неъматларининг сараси қилиб, у туфайли бандаларига фазилатлар ато стди. Аллоҳ таоло инсонга берган неъматларини сслатиш мақсадида бундай дейди:

«Беҳад меҳрибон (Аллоҳ А асули Муҳаммад алайҳиссалом ва унинг умматларига) Қуръонни таълим берди. У Зот инсонни сратиб, унга (дилидаги мақсадларини аён ста олиши учун) баённи (нутқни) таълим берди» («Ар-А аҳмон», 1—4).

Гувоҳлик бераманки, Муҳаммад Аллоҳнинг бандаси ва слчисидир. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Қуръонни таълим олиб, сснг бошқаларга сргатиш бандани Аллоҳга сқинлаштирадиган амалларнинг снг афзалларидан бири сканини баён сгиб, бундай дедилар: «Сизларнинг снг схшингиз Қуръонни срганиб, сснг уни бошқаларга сргатганингиздир» (Бухорий, Термизий, Абу Довуд ривостлари).

Аллоҳ таоло Қуръонни тушириш орқали мусулмон умматини улуғлаб, уни бошқа умматлар орасида Қуръон сабабли азиз қилди. Аллоҳ таоло айтади:

«Сснгра Биз бу Китобга бандаларимиздан Ўзимиз танлаган зотларни (съни, сизнинг умматингизни) ворис қилдик» (Фотир, 32).

Аллоҳ таоло мусулмонларга Қуръонни нозил қилиш билан бирга сна бошқа фазилатларни инъом қилдики, ҳар бир мусулмон Қуръондан сзи хоҳлаган насибага етишиши учун Аллоҳ таоло Қуръонни осон қилиб қсйди. Аллоҳ таоло бундай дейди:

«Қасамки, Биз Қуръонни зикр-сслатма олиш учун осон қилиб қсйдик. Бас, бирон сслатма-ибрат олувчи борми?» (Қамар, 17).

Лайғамбаримиз суннатлари бизга, умматнинг даражаси Қуръонга аҳамист қилиши миқдорига қараб олий бслиши ва юксалиши ҳамда Қуръонга сътиборсиз бслишига қараб зоеъ ва ҳалок бслиши ҳақида хабар беради. Ҳадисда келганки: «Аллоҳ таоло ушбу Китоб орқали баъзи қавмлар даражасини кстариб, баъзилариникини туширади» (Муслим ривости).

Бу баҳсни срганиш асносида Қуръонга аҳамист беришнинг ҳар хил турларига дуч келдим. Улардан бири Қуръонни ёдлаш ва ёдлатишга бслган иштиёқ. Модомики уммат ушбу Қуръон билан мустаҳкам алоқада бслар скан, Аллоҳ уларни улуғлайди, бахтли қилади ва хатоларини тсғрилайди.

Бу мавзу билан шуғулланишнинг муҳим жиҳатлари қуйидаги мулоҳазалар асносида зоҳир бслади:

1) Ислом душманлари Қуръони каримни бузиб ксрсатиш, унинг муқаддаслиги ва улуғлигини йсқотиш учун уринишларини асмайдилар, қслидан келган ҳамма имконистни ишга соладилар.

Мусулмонлар бу душманона ҳамлалардан огоҳ бслишлари, кофир ва атеистларнинг ҳийлаларига пистирма қсйиб туришлари, уларнинг режаларини очиб ташлашлари ва уринишларини пучга чиқаришлари лозим бслади. Бу сса, фақат Қуръони Каримни ёд олган ҳофизларнинг мавжуд бслиши билан юзага келади.

2) Инсонларнинг Қуръони каримни ёдлашга бслган бепарволиги оддий ҳолга айланди. Лоқайдлик касаллиги исломий мадраса, институт ва университет талабалари орасида ҳам тарқалди. Оддий халқ у ёқда турсин, талабалар сртасида Қуръонни ишончли ёдлаган ҳофизларнинг бслиши нодир ҳолатга айланди.

А­ҳтимол, бу ҳолатлар Лайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Инсонлар бошига шундай замон келадики, сзларига намоз сқиб берадиган имом топа олмайдилар», дес хабар берган қиёмат соатларининг аломатларидан биридир. Бошқа бир ривостда бундай дейилади: «Халқнинг ёмонлиги, съни масжид аҳли сзларига намоз сқиб берадиган имом топа олмасдан, бир-бирини олдинга итаришлари қиёмат шартларидандир» (Имом Аҳмад ривости).

Бу сгри ишни фақат уммат ҳожатини қондирадиган ва оғирини енгил қиладиган Қуръон ҳофизлари воситасидагина ислоҳ қилиш тузатиш мумкин.

3) Уламо ва фуқаҳоларнинг фикрича, толиби илм дунё ва охиратда нажот топишни ва бахт-саодатга сришишни истаса, биринчи навбатда Аллоҳ таолонинг китобини ёд олишга сзининг сътиборини қаратиши, сснгра бошқа илмларга стиши лозим.

Имом Аававий айтади: «Салафлар Қуръонни ёд олган кишигагина ҳадис ва фикҳ-дан дарс берардилар».

Имом Абу Умар Юсуф ибн Абдулбар бундай дейди: «Илм талаб қилишнинг сз дара-жа, мартаба ва босқичлари бор, улардан четга чиқиш жоиз смас. Кимки улардан бутун-лай четга чиқиб кетса, салафлар йслидан чиқиб кетади. Кимки қасдан уларнинг йслидан чиқса, адашибди ва сзича ижтиҳод қилса, хато қилибди. Илмнинг аввали Аллоҳ азза ва жалланинг китобини ёд олиш ва уни тушунишдир».

Гарчи Қуръони каримни ёд олиш мустақил ғос бслмаса-да, мусулмон одамнинг Қуръони каримни тушуниши сз мақсад ва ғосларига етишишида бир восита-василадир. Қуръонни кстарган киши сзи зийнатланиши лозим бслган ахлоқларни билиши муҳим ишлардан саналади. Чунки Қуръонга амал қилиш унинг аҳамистини ҳар қачон орттиради, балки остларни ёд олиш ва калималарни чиройли, тажвид билан сқишга бслган диқ-қатни ҳам оширади.

Шу боис «Қуръон ва уни ёдлаш фазилати ҳамда уни кстарганларнинг ахлоқлари» ҳақидаги изланишларни чоп қилиш ишларида Аллоҳ таолога суснаман. Олий ва қудрат-ли Аллоҳ таолодан бу амалимни схшиликларимнинг тарозиси - слчовида оғир қилишини ва мени, ота-онамни, устозларимни ва зиммамда бслган ҳақ сгаларини мағфират қилишини ссрайман. Аллоҳ таоло снг схши мавлоимиз, снг схши ёрдамчимиздир!

Мусанниф

ҚУА АªОАИ КАА ИМАИ АД ОЛИШ ВА УАИ АДЛАТИШ ФАЗИЛАТЛАА И

Биринчи баҳс:
Қуръони каримни ёд олиш фазилати ҳақида

Қуръони каримни ёд олиш, уни ёдда сақлашга рағбатлантирадиган ва ҳофизи Қуръон учун Аллоҳ таоло тайёрлаб қсйган буюк савоблар борлигини баён қилувчи ҳадислар жуда ксп.
Биз сизга бу борада баъзи ҳадисларни келтирамиз. Бу ҳадисларнинг манбаси ва зарур бслган сринларда уларга шарҳ ҳамда изоҳларни келтириб стамиз.

1) Қуръон аҳли Аллоҳнинг аҳли ва хос бандаларидир.
Анас розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Аллоҳнинг инсонлардан иборат бслган аҳли бор». Шунда саҳобалар: «А А асулуллоҳ, улар кимлар?» деб ссрадилар. «Улар Қуръон аҳли, Аллоҳнинг аҳли ва хос бандалари» деб жавоб бердилар (Ибн Можа ва Имом Аҳмад ривостлари).

Бу ҳадисдан Аллоҳ таоло севган бандаларни, хоссатан, Қуръон аҳлини улуғлаш Аллоҳ таолони улуғлаш василаси скани маълум бслади.

Абу Мусо ал-Ашъарий розисллоҳу анҳудан ривост қилинган ҳадисда А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Сочи оқарган мусулмонни, Қуръонга амал қилишда ҳаддан ошмаган Қуръон тиловатидан юз сгирмаган (ташлаб қсймаган), Қуръонни ёд олиб кстарган қорийни ва адолатли султонни ҳурмат қилиш Аллоҳни улуғлаш амалларидандир», дедилар (Абу Довуд ривости).

Қуръони каримни ёд олган ва ундаги ҳукмларга амал қилган киши сришадиган мана шундай буюк манзилат - даражадан ксра баландроқ шараф ёки юксак мартаба борми?!

2) Қуръони карим қиёмат куни Қуръонни ёд олиб кстарган қорийни шафоат қилиши.

Суннати Аабавис Қуръони карим киёмат куни соҳибини шафоат қилиб, қорийни «иллийюн» даражасига кстаришини таъкидлайди. Абу Умома ал-Боҳилийдан ривост қилинади: «Мен А асулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг: «Қуръон сқинглар, чунки у қиёмат куни соҳибига шафоатчи бслиб келади», деганларини сшитдим» (Муслим ривости). Ҳадисда Қуръон сқувчи ҳақида гапирилмоқда. Уни ёдлаган киши бундан авлодир, чунки ҳофиз ксп сқиш билангина ёд олади, шу сабабли қорий учун берилган ҳар қандай фазл ҳофизга ҳам берилади, бунинг акси бслмайди. Валлоҳу аълам.
Аллоҳ ҳузурида Қуръоннинг манзил-мартабаси буюк бслар скан, унинг шафоати ҳам Аллоҳ схши ксрган ҳолатда бслиши лозим. Зеро, Қуръоннинг шафоати ҳақдир. Демак, қорийларга Қуръон тарафидан бсладиган шафоат мартабаларнинг снг чсққиси ва дара-жаларнинг снг баландидир.

Қуйида биз Қуръоннинг сз аҳлига бслган шафоати ҳақида келган баъзи ривостларни келтирамиз.

Бурайда (розисллоҳу анҳу)дан; А асулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай дедилар: Қиёмат куни қабр очилганда Қуръон сз соҳибига мадорсиз, юзи оқарган кишига схшаб йслиқади ва унга: «Мени танийсанми?» дейди. У: «Танимайман», дейди. Шунда Қуръон: «Мен сени чошгоҳ иссиғида чанқатган ва кечалари бедор қилган дсстинг Қуръон бсламан, албатта, ҳар бир тожир сз тижоратининг пайида бслса, сен бугун бутун тижоратларнинг кетидан бсласан», дейди ва мулк снг қслига ва боқийлик чап қслига берилади. Бошига «виқор» тожи кийгизилади, ота-онасига бу дунё қийматига тенг бслмайдиган олий қийматли кийим кийдирилади. Шунда улар: «Аима учун биз бу кийимларни кийдик?» дейишади. «Фарзандларингиз Қуръонни ёд олгани сабабли», дейилади. Сснг қорийга сқи ва жаннат даражалари ва хоналарига кстарил», деб айтилади. Ҳофиз Қуръонни тез ёки секин сқишидан қатъи назар, сқиган сайин кстарилиб бораверади» (Имом Аҳмад ривости).

Абу Умома (розисллоҳу анҳу) ривост қилади: А асулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Кимки Аллоҳнинг китобидан бир ост срганса, сша ост қиёмат кунида юзида табассум билан уни қарши олади», дедилар (Табароний ривости).

Абдуллоҳ ибн Амр (розисллоҳу анҳу) Лайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва сал-лам)дан ривост қилади: «Қуръон сз соҳибига: «Ўқи ва кстарилиб боравер. Дунёда тартийл билан сқиганинг каби сқи. Зеро, сенинг манзилинг сқиган охирги остингдир», дейилади (Термизий ва Абу Довуд ривостлари).

Имом Хаттобий мазкур ҳадислар сз ичига олган маъноларни таъкидлаб бундай дейди: «Қуръон остларининг адади жаннат даражаларининг миқдорича скани асарларда ворид бслган. Шунинг учун қорийга сқиган Куръон остлари миқдорига қараб даражаларга кстарилиш буюрилади. Қуръоннинг барча остларини сгаллаган киши охиратда жаннат даражаларининг снг чсққисига сга бслади, Қуръондан бир жузъ сқиган кишининг даражага кстарилиши шу миқдорга қараб бслади. Савобнинг ниҳосси қироат туга-ган жойда бслади».

Улуғ саҳоба Амр ибн Ос (розисллоҳу анҳу) дейди: «Қуръоннинг ҳар бир ости жаннатда даража, уйларингизда сса чироқ бслади».

3) Қуръонни кстарган кишининг сз аҳлини шафоат қилиши.

Суннати Аабавис иймон аҳли учун қиёмат кунида шафоат борлигини исбот қилади. Аллоҳ бу шафоат сабабли уларнинг ксзларини қувонтириб, қалбларига шодлик киргизади.
Абу Саъид Худрий (розисллоҳу анҳу) А асулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан қиёмат кунида шафоат қилувчилар ҳақида ривост қилади: «Лайғамбарлар, малоикалар, мсъминлар шафоат қилади» (Бухорий ривости).

Абу Барза (розисллоҳу анҳу) ривост қилади: А асулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Албатта, менинг умматим ичида А абиъа ва Музар қабилаларидан ҳам кспроғини шафоат қила оладиган кишилар бор», дедилар (Имом Аҳмад ривости).

Агар аҳли иймоннинг шафоати суннат билан собит бслган бслса, Қуръон аҳли -қорийлар ҳам иймонлари туфайли умумий шафоатга, аҳли Қуръон бслганлари туфайли сса алоҳида шафоатга дохил бсладилар.

Ушбу шафоатдан манфаатдор бсладиганларнинг биринчиси Қуръони каримни ёд олишга йсналтирган ота-онаси бслади. Саҳл ибн Маъоз Жуҳаний отасидан ривост қилган ҳадисда А асулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) айтадилар: «Кимки Қуръонни ёд олса ва унга амал қилса, қиёмат қунида унинг ота-онасига тож кийдирилади, унинг нури дунё қуёшининг нуридан схшироқ бслади. Шундай скан, унга амал қилган кишининг даражасига нима дейсизлар?» (Абу Довуд ва Аҳмад ривостлари).

Агар суннат ҳақиқатан ҳам Қуръонни ёд олиб кстарган киши ота-онасини шафоат қилишини таъкидлаган бслса, улардан бошқаларни ҳам шафоат қилишини маън қилмайди.

Баъзи бир ҳадисларда ҳофизи Қуръон аҳли байтини шафоат қилишига ишора бор.

4) Баъзи сураларни ёд олишнинг фазилатлари.

Қуръони каримнинг баъзи сураларини ёд олишга мушарраф бслган киши учун Аллоҳ таоло ваъда қилган катта савобни баён қилиб, шу сураларни ёдлашга тарғиб қилувчи ҳадислар ворид бслган. Бу ҳақдаги баъзи ривостларни келтирамиз.

Абу Дардо (розисллоҳу анҳу)дан ривост қилинади. Аабий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Кимки «Каҳф» сурасининг бошидан сн ост ёдласа, дажжол фитнасидан омон-да бслади», дедилар (Муслим, Абу Довуд, Аҳмад ривости).

Абу Умома Баҳулий (розисллоҳу анҳу) айтади: «Мен А асулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг бундай деганларини сшитдим: «Бақара» сурасини сқинглар, чунки уни ёд олишда барака, тарк килишда сса ҳасрат бор ва ботил унга қодир бсла олмайди». (Яъни, сеҳр унга таъсир қила олмайди.) Ҳадисда ёд бслгунча уни давомли сқишга ишора бор.
А­й муслим биродар! Агар Аллоҳ бу фазлни Қуръон сураларининг баъзисини сзлаштирган кишига берса, Қуръоннинг ҳаммасини ёдлашга мусссар бслган кишига Аллоҳ қандай мукофотлар берар скан!

Агар Қуръони карим Аллоҳнинг фазли билан охиратда сз соҳибини олий даражаларга мусссар қилса, албатта, мана шу дунёда ҳам Қуръони каримни ёд олиб, кстарган киши сришиши мумкин бслган фойдалар бор ва шу фойдалар орқали Аллоҳ таолонинг рози-лигига муваффақ бслинади. Қуйида бу фойдаларни қисқача келтирамиз.

Ҳар қандай илм ва маърифат сз соҳибига таъсир қила олса, Қуръонни ёд олган, унинг остлари ва йсналишларини схши англаган киши сз ахлоқ ва одоблари билан Қуръон даражаси - сависсига кстарилади. Шунинг учун унинг ақидаси шак-шубҳа ва ширкдан, ахлоқий ифлослик ва тубанлашишдан, азистли муомалалар ва зарарлардан саломат бслади.