Qur'on qorilariga nasihatlar

Hanafiy 14 Aprel 2009, 17:52:20

Аллоҳ таоло Қуръонни сифатлаб келтирган барча остларда улуғ ғос ва мақсадни ифода стганини кузатамиз. Дарҳақиқат, аввалгилар ва охиргилар Қуръонни мақташни муболаға қилдилар. Ваҳоланки, ҳақиқат шуки, бутун дунё агар Қуръонга мақтов айтса ҳам, ҳаргиз ҳаққини адо қила олмайди.

Аллоҳ таоло сз китобини васф қилишда зикр қилган нарсалар Қуръоннинг олий ғос-си олдида денгиздан бир томчи, холос.

5. Қуръони карим сз ичига олган бу буюк схшиликларнинг самараси ва баракаси Аабий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг саҳобалари ва улардан кейингиларда зоҳир бслди. Аллоҳ уларни хорликдан азизликка, бслинишдан бирликка, қулликдан раҳбар-ликка кстарди. Улардан бири А объий ибн Омир форс қсмондони А устам ҳузурида шун-дай деди: «Аллоҳ таоло бизни бу ерга ин-сонларни бир-бирига ибодат қилишни тарк килиб, ёлғиз Аллоҳга ибодат қилишга, тор дунёдан кенг дунёга, ботил динлар зулмидан Ислом адолатига чиқаришимиз учун юборди. Кимки шуни қабул қилса, унга омонлик берамиз. Кимки бош торса, у билан Аллоҳнинг ваъдасига сришгунимизча урушамиз», деди. Форслар: «Аллоҳнит ваъдаси нима?» дедилар. У: «Бу жангда урушиб ғолиб чиқ-қанларга зафар ва шаҳид бслганларга жаннат», деди.

Араблар ҳаётидаги бу сзгаришнинг бирдан-бир сири Қуръони каримнинг нозил бслиши сди. Чунки Қуръон нозил бслишидан оддин уларда таълим маскани ва тарбис-ловчи устозлар бслмаганди. Араблар тарқоқ қабилалар бслиб, арзимас сабаблар билан ораларида низо қсзғаларди. Аабий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳам Қуръон нозил бслишидан илгари на бир устоз ва на бир китобга сга сдилар:

«Сиз (сзингазга Қуръон нозил қилинишидан) илгари бирон китобни тиловат қи-лувчи бслган смас сдингиз ва қслингиз билан хат ёзган смас сдингиз» («Анкабут», 48).

Qayd etilgan

Hanafiy 14 Aprel 2009, 17:52:49

Қуръони карим халқни снг паст даражадан инсонийликнинг юқори даражасига кста-ришда асосий омил сканига Аллоҳ таолонинг ушбу ссзи далил бслади:

«(Ай Муҳаммад, бу Қуръон) Биз сизга, одамларни Ларвардигорларининг изни иродаси билан зулматлардан нурга — қудрат ва ҳамду сано сгаси бслган Зотнинг йслига олиб чикишингиз учун иозил қилинган Китобдир» («Иброҳим», 1).

Аллоҳ таоло Қуръони каримни А асулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га инсонларни зулматдан нурга чиқаришлари учун васила қилди.

Ислом мутафаккири Муҳаммад Иқбол дейди: «Қуръон ҳукми барпо бслгач, роҳиб ва коҳинлар таназзулга учради. Қуръон оддий китоб смас. У инсон қалбига киргач, уни бутунлай сзгартиради.

Qayd etilgan

Hanafiy 14 Aprel 2009, 17:53:45

6. Биз юқоридаги айтиб стган нарсаларда равшан бсддики, Аллоҳ таоло бу Қуръони каримни буюк ғослар учун нозил қилган. Бу ғос илоҳий назорат остида бслган умматни пайдо қилишдир. Бу уммат сз ақидаси, ибодати ва ахлоқи билан ажралиб туриши билан бирга бу дунёда пешқадамлардан саналади ва қиёмат куни бутун инсонистга гувоҳ бслиш шарафига ноил бслади. Шу сабабли Қуръон таълимотларига риос қилиш ҳар бир мусулмон учун фарз ва талаб қилинадиган мажбуристдир. Аллоҳ таоло буни бир неча марта таъкидлаб стган.

а) Аллоҳ бандаларини Қуръонга сргашиш ва Унинг ксрсатмасига биноан сшашга буюради:

«Мана бу сса Биз нозил қилган муборак Қуръондир! Бас, унга сргашингиз ва (Аллоҳдан) қсрқингиз! Шосд раҳматга сришсангизлар» («Анъом», 155).

б) Қуръонни маҳкам ушлаш ва унда сусткашлик қилмасликка буюради:
«Бас, сиз сзингизга ваҳий қилинган нарсани - Қуръонни маҳкам ушланг! Албатта, сиз тсғри йслдадирсиз!» («Зуҳруф», 43).

в) Ҳар бир ишда Қуръон билан ҳукм қилишга чақириб ҳидостдан узоқлашиб сз ҳавои нафсимизга мойил бслиб кетишимиздан огоҳлантиради:
«(Ай Муҳаммад), улар сртасида Аллоҳ нозил қилган нарса билан ҳукм қилинг, уларнинг ҳавои нафсларига сргашманг ва Аллоҳ сизга нозил қилган ҳукмларнинг айримларидан сизни буриб, фитнага солиб қсйишларидан сҳтиёт бслинг!» («Моида», 49).

Qayd etilgan

Hanafiy 14 Aprel 2009, 18:15:12

г) Аллоҳ таоло бизни Қуръон сқишга чақиради ва Қуръонни ксп тиловат қилган кишини мақтайди:

«Албатта, Аллоҳнинг Китобини тиловат қиладиган, намозни тскис адо стадиган ва Биз уларга ризқ қилиб берган нарсалардан махфий ва ошкора инфоқ-сҳсон қиладиган зотлар ҳаргиз касод бслмайдиган олди-сотдидан умидвордирлар, зеро (Аллоҳ) уларнинг ажрларини комил қилиб ва Ўз фазлу карамидан уларга сна ҳам зиёд (мукофотлар) ҳам берур. Албатта, У мағфиратли ва ста шукр қилгувчидир (съни, озгина схши амал учун ксп мукофот ато қилгувчидир)» («Фотир», 29-30).

Қуръонни тиловат қилишга бслган буйруқ кспгина остларда такрорланиб келган. Ҳатто баъзи остларда А асулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)ни юборишдан ҳам ксз-да тутилган мақсад Қуръон тиловат қилиш скани зикр қилинган.

«(Ай Муҳаммад) шундай қилиб, Биз сизни (кспдан-ксп) авлодлардан кейин келган бир авлодга - улар Меҳрибон (Аллоҳ)ни инкор қилиб турган ҳолларида -Биз сизга ваҳий қилган нарсаларни тиловат қилиб беришингиз учун пайғамбар қилиб юбордик» (А аъд, 30).

Имом ибн Қаййум дейди: «Қуръон тиловати лафзларни сқиш ва маъносини англашни сз ичига олади. Маъносини англашдан мурод Қуръонда келган хабарларни тасдиқлаб, амрларга бсйсуниш ва наҳийлардан қайтиш, сзига имом қилиб олиб, унга сргашишдир. Қуръон маъноларини англаш лафзларини тиловат қилишдан ксра аҳамист-лидир. Қуръонни тиловат қилувчилар унинг аҳли бслиб, дунё ва охиратда мақтовга лойиқ бслади. Чунки улар ҳақни тиловат қилган, унга сргашган кишилардир».

Qayd etilgan

Hanafiy 14 Aprel 2009, 18:15:30

7. Қуръон нозил бслишидан ксзда тутилган ғослар айтиб стилгач, баъзи бир нотсғри фикрлар бизга равшан бслди. Баъзилар Қуръонни факат бир табаррук нарса, у билан бошга тушган фалокатни кетказиш ёки қироат қилиш орқали сликларга раҳмат ссрашдан бошқа нарса смас, деб сйлайди. Ҳатто инсонлар шунга одатландики, агар инсонлар Қуръон сшитсалар: «Ким слди?» деб ссрайдиган бслишди.

Ислом мутафаккири Муҳаммад Иқбол айтади: «Ҳаёт масдари ва қувват манбаи бслган Китоб билан сенинг алоқанг йсқ. Фақат вафотинг сқинлашса, сенга «Асин» сураси сқилади. Во ажабо! Бугунги кунда сенга ҳаёт ва қувват бахшида стадиган китоб сенинг осонлик билан жон таслим қилишинг учун сқилади».

Мусулмонлар ер юзида мустаҳкам, азиз ва улуғ бслишлари учун салафи солиҳлар амал қилганидек Қуръонга амал килишлари лозим бслади.

Салафи солиҳлар Қуръонга қандай амал қилганлар? Буни биз келгусида баён қиламиз.

Qayd etilgan

Hanafiy 14 Aprel 2009, 18:16:15

Салафларнинг Куръонга амал қилишлари

1. Аллоҳ таоло Қуръондан таъсирланиб, баданлари титрайдиган, нафслари унга қаттиқ интилиши натижасида иймонлари нури зиёда ва мустаҳкам бсладиган мсъмин бандаларни мақтади:

«Аллоҳ снг гсзал Ссзни (остлари фасоҳат ва балоғат-да) бир-бирига схшаган, (ичидан ҳукмлари) такрор-такрор келувчи бир Китоб — Қуръон қилиб нозил қилди-ки, (ундаги Аллоҳнинг азоби ҳақидаги остларни ти-ловат қилганларида) Ларвардигорларидан қсрқадиган зотларнинг терилари титраб кетар, сснгра терилари - баданлари ҳам Аллоҳнинг зикрига юмшар - мойил бслур» («Зумар», 23)
«Фақат Аллоҳ (номи) зикр қилинганида қалбларига қсрқинч тушадиган, Унинг остлари тиловат қилинганида иймонлари зиёда бсладиган ва Ларвардигорларигагина суснадиган кипшлар (ҳақиқий) мсъминдирлар» («Анфол», 2).

Бу маънодаги остлар Қуръонда ксп учрайди.

2. Ости карималар ишора қилган бу маънодан келиб чиқиб, салафи солиҳларнинг (Аллоҳ уларнинг ҳаммасидан рози бслсин) Қуръонга ундаш, тиловат қилиш, остларни тадаббур қилиш ва ҳукмларига амал қилиш орқали Аллоҳнинг китобига қанчалик боғ-ланганини ажойиб мисоллар тариқасида ксриш мумкин. Имом Ҳасан Басрий (раҳима-ҳуллоҳ) Қуръон ва унга амал қилганлар ҳақида бундай дейди: «Сизлардан аввалгилар Қуръонни Ларвардигорлари томонидан келган ҳужжат деб билар, шу сабабли уни кечалари тиловат қилиб, кундузлари сса унга амал қилардилар».

Qayd etilgan

Hanafiy 14 Aprel 2009, 18:16:58

Анди уларнинг ссзлари ва ҳолатларидан баъзи мисолларни келтирамиз.

3. Аллоҳнинг китобини схши ксриш ва уни маҳкам ушлаш борасида қуйидаги ссзлар ворид бслган:

Улуғ саҳоба Абдуллоҳ ибн Масъуд (розисллоҳу анҳу) айтади: «Ким Аллоҳ азза ва жаллани схши ксрса, нафсини Қуръон томонга бурсин. Чунки Қуръон Аллоҳнинг каломидир. Кимки Қуръонни севса, Аллоҳ азза ва жаллани севган бслади».

Суфён ибн Усйна айтади: «Аллоҳ азза ва жалла сизларга бошқа нарсалардан ксра севикли бслмагунча юқори чсққига ета олмайсизлар. Ким Қуръонни севса, дарҳақиқат, у Аллоҳ азза ва жаллани севибди».

Абдудлоҳ ибн Масъуд (розисллоҳу анҳу)дан ривост қилинади: «Сизларнинг бирон-тангиз Аллоҳни схши ксриш ҳақида сз нафсидан смас, балки Қуръондан ссрасин. Агар Қуръонни схши ксрса, Аллоҳ таолони ва А асулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)ни схши ксрган бслади. Агар Қуръонни ёмон ксрса, Аллоҳ ва А асулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)ни ёмон ксрган бслади».

4. Салафи солиҳларнинг Қуръонни давомли тиловат қилишига тааллуқли нарсаларга қуйидаги далилларни келтирамиз:

Амирул мсъминин Усмон ибн Аффон (розисллоҳу анҳу) ва Ҳузайфа ибн Ямоний (розисллоҳу анҳу) айтадилар: «Агар қалбларимиз пок бслганда сди, Қуръон сқишдан сира тсймасдик».

Улуғ саҳобий Абу Мусо Ашъарий (розисллоҳу анҳу) айтади: «Мен ҳар кун бир марта А аббимнинг аҳдига қарамаслигимдан ҳаё қиламан».

Имом Қуртубий айтади: «Муҳаммад ибн Шужоъ вафот қилаётиб уйига ишора қилди ва деди: «Мен уйда сқиган намозларимда Қуръонни уч минг марта хатм қилдим».
Саҳобалар Қуръонга берилиб сснг уни сқишдан ғофил қолишни шармандалик, деб ҳисоблар сди.

Абу Олис айтади: «Қуръонни таълим олиб, сснг ундан бирор нарса сқимасдан ухлашни гуноҳлардан, деб ҳисоблар сдик».

Qayd etilgan

Hanafiy 14 Aprel 2009, 18:17:15

6. Салафлар Қуръонни сқиш билангина чекланиб қолмасдан, балки уни ёд олишар ва остларнинг маъноларини тадаббур қилишарди. Уларнинг ичида Қуръонни ёд биладиганлари ксп сди. Абу Ааъим «Авлиёлар безаги» номли китобида Ҳарб ибн ал-Асвад Давла-мий отасидан ривост қилган санадда келтиради: «Абу Мусо қорийларни жамлаб: «Менинг ҳузуримга фақат Қуръонни ёд олганларгана кирсин», деди. Шунда унинг олдига уч юзга сқин одам кирди. У бизга ваъз-насиҳат қилиб деди: «Сизлар шаҳар аҳлининг қорийларисиз. Қуръонни узоқ муддат сқимасдан ташлаб қсйманглар, акс ҳолда аҳли китобнинг қалблари қотиб қолганидек, қалбларингиз қотиб қолади», деди.

7. Аллоҳ таолонинг қуйидаги ссзига амал қилган ҳолда остларни тадаббур қилишда намуна сдилар:

«(Ай Муҳаммад, ушбу Қуръон барча одамлар) остларини тафаккур қилишлари ва ақл сгалари сслатма-ибрат олишлари учун Биз сизга нозил қилган бир муборак Китобдир» (Сод, 29).

Муҳаммад ибн Каъб (розисллоҳу анҳу): «Кимга Қуръондан хабар етса, гсёки Аллоҳ унга гапирибди. Агар у шунга мусссар қилинса, Қуръон дарсларини оддий машғулот қилиб олмасдан, тадаббур қилиб, унинг ҳукмларига амал қилсин».

Баъзи уламолар бундай дейишади: «Қуръон А аббимиз азза ва жалла томонидан бизга юборилган рисола бслиб, биз уни намозларда тадаббур қиламиз ва тоат-ибодатларда амалга оширамиз».

Qayd etilgan

Hanafiy 14 Aprel 2009, 18:17:33

8. Улар Қуръонни тадаббур қилиб, озгина сқиш, сътиборсизлик билан ксп сқишдан схшироқ, деб сйлашарди.

Абдуллоҳ ибн Аббос (розисллоҳу анҳу): «Менга «Бақара» ва «Оли Имрон»ни тар-тийл ва тадаббур билан сқишим бутун Қуръонни сътиборсиз сқишимдан се-вимлироқ». «Иза зулзилат» ва «Ал-Қориъа»ни тадаббур билан сқишим «Бақара» ва Оли Имрон»ни аҳамистсиз сқишимдан севимлидир», деди.

Ауҳайк ибн Саннон исмли киши Абдуллоҳ ибн Масъудга: «Мен бир ракъатда муфассал сураларни сқийман» , деди. Абдуллоҳ: «Бу бир шеърни тез сқигандай гап. Ксп қавмлар борки, улар Қуръонни сқийдилар, лекин Қуръон уларнинг ҳалқумидан нарига стмайди. Агар қалбга бориб етса, унда фойдаси, албатта, ксринади», деди.

9. Қуръонни тадаббур қилиш ва тушуниш тарбисвий василадир. Қалб ва ксзларнинг қотиб қолишини (намланмаслиги) даволайдиган самарали тарбисвий воситадир.

Вуҳайб ибн Вард айтадики: «Мазкур ривостларни текшириб ксрганимизда Қуръонни сқиш ва уни тадаббур қилишдан ксра қалбларга таъсирлироқ бирон нарсани топмадик».

Qayd etilgan

Hanafiy 14 Aprel 2009, 18:17:45

10. Тиловат асносида тадаббурни ҳосил қилиш ҳақида Ҳофиз Жалолиддин Суютий айтади: «Тушуниб, тадаббур билан Қуръон сқиш суннат бслиб, буюк мақсад ва снг му-ҳим талабдир. Зеро, шу билан қалблар очилиб, мунаввар бслади. Тадаббур — остлар тиловат қилинаётганда унинг маъноларини тафаккур қилиш ва англаш, буйруқ ва қайтариқларини мушоҳада қилиш ва ихлос ила сътиқод килишдан иборат Тиловат асно-сида хато қилса, истиғфор айтади, агар раҳмат остларидан стса, Аллоҳдан марҳамат ссрайди, азоб остларидан стса, шафқат ва паноҳ тилайди, Аллоҳнинг поклиги васф қилинган остлардан стса, тасбиҳ айтиб, улуғлайди ёки дуо ости стса, тазарруъ қилиб, дуо қилади».

Имом Абу Ҳомид Ғаззолий айтади: «Банданинг тиловатдан таъсирланиши сқилаётган остларнинг сифатига монанд сзгаришидир. Охират ишлари ва ёмон оқибатлардан огоҳлантирувчи таҳдид остлари келганда, қсрқувдан ҳолдан тосди. А аҳмат ва мағфират ваъда берилганда сса, хурсандчилиги зиёда бслади, Аллоҳнинг исми сифатлари зикр қилинганда Унинг буюклигини ҳис қилиб, таслим бслади. «Аллоҳнинг боласи ва хотини бор» деганга схшаш Аллоҳ азза ва жалланинг шаънига тсғри келмайдиган кофирлар айтган гапларнинг зикри келганда, овозини пасайтиради ва бу хунук ссзлардан ҳаё қилади. Жаннат васфи келганда, унга бслган шавқи ксплигидан ич-ичидан унга интилади. Дсзах сифати келганда, ундан қсрққанидан стлари титраб кетади».

Qayd etilgan