19. Кишиларни ейишликка мажбур қилмаслик магар меҳмон ва ёки бемор бслса.

20. Қслга олинган луқмадан товоқ ва ё дастурхонга ушоқ ёки доналар тскилишидан сҳтиёт бслсин.

21. Қсл ювиш вақтида ушнонни (совун срнига ишлатиладиган гиёҳ) ишлатсин.

22. Қсл ювувчи сув қусётган кимса ҳақига «Таҳҳаракаллоҳу мин жамиъи зунубика» («Аллоҳ сенинг барча гунохларингдан покласин») деб дуо қилсин. Сув қуювчи сса: «Ва лака мислу золика» («Сенга ҳам худди шундай бслсин») деб жавоб берсин.

23. Оғизни чайқамоқ учун олинган сувни сачратмасдан аста идишга ташласин.

24. Қсл юваётган пайтда маъракада сув ичмаслик.

25. Аллоҳ таолонинг неъматлари шукронаси учун таомдан сснг икки ракъат намоз сқимоқ.

ТАОМ ЕМОҚДА МАААª ҚИЛИАГАА АМАЛЛАА 

Таом емоқда сн бир манҳий, съни манъ қилинган амал бор

1. Зиён қилмайдиган таомни хушламаслик.

2. Таомни айбламоқ, съни агар таом унга ёқса, есин, ва агар ёқмаса қслини тортсин. Чунки А асул алайҳиссалом ҳеч қачон бирор таомни айбламаганлар.

3. Қовун ва ё ноннинг сртасини еб, қолганини емаслик.

4. Қоронғуда емоқ.

5. Тик туриб ва ё минган ҳолда таом емоқ. Анбошлаб ҳам таом емасин. Лайғамба-римиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам айтибдирлар: «Мен ёнбошлаб таом емасман. Ал-батта, мен бандадирман, худди бандалардек ейман».

6. Гсштни пичоқ билан кесмоқ.

7. Аонни пичоқ билан кесмоқ. Бу икки неъматни иложи борича қсл билан майдала-син.

8. Қслини товоққа силкитмоқ. Яъни, қслидаги луқмадан қолган нарсаларни товоққа ташламоқ.

9. Луқмани оғзига олиб борган ҳолда бошини таом устига сгмоқ.

10. Зарурсиз бирон иш учун дастурхон бошидан турмоқ. Агар жамоат намози фавт бсладиган бслса, (съни жамоат билан намоз сқиш қслдан кетиши хавфи бслса) у ҳолда дастурхон бошидан туриб кетиш жоиздир.

11. Таомдан сснг дуо қилмасдан ҳамда дастурхонни йиғиб олмасдан туриб кетмоқ. Ҳадисда келибдирки, «Қачонки дастурхон ёзилса уни йиғиб олмагунча ҳеч ким туриб кетмасин».

Шунингдек, таом емоқ ҳолатида бош ва бошқа аъзоларни ишқалаш, бурун, оёқ ва баданнинг бошқа жойларига қсл текқизиш, оғиз ва бурун сувини ташлаш, оғизда луқма билан гаплашиш, мажлис аҳлининг олдида тиш кавлаш, кспчилик билан таом еганда оғзидан бирор нарсани чиқариш, меҳмоннинг олдида ёш болалар билан сйнаш ёки уларни стирғизиш, дастурхон устида нос, сигарет чекиш ва туфлаш каби ишҳаракатлар нохуш ва номақбул амаллар жумласидандир. Валлоҳу аъламу бис-савоб!

ТАОМ ЕМОҚДАГИ МАКА УҲ АМАЛЛАА 

Таом емоқда сн икки макруҳ амал бор:

1. Тилло, кумуш, биринж (бронза) ёки мисдан ссалган идишларда таом емоқ.

2. Лиёла, коса, товоқ ва шунга схшаган нарсаларни нон устига қсймоқ макруҳ. Аммо ейдиган нарсаларни ноннинг устига қсйса, жоиз. Суннат фаслида келтиргани-миздек, нонни зиёда съзоз ва икром қилмоқ лозим.

Муҳаққиқлардан баъзилари айтибдирлар: «Бир луқма нон учун уч юз олтмиш киши хизмат қилади. Яъни, уч юз олтмиш кишининг хизмати билан бир луқма нон ҳосил бслади. Уларнинг биринчиси ҳазрати Мекоил алайҳиссаломдурларки, сувни Аллоҳнинг хазинасидан келтирадилар ва охиргиси нонвойдир.

3. Таомни олдига келтиришни буюрмоқ. Балки таомни хор тутмаслик учун сзи таомга сқинроқ стирсин.

4. Таомни пуфламоқ. Ойша онамиз разисллоҳу таоло анҳо Лайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривост қиладилар: «Таомга пуфламоқ баракани кетказади».

5. Таомни ҳидламоқ, чунки бу ҳайвонларнинг одатидир.

6. Таомни иссиқ ҳолида емоқ макруҳ, зеро барака таомдан кетади. Ҳикост қилина-дики, бир киши Луқмони Ҳакимни ссраб келади. Унга шундай жавоб берилади: «Одамларнинг ичидан таомини совутиб еган кишини ксрсангиз, сша Луқмони Ҳакимдир».

7. Бошқаларнинг луқмасига қарамоқ. «Қобуснома»да келтириладики, бир вақт Соҳиб Исмоил бин Аббос сз надим ва сқинлари билан таом еб стирарди. Шерикларидан бирини косадан олган луқмасида соч толасини ксради. Соҳиб деди: «Сочни луқ-мангдан олиб ташлагил». У киши луқмасини қсйиб, чиқиб кетди. Соҳиб у кишининг қайтарилишини буюради. Қайтгандан сснг Соҳиб ундан таом емасдан дастурхондан туриб кетишининг сабабини ссрайди. У киши деди: «Менинг луқмамдаги бир тола сочни ксрган кишининг таомини емаслик авлороқдир». Соҳиб бу ссздан қаттиқ хижо-лат бслди.

8. Таом емоқ ҳолатида жим турмоқ, зероки бу мажусийларнинг одатидир. Шунинг учун мажлисга мувофиқ ссзлар ва улуғларнинг ҳикостларидан айтиб турсин. Аммо кишиларнинг таъбини бузадиган ссзларни гапирмаслик лозим.

9. Қорин тсйгунча емоқ.
Кам ейишда фойда кспдир, зеро бу амал кишининг соғлом, зеҳни қавии, ақли комил, тезфаҳм, кам ухловчан, ҳушёр ва нафси (бадани) енгил бслишига сабаб бслади. Ксп ейишликда сса зарар қспдир. Бепарволик, ксп ухлашлик, тан-жоннинг оғирлиги, фаҳмсизлик, унутувчанлик ва тухма (аллергис)дек касалликлар шулар жумласидандир. Агар касаллик кам ейишдан пайдо бслган бслса, бир оз дори-дармон билан тузалиши осон бслади. Агар ксп ейишдан пайдо бслган бслса, у ҳолда ксп муолажа билан ҳам тузалиши қийин бслади. Зеро, тсйиб емоқ барча дардларнинг боши ва кам ейиш барча дармонларнинг бошидир. Байт:

Агар сиҳҳати жисм хоҳи мудом,
 Махср жуз ба ҳадри зарурат таом.

Яъни:
Жисмим соғлом бслсин десанг гар мудом,
Заруратдан ортиқ емагил таом.

Шунинг учун улуғлардан баъзилари икки кеча-кундузда уч марта таом ейишни ихтиёр қилибдирлар. Биринчи кун бомдод ва кечқурун, иккинчи кун пешинда.

Қитъа:
Икки кунда уч бор емоқ керакдир,
Сен сса бир кунда ейсан олти бор.
Ким сенинг дардингга даво қилгайдир,
Ҳоша лиллоҳ, агар бслсанг сен бемор.

Шунингдек, ксп ейиш қалбни слдиради ва Аллоҳнинг кина ва ғазабини келишига сабаб бслади. Ҳадисда келибдир: «Ксп емоқ билан қалбларингизни слдирманглар, зеро қалб зироат кабидир. Зироат ксп сувликдан нобуд бслгани каби, дил ҳам ксп ейишдан слади»

Ҳукамо айтибдилар: «Уч тоифани, агарчи булардан зиён ксрилмаса ҳам, дсст тутилмайди; бахил, мутакаббир ва тсйиб егувчини». Фузайл раҳимаҳуллоҳ айтибдур: «Қалбни қаттиқ қиладиган икки хислат бор, съни, икки нарса кишини тошюрак килиб қссди. Бири ксп гапирмоқ, иккинчиси ксп емоқ.

Шайх Саъдий Шерозий «Гулистон»да ушбу ҳикосни келтирибдирлар: Икки киши бир шаҳарга сафар қиладилар. Шаҳар аҳли уларга бир гунохни тақаб, туҳмат қилиб, қамаб қссди. Бир ҳафтадан сснг улар айбсиз топилиб, сшикни очсалар, бири тирик, иккинчиси сса слик топилади. Уламолар бунинг сабабини бундай изоҳлайдилар: «Ўлгани ксп ейишга одат қилган скан, чидамай, жон таслим қилди. Иккинчиси оз егани учун жони саломат қолди».

10. Бармоқ ёки пичоқни нон билан артмоқ, магар артилган нонни еса, жоиз.

11. Азиш мумкин бслган қоғозга қсл артмоқ.

12. Йслда таом емоқ ҳам макруҳ амаллардандир.

ТАОМ ЕМОҚДАГИ ҲАА ОМ АМАЛЛАА 

Таом емоқда икки ҳаром амал мавжуд:

1. Тсйган қорин устига емоқ. (А амазони Шарифда фақат саҳарликда ҳамда меҳмон ҳурмати учун емоқ бундан мустасно).

2. Залла кстармоқ, съни мезбоннинг ижозати-ишорати бслмасдан, дастурхондаги нон, мева ва қолган таомлардан олиб кетиш меҳмон учун ҳаромдир. Агар уй сгасининг бундан хурсанд бслишини билса, олмоқ жоиз. Албатта, бу ҳолда шериги билан адолат қилсин, съни ҳар ким сз олдидаги нарсани олсин, шеригининг олдидан олмасин. Агар у рози бслса, мумкин.

А­рталаб таом емоқни муборак билсин. Зеро, ушбу таомда тан ва жонга ксп манфаат бор. Кечқурун сса камроқ есин. Албатта, кечқурунги таомни тарк қилмасинки, баданни сусайишига сабаб бслади. Аммо зинҳор тсйиб еб, ётмасин, чунки бу касаллик келтиради. Баъзи халқлар бежиз: «А­рталабки таомингни сзинг йе, тушликни дсстинг билан егин, кечқурунги таомингни сса душманингга бер!», демаган.

СУВ ИЧМОҚ БАААИ

Сув ичиш учун снг қулай ва суннатга мувофиқ идиш - бу сафол идишдир. Одамзот каби сафол ҳам лойдан бслиб, кишини кибр, ғурур, манманликдан узоқлаштиради, хокисорлик ва камтарликка сқинлаштиради. Ҳадисда ҳам келибдир: «Сафол идишлари бор хонадонга Аллоҳ ва унинг фаришталари дуруд, съни салом юборадилар». Лайғамбаримиз Муҳаммад Мустафо саллаллоҳу алайҳи ва саллам ёғоч пиёлада сув ичишлари тсғрисида ҳам ривост бор.

Имом Термизий «Шамоили Муҳаммадиййа»да ушбу ҳадисни ривост қиладилар: «Имом Собит Баноний дебдирлар: «Ҳазрати Анас разисллоҳу анҳу бир кун бизларга бир йсғон, темир билан қадоқ қилинган ёғоч пиёлани олиб чиқиб ксрсатдилар ва дедилар: «Бу пиёла Жаноби А асулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг сув ичадирган пиёлалари сди». Ушбу пиёла билан Ҳазрати Имом Бухорий ҳам сув ичган сканлар».

Ибн Аббос разисллоҳу анҳу ичи ксриниши учун шиша идишда сув ичишни дсст тутар срдилар.

Сув идиши қопқоқли бслиши суннатдир. Агар қопқоғи бслмаса, бошқа нарса билан ёпиб қсйиш лозим. Бу борада А асулуллоҳ шундай дебдирлар: «Идишлар (коса-товоқлар)ни сраб ёпиб қсйинглар ва сув идишларининг устини ёпинглар! Чунки бир йилда бир кеча борки, сша кечада вабо тушади. Усти ёпилмаган қайси идиш ёки усти беркитилмаган қайси сув идишга бслмасин албатта сша вабодан тушади»

Шунингдек, кечаси ётиш олдидан сшикларни ёпмоқ, чироқни счириш, болалардан хабар олмоқ ҳам зарурий амаллардандир.

Ариқ ёки ҳовуздан, меш оғзидан, ксза ва челак лабидан, чойнак ёки офтоба жсмрагидан, коса ва пиёланинг синиқ томонидан оғиз билан сув ичиш манъ қилинган.

Сув ичиш одоби қуйидагича: Косани снг қслига олиб, сувга қарасин ва стириб оз-оз уч мартада ичсин, съни бирданига ичиб қсймасин. Ҳар бир ичиш олдидан «Бисмиллоҳ» ва ҳар ичишдан кейин «Алҳамдулиллоҳ» деб, охирида Аллоҳ таолодан ушбу бебаҳо неъматининг шифо ва баракали бслишини ссраб дуо қилсин.

Сувни бирдан ичиш жоиз, аммо бу тариқа ичиш жигарга зиён келтиради. Сувни тик туриб ичмасин. Ҳадиси шарифда келибдир: «Кимки сувни хаёлидан кстарилган ҳолда тик туриб ичса, бас, албатта, уни қайт қилсин»

Муборак замзам суви хосисти барчамизга маълум. Яъни дунёда снг улуғ ва афзал замзам суви ва охиратда кавсар сувидир. Ҳадисда келибдур: «Замзам нима учун ичилса (шу бслур)» Яъни, замзам нима нистда ичилса, сша нарсага етказади.