Аммо замзам суви, таҳоратдан қолган сув, сақонинг (сув ташувчи, сув тарқатувчи ёки сув сотувчининг) суви ва доридан кейин ичадиган сувларни тик туриб ичиш схши сканлиги китобларда баён килинган.

Оби саҳову замзаму оби вузс,
Гар хурад хеста, бувад некс.
Ғайр аз инҳо қиём хсрдани об,
Манъ фармудаанд дар ин боб.

Яъни:
Саҳо суви, замзам, оби таҳорат
Тик туриб ичилса, схшидур ғост.
Бундан бошҳасини тик туриб ичмоқ,
Манъ стиб қсйилган бу бобда мутлақ.

Таҳоратдан қолган сувни ичиш тсғрисида ҳам ксп ривостлар бор. Жумладан, арабча ушбу қитъада шундай дейилган:

Таваззаъ, ё фато, ин кунта таржу,
Лиқо Аллоҳи фий дорил-бақои.
Ва-ишраб, баъда исбоғ ил-вузуъи,
Шифоун кона мин сабъийна доъи.

(А­й йигит, агар қиёматда Аллоҳнинг дийдорини ксрмоқни умид қилсанг, бас, таҳорат қил! Ва таҳоратдан қолган сувдан ичгинки, етмиш дардга даводир).

Албатта, замзам ва таҳорат сувини ҳам уч мартада ичиш мақсадга мувофиқдир. Очлик ҳолатида сув ичмаслик лозим. Зеро, қувватни камайтиради ва баданни сусайтиради. Сув, чой ва таомга пуфлаш макруҳ (пуфлаган нарса макруҳ бслмайди, балки пуфлашнинг сзи макруҳ амаллардандир). Агар иссиқ бслса, бироз сабр қилсин. Агар бирор хас ё шу каби нарса тушган бслса, уни сзига хос йсли билан олиб ташласин.

Зарурат бслмаганда кечаси, хусусан уйқудан аввал совуқ сув ичишдан сақланмоқ керак. Чунки меъдага зарар етказади. Таом орасида ва мевадан кейин ҳам дарҳол сув ичилмайди. Балки бир оз сабр қилиб, кейинроқ ичмоқ лозим. Тишларга зиён етмаслиги учун иссиқ таом истеъмол қилгандан сснг совуқ сув ичмаслик ва акс ҳолда, съни совуқ сув ичгандан сснг иссиқ таом истеъмол қилмаслик мақсадга мувофиқдир.

Мсъминлар, хусусан, машойих, олимлар, обидлар ва зоҳидлардан қолган таом ва сувни муборак билсинлар ва шифо нистида ихлос билан ичсинлар.

Агар бир гуруҳнинг орасида соқий бслса, сувни снг томондан аввал кексаларга, сснг ёшларга берсин. Агар срталарида фозил ва илмли ёш йигит бслса, бас, албатта, ундан бошласин. Ўзи сса ҳаммадан кейин ичсин.

ТАОМ ВА МЕВАЛАА  ФАЗИЛАТИ

Лайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам баъзи таом ва меваларни еб, уларнинг баъзиларини шифо ва фойдали сканлигини зикр қилиб, баъзисини схши ксрганлар. Бас албатта Лайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг барча амрларига тобеъ бслмоқ ибодат бслиб, ботинни нуроний қилади ва бандаликни сслатади. Аллоҳнинг розилигига сриштиради, кибр ва ғурур, нафсу ҳавога берилишни тсхтатади.

Шунинг учун мсъмини комил, албатта, А асулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам суйган барча нарсаларни дсст тутиб, унга амал қилишга ҳаракат қилмоғи лозим. Зеро, султонул-атиббо, (съни табибларнинг султони) номи билан машҳур бслган Лайғамбар алайҳиссаломнинг хазиналари Аллоҳ субҳонаҳу ва таолонинг хазинасидандир.

Англамоқ лозимки, шариатда буюрилган ҳар бир нарса, албатта, инсоннинг фойдасига, манъ қилинган ҳар бир нарса сса унинг зарарига бслгани учундир. Аллоҳдан мадад ссраб, ушбу неъматларнинг фазилатини баён қилишга шурсъ қиламиз, иншоаллоҳ.

ГУА УЧ

Хабарларда келибдирки, Аллоҳ таоло дунёнинг сратилишидан неча йил аввал Лайғамбар, алайҳиссаломнинг муборак нурларини сратди ва нимаики дунё ва охиратдадир, ул нурдан пайдо қилди. Ул нур то бобомиз Одам алайҳиссаломнинг сулблари, съни белларига стгунча Аллоҳ жалла ва аъло ул нурни бир гавҳарда сақлади. Лайғамбар алайҳиссалом нурларидан ажралган бу гавҳар ғам-андуҳда қолиб пора-пора бслди ва гуручга мубаддал бслди. Шунинг учун бу неъматдан тайёр қилинадиган таом мусулмонларнинг снг схши таоми ҳисобланади. Ҳатто, снг улуғ меҳмонни ҳам ушбу таом билан зиёфат қиладилар.

Лайғамбар алайҳиссаломнинг: «Таомлар ичида гуруч, қавм орасидаги пешво кабидир» деганлари ссзимизнинг далилидир. А ивост қиладиларки, ердан чиқадиган ҳар бир гиёҳ манфаатли бслиши билан бирга зиёнлик томони ҳам бор. Магар, гуруч ҳамма ҳолда фойдали ва шифодир. Баъзилар дсст тутмай еганлари учун уларга шифо бслмагай.

«Жалолий»да келтирилади: «Гуруч меъдага қувват бағишлайди, ич кетишни тсхтатади, ичакларнинг захмини даволайди ва нутфани зиёд қилади». Ҳукамолар айтибдирлар: «Гуручли таом еган киши схши тушлар ксради. Шунинг учун у схши сшаш ва умрнинг узоқ бслишига ҳам сабаб бслади.

ҲАА ИСА*

Ҳадисда келибдурки, Жаброил алайҳиссалом (Аллоҳ таоло томонидан пайғамбарларга ваҳий келтирадиган фаришта) Лайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва салламни ҳариса ейишга амр қилдилар, зеро бу таом инсонга ксп қувват бағишлайди. А асул алайҳиссалом бу таомнинг қуввати билан кечалари ибодат қилар сдилар. Ҳариса шаҳ-ват қувватини ҳам зиёда қилади.

_________
* Янчилган буғдой, гсшт, ёғ ва туз қсшиб тайёрланадиган таом (ҳалим)

ОШҚОВОҚ ВА ААСК*

Лайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам ошқовоқдан тайёрланган таомни ва наск шсрвасини дсст тутар сдилар. Чунки бу гиёҳлар дилни мулойим қилади. Яъни, гунохдан қорайиб қотган юракни тавбага мойил қилади. Ошқовоқ ақлни, наск сса ксз ёшини зиёда қилади. Шунинг учун машойихлар муридларига наск ейишнинг буюрадилар (хусусан, сътикоф пайтида).

Аммо наскни сз меъёрида истеъмол қилмоқ тавсис стилади. Чунки қсп ейишда манфаат йсқдир. Ааск емоқ фазилати ва унинг муборак неъмат сканлиги ҳадисда ворид бслган.

_____________
* Асмиқ, маржумак.

АА ЛА АОАИ

Арпа нони ҳам Лайғамбарлар алайҳимуссаломнинг луқмалари бслгани учун муборакдир. Хусусан, Лайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам хонадонларининг истеъмол қиладиганлари кспроқ арпа нони сди. Ибн Аббос разисллоҳу анҳу дебдирлар: «Жаноби А асули акрам саллаллоҳу алайҳи ва саллам сзлари ва волидала-римиз ҳаммалари пайдар-пай неча кечалар оч қолишар сдилар. Кечқурун егани бир нарса топмас срдилар. Кспинча тановул қиладиган ғизолари арпа нони сди» (Шамоили Муҳаммадиййа).

Шунинг учун арпа нонини емоқ суннатдир. Буғдойга аралаштирилган арпа барака-ли бслади. Аммо буғдойни ювмоқ баракани кетказади. А асулуллоҳ алайҳиссаломнинг арпа нонини хурмо билан еганлари тсғрисида ҳам ривостлар бор.

ГЎШТ

Гсшт инсоннинг димоғи, сшитиш, ксриш ва бошқа аъзоларининг қувватини зиёда қилади. Гсштларнинг схшироғи орқа гсштидир. Билмоқ керакки, ахта қилинган (бичилган) ҳайвоннинг гсшти сркак ҳайвон гсштидан схшироқ. А­ркак ҳайвоннинг гсшти урғочи ҳайвон гсштидан ксра енгил ва ёқимли. Оқ рангли ҳайвонга нисбатан қораси ейишли ва енгилроқдир. Ағсиз гсштнинг ғизоси ёғли гсштга нисбатан кспроқдир. Лоча гсшти мижози мсътадил бслиб, ксп дардларга фойдалидир. Бош қисмида жой олган гсшт ғизоли, иссиқ-ҳсл ва ғайри мсътадил бслади съни срта ҳол смас. Аутфани зиёд қилади, аммо меъдани сусайтиради. Ҳайвонларнинг смчаги мижози совуқ, ҳсл, ғализ ва кеч ҳазм бслади.

Хасий, съни сркак ҳайвоннинг тухуми (мосси) ғализ, кеч ҳазм бслади, нутфани кспайтиради, лекин ейиши макруҳдир. Тил ҳам мсътадил, ҳазм бслиши осондир. Қорин ва
ичаклар ғайри мсътадил, кам ғизо ва балғамнинг пайдо бслишига сабаб бслади.

Гсштни ксп истеъмол қилиш инсонни тошюрак ва берахм қилишини унутмаслик керак. Шунинг учун Ҳазрати Умар разисллоҳу анҳу қассобнинг олдига ксп қатнайдиган, съни ксп гсшт сотиб оладиган одамни ксрсалар, дарра билан сиёсат қилар сдилар.

ТАЛБИА

Талбин (ун ва сутдан пиширилган таом, баъзан асал ҳам қсшилади) ғамни кетказади. Беморнинг қалбига ором ва таскин беради.

СИА КА ВА АСАЛ

Сирка нонхурушларнинг снг сара ва манфаатлисидир. Мижози иссиқ-совуқ, балғам ва сафрони узади. (Медиқина таълимотига ксра киши тана таркибига кирадиган тсрт суюқлик бор: 1. савдо (қора ст). 2. сафро (1.сариқст, 2.срақон, (сариқ касал)). 3. қон. 4. балғам.) Ксп истеъмол қилинмоғи савдога зиён етказиб, шаҳватни пасайтиради. Улуғларимиздан баъзиларининг қавлларича, баданнинг куйган жойига сиркани суртса, зудлик билан шифо бағишлайди.

Асал барча дардларга шифо скани кспчиликка маълум. Чунки, Аллоҳ таоло Қуръони каримда «Ааҳл» сурасининг, 69-остида: «Уларнинг (асаларининг) қоринларидан одамлар учун шифо бсладиган турли рангдаги шарбат (асал) чиқур. Албатта, бунда фикр юритадиган қавм учун аломат (далил) бордир», деб марҳамат қилган.