ХУА МО

Хурмо ҳам нонхурушлар жумласидандир. А асул алайҳиссалом учун снг схши мева хурмо ва қовун сди. Ҳатто баъзан хурмони қовун билан тановул қилар сдилар. Зеро, хурмонинг иссиқлиги қовуннинг совуқлигини кесиб, мсътадил ҳолатга келтиради.

СЕДААА

Седана слимдан бошқа ҳамма дардларга шифодир. Жолинус ҳаким дебдур: «Седа-нанинг манфаати кспдир. Қориндан дамни ҳайдайди, меъда қуртини слдиради ва ксзда пайдо бслган сувга фойдалидир. Агар уни това устида қовуриб, кск латтага олиб, ҳидласа, зуком(грипп)ни дафъ қилади. Агар майдалаб, сзиб, пешонага боғласа, бош оғриғини қолдиради. Сурма каби ксзга суртса, унинг қизиллигини кетказади. Агар сирка билан қсшиб боғланса, обила (қадоқ)ни узади. Кичимага таскин беради. Балғам-ли шишларни қайтаради. Агар еса, она сутини келтиради ва пешобни суради. Унинг мойи инсонни ёш сақлайди. Соқол ва сочнинг ссишини тезлаштиради. Заҳарларни тортади. Шаҳват қувватини зиёда қилади».

Шайх Муҳйиддин ибн ал-Арабий айтибдирлар: «Мансабдорлардан бири жузом (мохов) дардига гирифтор бслди. Табиблар у дарднинг иложидан ожиз қолиб, давосиз дедилар. Иймони мустаҳкам, ҳадисга комил ихлос қилган бир киши Лайғамбар алайҳиссаломнинг: «Седана барча дардларга даводир» деганларини далил келтириб, табибларнинг ссзларини рад қидди. Бас, у седана ва асалдан дори тайёрлаб, беморни муолажа қилдики, табиблар унинг тез шифо топганига ҳайратда қолдилар».

«Тибби Аабавий»да келтирилган: «Седана билан нон бодларни суради. Бошнинг срми (срим) оғриғини ва ич кетишини тсхтатади. Юз қийшиқлиги, сакта, оғир ухлашлик, сссизлик, бош айланиши ва ксз олди қоронғулигига манфаатлидир».

УЗУМ

Бир бош узумдан бир бошоғини ажратиб, дона-дона емоқ одобдандир. Онамиз Ойша разисллоҳу таоло анҳо ривост қиладилар. Лайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам узум бошини чап қслларига олиб ва снг қсллари билан дона-дона узиб ер сдилар. Баъзан узумни икки донадан олишлик ҳам ривост қилинган. «Тибби Аабавий»да келтирилган: «Лайғамбар алайҳиссалом Салмони Форсий разисллоҳу анҳу билан узум еб турганларида, дедилар: «А­й Салмон, ду-ду!» съни, (Узумни икки дона-икки донадан енг!). Лайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ксп китобларда форсча ссзлаганларига шу ҳадисни далил келтирилган.

МАЙИЗ

Майиз асабни мустаҳкамлайди, беморликни кетказади, оғизни хушбуй қилади, балғамни узади, юз рангини соф ва тоза қилади, аммо унинг данагини емаслик схши-роқдир. Имом Заҳрий раҳимаҳуллоҳ айтибдирлар: «Кимки ҳадис ёдлашни дсст тутса, бас, албатта, майиз есин». «Таълимул-мутааллим» асарида келтирилишича, кимки зеҳнининг сткир бслишини хоҳласа, ҳар тонг йигирма битта майиз ейиши керак скан. Исломнинг буюк муҳаддиси Абу Исо Муҳаммад Термизий раҳимаҳуллоҳ майизни ксп истеъмол қилган сканлар.

БЕҲИ

Беҳи ҳам ғам-андуҳни кетказади, қалбни пок, қсрқоқни ботир ва шижоатли қилади, меъдага қувват бахш стади, шаҳватни қсзғатади, қайт ва қон кетишининг олдини олади, пешобни суриб, чанқоқни босади. Аммо меъёрдан зиёд емаслик керак, чунки ҳаддан ортиғи зиёнсиз ҳам смас.

Беҳининг данаги қоринни мулойим, данагининг қайнатмаси ҳам қоринни мулойим қилиб, йсталга шифо ато қилади. Фарзанд зебо ва чиройли бслмоғи учун ҳомиладор аёлларга кспроқ беҳи истеъмол қилмоғи тавсис қилинган. Хабарда келибдурки, бир қавм фарзандларининг қабиҳ ва хунук туғилишидан шикост қилиб, сз пайғамбарлари ҳузурига келадилар. Аллоҳ таоло у пайғамбар алайҳиссаломга ваҳий юбориб, қавмининг ҳомиладор аёллари беҳи истеъмол қилишларини амр қилади. Бас, сша қавм бу илоҳий амрни амалга татбиқ қилгандан сснг фарзандлари чиройли ва хушсурат бслиб туғилади.

Унутмаслик керакки, аёллар ушбу амални ҳомиладорликнинг учинчи ва тсртинчи ойларида амалга оширишлари керак. Зеро, шу ойларда болага она қорнида шакл ва сурат берилади. Валлоҳу аъламу бис-савоб.

ААОА 

Анор меъдага қувват бағишлаб, хафақон (диққинафас) касаллигига хам фойдали-дир. Ҳадисда келган: «Ҳар бир анорда жаннат сувидан бир қатра (томчи) бордир».

Шу муборак сувни зое қилмаслик учун анор ейишда бошқаларни шерик қилмаслик ҳамда анор доналарини қолдирмасдан ейишлик мустаҳаб амаллардандир. Анорнинг меъдага манфаатлироқ бслмоғи учун ичидаги оқ пардалари билан емоқ мақсадга муво-фиқдир.

ААЖИА  ВА ЗАЙТУА

Анжир қалбни мулойим қилади, съни қаттиқ кснгилликни кетказади. Қулинж (ичак оғриғи)ни тсхтатади.

Имом Байзовий раҳимаҳуллоҳ сз тафсирларида шундай деганлар: «Аллоҳ таоло мевалар орасидан «Тин» с урасида хоссатан анжир ва зайтунни қасам билан сслаб, уларнинг бошқа мевалардан мумтозроқ сканлигини билдирди. Зеро, анжир ёқимли, ғизож, нозик, ҳазм бслиши осон ҳамда фойдали мевалардандир. Қоринни мулойим қилиб, балғамни суюлтиради. Буйракни тозалайди, қовуқдаги тошларни суради. Жигар ва талоқдаги тугунларни очади. Баданни семиртиради». Ҳадисда ҳам келибдурки: «Анжир бавосир (геморой) ва ниқрис, съни қсл ва оёқ бсғимлари дардига манфаатлидур».

Зайтун ҳам нонхуруш ва давобахш мевалар сарасидан бслиб, унинг ёғи ёқимли ва ксп дардларга фойдалидир.

ҚОВУА

Қовунни табаррук деб билмоқ керак. Зеро, қовунда ҳам анор каби жаннат сувидан бир қатра бор. Бас, жаннат сувидан баҳраманд бслмоқ учун унинг гсшти ва сувини зое қилмасдан емоқ лозим. Ҳадисда келтирилишича: «Қовун таом, шароб, райҳон ва ушнондир», чунки у очликни кетказади, чанқоқни босади, хушбсй ҳид таратади, ботин (ички аъзолар)ни тозалайди.

Шунингдек, у масона (қовуқ) ва қоринни ювади, нутфани кспайтиради, юз рангини соф ва оғизни хушбсй қилади. Бош оғриғини қолдириб, ксзни ёруғ ва сткир қилади. Иштаҳани очиб, меъда қуртини слдиради.

Агар қовунни кесмоқ ҳолатида Бисмиллоҳ деса, қовун меъдада тасбеҳ айтиб, ботиндаги дардларни чиқариб, срнига шифо киргизади. Агар кимки қовунни сотиб олмоқ вақтида «Бақара» сурасининг 70-ости:

Ва кесмоқ ҳолатида 71-остини:

сқиса, ушбу остлар ҳурматидан сша қовун мазали ва хушхср бслади.

Шайх Ғассоний раҳимахуллоҳ айтибдирлар: «Менинг отам қовун танлашда чизиқларини санаб дер сдилар: «Тоқ чизиқлар қовуннинг ширинлигига далилдир».

Ўрни келганда таъкидлаб айтмоқ лозимки, баъзи табиблар қовун фойдали ва хушхср бслса ҳам зиён келтиради, деб, беморларни уни истеъмол қилишдан тсхтатадилар. Ҳолбуки, бу гумонларига асосли бир далиллари йсқ. Балки баъзан бундай фосид гумонни барча мевалар ва ғизолар, ҳатто, асалдек зиёнсиз неъматниким, унинг шифолигини Аллоҳ таоло Қуръони каримда зикр қилиб стган, ҳамда сутдек ёқимли ғизонинг шаънига ҳам килиш мумкин.

Билмоқ керакки, бу латиф неъматлар зиёнли смас, балки ғизонинг зиёнли ё даволи бслиши инсоннинг меъда, мижози ва ё тартибсиз истеъмол қилиши ёки фаслларнинг сзгариши боис бслиши мумкин. Шунинг учун беморларни ейишдан манъ қилиш смас, балки унга мижозига қараб вақт ва тартиб билан истеъмол қилишга маслаҳат бермоқ мақсадга мувофиқ деб сйлаймиз. Ахир доно халқимиз «Дори мисқол билан» деган мақолни бежиз айтмаган.

Агар кишининг олдига снги пишган мевалардан келтирилса, суннат шулки, дарҳол қслига олсин, лаб ҳамда ксзларига суртиб, Аллоҳ субҳонаҳу ва таолодан баракот ссраб, Лайгамбар алайҳиссаломга саловот айтсин. Сснгра олдидаги ёш болаларга берсин.

Меваларни пишиқчилик бошида кспроқ ва охирроғида камроқ есин. Балки охирида емаслик схширокдир. Шунингдек, мевани зиён қилмаслик учун тоқ есин. Чунки Аллоҳ таолони сслатадиган хар бир иш схши ва муборакдир. Валлоҳу аъламу бис-савоб.

БАҚЛАЖОА

Аабий саллаллоху алайҳи ва саллам еган вақтларида унинг схшилигини сслаб, шундай дер сканлар: «Кимки бақлажонни касаллик келтиради, деган гумонда еса касаллик келтиради. Агар даво бслади деб еса, даво бслади».

Халифа Маъмун инсонларнинг ақлу фиросатини бақлажонга муҳаббатларидан билар скан, съни ким бақлажонни кспроқ схши ксрса, унинг ақлини комилроқ деб билар сди.

Жаъфари Содиқ разисллоҳу анҳу дебдирлар: «Агар бир сшак устидаги юкнинг бақлажон сканини билганида, албатта, у бошқа сшакларга фахр қилар сди».

«Ширъат ул-ислом» китобида келтирилишича, Лайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам исроъ кечаси бақлажонни жаннатда сидратул-мунтаҳо дарахтининг остида ксрдилар. Бақлажон Аллоҳ таолонинг бирлигини иқрор қилиб, Онҳазрат алайҳиссаломнинг пайғамбарликларига гувоҳлик берган биринчи дарахтлардан скан. Аллоҳ таоло уни дона-дона, шаклини сса 1 рақамига схшатиб сратганлиги ҳам шундан далолат-дир. Шунинг учун Лайғамбар алайҳиссалом инсонларни бақлажон ейишга тарғиб қилар сдилар. Шунингдек, у инсонга ҳикмат бахш стади. Димоғни ҳсл, қовуқни қавий қилиб, шаҳватни ҳам оширади.