Ай дсстим, сйлаб ксринг, агар бир инсон сизга бир бслак ҳолва тутса, ё юкингизни кстаришга ёрдамлашиб юборса, ё йсл ксрсатса, ё тсхтаб қолган машинангизни юргизишса, ё тушириб юборган нарсангизни олиб берса, унга раҳмат айтмайсизми, қалбингизда унга нисбатан ҳурмат уйғониб, уни тақдирлашни ва қилган схшилигига ундан-да схшироқ жавоб қайтаришни нист қилмайсизми? ... Ҳа, албатта қиласиз.
Мен ҳам сиз каби инсонман, схшиликни ёдда тутаман, хайр-саховатни тан оламан, ҳадсга ташаккур айтаман. Менга нисбатан марҳамат қанча катта бслса, менинг шукронам ҳам шунча каттайиб боради. Менга Аллоҳ азза ва жалла каби неъмат бериб, марҳамат ксргизувчи бормики, Ул зот менга ақл-идрок ва ҳиссиётлар ато стди, мени ҳалол-пок ризқлар билан ксмиб ташлади, соғлик-омонлик берди, тсғри динга йсллади, оила ва фарзандлар ато стди, азиз дсстлар ва схши қсшнилар орасида схши бир ватан ичра сарафроз айлади!
Йсқ, албатта! Бу оламда менга Аллоҳ таборака ва таолоча сҳсон қилувчи зот йсқ! Модомики, бошқаларнинг озгина схшиликларига шукр изҳор старканман, нега снди шунча неъматлар ато стган Зотга шукр келтирмай?!
Шубҳа йсқки, У зотга шукр бажо келтиришда сиз ҳам мен билан биргасиз ва мени бунга тарғиб стасиз. Балки, агар уни адо стишда ноқислик қилсам, мени бунга мажбурларсиз ҳам. Чунки, сиз менинг схшиликни билмайдиган, неъматга нонкср инсон бслишимни истамайсиз.
Табиийки, шукрнинг катта-кичиклиги ҳадснинг қиймати ва ҳадс қилувчининг қадри билан слчанади. Яъни менга бир бслак ҳолва тақдим қилган кишига айтган раҳматим бир қути ширинлик тақдим қилган кишига айтган раҳматимдек смас. Қаламим ерга тушса, уни менга олиб берган ёш болага айтган ссзим уни менга олиб берган катта кишига айтган ссзим каби смас. Бинобарин, неъматларига шукроналик адо стишим учун Аллоҳ таоло мендан сусдиган иш - У зотнинг рубубистига иқрор бслиб, улуҳистини муқаддас санаб, фазл-марҳаматларини сътироф стиб пешонамни ерга қсйишимдир.
Одамлар бут-санамлар олдида бош сгишади. Аслида уларнинг ҳеч қандай фазилати йсқ, аксинча одамларни ҳақдан ва ҳидостдан адаштиради. Кспчилик сз бошлиқларини улуғлаб, улар олдида бош сгади, ваҳоланки улар Аллоҳнинг снг ёмон халқи бслишлари мумкин.
Шундай скан, нега снди мен барча мулклар Молики, борлиқни сратган, еру-осмоннинг парвардигори, фойда ва зарар етказишга қодир, ато стувчи ва ман қилувчи, тирилтирувчи ва слдирувчи, катта-ю кичик ишларимиздан ҳисоб қилувчи Зот олдида сгилмаслигим керак?!
Иккинчи: Аамоз вақтни олмайди. Инсон тирикчилик югур-югурларидан, келиб-кетувчиларнинг ғовур-ғувурларидан бир оз тин олган пайтида, олди-сотди, талашиб-тортишиш, муомала, муҳокама, сқиш ва сқитиш, мурожаат қилувчиларнинг талабларидан ҳориб намозгоҳида турганда, бу ташвишларнинг барчасидан холи бслади, нафси тинчланади, қалби ором олади, жисми роҳат топади, ғазаби сснади, нафс-ҳавоси жиловланади ва бир неча дақиқа мобайнида сзи суйган зотга муножот қилиб туради.
Ишқ оташин жсш урар они -
Маҳбуб ила хилват замони.