Қабрларга ёзув тахталари, мармар ва бошқа тошлар қсйиш масаласи

«Ширъатул-Ислом» шарҳида айтилади: «Қабрларга ёзув тахталари қсйиш, лавҳ ёзиш макруҳдир. Чунки у ҳеч фойда бермайди. Кспинча маййит шу сабабли озорланади. Агар тириклигида (ёзувга) рози бслган бслса ёки айтиб (васист қилиб) кетган бслса, жоиз.

Изоҳ: Бас, сликнинг сифатларини носрин мақтайдиган, уни ҳаддан ортиқ улуғлайдиган ёзув тахталари ёки битиктошлари қсйиш, айниқса, маййитнинг суратини тасвирлаш унинг қабрда озор чекишига сабаб бслади. Қабр билиниши учун бирор белги қсйиш мумкин.

Қабристон устига масжид ёки қиссахонлик қиладиган жойлар қуриш мумкин смаслиги

Қабристон устига масжид қуриш ёки қиссахонлик қиладиган жойлар қуриш макруҳдир. Яна қубба, гумбаз кстариш, ёки қабрга сос солиши учун бирор бино қуриш макруҳдир. Чунки, албатта, маййитга фақатгина унинг амали (ҳаёти дунёда қилиб стган хайрли, савобли иш-амаллари) сос беради. Қабр билиниб туриши учун белги қсйишнинг сса ҳеч зарари йсқ. Тошга схшаш ёки бир ёғоч қадаб қсйишга схшаш (бизнинг замонамизда қабрнинг икки тарафига ёғоч қадаб қсйишга схшаш) белгилар қсйиш безарар, токи унинг қабр сканлиги билиниб турсин ва одамлар уни босмасин.

Шамол ва ёмғир етмоғи маййитнинг гуноҳига каффоратдир

«Китобун-Аатф»да мазкурдир: «Ксмилган инсон номини қабрга битмоқ, қабрнинг устига иморат қилмоқ, нақшламоқ, бссмоқ, баланд қилмоқ ва ганчламоқ макруҳдир». Аммо «Хизона» китобида мазкурки: «Қабрнинг бошига тош қсймоқнинг ва қабрнинг устига бирор нарса битмоқнинг зарари йсқдир».

«Музмарот» китобида мазкурдир: Ҳазрати А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар:

«Мсъмин одамнинг қабрига шамол етиб турмоғи ва ёмғир ёғмоғи унинг гуноҳига каффорат бслур» («Мажмаъул-мақсуд», 242-саҳифа).

Ҳар қандай кимсага мақбара қуриш мумкин смаслиги

Ислом оламида ғост сътиборли азиз сиймолар, атоқли муҳаддислар, барҳақ авлиёлар учун мақбаралар қуришга мутааххирийн уламолар рухсат берганлар. Токи уларнинг ҳурматини сақлаш, зиёрат қилиб файз ва савоб топиш мумкин бслсин. Токи у азиз зотларнинг қабри йсқолиб ёки оёқости бслиб кетмасин.

Аммо баъзи кимсалар арзиган-азимаган сқинлари учун ҳашаматли мақбара қуришни одат қилмасликлари керак. Чунончи, «Ўзбекистон адабиёти ва санъати» газетасида чиққан бир мақолада айтилишича, бир қабристонда тсрт устундан иборат ҳашаматли бир мақбара пайдо бслган. Одамлар: бу бирор азиз зотнинг қабри бслса керак, деб суриштириб ксрсалар, йсқ, у пиво заводи бошлиғи бслган бир бой кимсанинг қабри скан. Бундай нохуш қилиқлар билан зиёратчиларни чалғитиш оғир гуноҳдир. Чунки сликка фақат унинг иймони, ихлоси, тоат-ибодат ва савобли ишлари фойда беради. Ўлганидан кейинги ортиқча дабдабаю ҳашаматлар сса маййитнинг қабрда азобланишига сабаб бслади, холос.

Қабристонда ссиб турган сшил дарахтлар ва ссимликларни кесиш ва узиш макруҳ

«Аёлларга оид фиқҳий масалалар китоб»ида айтилади: «Охиратни ссламоқ учун қабр зиёрати сркак ва аёллар учун мандубдир. Тиловат қилмоқ мақсадида қабрлар устида стириш мумкин.

Қабрни босиш (оёқости қилиш), қабр устида ухлаш, у ерда таҳорат ушатиш, сшил дарахтларни (ва ссимликларни) кесиш, узиш макруҳ. Қуриган дарахтларни ва ссимликларни кесиш, узиб тозалаш мумкин» (287-саҳифа).

Изоҳ: Қабристондаги дарахтлар ва барча сшил ссимликлар Аллоҳ таолога тасбиҳ айтади, съни Аллоҳнинг улуғлиги ва ҳар қандай айбу нуқсондан пок ва муназзаҳ сканини олқишлаб, зикр қилади. Бу тасбиҳ ва зикрдан қабр аҳли фойдаланади. Қабрда азобланаётган баъзи кишиларнинг азоби ана шу тасбиҳ туфайли енгиллашади. Шу боисдан сшнаб турган дарахтларни кесиш ва сшил ст-сланларни узиб ташлаш макруҳ.

Қабристон меваларидан ейиш, у ерда қсй ва мол боқиш макруҳ

Қабристон ичида ссиб турган дарахтлар меваларини ейиш макруҳ. Ўта муҳтож, фақир, мискин кишилар заруратан қабристонга кираверишдаги (қабрлардан узоқроқдаги) дарахтларнинг меваларидан (миржавли рухсати билан) ейиши мумкин. Чунки қабристон ҳосиллари вақф моли ҳисобланади.

Шунингдек, қабристон ичида қсйлар ва молларни стлатиб юриш ҳам макруҳ.

Қабристондаги қуриган, қовжираган ст-сланларни сриб, уларни ста муҳтож, мискин, ғариб кишиларга бериш ёки сотиб, пулини қабристон хизматлари сҳтиёжига сарфлаш мумкин. Бу ишларни қибристон хизматчиси назорат қилади. Уларни сотиб олган киши ишлатавериши мумкин.

* Миржавли - Қабристон ходими.

Қабристон стинлари

Қабристондан йиғилган стинларни, тобутларга боғлаб олиб борилган чспларни стин қилиб ишлатиш ҳар кимга мумкин смас. Қабристон назоратчиси йиғилган стинларни сотиб, пулини қабристон сҳтиёжларига ишлатиши ёки сҳтиёждан ортиғини қашшоқ-мискинларга садақот қилиб бериши мумкин. Сотиб олинган стинларни ишлатиш мумкин.

Қабристонни тозалаш мақсадида у ерда қуриб-қовжираган ст-слан, хас-хашакларга слпи ст қсйиб, ёқиб юбориш мумкин смас.

Мусулмонлар қабрини зиёрат қилиш Ислом суннатидандир

Мусулмонлар қабрини зиёрат қилиш Ислом суннатидандир. Қабрни зиёрат қилишдан мақсад, зиёратчи қабристондагилардан ибрат олади, сз дуолари билан сликка фойдаси тегади, сликнинг аъзолари қандай ажралди, деб қалбида тасаввур қилиб ксради. Ана шу мақсадда зиёрат қилиш Ислом суннатидандир. («Ширъатул-Ислом» шарҳи)

«Ибодати иломис»да зиёратни инкор қилувчи адашган тоифалар ҳақида бундай дейилади:

«Танбиҳ: Замонамизда бир тоифа адашган ёмон кишилар пайдо бслмишлар ва демишларки: «Вафот стган анбиё (пайғамбарлар) ва авлиёларни зиёрат стмоқ ва тавассул айламоқ (васила, восита қилмоқ) қатъисн ва мутлақан абас ва бефойда бир ишдир» (демишлар). Ҳатто Ислом оламининг нажоти ва фалоҳига (нажот ва саодат топишига) васила бслган А асули акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам жанобимиз «Муҳаммад алайҳиссаломнинг зиёратларида ҳам фойда йсқдир», деб журъат стмишлар. Хазалаҳумуллоҳу фид-дорайн (Аллоҳ уларни икки жаҳонда хор айласин)! Бу сътиқод ботил бир сътиқоддир, лекин тафсилга муҳтождир» (152-саҳифа. Матн соддалаштириб олинди).

Бунинг тафсили «Зиёрат одоблари» бслимида баён қилинди.

Зиёратга қайси кунлари борган маъқул?

Зиёратга ҳамиша борса бславеради. Халқимиз сртасида чоршанба ва скшанба кунлари зиёратга чиқиш урф бслган. Аммо «Ибодати исломис»да айтилади: «Қабристонга зиёрат учун пайшанба ва жумъа кунлари бормоқ аълороқдир, деганлар.

Савол: Қабрлар олдига на тариқа борур?
Жавоб: Таҳорат қилиб, адаб ва тавозуъ билан борур».

Аҳмад Изуддин ал-Байснунийнинг «Таҳорат ва намоз ҳукмлари» китобида айтилади: «Охиратни сслаб, панду насиҳат олиш учун қабрларни зиёрат қилса бслади. Жумъа куни (жумъа) намоз(и)дан олдин ёки намоздан кейин зиёратга бориш маъқулроқ».

Зиёратга борган киши тазарруъ билан дуога машғул бслади, слимдан ибрат олиб, маййитлар ҳақига Қуръон тиловат қилади. Буларнинг барчасидан марҳумлар фойда олади. Қабристонга кирган киши слимдан ибрат олиши лозим...

Зиёрат қилинадиган қабрларнинг сқин ёки узоқ бслишида фарқ йсқ. Балки, қандай бслса ҳам, сафар қилиб, мсъминлар қабрларининг зиёратига борса бслади.

Ҳазрати Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қабрлари зиёрати учун бориш зиёратларнинг снг маъқулидир (146-147-саҳифалар).

Хулоса: зиёратга ҳамиша бориш мумкин. Мазкур китобларга ксра, пайшанба, жумъа кунлари борган аълороқ.

Қабристонда қандай юрилади?

Қабристонда гсё тирик кишилар орасида юргандек тавозуъ ва адаб билан юради, ҳеч бир қабрни босмайди. Ўзи ҳам бир вақт келиб, улардек қабристонга келиб дафн қилинмоғини ва қабрга киргандан кейин бсладиган савол-жавобларни ҳамда қиёмат кунларини, жаннат ва дсзахни хотирига келтириб, ғостда тафаккур ва андиша қилади... («Ибодати исломис»).

«Хизона»да мазкурдир: «Имом Аъзам раҳматуллоҳи алайҳдан ривост шуки, гсристонни босиб юрмагай, фақат зарурат туғилганда босиб стса бслади».

«Жомиъур-румуз»да мазкурдир: «Баъзи уламолар айтганларки, гсрларни босиб юриб, Қуръон сқиса ёки тасбиҳ айтса, ёки қабрдагиларга дуо қилса, зарари йсқдир».

Изоҳ: Қабрлар ёнидан такбир ва тасбиҳ билан стиш лозимлиги, Қуръон тиловат қилиш учун қабр устида стириш жоизлиги бошқа бобларда билдирилди.