Ўлимни сслашнинг фазилатлари

Ҳазрати Имом Ғаззолийнинг «Иҳёу ъулуми-д-дийн» китоби, «Ҳар қандай ҳол ва ҳолатда слимни сслашнинг фазилати» бобида, жумладан, қуйидаги муборак ҳадиси шарифлар келтирилади.

Севикли Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтадилар: «Лаззатларни барбод стувчи слимни ксп сслангизлар».

Севикли Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтадилар: «Сизлар (съни инсон зоти) слим хусусида билган нарсаларни ҳайвонлар билса сди, уларнинг баданида ейдиган ст топа олмас сдингизлар. (Яъни, улар қсрққанидан сти сускларига ёпишиб, қоқ суск бслиб қолар сди)».

Ҳазрати Оиша онамиз розийаллоҳу анҳо ҳазрати А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан: «Шаҳидлар билан бирга тиргизиладиган бошқа бирор киши борми?» - деб ссрадилар.

Севикли Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ҳа, бор. Кунда йигирма марта слимни сйлаган киши шаҳидлар билан бирга тиргизилгайдир».

Чунки слимни йигирма марта сйлаш инсоннинг дунёга боғланишига тссиқ бслади ва уни охират ҳаётига ҳозирланмоққа чақиради. Ўлимни унутиш сса инсоннинг дунё завқларига боғланишига сабабдир.

Севикли Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтадиларки: «Ўлим мсъмин учун бир ҳадсдир».

Чунки дунё мсъмин кишининг ҳибс стилган бир жойидир. Зеро, бу ерда нафси билан доим мужодала қилади. Шаҳватларига қарши нафсини тарбист қилиб, сзини шайтоннинг таъаррузларидан мудофаъа стади. Ўлим сса унинг бу барча қийинчиликлардан қутулмоғи демакдир. Унинг бундай машаққатлардан озод бслмоғи инсон учун бир ҳадсдир.

Севикли Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтадилар: «Ўлимни ксп сслангизлар, чунки слим (сизларни) гуноҳ ишлар қилишдан тссади ва дунёдан юз сгиртиради».

Севикли Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ўлим бир воиз (сгит ва ибрат) сифатида сизларга етарлидир».

Севикли Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ўлимни сслангизлар ва диққат қилингизлар, жоним қудрати қслида бслган Аллоҳга қасамки, агар мен билган нарсани сизлар билганларингизда сди, (бу дунёда) камроқ кулиб, кспроқ йиғлар сдингизлар».

Бир куни ҳазрати А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳузурларида бир кишини мақтадилар. Шунда ҳазрати А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «У киши слимни сслаш жиҳатидан қандай?» - деб ссрадилар. Улар: «Ҳеч слимни сслаганини ксрмадик», - дейишди. Шунда ҳазрати А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ундоқ бслса, у одамнинг ҳеч қиймати йсқ», - дедилар.

Ҳазрати Ибни Умар розийаллоҳу анҳумо айтадилар: «Бир куни снинчи киши бслиб ҳазрати А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳузурида сдим. Ансорлардан бири: «А­нг ақлли ва снг карамли киши ким?» - деб ссради.

Севикли Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ўлимни снг ксп сслаган ва унга ҳозирлик ксрган кишидир. Дунёнинг шарафи билан охиратнинг карамини қозонган ақлли кишилар ана шулардир».

Золимлар қабри ёнидан стганда қсрқиб йиғлаш, Аллоҳ таолога муҳтожлигини изҳор қилиш, ғафлатда қолишдан қсрқиш хусусида

Ҳар кимнинг қабри ҳам зиёрат стишга лойиқ смас. Чунончи, ҳазрати Имом Аававий «А иёзус-солиҳийн»да ана шундай сарлавҳа билан ушбу ҳадиси шарифни баён стганлар:

Ҳазрати Абдуллоҳ ибн Умар (розийаллоҳу анҳумо) ривост қиладилар: «Жаноби А асули акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам Самуд (қавми) диёрининг Ҳижр деган жойига етганларида саҳобаларига дедилар: «Азобга йслиққан бу қавмнинг юртига кирган вақтларингизда фақат йиғлаб киринг-лар, агар йиғламайдиган бслсанглар, кирманглар, токи уларга етган бало сизларга ҳам етмасин!» (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривостлари).

Бошқа бир ривостда Ҳижрга борган вақтларида ҳазрати А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай деб айтганлари билдирилади: «Ўз-сзларига зулм қилган инсонлар юртига фақатгина йиғлаб киринглар. Йсқса, уларнинг бошига тушган бало сизларнинг бошингизга ҳам тушиши мумкин».

Сснгра А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бошларини сраб, сша водийдан стгунларича тез юриб кетдилар.

Ҳадисдан хулосалар:

1. Ҳаётда онгли-идрокли, уйғоқ шуур билан сшамоқ керак.

2. Ўтмишдан ибрат олишни билмаганлар сз ҳаётларини таҳликага қсйишлари мумкин.

3. Ўлим билан қабр инсон ибрат олмоғи ва ҳаётини тсғри изга солмоғи учун диққат қилинадиган икки ҳақиқатдир.

4. Золимлар ҳаёт пайтларида ҳам, слганларидан кейин ҳам сақланиш, ҳазар қилиш зарур бслган кимсалардир.

5. Золимларнинг хотиралари ва қолдиқларида фалокат ва ҳалокат излари бслиши мумкин. («А иёзус-солиҳийн» шарҳи, 5-жилд, 25-саҳифа).

Қабр бошида ваъз ва насиҳат қилмоқ

Ҳазрати Имом Аававий «А иёзу-с-солиҳийн»нинг 160-бобида ушбу ҳадиси шарифни баён қилганлар:

Ҳазрати Али розийаллоҳу анҳу айтдилар: «Бизлар бир жанозани дафн қилмоқ учун «Бақийъ ул-ғарқод» мозорида сдик. Жаноби А асули акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам олдимизга келиб стирдилар. Бизлар ҳам атрофларида стирдик. Жанобнинг қслларида бир кичик асолари бор сди. У билан ерни чизиб стирган сдилар, бизларга қараб: «Сизлардан ҳар бирингизнинг борадиган жойи хоҳ дсзах бслсин, хоҳ жаннат бслсин, ёзиб қсйилгандир», - дедилар. Шунда саҳобалар: «А А асулуллоҳ! Ундоқ бслса, сша ёзиб қсйилган нарсамизга сусниб стирмайликми?» - дейишди. Жаноб дедилар: «Амал қилинглар! Ҳар ким қайси мақом учун сратилган бслса, сша мақомга олиб борадиган ишлар унинг учун осон қилингайдир», - дедилар».

А овий ҳадиснинг қолган қисмини ҳам баён стдилар (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривостлари).

Инсонларга панд ва насиҳат қилмоқ, баъзи ҳақиқатларни англатмоқнинг бетакрор имкон ва фурсатлари бслади. Шулардан бири жаноза ва дафн маросимидир. Ҳамиша айтилган насиҳат ва сгитлар бундай пайтларда бошқача маъно ва таъсирга сга бслади. Чунки бундай ҳолларда слим инсонларнинг ксз олдида туради. Бас, бундай кезларда одамзоднинг қайсарлиги кесилиб, ибрат ксзи очилади.

Хулоса:

1. Мозор бошида ҳам таблиғ ва панд-насиҳат қилмоқ мумкин.

2. Ҳазрати Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам саҳобалари ва умматига сгит бермоқ ва уларни ҳақиқатдан хабардор қилмоқ учун ҳар бир фурсатни ғанимат билар сдилар.

3. Аллоҳ таоло ҳамма нарсани билгувчидир. Унинг билмоғи учун олдинги ва кейинги воқеа-ҳодисаларнинг фарқи йсқ. Бунинг табииий натижаси слароқ, ҳар бир инсоннинг оқибати қандай бслишини ҳам Аллоҳ билади.

4. Ҳар бир инсон қайси мақом - қандай оқибат учун сратилган бслса, сша истиқоматдаги ишлар унага осон қилиб қсйилади.

Қабр бошида дуо қилмоқ

Ўликни дафн стгандан кейин дуо ва истиғфор айтиб, Қуръон сқимоқ учун бир муддат қабр бошида турмоқ керак. Чунончи, «А иёзус-солиҳийн»да ушбу ҳадиси шарифлар ривост қилинади:

Абу Абдуллоҳ ёки Абу Лайло кунслари билан аталган Абу Амр Усмон ибн Аффон розийаллоҳу анҳудан ривост стилади, айтдилар: Ҳазрати А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бир маййит дафн стилганидан кейин унинг қабри бошида тсхтаб турдилар ва дедилар: «Биродарингиз ҳақига истиғфор айтинглар ва Аллоҳдан унга сабот тиланглар. Чунки шу онда у савол қилинмоқдадир» (Абу Довуд ривости).

Хулоса:

1. Қабрдаги савол-ссроқ ҳақдир ва бу дафндан кейин бошланади.

2. Дафндан кейин бир муддат туриб, маййит учун дуо ва истиғфор айтмоқ керак.

3. Тирикларнинг дуоси сликлар учун фойдалидир.

4. Ҳазрати Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг меҳр-шафқатлари ҳаётнинг ҳар бир жараёнида мсъминларга ёйилиб туради.

Дафндан кейин мозор бошида бир муддат кутуб турмоқ

Ҳазрати Амр ибнил-Ос розийаллоҳу анҳудан ривост қилинади, айтдилар: «Қачон мени дафн қилсангизлар, бир тусни ссйиб, гсштини майдалайдиган вақт миқдорида қабримнинг бошида кутиб туринглар, токи сизларнинг борлигингизда снги ҳаётимга ксникиш имконини топайин ва А аббимнинг слчиларига (икки ссроқчи фариштага) берадиган жавобларимни тайёрлаб олайин» (Имом Муслим ривости).

«А иёзус-солиҳийн» мусаннифи айтадилар: «Ҳазрати Имом Шофиъий (Аллоҳ у зотни раҳмат айласин): «Мозор бошида Қуръондан остлар сқимоқ мустаҳабдир. Қуръон тслиқ хатм қилинса, снада схшироқдир», дейдилар («А иёзус-солиҳийн», 596-саҳифа).

Хулоса:
1. Мозор бошида дафндан кейин бир муддат кутиб турмоқ мувофиқ ишдир.

2. Киши слимидан кейин қилиниши ёки қилинмаслиги лозим бслган ишлар ҳақида сз сқинларига васист қилиши машруъдир - шаръан дурустдир.

3. Қабр ҳаёти, қабр саволи ва қабр азоби каби масалалар ҳеч бир иккиланишга срин қолдирмайдиган даражада аниқ ҳақиқатдир.