Зиёратдаги ҳаром ишлар

Қабрни қсл билан сийпаш, ушлаш, спиш, ксзга суриш, айланиб тавоф қилиш асло мумкин смас. Чунки, сийпаш, спиш ва ушлаш насороларнинг одатидир.

Қабр устида стириб ёки ёнида туриб суратга тушиш, худди томошага, сайр-саёҳатга боргандек, баланд-баланд овозда хушчақчақ гаплашиш мумкин смас.

Қабр устида шам ёки чироқ ёқиб қсйиш, арвоҳлар шам ёки чироқ атрофига келади, деб сътиқод қилиш мутлақо мумкин смас. Бу мажусийларнинг ботил одатларидир.

Қабр бошига бирор хил таом, овқат қолдириб кетиш, бу сликка озуқа бслади, деб сътиқод қилиш катта хатодир. Ўликнинг «озуқаси» унинг тирик пайтида қилган тоат-ибодати ва савобли ишларидир.

«Ўлик тортади» деган нотсғри сътиқод билан қабрни очиш, сликни уриш, жасадининг бирор жойига шикаст етказиш оғир гуноҳдир.

Ҳазрати Аҳмад Зиёуддин Кумушхонавий «Аажотул-ғофилийн» асарида қсл офатларидан сттиз учтасини баён стиб, шулардан «биринчиси қабрни очиш. Чунки бунда маййитнинг ҳурматини топташ бор», дейдилар (Бекназар Муҳаммад Шукур таржимасидан).

Оғир кунларда инсоннинг ёрдамчиси Аллоҳдир ва қутулиш воситаси дуодир. Чунончи, «Саҳиҳи Бухорий»да ушбу ҳадиси шарифни ҳазрати Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳу ривост қиладилар. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Балолардан, қора кунлардан, тақдир қабоҳатларидан ва душманларнинг ҳасадидан сзингизга паноҳ тилаб, Аллоҳ таолога дуо-илтижо қилингизлар!»

Яна Имом Аҳмад ибн Ҳанбал ривост қилган ҳадиси шарифда ҳазрати Лайғамбар алайҳиссалом, жумладан: «Қадарни дуодан сзга ҳеч нарса қайтара олмайди, умрни схшиликдан сзга ҳеч нарса узайтира олмайди», - деганлар.

Яна Аҳмад ибн Ҳанбал, Табароний ва Абу Йаъло китобларида келтирган ҳадиси шарифда Лайғамбар алайҳиссалом айтадилар: «А­ҳтиёт бслмоқ қадардан қутулмоққа фойда бермайди. Лекин дуо бошга тушган ва ҳали бошга тушмаган мусибатни қайтаришда фойда берур. Бас, сй Аллоҳнинг бандалари! Сизлар дуога ёпишингизлар» («А амуз ал-аҳодис», 354-саҳифа, 3-ҳадис).

Яна Ҳоким «Мустадрак» китобида баён стган ҳадиси шарифда Лайғамбар алайҳиссалом айтганлар: «Дуо қазони қайтаради (балони дафъ стади). Яхшилик ризқни орттиради. Банда гуноҳи туфайли ризқидан маҳрум бслиши мумкин».

Бас, демак ҳар хил ирим-сирим, бидъат-хурофот ва ботил сътиқодларга берилмасдан, ҳаётда тсғри иймон-сътиқод билан, поклик ва ҳалоллик билан сшаб, дуони қслдан бермаслик лозим.

Қабр тошларига суратлар срнатиш мумкин смаслиги

Қабр тошларига қабрда ётган кишининг суратини срнатиш, тобутнинг олдида слган кишининг рамкага солинган катта суратини олиб юриш ва сликнинг кичик расмларини ёқаларга қистириб юриш ҳаром, съни динда тақиқланган ишдир. Бундай қилиқлар христианларнинг одатларидан ксчган. Бундай ишлар маййитнинг гсрда азобланишига сабаб бслади. Мустамлака даврида, илмсизлик, динсизлик сиёсати натижасида баъзан шундай ҳоллар юз берар сди. А­нди истиқлол замонида сликка азоб бсладиган бундай нохуш ҳоллардан сақланмоқ керак.

Қабр тошларига унда ётган зотнинг исми ва кунссини ёздириш мумкин.

Қабристонда жонлиқ ссйиш масаласи

Баъзи бир кишилар азиз-авлиёлар мақбараси ёки бошқа қабристон зиёратига борса, худди дам олиш ёки роҳат-фароғат қилиш учун тоққа чиққандек, тскин озуқалар олади, сйраб еб-ичади, жонлиқлар ссйиб, қовуриб, пишириб еб, роҳат-фароғат қилиб қайтади. Ҳолбуки, бу ҳаромдир. Бунда зиёрат мақсади ҳам срнига тушмаган бслади.

Қабрдаги зотга атаб жонлиқ ссйиш, уни ейиш ва бировга едириш қатъисн ҳаромдир. Бу ширк бслади. Чунончи, Ҳазрати Шайх Ссфи Аллоҳёр фатво ва тақво китоби бслмиш «Маслакул-муттақийн» номли машҳур форсий асарида айтадилар:

Жоҳилон, ки кунанд забҳ аммо
Аазди қабри машойиху шуҳадо,
Бар маризу ғайри инҳо гар
Забҳ созанд, кардаанд хабар:
«Ҳар чи гоҳе бувад ли-ғойриллоҳ,
Гар чи номи Худой гуфт он гоҳ,
Йакфуруна би золика! - бинвишт».
Худ нигоҳдор аз афъоли зишт!

 Маъноси: «Аммо шайхлар (азиз-авлиёлар) ва шаҳидлар қабри олдида жонлиқ сссдиган жоҳиллар бордир. Агар фалон касалим тузалсин деб ёки бундан бошқа ишлар учун жонлиқ ссйсалар, бу ҳақда бундай хабар бердилар: «Аллоҳдан бошқасига атаб ссйилган ҳар бир нарсада, гарчи ссйиш чоғида Худонинг исмини айтган бслса ҳам, бу ишлари билан кофир бсладилар, деб ёзилгандир». (А­й инсон!) Бундай ёмон феъллардан сзингни сақла!» («Маслакул-муттақийн», Тошкент, Ғуломий матбааси, 1327-ҳижрий сана. 221-саҳифа).

Холис Аллоҳ учун, исломий қоидаларга мувофиқ сз уйида жонлиқ ссйиб, тарқатиб, унинг савобини сзи суйган азиз-авлиёлар руҳига ёки хонадонидан стганларнинг руҳига ҳадс стиши мумкин. Чунки, Аҳли суннат вал-жамоат сътиқодига ксра, сликлар тирикларнинг дуоларидан, садақа ва сҳсонларидан фойда олади.

Аммо уйида бслса ҳам, азиз-авлиёларга атаб ссйса, ҳаромдир. Масалан, Занги Отага атадим, ёки Ҳазрати Довудга атадим, Чспон отага атадим ёки Деҳқон отага атадим, деб ссйса, ҳаромдир.

Аллоҳдан бошқага назр қилмоқ ҳаром сканлиги

«Хулосатул-фатово», «Умдатур-риос», «А аддул-муҳтор» каби мсътабар фиқҳий китобларда махлуққа, съни сратилган нарсаларга назр қилиб жонлиқ ссйиш, унинг гсштини ейиш, бировга едириш қатъисн ҳаром скани билдирилган.

Тоҳир ибн Аҳмад Бухорийнинг «Хулосатул-фатово» китобида: «Аллоҳдан бошқага назр қилмоқ ҳаромдур. Чунки у куфрнинг навъларидан биридур. Зотан, назр бу ибодатдур, Аллоҳдан бошқага ибодат қилмоқ сса куфрдур», дейилган (1911 йилда Аакҳнавда нашр стилган, «Китобул-кароҳист» боби, 328-саҳифа).

«Умдатур-риос»да айтилади: «Агар ғойибим келса, ёки: касалдан шифо топсам, ёки: фалон ҳожатим битса, фалон авлиёга бунча олтин, ёки бунча таом ёки бунча шамъ атадим, демоқ ҳаромдир» (Ҳамидуллоҳ Беруний таржималаридан).

Бас, зиёрат холис Аллоҳ учун бслмоғи керак. Аммо ҳазрати Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг муборак мақбараларида, азиз-авлиёларнинг қабрлари бошида, бу зотларни васийла айлаб, ҳожатини ёлғиз Аллоҳдан тилаб дуо қилиш жоиз.

Қабристонда емоқ-ичмоқ масаласи

Қабристонда емоқ-ичмоқ макруҳ, ўйин-кулгу қилмоқ, лағв - беҳуда сўзлар сўзламоқ мумкин эмас.

Гўрковлар иссиқ кунларда ишлаб чанқаганда сув, чой, айрон каби нарсаларни ичишлари мумкин.

«Тазкират ул-авлиё» китобида нақл қилинадики, бир куни Шайх Ҳасан Басрий ҳазратлари қабристонда овқат еб турган бир кишини кўриб:

- Бу киши мунофиқдир! Зеро шу қадар ўликлар ҳузурида туриб, кўнглига қўрқув тушмас, томоғидан овқат ўтар, охиратни ўйламас. Бу мунофиқлик аломатидир!» -дедилар.

Киши тириклигида сз қабрини тайёрлаши масаласи

Инсон слмасидан олдин сз қабрини тайёрлаб қсйиши мумкин. Фақиҳ зотлар бунда бир маҳсур (чеклаш) ксрмаганлар. Ҳатто шундай қилишида савоб ҳам бор, деганлар бслган. Чунки инсон учун слим сзгармас (аниқ) бир қонундир («Манбаълари ила Ислом фиқҳи» китоби).

Чунончи, бугунги кунимизда, билхосса, шаҳар ва қасабаларда тегишли идоралар рухсати билан қабр жойини сотиб олиб, олдиндан тайёрлаб қсйиш суннатга мувофиқдир («Аёлларга оид фиқҳий масалалар» китоби, 289-саҳифа).

Изоҳ: Аммо бундай иш кишини риёга, кибру ҳавога олиб бормаслиги керак. Шунингдек, гср ва кафан қайғуси кишини Аллоҳдан, тоат-ибодат ва хайрли, савобли ишлардан ҳам чалғитиб қсймаслиги керак. Чунончи, қуйидаги воқеа шунга ишорат қилади.

Қалбни Аллоҳга боғламоқ

«Тазкират ул-авлиё»да нақл қилинади. Бир куни ҳазрати Увайс Қаранийга айтдилар:

- Сенга сқин ерда бир киши борки, сттиз йилдан бери, бир гср қазиб, бир кафанни гсрга осиб, қабр оғзида стириб, кечаю кундуз тинмай йиғлагани-йиғлаган.

Увайс дарҳол у ерга борди ва озиб-тсзган, ранглари сарғайган, ксзлари ичига ботган ул кишини ксрди. Унга:

- А­й фалончи! Ўттиз йилдан бери бу гср билан кафан сени Аллоҳ таолодан чалғитиб қсйибди! Сен бу иккиси туфайли йслдан озибсан! Бу иккиси сенинг йслингдаги бутдир! - деди.

Бу зот Унинг нури билан сз нафсидаги офатни ксрди. Унга ҳол кашф бслди, парда кстарилиб, ҳақиқати ҳол аён бслди. Бир наъра тортиб, жон берди ва сша гсрга ва сша кафанга тушди.

Агар гср билан кафан инсонга шундай парда-тссиқ бслса, бас, снди бошқаларнинг пардасини ксргилки, недир!

Аақлдан хулоса шуки, қалбни Аллоҳга боғламоқ лозим. Токи гср ва кафан муаммолари инсонни Аллоҳдан, тоат-ибодат ва зикрдан чалғитиб қсймасин.

А­нди зиёрат одоб ва усулларини алоҳида тартиби билан баён стамиз

ЗИАА АТ ОДОБЛАА И

1. Аввало, нистни тсғриламоқ, ихлос билан, холис Аллоҳ учун зиёрат қилмоқ лозим.

Аввало, нистни тсғриламоқ: зиёратни холис Аллоҳ учун қилмоқ; ёрдамни, нажотни, ёлғиз Аллоҳдан тиламоқ лозим. Анбиёи изом (улуғ пайғамбарлар) ва авлиёи киромнинг зиёратлари, шубҳасиз, фойдадан холи смас.

Баъзи адно (мушкул) даражада қолган бандалар Аллоҳ таолодан ҳожатларини бевосита талаб стмоққа сзларида лаёқат ва муносабат топмагани сабабли, баъзи дунё ва охират мақсадлари ҳосил бслиши учун уларни восита ва васила айласалар, улар ҳурматидан ушбу талабни Аллоҳ ижобат қилиб, ҳожатлари раво бслиши умид қилинади. Чунончи: «А А аббим! Шу зотнинг қурбу ҳурматини даргоҳингга восита ва васила айладим, менинг фалон мақсудимни раво қил!» деб дуо қилиши мумкин. Чунончи, бу «Ибодати исломис»да айтилган.

Ҳазрати пайғамбар ва азиз-авлиёлар қабрини зиёрат қилганда асар ва таассурот воқеъ бслиши тажриба қилингандир, тажрибиёт ҳам тариқи илмдир. Бас, пайғамбарларни ва авлиёларни вафотларидан кейин зиёрат қилиш бефойда смас. Лекин зиёрат қилинган зотга ҳам фойда етиши аҳли суннат вал-жамоат мазҳабида, шубҳасиз, бор масаладир. Фақат зиёратчи нисти ва ихлосини тсғри қилиши лозим. Уларни тирик деб сътиқод қилмаслик керак. Дуони ёлғиз Аллоҳга қилиши керак.

Ссрайдиган нарсаларини қабрдаги зотдан ссраш асло мумкин смас. Бу ширк бслади, ширкни сса Аллоҳ кечирмайди. Бирор кишида бундай хатолар стган бслса, чин дилдан Аллоҳга тавба қилмоғи лозим.