2. Зиёрат пайтида таҳоратли бслмоқ сунннатдир

Зиёрат пайтида таҳоратли бслмоқ суннатдир.

Айниқса, ҳазрати Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг муборак қабрларини ва азиз-авлиёлар қабрини зиёрат стишдан олдин ғусл қилмоқ одобга мувофиқдир.

3. Қисқа муддат бслса ҳам дунё машғулотини тарк стиб, охиратни сйламоқ.

4. Икки ракъат намоз сқимоқ суннатдир

Таҳоратли ҳолда (зиёратгоҳга сқин масжидда ёки намоз сқиш жоиз бслган жойда) икки ракъат намоз сқиб, ҳар бир ракъатида «Фотиҳа» сурасидан сснг бир марта «Остул-Курсий»ни ва уч мартадан «Ихлос» сурасини сқийди. Салом бергач, бу намознинг савобини марҳумга ҳадс стади.

5. Зиёратгоҳда виқор билан, сокин юрмоқ

Зиёратгоҳда виқор билан, съни ғост сокин, вазмин, оҳиста юради. Беҳуда ва баланд овозда ссзламайди. А­ҳтиёж бслса, зарурий ссзларни оҳиста ва адаб билан гапиради.

6. Қабр аҳлига салом бермоқ

Қабристонга борганда аввал қабристон аҳлига салом берилади. Масалан, бундай дейилади: «Ассалому алайкум, сй бу диёрнинг мсъминлари ва мусулмонлари! Иншоаллоҳ, бизлар ҳам сизларга келиб қсшилурмиз. Аллоҳ таолодан бизлар учун ва сизлар учун офист - тинчлик-омонлик тилайман!»

Бирор қабристон ёнидан стганда ҳам салом бериб стиш схшидир.

Ҳадиси шариф: «Кимики бирор қабр ёнидан стаётиб, қабр аҳлига салом берса, худди дунёда билганидек, маййит уни билади ва унга алик олади». Бу жавоб қайтариш қол тили билан смас, балки ҳол тили биландир. Ҳазрати Ибн Умар (розийаллоҳу анҳумо) бирор қабр ёнидан стсалар, албатта, салом бериб стардилар («Қабр аҳлига салом бериш тартиби» бобига қаранг).

7. Оёқ томонидан бориб, маййитга сқин ва юзма-юз стирмоқ

Зиёрат қилганда белгили қабр ёнига оёқ томонидан бориб, аввал маййитга салом беради, ҳаётлик пайтида унга қандай сқин стирса, шу даражада сқин стиради. Маййитнинг юзи ва кскраги тсғрисига келиб стиради.

Маййит, албатта, юзи қиблага қаратиб ксмилади. Шу боис зиёратчи юзини қиблага смас, балки, аксинча, қабрга қаратиб, марҳумнинг бош тарафида, унга юзма-юз ва сқин стиради.

8. Қабрни сийпаш, ушлаш ва спишдан қаттиқ сақланмоқ

Зиёрат чоғида асло қабрни сийпамаслик, айланиб тавоф қилмаслик, ушламаслик ва спмаслик керак. Бу адашганларнинг одатидир.

9. Қабр бошида «Асин» сурасини ёки сзи билган бошқа сура ёхуд остларни сқимоқ

Ўтиргач, 1 марта «Фотиҳа» ва 3 бор «Ихлос» сурасини ёки сзи билган сураларни сқиб, савобини марҳумга бағишлаш кифос. Яна 10 марта салавот ва тасбиҳ айтмоқ савоб.

Бир марта «Фотиҳа» ва 11 марта «Ихлос» сурасини сқиш афзал. «Ихлос»ни 10 бор сқишҳам мумкин.

«Шарҳи Ширъатул-Ислом»да айтилади: «Қабристонда сураи «Асин»ни сқиш мустаҳаб сканлиги машҳур ҳадислар билан собит бслгандир».

Қабристонда «Остул-курсий»ни сқиш фазилати юқорида баён стилди. «Таборак»ни сқиса ҳам схши. Бир марта «Фотиҳа», «Ихлос», «Ал-фалақ» ва «Ан-нос» сураларини сқиш ҳам тавсис қилинган. Бир марта «Фотиҳа», 3 марта

«Ихлос ва 1 марта «Ал-ҳокуму-т-такосур» сурасини сқиса, улуғ савоб ҳосил бслади. Булар ҳаммаси тавсис қилинган савобли амаллардир.

Қабр бошида бирор фиқҳий масалани айтмоқ, айниқса, савоблироқдир. Бутун ер юзидаги маййитлар руҳи унинг савобини талашади.

Аммо Ҳазрати Имом Бухорий, ҳазрати Қусом ибн Аббос (розийаллоҳу анҳумо), Шоҳ Баҳоуддин Аақшбанд, Ҳаким Термизий, Абу Ийсо Муҳаммад Термизий, Шайх Ссфи Аллоҳёр мақбараларидек гавжум зиёратгоҳларда бошқа зиёратчиларга ҳам тезроқ навбат бермоқ одобдандир.

Зиёратчилар марҳумга бағишлайдиган нарсаларини олдиндан сқиб тайёрлаб келсалар ҳам бслади.

10. Зиёратга пойафзални ечиб кириш суннатдир. Бу ҳақда ҳадиси шарифлар бор.

Изоҳ: «Фатовиййи оламгирис»да айтилади: «Қабристонда ковуш ва стик билан юрмоқ бизнинг (Имом Аъзам) мазҳабимизда макруҳ смас». «Сирожул-ваҳҳож» китобида ҳам шундай дейилган.

11. Қабрни босмаслик лозим. Қабр усти маййитнинг ҳаққидир.

Қабрни босиш маййитнинг қорнини босиш кабидир. Қабр устидан ёки қабристон ичидан стиш зарур бслиб қолса, тасбиҳ («Субҳоналлоҳ», «Субҳоналлоҳи ва биҳамдиҳи», «Субҳоналлоҳи вал-ҳамдулиллоҳи ва ло илоҳа иллаллоҳу валлоҳу акбар» каби тасбиҳларни), таҳлил («Ло илоҳа иллаллоҳ), такбир, дуо ва истиғфор айтиб стса бслади.

Кимки қабристондан: «Аллоҳу акбар, Аллоҳу акбар, ло илоҳа иллаллоҳу валлоҳу акбар. Аллоҳу акбару ва лиллоҳил-ҳамд» такбирини айтиб стса, қабрда ётган киши: «Кошки шу одам қабрим ёнидан сна бир марта стса сди!» деб орзу қилиб қолади.

11. Мсъминларнинг схши сифатларини сслаш суннатдир.

12. Зиёратдан беҳад сокин, вазмин ҳолатда қайтиш лозим.

Аллоҳ таоло зиёратингизни қабул стсин!

ҚАБА  АҲЛИГА САЛОМ БЕА МОҚ ТАА ТИБИ

Ҳазрати Аофеъ (розийаллоҳу анҳу) айтадилар: «Ҳазрати Ибн Умарни юз марта ёки ундан ҳам кспроқ марта ксрдимки, ҳазрати Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг муборак қабрлари ёнига келиб, «Ас-салому ъалан-Аабиййи!», съни: («Аллоҳнинг Лайғамбарига салом бслсин!») дер сдилар. Ва сна у ерда: «Ас-салому ъало Або Бакрин!» («Ҳазрати Абу Бакрга салом бслсин!») ва сна: «Ас-салому ъало абий!» («Ҳазрати отамга, съни ҳазрати Умар ибн Хаттобга салом бслсин!») дер сдилар. Ва сна ҳазрати Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламга бурилиб: «А асулуллоҳи соллаллоҳу таъоло алайҳи ва саллам», дер сдилар.

Бинобарин, зиёрат чоғи ҳар бир зиёрат қилинаётган зотларга, масалан, қуйидагича салом бериш мумкин:

Ҳазрати Имом Бухорий зиёратларида:

Ассалому алайкум, ё ҳазрати Имом Муҳаммад ибн Исмоил Бухорий! А­й ҳадис илмида дунёнинг имоми! А­й Ислом оламининг фахру ифтихори!

Ассалому алайкум, сй муҳаддислар султони! А­й Ислом ва иймон нури билан оламни тслдирган зот!

Ассалому алайкум, сй Аллоҳ йслида умрини фидо қилиб, ҳазрати Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам жанобимизнинг муборак ҳадисларини жамлаб, «А­нг ишончли ҳадислар» китобини Ислом тарихида қолдирган зот! Сизга Аллоҳнинг чексиз раҳматлари бслсин! (А аҳматуллоҳи алайҳ).

Ҳазрати Қусом Ибн Аббос зиёратларида:

Ассалому алайкум, сй Қусом Ибн Аббос!

Ассалому алайкум, сй ҳазрати Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам жанобимизнинг амакиларининг сғли!

Ассалому алайкум, сй диёримизда муқаддас Ислом дини ёйилиши учун фидо бслган зот!

Ассалому алайкум, сй шаҳидлар султони! Сиздан ҳам, отангиз ҳазрати Аббосдан ҳам Аллоҳ рози бслсин! (А озийаллоҳу анҳумо).

Шоҳ Баҳоуддин Аақшбанд зиёратларида:

Ассалому алайкум, сй Шоҳ Баҳоуддин Муҳаммад Аақшбанд Бухорий-Увайсий ҳазратлари! А­й шайхи тариқат! А­й қутблар қутби! А­й авлиёлар султони! А­й Ислом оламининг файзи ва фахри!

Ассалому алайкум, сй Аллоҳ зикрини пок қалбларга нақш стган зот! А­й бутун дунёни Аллоҳ зикри билан тслдирган зот!

Ассалому алайкум, сй маъно оламининг сирдони, сй марди Худо! (Қаддасаллоҳу сирраҳул-азиз).

Ҳазрати Имом Термизий зиёратларида

Ассалому алайкум, сй ҳазрати Имом Абу Ийсо Муҳаммад Термизий! А­й муҳаддислар сардори! А­й Ислом оламининг фахри!

Ассалому алайкум, сй муборак ҳадисларни жамлаб, ҳар бир хонадонда ҳазрати Лайғамбаримиз алайҳиссаломни ссзлатган зот! Ассалому алайкум, сй Ислом ва иймон нури билан юртимизни ва дунёни тслдирган зот! (А аҳматуллоҳи алайҳ).

Ҳазрати Ҳаким Термизий (Термиз ота) зиёратларида:

Ассалому алайкум, сй авлиёлар султони, шайхлар шайхи! А­й Аллоҳ таоло ҳикмат ато айлаган зот!

Ассалому алайкум, сй Шоҳ Баҳоуддин Аақшбанд пиримизнинг маънавий устози!

Ассалому алайкум, сй юртимизни ва оламни иймон ва маърифат нури билан тслдирган зот! (Қаддасаллоҳу сирраҳул-азиз).

Ҳазрати Шайх Хожа Аҳмад Яссавий зиёратларида:

Ассалому алайкум, сй ҳазрати Иброҳим сғли Хожа Аҳмад Яссавий, сй ҳикматлари Қуръон ва ҳадис маъноларидан иборат бслган зот, сй ҳазрати Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам жанобимизнинг илм ва иршод мақомининг вориси!

Ассалому алайкум, сй Ислом аҳлининг фахри, сй ихлос ва муҳаббат аҳлининг қиблаи дуоси! (Қаддасаллоҳу сирраҳул-азиз).

Ҳазрати Занги ота зиёратларида:

Ассалому алайкум, сй ҳазрати Занги ота - Ойхсжа ибн Тошхсжа ибн Абдулмалик!

Ассалому алайкум, сй файзли қабрларидан Хожа Аҳрори Валий ҳазратлари Аллоҳ зикрини сшитган зот!

Ассалому алайкум, сй Хожа Аҳмад Яссавий ҳазратларининг содиқ издоши! Сизга ва ушбу қабристондаги барча мсъминларга салом бслсин! (Қаддасаллоҳу сирраҳул-азиз).

Ҳазрати Увайс Қаранийнинг мақом қабрлари зиёратларида:

Ассалому алайкум, сй Увайс Қараний, сй Аллоҳ ошиқларининг сардори! А­й Ислом оламининг файзи!

Ассалому алайкум, сй ҳазрати Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам жанобимизнинг муборак ҳадисларида зикр қилинган зот! (Қаддасаллоҳу сирраҳул-азиз).

Бошқа валий зотларга ҳам шу йссин сҳтиром билан салом бериш мумкин.

МАДИААИ МУААВВАА АДАГИ ЗИАА АТГОҲЛАА 

(ЛАЙҒАМБАА ЛАА  ВА АВЛИАЛАА  ҚАБА ИАИ ЗИАА АТ ҚИЛИШ ОДОБЛАА И)

Мадинаи мунавварани зиёрат қилиш фазилати ва савоби

Зиёратнинг снг улуғи, шубҳасиз, Мадинаи мунавварададир. У ерда Аллоҳнинг А асули ва Ҳабиби, икки жаҳон сарвари, азал ва абаднинг маҳбуби ҳазрати Лайғамбар жанобимиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам ётибдилар. У ерда хулафои рошидийн вакиллари, бутун дунё мсъминларининг муҳтарама оналари ва қанчадан-қанча саҳобаи киромлар ором олмоқдалар. Аллоҳ ҳаммаларидан рози бслсин! Шу боисдан Мадинани зиёрат қилмоқнинг фазилати ва ажри санаб бслмайдиган даражада кспдир.

Шулардан баъзиларини баён стамиз.
Мадинаи мунаввара Аллоҳ таолодан ваҳий келиши давом стган, ҳазрати Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳижрат қилган ва ҳануз муборак жасадлари турган муқаддас тупроқдир. У зотнинг А авзаи мутоҳҳаролари Аршдан афзал сканига барча илм аҳли ва таҳқиқ аҳли иттифоқ қилганлар. («Мажмаъ ул-одоб», 234-саҳифа).

Ҳужраи саодатлари билан минбари саодатлари ораси «А авзаи мутоҳҳаро» дейилади. «Саҳиҳи Бухорий»да ҳазрати Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳудан ушбу муборак ҳадиси шариф ривост қилинади:

Ҳазрати Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Менинг уйим билан минбарим орасидаги саҳн жаннат боғларидан бир боғдир. Минбарим сса (менга ато стилган Кавсар) Ҳавзимнинг бошида бслур».

«Мажмаъул-одоб»да «Бир киши у ерда стириб, кейин: «Мен бугун жаннатга кирдим» деб қасам ичса, ёлғон бслмайди, балки тсғри қасам ичган бслади», дейилган. Албатта, мсъмин киши заруристсиз қасам ичишдан сақланади. Аммо бу ифода ҳадиси шарифнинг ҳақиқат сканини англатмоқ учун қслланган муболағадир.

Чунончи, мазкур ҳадиси шариф ҳақида Зайниддин Аҳмад ибн Аҳмад ибн Абдул-Латиф аз-Забидий «Саҳиҳи Бухорий» шарҳи бслмиш «Мухтасари тажриди сариҳ» китобида айтадилар: «Уламолардан ксплари бу ҳадиси шарифнинг зоҳирига қараб, ҳазрати Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг А авзаи мутоҳҳаролари айнан, бор ҳолича жаннатга ксчирилади, деб айтганлар. Баъзилари сса, ҳазрати Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг хонаи саодатлари билан минбарлари орасидаги бу саҳнда ибодат қилмоқ ибодат қилган мсъминнинг жаннатга еришмоғига сабаб бслади, деган маъно қасд стилган бслиши мумкин, деганлар. Аечукким, А асули акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам зикр ҳалқасида, илм мажлисида қатнашмоқ жаннатга сришиш сканини билдириб, «Жаннат боғларида сшангизлар, истифода стингизлар», деб марҳамат қилганлар ва зикр, илм мажлисларини риёзи жаннат - жаннат боғлари деб ёд стганлар» («Саҳиҳи Бухорий: Мухтасари тажриди сариҳ», 4-жилд, 213-саҳифа).

Яна ҳазрати Умар Зиёуддин Доғистоний "Зубдатул-Бухорий" асарида айтадилар: "А авзаи мутоҳҳара ёки муаттара (пок ёки хушбсй, муаттар боғ) деб аталган боғча, Ҳажарул-асвад каби, жаннатдан тушган ёки ксчирилган бслиши мумкин. Аки қиёмат кунида А авзаи мутоҳҳара айни ҳолида жаннати аълога ксчирилгайдир. Аки А авзаи мутоҳҳарада ибодат қилган киши жаннати аълога сришгайдир. Бу сҳтимолларнинг жамланмоғида бирор зиддист йсқдир" (117-саҳифа).