Shayx Barakot qadamjosi
Qarang, shayton odamlarning aqllarini qanday o'yinchoq qilib o'ynadi, ularni qanday qilib eru osmonlar Parvardigorining ibodatidan o'liklarni ulug'lashga, qabrdagilarga sig'inishga burib yubordi!!
Masala ba'zida qandaydir bir qabr haqida gap tarqalishi bilan, ya'ni undagi valiy ziyoratga kelgan kishiga etkazadigan foydasi, unga duo qilganlarga shafoatchi bo'lishi haqidagi gaplar bilan boshlanadi..
So'ng odamlar o'rtasida uning karomatlari haqidagi qissalar tarqalib, ular haqiqatga aylantiriladi.. So'ngra ushbu qabr ustida shirk ko'rinishlari zohir bo'la boshlaydi.. Uni tavof qiladilar, Allohni qo'yib, unga duo-iltijo qiladilar.. Yuqorida sanab o'tilgan juda ko'p maqbaralarda ayni shu holatlar yuz bergan.
Shayx Barakot maqbarasi haqida so'zlab berishgan bir hikoya yodimga tushdi..
Bu voqea Odil va Said ismli ikki yigit bilan sodir bo'lgan. Har ikkisi universitetni bitirib, bir qishloqqa o'qituvchi bo'lib tayinlanishgan, ular ishlaydigan qishloqda qabrlarni ulug'lash, ularga nazrlar keltirish avj olgandi.
Odil va Said avtobusda qishloqqa, o'zlari ishlaydigan maktabga ketib borisharkan, yo'lda bekatlardan birida yoshi anchaga borib qolgan, telbanamo bir gado avtobusga chiqib keldi... U elkalarini silkitib, har xil harakatlar qilar, og'zidan ko'pik sochib, yo'lovchilarga nimalardir deb do'q urar, hozir ularni duoibad qilsa, avtobuslari manzilga etmasdan ag'darilib ketishini aytib po'pisa qilar, o'zining duosi ijobat zotlardan ekanini aytib, maqtanardi..
Said aziz-avliyolar, abdol va avtodlar, ularning karomatlari haqida ko'p gapiriladigan va ulardan ta'sirlangan oilada o'sgani uchun bo'lsa kerak, uning yuragiga g'ulg'ula tushib, bezovta bo'lib qoldi. So'ng Odilga qarab, vahima bilan: "Kel, unga pul-mul berib qo'yaylik, rostdan ham avtobusimizga biron kor-hol bo'lmasin. Chunki, Abdulkarim Abu Shatta ismli bu devona haqiqatdan ham duosi mustajob, muborak darveshlardan", dedi..
Odil uning bu gapidan ajablanib: "To'g'ri, ahli sunna val-jamoa karomatlarga ishonadilar.. Lekin, karomat solih va taqvodor zotlardan, dinga mustahkam amal qiluvchi, o'zlarini oshkor qilmaydigan ulug' zotlardan sodir bo'ladi.. Bu kabi dinini pulga sotib eydigan devonalardan emas", dedi.
Said qo'rqib ketdi: — Hay, hay, bu gapingni qaytib ol.. Uning qo'li bilan sodir bo'lgan karomatlarni kattayu kichik gapirib yuradi.. Mana ko'rasan, bir ozdan keyin u avtobusdan tushib qoladi. Keyingi qishloqqa borganimizda qarasang, u o'sha erda yurgan bo'ladi.. Ha, u ana shunday karomatli zotlardan.. Yo sen karomatlarni inkor qilasanmi?!
Odil: — Men umuman olganda karomatlarni inkor qilmayman. Alloh taolo O'zi istagan bandasini aziz-mukarram qilib qo'yishga qodir. Ammo, karomatlar tirikchilik manbaiga aylanib qolishi, sen bilan bizni qabrdagi o'liklarni Alloh subhanahu va taologa yaratish va boshqarish ishlarida sherik qilishga olib borib qo'yishi, hatto biz ulardan qo'rqadigan va g'azablaridan saqlanishimiz lozim bo'ladigan bo'lishimiz ma'nosida bo'lsa, unday karomatga ishonmayman..
Said: — Ya'ni, sen shayx Ahmad Abu Sarud hazratlari Arafotdan Istanbulga kelib, uylarida ahli-oilalari bilan taomlanib, shu kechada yana Arafotga qaytib borganlariga ishonmaysan, shundaymi?!
Odil: — Said, birodar! Alloh aqlingga kushoyish bersin, sen universitetda shularni o'rgandingmi?!
Said: — Endi masxaralash uslubiga o'tdik!
Odil: — Men seni masxara qilmoqchi emasman. Lekin, avomning gapini va ular o'rtasida aylanib yurgan xurofotlarni go'yo tanqid qilib bo'lmaydigan muborak vahiydek qabul qilishingni to'g'ri deb hisoblamayman!
Said: — Lekin, ushbu karomatlarni nafaqat avomlar gapirib yurishadi, balki ko'pincha katta-katta ustozlar ham qadamjo va maqbara sohiblaridan naql qilishadi..
Odil: — Xo'p, yaxshi.. Unda, menga bir fikr kelib qoldi.. Ushbu qadamjolar va sag'analarning aksariyati soxta va shaytoniy aldov ekanini, ularning na haqiqiy qabr va na ularda valiylar yotganini, ularning karomatlari faqat odamlar orasida tarqalgan yolg'on-yashiq da'volar ekanini senga amaliy ravishda isbotlab bersam, nima deysan?!
Said bir qo'zg'olib oldi, so'ng bir necha bor: "A'uzu billah, a'uzu billah", deb takrorladi.
So'ng ikkalasi ham bir oz jimib qoldilar.
Avtobus yo'lida davom etib, ularning qishloqlariga yaqin joydagi bir duvvorga (ya'ni, doira shaklidagi chorrahaga) etib keldi.. Odil kulimsirab Saidga qaradi..
Odil: — Mana shu duvvorda biron aziz-avliyoning mozori yo qadamjosi yo'qmi, ey Said?
Said: — Yo'lning o'rtasiga, yana duvvorga valiyning dafn etilishi qaysi aqlga sig'adi, og'ayni?!
Odil: — Unda, qishloqda ikkalamiz shu duvvorda bir aziz-avliyoning eski qabri bo'lgani va davrlar o'tishi bilan yo'q bo'lib ketgani haqida gap tarqatsak, nima deysan? Keyin uning karomatlari haqida, bu erda qilingan duolarning ijobat bo'lgani haqida yozib chiqsak.. Odamlar ishonarmikinlar?.. Men aniq ishonamanki, odamlar bu gaplarni jiddiy qabul qilishadi.. Hatto, kelasi yillarga borib, shu duvvor o'rtasida o'sha valiyga atab qurilgan maqbara bosh ko'tarsa ham ajab emas!! Vaholanki, bu erni tubigacha qazib borishsa ham hech narsa chiqmaydi!
Said: — Og'ayni, bekorchi gaplarni qo'ysangchi! Sen odamlarni shu qadar go'l deb o'ylaysanmi?! Bunchalik ahmoq emas ular!!
Odil: — Ha, xo'p! Sendan nima ketdi? Kel, bir ermakka gap tarqatib ko'raveraylik! Yo natijasidan qo'rqayapsanmi?!
Said: — Yo'q, qo'rqmayman.. Biroq, buning biron natija berishiga ishonmayman.
Odil: — Yaxshi.. Rozi bo'lding deb hisoblaymiz.. Xo'sh, unda "valiy"imizga Shayx Barakot deb ism qo'ysak nima deysan?
Said: — E, bilganingni qil..
Shunday qilib, ikkalasi imi-jimida maktabdagi muallimlar o'rtasida, shuningdek sartaroshxonalarda — chunki, sartaroshxonalar eng asosiy axborot tarqalish markazlari sanaladi — gap chiqarib qo'yishga kelishib olishdi..
Qishloqqa etib kelishgach, to'ppa-to'g'ri Usta Salimning sartaroshxonasiga yo'l olishdi. U erda u yoqdan bu yoqdan gaplashib o'tirgan bo'lib, orada gapni avliyolar mavzusiga burishdi.. Keyin uzoq yillar narisida shu qishloqqa ham bir valiy dafn etilganini, uning Alloh taolo huzurida alohida e'tiborli valiylardan bo'lganini, biroq hozirda unutilib, u zotdan madad so'raydiganlar deyarli qolmaganini gapirishdi..
Sartarosh valiyning qabri qaerda bo'lganini so'radi.. Ular uning qabri shu qishloqqa kiraverishdagi duvvor oldida bo'lganini aytishdi. Shunda sartarosh: "Bizning qishlog'imizni ham valiy bilan mukarram qilgan Allohga hamdlar bo'lsin! Buni uzoq vaqtdan beri orzu qilib kelardim! Adolatdanmi axir, qo'shni qishloqlarda o'nlab valiylarning qadamjolari bo'lsa-yu, bizning qishlog'imizda bitta ham aziz-avliyo o'tmagan bo'lsa?!", dedi hayajonlanib.
Odil dedi: — Hoji Salim! Shayx Barakot hazratlari juda ulug' valiylardan bo'lganlar, u kishining Oliy Dargohda buyuk martabalari bo'lgan.
Usta Salim shang'illadi: — Demak sen Shayx Barakot - qaddasallohu sirrahu - haqlaridagi bu ma'lumotlarning hammasidan juda yaxshi xabardor bo'la turib, shu paytgacha indamay kelibsan-da! Suf-e, senga!
Shundan so'ng valiy haqidagi bu xabar yashin tezligida qishloqqa yoyildi..
Bu odamlarning asosiy gurunglari mavzusiga aylandi, ba'zilar u ulug' "valiy"ni tushda ham ko'rdilar..
U zoti bobarakotning qomatlari haqida, ulkan sallalari haqida, sanoqsiz karomatlari haqida, azon vaqti bo'lganida mezana u zotning yonlariga o'zi tushib kelgani.. va.. va.. haqida tinmay gapirila boshlandi..
Maktabdagi o'qituvchilar orasida ham shu gaplar aylanib, kimdir tasdiqlab, kimdir rad qilib, bahs-munozaralar avjiga chiqdi..
Ish chegaradan o'tib ketgach, ustoz Saidning sabri chidamay qolib, muallimlarga qarab xitob qildi:
— Hoy oqillar! Hoy insonlar, qo'yinglar bu xurofot gaplarni!
Shunda hamma bir ovozdan guvilladi:
— Xurofot?! Ya'ni, Shayx Barakot bo'lmagan demoqchimisan?!
Said: — Ha, u bo'lmagan. Uning qabri ham yo'q narsa. Bularning hammasi bekorchi gaplar. Duvvor tuproqdan boshqa narsa emas. Hech qanday shayx ham, valiy ham, qadamjo ham yo'q gap!
Muallimlar uni talay ketishdi:
— Sen o'zi nima deyayotganingni bilasanmi, hoy inson?! Shayx Barakot haqlarida bunday beodobona gap aytishga qanday jur'at qilding?! Qishloqning g'arb tomonidagi buloq Shayx Barakot hazratlari qo'li bilan ochilgan bo'lsa!.. Falon-falon ishlar u zotning qo'llari bilan sodir bo'lgan bo'lsa!..
Said ularning shovqinlaridan gangib qoldi. Biroq, shunda ham bo'sh kelmadi:
— Aqlingizni birovlarga tutqazib qo'ymanglar! Axir sizlar muallimlarsiz, aqlli kishilarsiz! To'g'ri kelgan odam biron qabr yo qadamjo haqida gapirsa yo shayton tushingizda aqllaringiz bilan o'ynashsa, ishonib ketaverasizmi?!
Shu payt maktab mudiri bahsga aralashdi:
— Lekin, Shayxning belgilari mavjud va aniq ekan.. Kechagi gazetada chiqqan maqolani o'qimadingmi?!
Said ajablandi:
— Hatto gazetada ham chiqdimi?! Nima deb yozibdi?
— Maqola "Shayx Barakotning qadamjosi kashf etildi" deb nomlangan. Unda yozilishicha, Shayx Barakot — qaddasallohu sirrahu — 1100 hijriyda tavallud topgan ekanlar.. U zot sayyidimiz Xolid ibn Validning sulolalaridan ekanlar.. Buyuk ulamolarda, jumladan, falon-falon zotlar qo'lida tahsil ko'rgan ekanlar.. Turk qo'shini bilan birga salibchilarga qarshi falon janglarda ishtirok etgan ekanlar.. Salibchilar bilan urush shiddatli tus olib ketganida ularga qarab qattiq puflaganlarida kuchli shamol qo'zg'olib, salibchilarni yuz metrga uchirib ketgan ekan.. Hammalari qonlariga belanib, er bilan bitta bo'lib qolishgan ekan..
Said: — Moshoolloh!! O'sha jurnalist Shayx Barakot haqidagi shuncha ma'lumotni qaerdan olibdi?!!
Mudir: — Bularning hammasi haqiqat. Nima, sen uni otasining sandig'idan olib yozgan deb o'ylaysanmi?! Buni tarix deb qo'yibdilar!!
Said: — Lekin, bu gaplar dalilga muhtoj bo'lgan quruq da'vo! Da'vo qiluvchi dalil keltirishi lozim. Siz bilan men bu gaplarning rostligiga ishonch hosil qilishimiz kerak. Aks holda, to'g'ri kelgan kishi qadamjolar, valiylar, karomatlar borasida og'ziga kelgan gapni aytaverishi mumkin!..
Keyin Said tantanavor ohangda e'lon qildi:
— Hoy jamoat! To'g'risini aytsam, Shayx Barakot qadamjosi to'qima afsona! Uni men va ustoz Odil to'qib chiqarganmiz! Bu bilan odamlarning shov-shuvlarga ishonuvchanligini, xabarlarning tagiga etmay, tasdiqlab ketaverishlarini tekshirib ko'rmoqchi bo'lgan edik! Mana, ustoz Odil qarshingizda turibdi. Ishonmasalaring undan so'rab ko'ringlar!
Ular ustoz Odilga o'girildilar. So'ng:
— Ustoz Odil ham xuddi senga o'xshab bahsu munozarani yoqtiradigan kishilar toifasidan.. U ham senga o'xshab har bir gapga dalil talab qilaveradi. Aslida, u aziz-avliyolar va solihlarga e'tiqod qilmaydi.. Sen ham, Odil ham har qancha iddio qilmangiz, biz baribir ajdodlarimiz davridan Shayx Barakot — qaddasallohu sirrahu — mavjud ekaniga ishonamiz.. Dunyo avliyolar va solihlardan, ularning qadamjolaridan xoli bo'lmaydi. Adashganlardan bo'lib qolishdan Allohdan panoh so'raymiz!
Odil ham, Said ham jim turib qoldilar. Shu payt qo'ng'iroq chalinib, hamma ustozlar darslariga kirib ketishdi..
Ustoz Said ko'rganlaridan gangib, o'ziga o'zi so'zlardi:
Shayx Barakot?! Karomatlar?! Ma'qul?! Ma'qul emas?!.. Nahotki, shuncha odam adashgan bo'lsa?! Gazeta yolg'on gaplarni chop etsa?!
Qiziq! Qishloq oqsoqollari kecha duvvorda yig'ilishib, Shayx Barakot sharafiga yig'in o'tkazishdi?!..
Lekin, Shayx Barakot degan nomni ustoz Odil o'ylab topgan edi-ku!!.. Shuncha odam xurofotga botgan bo'lishi mumkinmi?! Yo'q, bunday bo'lishi mumkin emas!! Bunday bo'lishi mumkin emas!!
Saidning miyasida yangi bir fikr charx ura boshladi. Ya'ni, aslida Shayx Barakot haqiqatdan ham mavjud bo'lgan, ustoz Odil buni oldindan yaxshi bilgan. Lekin, u Shayx Barakotni men ixtiro qildim deb hammani chalg'itmoqchi bo'lgan!!
Said bu fikrni miyasidan quvishga harchand urinmasin, buning uddasidan chiqolmadi.
Ertasi kuni ham maktabda bahs-munozara davom etdi..
O'quv yili oxirlab qolgani bois munozaralar har bir ustozning yozgi ta'til uchun o'z shahriga jo'nab ketishi bilan nihoyasiga etdi.