Assalomu Alaylkum!
Birodarlar, opa-singillar!
Muzayyana, aqiqa to`y qilganimizda albatta aytardik. Lekin bizning Buxoroda bunday marosim mavjud emas. Inshoolloh, Bir kuni albatta diydorlashishingizni va o`zingizning ilmu ziyongizdan ayolimizga ham ulashishingizni tilab qolaman.
Men Buhoroga aqiqaga borgandim va bir necha buxorolik do'stlarim aqiqa berishgandi. Aqiqa milliy yoki hududiy marosim emas. Uning haqida ilm oling va qizingizning aqiqasini bering.
Balkim bizda bu marosim sal boshqacharoq yuritilar?. Lekin Aqiqani men faqat Poytaxtda eshitganman.
Menimcha siz qurbonlikni nazarda tutayotgan bo`lsangiz kerak. Qizalog`imiz o`z uylariga kelgan kunlari ikkita xo`rozni o`zzim bir yog`lik qildim 
va bundan ikki haftacha ilgari xolamning o`g`illari bilan mol bozordan ataylab olib kelgan qo`chqorchamizni kecha tongda so`yib yuborishdi.
Meni bilgan va tushunganim shu. O`ziniz biror ma'lumot bersangiz va yoki biror bir manbaaga link bersangiz juda minnatdor bo`lar edik.
Assalamu alaykum va rohmatullohi va barokaatuh..
АЛЛОҲ БААДАЛАА ГА БЕЛГИЛАБ БЕА ГАА ҲАҚ-ҲУҚУҚ ВА МАЖБУА ИЯТЛАА
ФАА ЗААДЛАА АИАГ ОТАЛАА ЗИММАСИДАГИ ҲАҚ-ҲУҚУҚЛАА И
Фарзандининг ахлоқ-одобига, таълим-тарбиссига сътибор бериш, унга панд-насиҳат қилиш, схши муомала қилиш, меҳр-шафқат ксрсатиш, совға-саломда фарзандлар сртасида адолат қилиш ва бунда улар сртасини айирмаслик[1] фарзандларнинг оталар зиммасидаги ҳақларидандир
Аллоҳ таоло айтади:
«Аҳлингизни намоз сқишга буюринг ва сзингиз ҳам (намозни адо қилишда) сабрли бслинг!» (Тоҳа: 132).
«Ай мсминлар, сизлар сзларингизни ва аҳли-оилаларингизни стини одамлар ва тошлар бслган дсзахдан сақлангиз» (Таҳрим: 6).
«Ва сқин қариндош-уруғларингизни (Аллоҳнинг азобидан) огохлантиринг!» (Шуъаро: 214).
«Асланг, Луқмон сғлига панд-насиҳат қилар скан, деган сди: Ай сғилчам, Аллоҳга ширк келтирмагин! Чунки ширк келтириш катта зулмдир» (Луқмон: 13).
«(Луқмон деди): Ай сғилчам, шак-шубҳа йсқки, агар хардал (ссимлигининг) уруғидек (бир зарра схши ёки ёмон амал қилинадиган) бслса, бас у (амал) бирон харсанг тош ичида ё осмонларда ёки ер остида бслса, сшани-да Аллоҳ (қиёмт куни) келтирур. Зеро Аллоҳ сергак ва огоҳдир. Ай сғилчам, намозни тскис адо ст, схшиликка буюр ва ёмонлиқдан қайтар ҳамда сзингга етган (балоларга) сабр-қил! Албатта мана шу ишларнинг мақсадга мувофиғидир. Одамлардан (мутакаббирлик билан) юзингни сгирмагин ва ерда кибру-ҳаво билан юрмагин. Чунки Аллоҳ барча кибр-ҳаволи, мақтанчоқ кимсаларни суймас. Юрганингда сртача юргин ва овозингни паст қилгин. Чунки овозларнинг снг ёмони сшаклар овозидир». (Луқмон: 16-19).
Фарзандлар омонат, оталар бу омонатдан жавобгардирлар
Ибн Умар розисллоҳу анҳумодан ривост қилинади: Мен А осулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг шундай деганларини сшитганман: «Ҳар бирингиз роъий (раҳбар) ва ҳар бирингиз сз раистингиздан (қсл остингиздагилардан) масъулсиз. Имом роъий ва у сз раистидан масъулдир. Аркак киши сзининг оиласида роъий ва у сз раистидан масъулдир. Аёл киши срининг уйида роъис ва у сз раистидан масъулдир. Хизматчи хожасининг мол-мулкида роъий ва у сз раистидан масъулдир. Хуллас, ҳар бирингиз роъий (раҳбар) ва сз раистингиздан масъулсиз» (Муттафақун алайҳ).
Ибн Амр розисллоҳу анҳумодан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ўз қарамоғида бслганларни зое қилиши[2] кишининг гуноҳкор бслишига кифос қилади» (Аҳмад, Абу Довуд, Ҳоким ривости, Саҳиҳул-жомиъ: 273).
Фарзанднинг ҳали дунёга келишидан илгариги ҳақ-ҳуқуқлари
Ота фарзанди учун диндор ва гсзал хулқ соҳибаси бслган солиҳа она танлаши фарзанднинг ота зиммасидаги ҳақларидан[3]
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллoҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Aёл кишигa 4 сaбaб учун уйлaнилaди: Бoйлиги, нaсaби, ҳусни ёки дини учун. Шундaй скaн, сeн диндoригa уйлaнишгa ҳaрaкaт қил, қслинг тупроққа тслгур[4]», дeдилaр (Муттафақун алайҳ).
Абдуллоҳ ибн Умар розисллоҳу анҳумодан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Дунё матодир вa дунё матоларининг снг сxшиси сoлиҳa aёлдир» (Муслим ривости).
Оиша розисллоҳу анҳодан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Бслажак фарзандларингиз учун (онани) танлангиз, сз тенгингизга уйланинг ва (қизларингизни) сз тенгларига узатингиз» (Ибн Можа, Ҳоким, Байҳақий ривостлари, Саҳиҳул-жомиъ: 2928).
Умар розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: У: «А А асулуллоҳ, мол-давлатнинг қайси турига сга бслсак бслади?» деб ссраганида А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Аллоҳгa шукр қилувчи қaлб, Аллоҳни ёддa тутувчи (зикр қилувчи) тил вa охират ишларида ёрдaм бeрувчи мсмина aёлга сга бслингиз» (Саҳиҳу сунан Ибн Можа: 1505).
Жинсий алоқадан олдин «Бисмиллаҳ» дейиши ва шайтондан паноҳ тилаши ҳам фарзанднинг ота зиммасидаги ҳақларидан
Ибн Аббос розисллоҳу анҳумо ривост қилади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: Агар бирларингиз аёли билан қсшилмоқчи бслганда: «Бисмиллаҳ, сй Аллоҳим! Биздан ва бизга ризқ қилиб берадиганинг (фарзанд)дан шайтонни йироқ қилгин», деса, срталарида фарзанд тақдир қилинган бслса, шайтон у болага асло зарар етказа олмайди» (Муттафақун алайҳ).
Фарзандига ҳомиладор пайтида онага ҳаром таом едирмаслиги фарзанднинг ота зиммасидаги ҳақларидан[5]
Жобир розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ҳаромдан униб-ссган ст жаннатга кирмайди, ҳаромдан унган ҳар бир ст дсзахга лойиқдир» (Аҳмад, Доримий, Байҳақий ривостлари).
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Аллоҳ пок Зот, фақат покиза нарсаларни қабул қилади, Аллоҳ таоло пайғамбарларга буюрган нарсани мсминларга ҳам буюрди: «Ай пайғамбарлар, ҳалол-пок таомлардан енглар ва схши амаллар қилинглар!» (Муъминун: 51), «Ай мсминлар, сизларга ризқ қилиб берганимиз — покиза нарсалардан енглар» (Бақара: 172). Сснгра у зот узоқ йсл босиб сочлари тсзғиган, чангга беланган, қслларини кскка чсзиб: «Ай А оббим, сй А оббим!», деб дуо қилаётган, бироқ егани ҳаром, ичгани ҳаром, кийгани ҳаром бслган ва ҳаром билан озиқланган киши ҳақида ссзлаб: «Унинг дуоси қандай ижобат бслсин?!», дедилар (Муслим ривости).
Оиша розисллоҳу анҳодан ривост қилинади: Абу Бакрнинг бир ғуломи унга хирож бериб турарди, Абу Бакр унинг хирожидан ердилар. У бир куни бир нима келтирди, Абу Бакр ундан едилар. Ғулом унга: «Бунинг нималигини биласизми?» деди. «Аима сди?» дедилар. «Жоҳилист пайтида бир одамга фолбинлик қилган сдим, аслида фолбинликни схши билмас, бироқ уни алдаган сдим, сшанинг ҳаққини снди берди, бу еганингиз сшандан сди», деди. Шунда Абу Бакр қслларини оғизларига киритиб, еган барча нарсаларини қусиб юбордилар. (Бухорий ривости).
Туғилгандан кейинги ҳақ-ҳуқуқлар
Бола дунёга келган дастлабки соатларда унинг снг қулоғига азон айтиши, хурмони чайнаб, ширасини унинг оғзига томизиши, еттинчи куни ақиқа[6] ссйиши, чиройли исм қсйиб, сочини олиши фарзанднинг ота зиммасидаги ҳақларидан
Абу А офеъ розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: «Фотима розисллоҳу анҳо Ҳасан ибн Алийни туққанларида А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам унинг қулоғига намоз азонини айтганларини ксрдим» (Термизий, Абу Довуд ривости, Саҳиҳу сунани Аби Довуд: 4258).
Оиша розисллоҳу анҳодан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳузурларига чақалоқлар олиб келинарди, шунда у зот уларга барака тилаб дуо қилар ва таҳник қилиб қссрдилар, съни хурмони чайнаб, ширасини уларнинг танглайларига суртиб қсср сдилар (Муслим, Абу Довуд ривостлари).
Салмон ибн Омир ад-Доббий розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Чақалоқ ақиқаси билан биргадир, унинг номидан қон чиқаринглар ва ундан озорни кетказинглар[7]» (Бухорий, Абу Довуд, Ибн Можа ривостлари, Саҳиҳул-жомиъ: 5877).
Самура ибн Жундаб розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ҳар бир чақалоқ ақиқасига гаровлангандир[8], ақиқаси бола етти кунлик бслганда ссйилади ва болага исм қсйилади ҳамда сочи олинади» (Саҳиҳу сунани Аби Довуд: 2463).
Умму Карз ал-Каъбийс розисллоҳу анҳодан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг: «Ўғил болага баробар катталикдаги иккита қсй, қиз болага битта қсй (ссйилади)» деганларини сшитганман (Саҳиҳу сунани Аби Довуд: 2458).
Ибн Умар розисллоҳу анҳумодан ривост қилинади: Умар розисллоҳу анҳунинг (عاصية) Осис (гуноҳкор) деган қизи бор сди, А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам уни Жамила деб номладилар (Термизий, Ибн Можа ривостлари, Саҳиҳут-тарғиб: 1981).
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: Зайнаб бинт Абу Саламанинг исми аслида Барра (олийжаноб, схшилик қилувчи) сди, «сзини мақтаспти» деган гап бслгач, А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам уни Зайнаб деб номладилар (Муттафақун алайҳ).
Имом Муслим ривостида: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ўзингизни мақтамангиз, Аллоҳ сизлардан қай бирингиз схшилик аҳлидан сканини билувчироқдир», дедилар. «Аима деб номлайлик?» деб ссрашган сди: «Зайнаб деб номланглар», дедилар.
Шурайҳ ибн Ҳониъ розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бир қавм сзларидан бслган бир кишини Абдулҳажар (Тошнинг қули) деб аташаётганини ксриб, ундан: «Исминг нима?» деб ссрадилар. У: «Абдулҳажар» деб жавоб берди. «Йсқ, сен Абдуллоҳ (Аллоҳнинг қули)сан», дедилар (Саҳиҳул-адабил-муфрад: 623).
Оиша розисллоҳу анҳодан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам хунук исмларни сзгартириб қссрдилар (Термизий ривости, Саҳиҳут-тарғиб: 1980).
Жобир розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: Бизлардан бир киши сғил ксриб, уни Қосим деб номлади. Шунда биз: «Сени Абулқосим деб кунсламаймиз[9], сен бу шарафга лойиқ смассан», дедик. У бу ҳақда Аабий соллаллоҳу алайҳи ва салламга айтган сди, у зот: «Ўғлингни Абдурраҳмон деб исмла», дедилар (Бухорий ривости).
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Менинг исмим билан кунсмни сзингизга жамламангиз! Мен Абулқосимман, Аллоҳ ато стади, мен тақсимлайман[10]» (Бухорий «Ал-адабул-муфрад», Термизий, Ибн Ҳиббон, Аҳмад ва бошқалар ривости, Ас-силсилатус-саҳиҳа: 2946).
Болага таълим-тарбис[11] ва одоб-ахлоқ бериши ҳам фарзанднинг ота зиммасидаги ҳақларидан
Сабра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Болани етти ёшга кирганида намозга буюринглар, сн ёшга кирганида намоз сқимаса уринглар!» (Саҳиҳу сунани Аби Довуд: 508).
Абдуллоҳ ибн Амр розисллоҳу анҳумодан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Болаларингизни етти ёшга кирганларида намозга буюринглар, сн ёшга кирганда намоз сқимасалар уринглар ва ётоқ жойларини ажратиб қсйинглар», дедилар (Аҳмад, Абу Довуд, Ҳоким ривости, Саҳиҳул-жомиъ: 586).
Умар ибн Абу Салама розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: Аш бола сдим, А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам қслим товоқ устида сйнаётганини ксриб: «Ай болам, «Бисмиллаҳ» дегин, снг қслинг билан ва сз олдингдан егин», дедилар (Муттафақун алайҳ).
Жундаб ибн Абдуллоҳ розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: «Аш йигитлик давримизда А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам билан бирга бслганмиз, Қуръон срганишдан олдин иймонни сргандик, сснг Қуръонни срганиб, у билан иймонимиз зиёдаланди» (Саҳиҳу сунан Ибн Можа: 52).
Ибн Аббос розисллоҳу анҳумодан ривост қилинади: Бир куни мен Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг орқаларига мингашган сдим, менга айтдиларки: «Ай йигит, мен сенга ҳадс берайинми, мен сенга Аллоҳ улар билан сени фойдалантирадиган бир неча калималарни таълим берайинми? Аллоҳни ёдда тут, сени Аллоҳ ёдда тутади, Аллоҳни ёдингда тут, У зотни рспарангда топасан. Агар ссрасанг, Аллоҳдан ссра, агар ёрдам истасанг Аллоҳдан иста. Билгинки, қалам то қиёматгача бсладиган нарсаларни ёзиб бслган. Билгинки, бутун халойиқлар Аллоҳ сенга ирода қилмаган нарсани сен учун ирода қилсалар, унга қодир бсла олмайдилар. Билгинки, ғалаба сабр билан, роҳат сса кулфат билан биргадир, ҳар бир машаққат билан бирга бир енгиллик ҳам бордир» (Ибн Аби Осим «Сунна»да ривост қилган, Албоний саҳиҳ санаган).
Жобир розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Кечанинг аввалида болаларингизни ксчага чиқарманглар, чунки жин-шайтонлар сша пайтда тарқалишади. Кечадан бир муддати стгач, чиқараверинглар» (Муттафақун алайҳ).
Жобир розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Қоронғи тушган пайт болаларингизни йиғиб олинглар, чунки жинларнинг ёйилиш ва изғиш пайти бслади» (Абу Довуд, Саҳиҳул-жомиъ: 4492).
Абу Саид ва Ибн Аббос розисллоҳу анҳумдан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ким фарзанд ксрса, чиройли исм қсйсин ва схши одоб берсин, балоғатга етгач уйлантириб қсйсин, агар балоғатга етгач уйлантириб қсймаса ва у бирон гуноҳ иш қилиб қсйса, гуноҳи отасининг бсйнига» (Байҳақий «Шуъабул-иймон»да ривост қилган, Мишкотул-масобиҳ: 3138).
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Баъзан фарзандларнинг сҳтиёжларига қараб уларга бериладиган нарсалар фарқли бслиши мумкин, бунинг ёмон жойи йсқ, иншааллоҳ. Аммо, совға-салом беришда сғил-қизлар сртасида тенглик бслиши лозим. Агар ҳаммасига бирдек ҳадс беришга қодир бслмаса, баъзиларига бериб, баъзиларига беролмаса, бермаган болаларидан изн ссраши ва уларга узр айтиши керак бслади, валлоҳу аълам.
[2] Зое қилиш дегани нафақа ва сҳтиёжларини зое қилишгина бслмай, балки уларнинг дин ва ахлоқларида зое қилиш, уларга ахлоқ-одоб сргатмаслик ва диний таълим бермаслик, Аллоҳга ибодат қилишадими ё тоғутга сиғинишадими, бефарқ қолдирмаслик ҳамдир.
[3] Қанча-қанча оталар борки, фарзандларига солиҳ исломий тарбис беришни орзу қилишган, бироқ ноқобил аёллари сабабли бу орзулари рсёбга чиқмай қолган!
[4] Яъни, агар диндорига уйланмасанг фақирликка дучор бслгур.
[5] Фарзанд отанинг касби ва жигарбанди, агар Аллоҳ таоло уни муборакли қилишини истаса, онасининг қорнида бслсин, туғилганидан кейин бслсин, фақат ҳалолдан едириб-ичирсин. Ҳаром билан униб-ссган жасадга Аллоҳ барака бермайди.
[6] Ақиқа снги туғилган боланинг номидан еттти кунлигида ссйиладиган қсй бслиб, сғил болага иккита, қиз болага битта қсй ссйилади.
[7] Озорни кетказиш сочини олиш билан бслади, соч вазнида кумуш садақа қилиш суннатдир.
[8] Гаровланиш маъносини уламолар: бола қиёмат куни отасига шафоатчи бслишдан тссиб қсйилади, деб тафсир қилишган, бундан кенгроқ маъно мурод бслиши ҳам мумкин. Ушбу ҳадис ақиқанинг вожиблигига далолат қилувчи далиллар жумласидандир, валлоҳу аълам.
[9] Чунки, у ҳолда унинг кунсси (съни, араблар одатига ксра фарзандининг исми олдига «Абу» (отаси) ёки «Умму» (онаси) деган ссз қсшиб айтиладиган лақаби) Аабий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг Абулқосим деб аталувчи кунсларига схшаб қолар сди, у зот сз исмлари билан исмлашга изн берганлар, бироқ кунслари билан кунсланишдан қайтарганлар.
[10] Қосим — тақсимловчи маъносини англатишига ишора.
[11] Таълим-тарбисдан мурод асосан диний-шаръий таълим, съни Аллоҳнинг Каломи, Лайғамбарининг суннатлари ва салафи солиҳнинг ссзларидир. Зеро, оталар дунёвий илмлар сргатиш соҳасида маслаҳат ва тавсисга ксп ҳам муҳтож смаслар!!!
www.islamnuri.com dan...
