ҚишлоқОз смас, ксп смас нақд уч йил деганда у сзига қадрдон қишлоққа қайтганди. Ўзга юртнинг тсрт тарафидан тараққиёт сиқиб ташлаган, ипидан игнасига кадар техниканинг иси уфурадиган кунларидан топмаган файзни қишлоғига қадам босган илк дакикаларданоқ ҳис қила бошлади. Йсқ-йсқ, ҳали қишлоғига қадам босмаган сди сшанда. Юз қадамлар-ча қолганди-ёв. Шунчаки, "œҚоровул қишлоғи" ёзуви илинган симёғочни ксрганди у юраги гупиллаб ура бошлаган кезда. Симёғоч ҳам бундан сттиз йиллар аввал колхоз идорасига тортилган қишлоқдаги сгона телефон сими учун кокилганди. Уч йиллар аввал миснинг нархи осмон булиб колган ғалати кезларда кайсидир қсли сгрилар томонидан шу сим ҳам сғирланди-ю, симёғоч пати юлинган товукдек мунгайиб колаверди. Ўғрини топишга участкавой деганлари бир-икки уринди-ю шу билан "œқсй, бслди" қилишди. Қаердан ҳам топишарди. Янги сим тортишга сса ҳеч кимнинг хафсаласи булмади. Аввалгидек, колхоз булса-ку, майли сди. А аис бир чиранарди, икки кунда снги сим тортиларди. Хозир-чи, бир колхознинг срнида снта фермер. Идора срнида сса қишлоқ фуқаролар йиғини. Оқсоқол сим торттир деб у фермерга айтди, бу фермерга айтди — ҳаммаёқ сонсалорчилик. Бир ҳисобда снди шу телефон деганлари ҳам керакмасдек. Ҳамманинг қслида сотка. Фермерларда сзлари айтгаларидек, "œсмпетри" сқийдиганидан. Қолганларда ҳам камида "œбизга шунакаси булаверади" хили — "œкитайскиси"дан бор сди. Ҳатто, аёлларда ҳам. Ари А оссисга кетган Сорагулнинг қслида ҳам қайсидир куни сотка. Йиғлаб оқсоқолнинг олдига келибди:
-А ажаб бува, сримни А оссисдан келтириб беринг....
-Аима гап, пул жунатмасптими?
-Йук, ойни бошида 200 жунатувди... Телефон ол, гаплашиб турайлик деганларига телефон олувдим... Анди сса.... — Сорагул пикиллаб юборди.
-Ха, нима булди, гапирсанг-чи, - деди оқсоқол носини хона бурчагига туфлаб.
-Билмасам, телефон килсам, бир киз олспти. Хизмат доирасидан ташкарида сканлар.
-Оббо, зангарей, хизматни куйиб кизлар билан юрибди дегин? Аринг унака смасди-ёв... Маматни хотинимисан узи? Кани телефон кил-чи, узим бир гаплашай...
Махалладан справка керак булгани учун А ажаб фермернинг институтга тайёрланаётган сғли келиб қолмаганида аҳвол бундан-да кулгили давом стармиди, буниси снди номаълум?! Аима ҳақида гапираёгандик.... Ҳа, симёғоч, тсғрироғи, симсизёғоч ҳақида. Хуллас, у кераксиз бслиб қолгани йсқ. Анди у бағрига қокилган шу — қишлоқ номи битилган тунука учун тураверарди.
"œQorovul qishlog’i"..... Шу бир жуфт ссз ксзларини чақнатди йигитнинг. Занглаб кетган тунукага сқиндагина қайсидир савобни тагида қолгур аввалги саргайиб кетган криллчасининг урнидан оҳак билан сгри-бугри қилиб лотинчада ёзиб қсйибди.
Йигитнинг ксз олдига сзга юрт шаҳару шаҳарчаларнинг номи бахайбат килиб битилган, рангоранг чирокчалар билан безатилган, санъат даражасига етган "œширокоформатний" баннерлари келди. Аммо, ҳозир шу саргайган тунука дунёдаги снг катта санъат асари сди у учун....
Ахир, тушларига кириб чикмадими шу қишлоқ. Аллақачон бузилиб, урнидан снгиси бунёд стилган бслса-да, лойсувок мактабида неча бор хаёлан кезди. Ҳатто, стган-қайтганга ҳам тош отаверадиган Машраб тракторчининг девона углини ҳам бир гал роса ксргиси келганди... Майсасидан осмонига қадар соғинганди қишлоғини у. Азувнинг олдида тсхтади. Барисини ҳамқишлоқларига айтиб беради... Барчасини согинганини, барчасини схши ксришини.....
-Илхомбой, хой, Илхомбой сзингмисан? — симёғочдан сал нарироқда, йсл четидаги бутканинг бир ксзли деразасидан сартарош А ашид амакининг боши ксринди. — И-е, ростдан ҳам Илхомбой. Каранглар, Илхомбой кепти... Ўзимизнинг Олим малимнинг сгли-ку!!!
Ичкаридан кимдир қайси Илхомлигини суради шекилли, сартарош жавоб берган-ча ташкарига чикди.. Қучоклашиб ксришишди... Қссрда қсймай йигитни хонасига олиб кирди.
-Оббо, Илхомбой, кеп копсан-да.... Аима қилардинг, келиб-а?!
Йигит хайрон тикилди. Шу қишлоғига келишни сонислаб кутганди-ку. Сартарош мижозини ҳам унутиб, деразадан ташқарига тикилганча, йигитга ҳасрат қила бошлади...
-Яна кетасанми, ишкилиб? Калланг бслса, бу ерларга келма... Бу ерда нима бор?
Мол-хол, чанг-тузон, дала — бошқа ҳеч нарса йсқ!!! Хайронман, неча йил бслди кетганингга? Уч йил? Анди уч йил бслибди-ку, дарров соғиндингми-а? Ана, Маматни Маскопга кетганига уже 6 йил бслспти. Келай демайди... Юрибти-ку сшалар ҳам чидаб, тем болс, сен уларникидан схши жойга кетувдинг. Каресмиди? О, Тангем! Жанг Бого! Хоним-хоним!!! Юн Хи, Қиш сонатаси.... Ахмок скансан, шу ёкларни ташлаб келиб стирибсан-а....
-Ака, сочимни тезрок оласизми? — мижознинг слинганнамо овози сартарошнинг гапини бслди.
- И-е, Илхомбой кетиб қолдими? —сартарош хонада йигитнинг кетиб қолганини ксриб хайрон ссради. Будка деразасидан ташқарига синчков тикилди. Будкадан узоқлашиб бораётган йигитга қараб овозини баландлатди:
- Ҳов, Илхомбой, қаёкка кетспсан... Канча пул ишлаб келганингни айтмадинг-ку?!! Бизага бирон нарса обкелмадингми? Ҳеч бслмаса, карисларни овкат ейдиган таёқчасидан бордир....
Йигит индамасдан кетиб борарди. У сартарошга бошида сзга юртда бир-икки сартарошга кирганини, қуртдек долларларни санаб берганини айтмокчи сди. Уч-турт ссм тежай деб баъзан ойнага караб сочини сзи қирқанини, орқа тарафини сса хамхоналарига слиниб, қирқтириб юрганларини айтмоқчи сди. Шундай кезлар қадрдон сартарошининг қадри билинганини айтмоқчи сди - бари ичида қолиб кетди.
Қишлоқ асли йигитнинг холаси — рус тили сқитувчиси Санамгулнинг ховлисидан бошланади деса ҳам бславеради. Қишлоққа кираверишда илк шуларнинг ховлиси ксзга ташланарди. Санамгул бирозгина тажангроқ аёл бслса-да, ҳарна маданистли сди. Уйининг атрофини ҳар доим синка қсшиб охаклатарди. Ари билан неча йилдир-ки, қишлоқ мактабида ишларди. Илхомбойни ксрган хола бирдан шошиб колди. Аммо, бу шошиш овозидаги сктамликка таъсир қилмади:
-И-е, Илхомбой, сзингмисан. Келаман деб огохлантирмабсан-да... — хола йигитнинг пешвозига чикди, пешонасидан спди. —Сурприз қилай дебсан-да. Амонсан, ёмон.
Йигит хол-ахвол ссради. Холасининг дастурхон ёзишига унамади. Кейинрок келишга ваъда берди.
-И-е, шунаками, кечкурунга кел бслмасам, поччанг билан кутамиз-а... Мен ҳам катта танаффусда сигирдан хабар олай деб чиқувдим сзи. Ўлсин, бсғоз, бир ҳафта олдин туғиши керак сди, ҳеч шошай демайди, жонивор. Майли, сеникилар ҳам сигирсиз қолишганди. Кана чақибми сқинда слиб қолди. Анди сен келдинг, олишар. Лекин, бекор келибсан, мен сенга айтсам, юравермайсанми, сна уч-тсрт йил. Одамлар кетолмай юрибди-ю, сен бслсанг.
Йигит индамай хайрлашди. Дарвозасини ичкаридан тамбалар скан хола бирдан муҳим нарсани ссрамагани ссига тушди. Дарвозани сна очди-ю, йигитнинг узоққа кетганини ксриб, ссрашга улгурмай қолганидан лабини тишлади. Ўзига-сзи деди:
-Қанча ишлаб келганини ссрамабман-ку.... Менга нима олиб келган скан-а? Уни десам, ёнида биттагина сумка. Унда кийимидан бошка нима ҳам бсларди?!!
Йигит алланечук ғаш бслди. Холасининг снтикиб-снтикиб кутиб олишини тасаввур қилганди. Бсйларидан силаб, бағрига босишини кутганди. Турмуш ташвишлари шунчалар бефарқ қилиб қсйибдими-а. Согинганини айтолмади. Ўзга юртдаги слчихонада хужжатларини русчада тсғри тслдиролмагани учун котиба қизга соатлаб слинганларини айтолмади. А ус тили сқитувчисининг қадрига етмаганини, вақтида срганмаганидан пушаймонлигини айтолмади.
Хуллас, айтолмаслик бошланди. У ҳаммага нимадир дейишни нист қилганди. Хатто, уч ёшли жиснчасига ҳам атаган гаплари бор сди.Корес ксчаларида бир жиннининг бир кечада сн икки нафар одамни слдирганини Машраб тракторчига айта олмади. Аслида, унинг девона угли дунёдаги жинниларнинг снг мехрибони сканлигини айтмокчи сди. Гап бошлай деганида тракторчи илиб кетди.
-У ёкларда ҳам тракторчилар бор сканми-а? Канча ойлик олар скан? Танишларинг бслса, мени ҳам олиб кетасанми-а... Ўзи қанча ойлигинг? Бу дейман, уч йилдан буён уйингдагилар бирон каттарок харид ҳам килмади. Уй-жой, мошин-пошин деганларидаек... ё ишнинг мазаси бслмадими, сширма айтавер?
Йигит снсаси котганча, ҳайрни ҳам насис килиб жснаб колди. Гаплари ичида қолиб кетди.
Аиҳост қадрдон уйига кириб келди. Ҳеч нарса сзгармаган. Фақатгина сшик-дераза ромларини снди оққа бссшибди. Акаси пулни асган шекилли, ромларнинг сски кск рангги ҳамон билиниб турарди. Томга шифер ёпишибди. Йигит ксз олдида қотиб қолган уйининг сски қиёфасини жонлантиришга ҳаракат қилди. Уй ҳам назарида сал жиддий тортгандек сди.
Лешвозига акаси чиқди. Кейин, снгалар... Қаердандир қслида ток қайчи билан отаси пайдо бслди. Қайчисини қсймасдан туриб, сғли билан қучоқлашди. Тик оёқ устида ссрашди-да:
-Уйга кираверинглар-чи, ҳозир, бир-икки минутлик ишим қолганди — деганча токзор томон юриб кетди.
Далада куймаланиб юрган онаси хансираб югуриб келди. Йиғлаган-ча, сғлининг бағрига отилди. Шундагина, йигит қишлоғига кирганида бошланган кснгил ғашликларидан бирровга қутулгандек бслди. Яна-да чскиб қолган онасини маҳкам қучоқлар скан, ксзларига ёш келди. Қанчалар соғинганини ҳис қилди.
Хонтахта атрофида жамулжам стиришди. Отанинг қиёфаси тунд сди.
-Ўғлим, ҳа бу кутилмаганда келиш? Ҳайдашдими?
Онаси шартта гапини бслди.
- Вой, бу нима деганингиз? Келади-да, келса сз уйи-ку...
Сал сабр қилса, сғил сзи тилга кирарди. Аақадар соғинганини, кечалар ксп бора тушларига кириб чикишганини, шунга ота-онасини бир қувонтирай деб кутилмаганда кириб келишни ксзлаганини айтар сди. Аммо, бу тахлит мурожаатдан сснг алланечук илхоми қайтди. Қуруққина қилиб, меҳнат шартномаси муддати тугаганини айтди. Ака ксз таги билан қараб, тилга кирди:
-Шартнома тугаганидан кейин ҳам қолмабсан-да, одамлар то қслга тушганча нелегалний чикиб, ишлар скан-ку. Йсқ, сан шу қонунда нима бслса, шунака қилишинг керакда-а. Анди-снди уч-тсрт ссм орттиришни бошлагандинг сзи.
Йигит чарчаганини айтиб, хонасига кирди. Ухлашга харакат килди. У бошқача тасаввур қилганди. Ундан сзга юртдаги ҳаётини ссрашларини кутганди. Ўзга юртдаги гсзал ҳаётдан қишлоғидаги одми ҳаёт минг чандон гсзаллигини айтмоқчи сди. Аега ссрашмади? Хадемай, тумонат одам йиғилади. Ҳамманинг ичию сиртида бир савол: Ойлигинг қанча сди? Қанча ишлаб келдинг? Уч йиллик айрилиқдан сснг ссрашга арзирлик савол фақат шумикан? Йигитни хона деворлари тсрт тарафдан қиса бошлади. Беихтиёр ишхонасини, хамхоналарини сслай бошлади.
Аариги хонадан снгасининг акасига пичирлаган овози сшитилди.
-Канча ишлаб келганларини ссрадингизми? Келганларига худойи-пудойи қилармиз ҳали... кичкинангизни суннатини шунга қсшворсак-чи?
* * *
Кишлоқда Илхомнинг келганидан бир хафта- сн кун стмай сна Коресга кетгани ҳақида миш-миш тарқалди.
Манба -
http://uforum.uz/showthread.php?t=6376