Andijon, city and administrative center in far eastern Uzbekistan in Andijon province, at the southeastern edge of the Fergana Valley. Andijon is about 475 km (about 295 mi) east of Toshkent, and about 45 km (about 30 mi) west of Osh, Kyrgyzstan. Andijon is a center for oil production and has a few oil refineries. Cotton growing and processing remain the dominant economic activities.

Andijon sits on an ancient riverbed (Say River) and is known to have existed since the 9th century on a trade route into western China. Andijon was the 15th-century capital of the Fergana Valley, and in the 18th and 19th centuries a part of the Kokand khanate (state), centered in present-day Qŭqon. In 1876 Andijon was captured by Russian forces. The Fergana Valley's last local rebellion against the rule of the Russian tsar took place at Andijon in 1898. An earthquake destroyed most of the old part of the city in 1902, killing more than 4000 people. The Babur Literary Museum is in Andijon. The museum is named after Zahiruddin Muhammad Babur, who was born in Andijon in 1483 and founded the Mughal Empire of northern India. The museum was opened in 1989 on the site of his residence in celebration of the 460th year of publication of his autobiography entitled Baburname, published in English as the Memoirs of Babur. Andijon also has teacher-training, medical, and cotton-growing institutes. (1999 estimate) 323,900.

Encarta Encyclopedia 2004.

Андижан, город, центр Андижанской области Узбекской ССР. Расположен в юго-восточной части Ферганской долины, на древних отложениях р. Андижансай. Узел железных и шоссейных дорог (ж. д. и автодороги на Ташкент, Наманган, Ош, Джалал-Абад и Коканкишлак). Население 188 тыс. чел. (1970; 85 тыс. в 1939, 131 тыс. в 1959). Машиностроительная (производство машин и оборудования для ирригации и хлопковых предприятий и др.), электротехническая, хлопкоочистительная, маслобойная, гидролизная промышленность. Обувная, швейная и трикотажная фабрики, консервный завод. В А. институты: педагогический, педагогический институт языков, медицинский, хлопководства (кишлак Куйган-Яр); 7 средних специальных учебных заведений. Узбекский театр музыкальной драмы и комедии им. Ахунбабаева, театр кукол. Историко-краеведческий музей. В районе А. — месторождения нефти и газа.

  Известен с 9 в. С 15 в. А., расположенный на караванном пути в Китай, был торговым и ремесненным центром Ферганы. 9 января 1876 взят русскими войсками при завоевании Кокандского ханства. В мае 1898 в А. вспыхнуло Андижанское восстание 1898. В 1902 был сильно разрушен землетрясением, но вскоре отстроился. С начала 20 в. один из крупных экономических и торгово-промышленных центров Туркестана.

Большая Советская энциклопедия

Andijan  or Andizhan, city (1991 pop. 298,000), capital of Andijan region, Uzbekistan, in the Fergana Valley, on the Andijan-Say River. It is an industrial center in an irrigated area that produces fruits, cotton, and silk. The city is traversed by numerous irrigation canals. It was a major stop on the caravan route between the Persian and Chinese empires. It was seized by Russia in 1876

Columbia Encyclopedia

Andijan. From the mid-eighteenth century Andijan was a part of the Khanate of Kokand. Andijan was seized by Russia in 1876 in the course of a campaign led by General Mikhail Skobelev to suppress an insurrection directed against the Khan of Kokand, and became part of the new Fergana Province. In 1898 it was the scene of another uprising, this time against the Russians, led by an Ishan from the nearby village of Min-Tyube. A thousand of his Murids attacked the Russian garrison in the early hours of the morning, killing a few soldiers, but the rebellion was easily suppressed. In 1902 most of Andijan was levelled by a severe earthquake, and consequently there are few buildings of historical interest left.

Wikipedia Encyclopedia

Andijon, also spelled  Andizhan, or Andizan,   city, extreme eastern Uzbekistan. Andijon lies in the southeastern part of the Fergana Valley. The city, which stands on ancient deposits of the Andijon River, dates back at least to the 9th century. In the 15th century it became the capital of the Fergana Valley and, being on the Silk Road caravan route to China, its chief centre of trade and handicrafts.

Britannica Encyclopedia

АНДИЖАН , город в Узбекистане, центр Андижанской обл. Железнодорожный узел. 298,3 тыс. жителей (1991). Машиностроительная (электротехническое, ирригационное оборудование), легкая (хлопкоочистительная, хлопчатобумажная, обувная, трикотажная, швейная), пищевкусовая промышленность; гидролизный завод. 4 вуза. 2 театра. Известен с 9 в. под названием Андукан, с 1876 в Российской империи.

Большой Энциклопедический Словарь

ААДИЖОА — Андижон вилостидаги шаҳар. Вилостнинг маъмурий, иктисодий ва маданий маркази. Ўзбекистоннинг йирик индустриал шаҳарларидан бири. Шаҳар Фарғона водийсининг шарқида. Андижонсой ёқасида, денгиз сатҳидан 450 м баландликда жойлашган. Июлнинг сртача т-раси 27° — 28°, снв.ники — 3°. Аҳолиси 333,4 минг киши (2000). Майдони 74,3 км2. Андижон ш. шим.-ғарбдан Олтинксл тумани ғарбдан Булоқбоши тумани ва жан.-шарқдан Андижон туманс б-н чегарадош.
Шаҳарнинг пайдо бслиши ва номининг келиб чиқиши ҳақида турли хил афсона ва ривостлар мавжуд. Айрим манбаларда шаҳар номи «анди», «адоқ» («азоқ») каби уруғ атамалари б-н боғлиқлиги ксрсатилган. Бир вақтлар бу ерда андилар (ҳиндлар) сшаган ва шаҳарнинг номи «Андукон» деб аталган, деган ривост ҳам бор. А.нинг Арк қисмида (ҳоз. Бобур маҳалласи) ва Шаҳристонда олиб борилган археологик қазишлар натижасида 7 — 8- а.ларга оид буюмларнинг топилиши унинг Ўрта Осиёдаги ксҳна шаҳарлардан бири сканлигини тасдиқпайди. Ўрта асрларда шаҳар Арки мудофаа деворлари б-н сраб олинган. Араб халифалиги даврида Андукон дейилган. А. илк бор ёзма манбаларда 10-а. араб сайёҳлари Ибн Ҳавқал ва Муқаддасий асарларида Андукон шаклида қайд стилган. 11-а.да шаҳар Корахонийлар ҳукмронлиги остига стган. 11—12- а.ларда Фарғона водийсининг йирик савдо ва ҳунармандчилик марказига айланган. Шаҳар мсғуллар истилоси даврида вайрон стилган ва манбаларда қайд стилишича, 13- а. охирларида мсғул хонлари бслмиш Тува ва Хайду томонидан қайта тикланган. А. 14-а. 70-йларида Фарғона водийси б-н бирга Амир Темур давлати таркибига кирган. 15-а. 2-срмидан А. Темурийлар давлатига қарашли Фарғона вилостининг пойтахти бслган. Айниқса Умаршайх Мирзо ва унинг сғли Заҳириддин Муҳаммад Бобур даврида шаҳарда хсжалик, фан, маданист ривож топган. Хусусан, Бобур сзининг машҳур «Бобурнома» асарида А.ни шундай таърифлайди: «Ошлиғи вофир, меваси фаровон, қовун ва узуми схши бслур. Қовун маҳалида полиз бошида қовун сотмоқ расм смас... Андижон ношпотисидан схшироқ ношпоти бслмас. Мовароуннаҳрда Самарқанд ва Кеш (ҳоз. Шаҳрисабз) қсрғонидин сснгра мундин улуғроқ қсрғон йсқтур. Уч дарвозаси бор... Тсққиз тарнов сув кирар. Бу ажабдурким бир ердан ҳам чиқмас... А­ли туркдур»... 1504 й.дан А. шайбонийлар қсл остига стган. 1710 й.да Қсқон хонлиги таркибига кирган ва А оссис Қсқон хонлигини бутунлай босиб олгунига қадар (1876 й. гача) А. беклигининг қароргоҳи бслган.
Шаҳарда маҳаллий халқдан ташқари Шарқий Туркистон (Синьязсн)дан келганлар ҳам сшаган. Шаҳар сзининг ҳунармандчилик буюмлари, ип ва ипак газламалари б-н шуҳрат қозонган.
19-а. срталарида А. 4 даҳага бслинган сди. Ҳар бир даҳанинг қозиси, мингбошиси бслган. Даҳалар оқсоқол бошлиқ маҳаллаларга бслинган. 1877 й.да шаҳарга ёндош Хоқон (Хақан) қишлоғи аҳолиси ксчирилиб срнида рус босқинчилари учун снги шаҳар қурила бошлади. Шаҳар А оссис б-н темир йсл орқали боғлангач (1899), қ.х. маҳсулотларини қайта ишлайдиган дастлабки саноат корхоналари вужудга келди.
1898 й. А.да подшо ҳукумати маъмурларининг зулмига қарши Дукчи А­шон — Муҳаммадали халфа Собир сғли раҳбарлигида халқ қсзғолони бслиб стди. Қсзғолон ниҳостда шафқатсизлик б-н бостирилди, ксплаб бегуноҳ одамлар слдирилди, қсзғолон ташкилотчилари қатл стилди (қ. Андижон қсзғолони).
А. кучли сейсмик зонада жойлашган. 1902 й. 16 дек.да 9 балли зилзила бслиб, маҳаллий аҳоли уйлари бутунлай вайрон бслди (қ. Андижон зилзиласи). 1916 й. А. меҳнаткашлари подшо ҳукуматининг мардикорликка олиш сиёсатига қарши халқ қсзғолонида фаол қатнашди.
Шаҳарда 48 замонавий йирик саноат корхоналари, 63 қурилиш ташкилотлари ва маҳаллий саноат корхоналари ишлаб турибди. «Андижонмаш», «Андижонирмаш» каби акяисдорлик жамистлари пахта з-длари учун ускуналар, қ.х. машиналарига сҳтиёж қисмлар, насослар, универсал юклагичлар, айланма плуглар, ногиронлар учун аравачалар ва б. анжомларни ишлаб чиқаради. А.да ишлаб чиқарилган дизель ва насослар, универсал юклагичлар бошқа мамлакатларга скспорт қилинади. А. корхоналари слектроника («А­лектродвигатель», «А­лектроаппарат» акяисдорлик жамистлари) машиналари ҳам ишлаб чиқаради. «Биокимё» з-дида стил спирти, сфироалдегиднал фракяис, углекислота ва чорва озуғи тайёрланади (қ. Андижон биокимё заводи). Тикувчилик ва пойабзал ф-калари бор. Маҳаллий саноат корхоналари ҳам пойабзал, безакли газлама, мебель ва уй-рсзғор буюмлари и. ч.га ихтисослашган. Андижонда озиқ-овқат саноатининг барча тармоқлари ривожланган.
Шаҳарда 50 қсшма корхона мавжуд (АҚШ, Хитой, Буюк Британис, Корес А еспубликаси, А оссис, Италис, Қирғизистон ва б. б-н ҳамкорликда). Улардан 5 таси «ЎзДА­Уавто» қсшма корхонасига автомобиллар учун бутловчи қисмлар ишлаб чиқаради. Шаҳарда йилдан йилга снги қсшма корхоналар ишга туширилиб, замонавий ва скспортбоп маҳсулотлар и. ч. йслга қсйилмоқда.
Шаҳарда 3000 тага сқин кичик ва срта бизнес субъектлари, 7000 дан зиёд хусусий тадбиркорлик фаолисти б-н шуғулланувчилар бор:
Мустақиллик йилларида шаҳарда бунёдкорлик ишлари ривож топди. Андижон вилости ҳокимисти биноси олдида шаҳарнинг марказий майдони бунёд стилиб, Бобур номи берилди (1991) ва бу ерга унинг от миниб турган ҳайкали срнатилди. Майдон атрофида Охунбобоев номидаги вилост театр биноси, Бобур номидаги вилост кутубхонаси, Аббос Бакиров номидаги кинотеатр, Андижон тиббиёт институтининг бош биноси жойлашган.
Шаҳар марказидан стган снг катта ксча — Алишер Аавоий шоҳ ксчасидир. Алишер Аавоий номидаги маданист ва истироҳат боги 1999—2000 й.ларда қайта таъмирланиб, шарқона шаклда «Арк» дарвозаси бунёд стилди. Боғ ичида рамзий бургутга уйғунлаштириб қурилган томоша иншооти —амфитеатр ниҳостда маҳобатли ксринишга сга. А­ндиликда вилост ва шаҳарнинг снг катта тантаналари шу ерда стказилади. Шаҳарда кейинги йилларда замонавий меъморлик анъаналарида қурилган теннис корти, «Ааврсз» стадиони, асропортдаги депутатларни кутиб олиш ва жснатиш зали, «Автотеххизмат», Чслпон боғи, Марказий банк вилост бош бошқармаси, «Асакабанк» шаҳар молис бслими биноси, А еспублика шошилинч тиббий ёрдам марказининг бслими бинолари, Андижон тиббиёт ин-ти, 4 касб-ҳунар коллежи, 1 академик лияей, «ДА­У Юнител» қсшма корхонаси, ксп қаватли турар жой бинолари ва ксплаб супермаркет, савдо шахобчалари бунёд стилди. Шаҳарда 25 транспорт ва 5 алоқа корхонаси, 10 коммунал ташкилотлари мавжуд. Транспорт воситалари кат-найдиган ксчалар сони 365 та бслиб, уларнинг уз. 770 км ни ташкил стади. Шаҳарда «Ўздунробита», «Камалак— ТВ» ва «ДА­У Юнител» қсшма корхоналар хизматлари свазига аҳоли усли ҳамда пейджинг алоқа воситаларидан фойдаланмоқда.
Шаҳарда 2600 га сқин савдо ва 700 дан зиёд маиший хизмат ксрсатиш шахобчалари мавжуд.
А. мамлакатнинг фан, маданист мар-казларидан бирига айланди. Шаҳарда 4 ин-т, 21 срта махсус, касб-ҳунар таълим сқув юртлари, 47 умумтаълим мактаби ва 86 мактабгача тарбис муассасаси мавжуд. 1999/2000 й.ларда ин-тларда 8816 талаба, срта махсус сқув юртларида 14352, умумтаълим мактабларида 68630 сқувчи таълим олди.
Шаҳарда 3 театр, 25 оммавий кутубхона, 6 клуб, 5 кинотеатр, 5 маданист ва истироҳат боғи, 4 маданист уйи, 3 музей, 3 мусиқа ва санъат мактаби мавжуд (2000). 9 спорт мактаби, 10 стадион, 4 сузиш ҳавзаси, 1 теннис корти (14 майдон), 62 спорт зали ва бир қатор спорт майдонларида аҳоли спорт б-н шуғулланади.
Ад. Шокаримов С. Андижон, Т., 2000.
Бахтиёр Зисев.

Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси

...biri Andijondurkim... Farg‘ona viloyatining poytaxtidur. Oshlig‘i vofir, mevasi farovon, qovun va uzumi yaxshi bo‘lur. Qovun mahalida poliz boshida qovun sotmoq rasm emas. Andijonning noshpotisidin yaxshiroq noshpoti bo‘lmas.
Movarounnahrda Samarqand va Kesh qo‘rg‘onidan so‘ngra mundin ulug‘roq qo‘rg‘on yo‘qtur. Uch darvozasi bor. Arki janub tarafida voqi’ bo‘lubtur. To‘qquz tarnov suv kirar. Bu ajabturkim, bir yerdin ham chiqmas.
Qal’aning girdo-girdi xandaqning tosh yoni sangrezalik shohroh tushubtur. Qal’aning girdo-girdi tamom mahallottur. Bu mahalla bila qal’ag‘a fosila ushbu xandaq yoqasidog‘i shohrohtur.
Ovi qushi dog‘i ko‘p bo‘lur, qirg‘ovuli behad semiz bo‘lur. Andoq rivoyat qildilarkim, bir qirg‘ovulni oshginasi bila to‘rt kishi yeb tugata olmaydur.
Eli turkdur. Shahri va bozorisida turkiy bilmas kishi yo‘qtur. Elining lafzi qalam bila rosttur. Ani uchunkim, Mir Alisher Navoiyning musannafoti, bovujudkim Hirida nash’u namo topubtur, bu til biladur.
Elining orasida husni xeyli bordur. Xoja Yusufkim musiqada mashhurdir, Andijoniydur...

"Boburnoma"dan

ААДИЖОА АВТОМОБИЛА¬ ЎА ИАДИҚЛАА И ЗАВОДИ, Ўз Тонг Хонг — Ўзбекистон-корес қсшма корхонаси. 1997 й.да ишга туширилган. Андижон ш.да жойлашган. Асака автомобиль заводининг турли маркадаги енгил автомобиллари учун сриндиқлар ишлаб чиқаради. Корхона муассислари «Ўзавтосаноат» уюшмаси ва Корес А еспубликасидаги «Тонг Хонг слектрик ЛТД» компанисси. Йиллик лойиҳа қуввати 700 минг сриндиқ.

Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси

«ААДИЖОА АГА ОФИА МАСИ» АКА¦ИЯДОА ЛИК ЖАМИЯТИ - консерва саноати корхонаси. Андижон ш.да жойлашган. «Ўзмевасабзавотузумсаноатхолдинг» компанисси таркибига киради. Мева консервалари ва шарбатлари, томат қайласи, жем, қиёмлар, турли хилдаги тузлама сабзавот маҳсулотлари ишлаб чиқаради. Корхона 1942 й.да Симферополдан свакуаяис қилинган консерва з-ди негизида Андижон консерва з-ди номи б-н ташкил стилган. 1994 й.дан ҳозирги номда ва очиқ турдаги акяисдорлик жамисти. Дастлаб фақат бочкаларда тузланган помидор, қисман қиём ва повидло ишлаб чиқарган. 1946 й.дан корхонанинг и.ч. қуввати оширилди, турли мева-сабзавот консервалари и.ч. 20 млн. банкага етказилди. 1965—75 й.ларда томат яехлари қайта қурилиб, бир суткада 1000 т гача помидорни қайта ишлаш мумкин бслган автомат линислар срнатилди, корхонанинг йиллик қуввати 106 млн. шартли банка маҳсулотга етказилди. 1991 й.да мева шарбати и.ч. яехи ишга туширилди. Корхонада ҳар йили сртача 40,08 млн. шартли банка маҳсулот ишлаб чиқарилади. Корхона ҳузурида чет сл сармослари асосида «Андижон дурдонаси» мева шарбати ишлаб чиқарадиган «Англо-инвест» ҳамда гсшт консерваси ишлаб чиқарадиган «АА М С» қсшма корхоналари ишлайди. Корхона мева шарбати ва консерва маҳсулотларини скспортга чиқаради.

Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси