ОҲААГАА ОА ТУМААИ (1939 й.гача Қурама тумани) — Тошкент вилостидаги туман. 1929 й. 29 сент.да ташкил стилган. 1957 й.да Ўрта Чирчиқ ва Тошкент туманлари таркибига қсшилган. 1971 й. 31 авг.да қайта ташкил стилди. Шим.да Юқори Чирчиқ, Ларкент, Бсстонлиқ туманлари, шарқдан Ааманган вилости, жан.дан Тожикистон А еспубликаси, жан.-ғарбдан Лискент тумани ва ғарбдан Ўрта Чирчиқ тумани б-н чега-радош. Майд. 3,19 мингкм2. Аҳолиси 78,1 минг киши (2002). О.т.да 1 шаҳар (Оҳан-гарон), 8 қишлоқ фуқаролари йиғини (Бирлик, Дсстлик, Озодлик, Сусам, Телов, Увак, Қорахитой, Қурама) бор. Маркази — Оҳангарон ш.
Табиати. Туман ҳудуди жан.-шарқда Қурама, шим. ва шим.-гарбда Чатқол тоғ тизмалари сртасидаги водийда жойлашган. Бу тоғ тизмалари Камчиқ довонит бирлашади. Тоғлардан тушаётган сойлар ён бағирларини ювиб, адирлар ҳосил килган.
Фойдали қазилмалардан қснғир кумир (Ангрен, Обпартак, Чсчқабулоқ, Жигаристон), мис, рух, молибден, олтин (Қсшбулоқ, Қизилолма, Аовгарзон, Ол-тинтопган), флюорит (Гушсой), алунит (Окча, Аовгарзон), феруза (Унгурликон, Обжазсой), қурилиш материаллари бор. Ўтга чидамли тупроқ, қум, шағал, охак-тошнинг захиралари катта.
Иқлими континентал, снв.нинг сртача т-раси —3°, —5°, июлники 22°—26°. Йиллик ёғин 220—280 мм. Оҳангарон водийсида тезлиги 5—10 м тоғ-водий шамоли ссади. Вегетаяис даври 180 кун. Туман ҳудудидан Оҳангарон дарёси ва унинг ирмоқлари (Бешксл, Иртош, Ксксарой, Четсув, Чинор, Қорабоғ, Оқча, Шоввоз, Аовгарзон, Гушсой ва б.) оқиб стади. Туманнинг шим.-ғарбидаги хсжаликлар Чирчикдан бошланувчи Ҳамдам ва Ларкент каналларидан сув олади. Дарё ка-йирларида стлоқи ва стлоқи-ботқоқ тупроқ, адирларда типик бсз тупроқ (чириндиси 15—26%), тоғ стакларида тсқ бсз тупроқлар тарқалган. Туман ёввойи ссимлик ва ҳайвонот дунёсига бой. Адирларда сфемер ва сфемероидлар ксп. Қснғирбош, ранг, оққурай, қсзиқулоқ ва табобатда ишлатиладиган 8 турдаги тоғ гиёҳлари усади. Тоғ стаклари ва ён бағирларида арча, ёнғоқ, писта, тоғолча, дслана, олма ксп. Қушлардан тустовуқ, ссфитсрғай, чуғурчиқ, каклик, каптар, бургут, кал-хат, қарчиғай, зарғалдоқ, булбул, қизилиштон, попушак, саъва ва б. бор. Сут смизувчилардан ксрсичқон, юмрон-қозиқ, сассиқксзан, сувсар, кийик, архар (тоғ қсйлари), чисбсри, тулки, бсри, қуён, бсрсиқ, типратикан, қобон ксп, баъзан айиқ учрайди. Судралувчилардан калтакесаклар, ҳар хил илон, ҳашаротлардан қоракурт ва б. мавжуд.
Аҳолиси, асосан, сзбеклар, шунингдек, тожик, қозоқ, қирғиз, рус, татар, украин ва б. миллат вакиллари сшайди. Аҳолининг сртача зичлиги 1 км2 га 24 киши. Шаҳар аҳолиси 34,7 минг киши, қишлоқ аҳолиси 43,4 минг (2002).
Туманда 4 та қсшма корхона, 165 хусусий фирма, ак-яисдорлик, масъулисти чекланган жамист ва кичик корхоналар мавжуд. О.т.да 6 ширкат, 3 ёрдамчи, 1 жа-моа, 526 фермер хсжаликлари бор. Қ.х.да ғаллачилик етакчи сринда, боғ-дорчилик, чорвачилик, полизчилик б-н ҳам шуғулланилади. Жами скин майд. 26,04 минг га. Шундан 12,5 минг га ерга бошокли дон, 249 га майдонга полиз скинлари скилади. 1625 га пичанзор ва 66,8 минг га ер сйлов. Угом-Чатқол миллий табиат боғига қарашли Оқангарон срмон хсжалиги бор.
Туман жамоа ва шахсий хсжаликларида 25,7 минг қорамол, 98,7 минг қсй ва счки, 154,8 минг парранда боқила-ди (2003).
О.т.да 53 умумий таълим мактаби (18,2 минг сқувчи), қ.х. ва иқтисодиёт касб-қунар коллежи (245 сқувчи), 8 клуб, мусиқа мактаби, 28 кутубхона (333 минг китоб), 42 спорт майдонча-си, 3 ёдгорлик монументи мавжуд.
Марказий касалхона, 14 қишлоқ врачлик пункти, 14 фельдшер-акушерлик пункти, 3 қишлоқ врачлик амбулаторисси, 3 дорихона фаолист ксрсатади.
Туман ҳудудидан Тошкент—Ангрен т.й. ва Тошкент—Қсқон—Ўш—Қашқар халқаро ақамистга сга бслган автомобиль йсли стган.
Умумий йсллар уз. 205 км бслиб, бу йсллардан Тошкент—Ангрен, Тошкент—Янгиобод, Ангрен—Бска, Ангрен — Бекобод, Олмалиқ — Чирчиқ, Охангарон — Олмалиқ, Олмалиқ — Тсйтепа, Оҳангарон — Ауробод, Оҳан-гарон — Тут йсналишлари бсйича автобуслар қатнайди.
Туманда 1932 й.дан «Охангарон» (аввалги «Қурама ҳақиқати») газ. чиқарилади.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
