- «ҲУРЛИК ЎТИ» ТЎПЛАМИДАН -
(1993)
Битта муштга айланмай биз дастмиз ёлғиз-ёлғиз,
Тўзим косаси янглиғ тўлмасмиз ёлғиз-ёлғиз,
Турку Турон тиклангай, ўлмасмиз ёлғиз-ёлғиз,
Худо, тўзгин элимни бирлаштир, — деб йиғладим.
ДУНЁЛАРГА СИҒМАГАН ҒАВҒО...
Биз кетганда ўзимиз еру,
Кўнгил осмон, кўкка кетгаймиз.
Кекирганнинг ёнига эмас,
Чўғни босиб, чўққа кетгаймиз.
Сотқин, ўзғир ўтмаганида,
Хоин ором кутмаганида,
Номус биздан кетмаганида,
Кўкрак тутиб ўққа кетгаймиз.
Боғ кўрмадик кирганда боққа,
Доғ қўшилди доғ узра доққа,
Кўнгил лим-лим тўлган. Тўкмоққа
Ёшли қорачуққа кетгаймиз.
Қиш ортидан ўтар кўклам, ёз
Тополмасмиз. Кўнгли мослар оз,
Ўзимиздай ғарибга пешвоз
Биз тушмасмиз чўкка, кетгаймиз.
Умрнинг тонг, шомларида ҳам
Бутлансак деб чекдик озор, ғам.
Боламизнинг томларидан ҳам
Ўтаверар чакка, кетгаймиз.
Зарб ермиз, зарб тушириб ёвга,
Тирикликнинг ғами ҳам совға,
Дунёларга сиғмаган ғавғо,
Бир кун жим-жим, йўққа кетгаймиз.
1990 йил 13 март
ШУДГОРЛАНИБ ТЕКИСЛАНГАН ЭЛ
Ўтказмадик умрни ётиб,
Ё ўтириб, ўйларга ботиб.
Юрдик, ботиқ изларимизни
Шудгор қилиб текисладилар.
Ҳаммада-ку ҳар хил кўз, аён,
Бир хил қилмоқ шарт бўлди, баён.
Хиёл ўткир кўзларимизни
Шудгор қилиб текисладилар.
Минг дард чеккан ўзимиз силлиқ,
Минг тош теккан сўзимиз силлиқ,
Қирқ қиррали сўзларимизни
Шудгор қилиб текисладилар.
Бир хил бўлди бўйу энимиз,
Бир хил иймон, бир хил динимиз.
Хиёл тикроқ бошларимизни
Шудгор қилиб текисладилар.
Ортга боқиб сесканасан-ов,
Қани дов бош, қани иймон — дов.
Яйдоқ дала... Боқмас ҳатто ёв.
Шудгор қилиб текисладилар.
Мен мозийга қўрқиб қарайман,
Тошлар туриб кетадими деб,
Бошлар юриб кетадими деб,
Текисланиб кесилган бошлар.
Бари ўтди, ўтди қирғин, дор,
-•Букун кўзим ёшин килар сел.
Фикри ўзғир бир фарзандга зор
Шудгор қилиб текисланган эл.
1990 йил 7 сентябрь
ҚИЁМАТНИНГ ҚАТТИҚ ТОШИ, МЕН...
Мен азада, йиғланганда қон,
Бир яширин кулгу кўраман,
Қиёматдан белги кўраман.
Ҳалолу пок одамлар аро
Бир устомон тулки кўраман,
Қиёматдан белги кўраман.
Биров қон тупуриб топганин
Бировларнинг мулки кўраман,
Қиёматдан белги кўраман.
Портламоғи шарт бўлганида
Асабларни салқи кўраман,
Қиёматдан белги кўраман.
Бойи бойиб, фақири гадо,
Ўзгармаса хулқи, кўраман
Қиёматдан белги кўраман.
Шоир куйиб бўлганда адо
Тебранмаса халқи, кўраман,
Қиёматдан белги кўраман.
Қиёматнинг қаттиқ тошн, мен
Буларни, минг йилки, кўраман.
1986 йил 11 май
ҚИРҚАР КЎНГИЛ СИНИҒИ...
Бу учқур от олдидан
Отлар ўтаверсинлар,
Мағлуб-мағлуб бош эгиб
Мотлар ўтаверсинлар.
Томирда қон уютган,
Кўнгли ерни уй этган,
Кўк зарбларин унутган
Қанотлар ўтаверсинлар.
Чап бермасанг ўлмакка,
Сабаб кўпдир сўлмакка,
Тиниб, дўнган кўлмакка
Ҳаётлар ўтаверсинлар.
Ўз-ўзини зўрлаган,
Қалам бериб хўрлаган,
Номига минғирлаган
Баётлар ўтаверсинлар.
Кўрсангиз кўкайин Сиз,
Қайнотасиз, қайинсиз,
Етти пушти тайинсиз
Беёдлар ўтаверсинлар.
Кўнгил тўлганда яхга,
Кўкрагингни бер захга,
Ялтоқланиб тож-тахтга
Шодлар ўтаверсинлар.
Бордир бир катта йиғи,
Қирқар кўнгил синиғи,
Унгача ғам сўниғи,
Додлар ўтаверсинлар...
Бу учқур от олдидан
Отлар ўтаверсинлар...
1990 йил 13 апрель
ҲИМОЯ
Ҳимоясиз ўсади-ку майса, ўтлар,
Чаппар уриб куртак ёзар толлар, тутлар,
Бизни ўстирмаслик йўлин кимдир чўтлар,
Нечун одам муҳтож яшар ҳимояга?
Бирин бери, бирин нари, бўш кўрмас-ку,
Қурт-қумурсқа бир-бирига ниш урмас-ку,
Бир-бирини тепкиламас, қуш урмас-ку,
Нечун одам муҳтож яшар ҳимояга?
Дардим узун эди, тағин уладилар,
Ўзи яра кўкрагимни тиладилар,
Боғ-умримни кесиб саҳро қиладилар,
Етолмасдан ўлсам керак бир сояга.
Камга қўшиб бергувчи йўқ, мўл қирқилар,
Чўллаб, ютдим, — деганимда кўл қирқилар.
Етдим, етдим деганимда қўл қирқилар,
Етолмасдан ўлсам керак мен вояга.
Табиат хур. Одам жоҳил, хор яшайди,
Қилмишидан бошларида қор яшайди.
Қачонгача одам ўксук, зор яшайди,
Нечун одам муҳтож яшар ҳимояга?!
Алёр айтсам, алёрларим додга ўхшар,
Ғолиблигим мағлубликка, мотга ўхшар,
Ахир, гўдак — ўсаётган ўтга ўхшар,
Нечун одам муҳтож яшар ҳимояга?!
1986 йил 12 февраль
ШОИР НОМИ
Абдулла Ориповга
Бу дунё шу — биров номус, иймоним деб йиғларкан,
Биров ёшлар тўкиб мансаб, унвоним деб йиғларкан,
Биров халқим, ў, ранглари сомоним деб йиғларкан,
Мен сарғайма гўдакларни «полвоним»,— деб йиғларкан,
Ғамларини яширолмай тўккан ёшлар, оғажон.
Эсимда бор, Сенинг ошкор ҳужумларга ўтганинг,
Очиқ майдон «Маломатнинг тошлари»ни отганинг,
Ҳар бурчак, ҳар туйнуқдан тош қайтаверди изма-из,
Бўғизгача фисқу фасод тошларига ботганинг,
Ҳали-ҳануз оғритар-а теккан тошлар, оғажон.
Ўша пайтлар билмаганлар балки энди билгандир,
Нодираи даврон дормас, кўкрагингда ўлгандир,
Бу сирлардан балки Машраб Сени огоҳ қилгандир,
Ки, чин шоир хоҳ тахтда, хоҳ ғорда яшар, оғажон.
Боши дорга тикилгандир, дорда яшар, оғажон.
Қодирийнинг қонларини обдон ичиб тўйдилар,
Ҳануз билмам мен Усмонни отдиларми, сўйдилар,
Насимийнинг терисини шилиб, кўзин ўйдилар,
Энди билдим, нечун сенинг кўзинг кулмас, оғажон
Кўзларингда «халқим» деган сезим кулмас, оғажон.
Ўйлагандим, довул ўтди, довул тамом ўтмапти,
Бизнинг бу ғўр ўғлонларга бу шўришлар етмапти,
Ҳануз «оломон» бу халқда, халқ сезими битмапти,
Ўзган. Сойда оқиб кетган гўдак Бобур, Моҳимиз,
Энди ўлгунимча сўрар: «Не эди гуноҳимиз?»
Шундай. Турли ларзалардан тирилмоқда томирлар,
Мозийгаю руҳ ичига кирмоқда бир пок нурлар,
Ота Турон даштларида бош кўтарар ғурурлар,
Битта синмас ғурур Сенсан. Тилло оғам сен менинг,
Қодирийнинг ўрнин босган Абдулло оғам сен менинг.
Энди шундай. Курашларга белни маҳкам боғлармиз,
Дил топамиз. Айру-айру элни маҳкам боғлармиз,
Тўғон бўлиб элга келар селни маҳкам боғлармиз,
Тиклагаймиз халқни!
Кураш — ором бўлсин, оғажон,
Тиклолмасак шоир номи ҳаром бўлсин, оғажон!
1991 йил 5 апрель
БУ ОДАМ...
Бу шундайин одам, гапни гуллатар,
Мозийни ёқлайди. Ўткир, лочин кўз,
Аммо... ёнидаги дўстни қулатар,
Юз тубан қулайди ёнидаги дўст.
Чўлпонни, Усмонни «Сиз»лаб, тинмайди,
Мозийга меҳридан гуллайди бодом.
Аммо
Ёнидаги одам... ўсиб-унмайди,
Инфарктдан ўлади ёнидаги одам.
1987 йил 24 май
Биз ўтармиз. Эслар ул, қиз,
Бул асрдан қолгай шул из.
Шўрлик ўзбек. Шўрлик қиргиз.
Коқ ўртада ўлим йиелар!
УНУТГАННИНГ КУЙСИН ИККИ ДУНЁСИ
(«Ўш-Ўзган фарёди» дафтаридан)
Андижон шаҳар клиникасида ётган 16 яшар Акбарали бундай дейди: «Оиламиз, «Қуршоб» совхозига қарашли далаларда пиёз экарди. Тўрт хўжалиқда ўн саккиз киши эдик. Ўша 5 июнь куни биз тўқайга беркиндик. Ярим кечада яширинган жойимиздан чиқиб йўлга тушдик. Сой бўйига чиққанимизда бизни босқинчилар ушлаб олишди. Онамнинг қўлида икки ярим яшар укам бор эди. Ўша укамни онамнинг бағридан узишиб сойга отиб юборишди. Онамни ҳам сувга оқизишди. Уларнинг орқасидан отам, акам, ўзларини сувга отишди. Сувдан чиқиб қочгандик, улар бизни отишди. Оёқларимга ўқ тегиб йиқилдим... Онам билан синглимнинг ҳалигача дараги йўқ...
Газетадан.
Бало тоғу қир ошганин унутинг,
Бало бизга ёндошганин унутинг,
Қорачиқлар ўйиб олинганию
Қароқлардан қон тошганин унутинг,
Унутганнинг куйсин икки дунёси!
Тозаланиб, қизғиш гилам ёзилиб,
Қонли излар кетаверсин босилиб,
Лабларининг четларидан қон сизган
Болачалар тураверсин осилиб...
Унутганнинг куйсин икки дунёси!
Оёғи узилган мурда, от судрар,
Бир қўл ҳам йўқ, бурда-бурда, от судрар,
Фитна отган паҳлавонни, ё раббий, —
Боболар от сурган ерда от судрар...
Унутганнинг куйсин икки дунёси!
Онанг оқиб балиқ бўлди, Акбаржон,
Уканг оқиб балиқ бўлди, Акбаржон,
Энди қайдан бўлсин улар дараги,
Бу терс ҳукми холиқ бўлди, Акбаржон,
Унутганнинг куйсин икки дунёси!
Кетай десанг улар руҳин шод айлаб,
Сойга борма, бора кўрма ёд айлаб,
Жон болам-ов, жонбиз бўлай жонингта,
Чиқаверса қўш балиғинг дод айлаб!!!
Унутганнинг куйсин икки дунёси!
Турон жимжит. Сойи, тоғи чинқирар,
Ўш, Ўзганнинг беҳишт боғи чинқирар,
Онасининг қурсоғига санчилган
Тиғдан ўлган чақалоғи чинқирар,
Унутганнинг куйсин икки дунёси!
Ўтган ўтди. Бўлмас ортга қайтариб,
Фақат юрак зирқ-зирқ санчган пайтлари,
Бу яшинвор чинқириқли Туронда,
Мусулмондан тарқалганга айтарим:
«Унутганнинг куйсин икки дунёси!»
1990 йил 27 август
ТУМОР - ВАСИЯТИМНИ...
Қисматим шу. Текинхўр болаларга онаман,
Ётиб ерлар, ишлари чалаларга онаман.
Қадим Турон боғларин боғ сиёғи қолмаган,
Заҳаролуд ҳаволи далаларга онаман.
Ўта хоксорлиги ҳам ҳукмронлик сўрайди,
Ўта озғинлиги ҳам гумонларга ўрайди.
Ҳар фалокатдан аввал шунинг томи нурайди,
Тенг болалар ичинда «ола»ларга онаман.
Ҳарчандки куйиб ишлаб, етган жойи куйинди,
Офтоблари куйдиргич, кўкда ойи куйинди.
Жонигача қардошга тутган мўминтойларим
«Ўзбек иши»дайин тож, туҳмат тожин кийинди.
Болаларим, ў, бало йўлаб ўлдирилганлар,
Оғзидаги ошгача тўлаб ўлдирилганлар.
Оёқ-қўлида кишан, қамоқ. Итларга талош,
Ялаб ўлдирилганлар, талаб ўлдирилганлар!
Минглар кетиб қайтмоқда ортга юзлар, ўттизлар,
Қайтганларда кетган шон, ранги ўнгиб кўринар!
Қайтганни ҳам гоҳо ўз манқуртларим ўтқизар,
Тик туриб улгурмасдан умр сўнгги кўринар.
Етар! Етим-есирдан нидо чиқа бошларкан,
Бор-буди таланган эл гадо чиқа бошларкан.
«Зўрлаб, жонимизгача тортиб олар каззоблар,
Бу қандайин зулм», — деб садо чиқа бошларкан.
Энди эзилган элга осқинлар келаётир,
Пайт пойлаб, бало, қазо босқинлар келаётир.
Бу босқинлар оралаб, иймон келтирдим, ҳар чол,
Ҳар гўдакда бир Турон, тошқинлар келаётир.
Менинг-ку қисматим ҳал, минг бор тўлган бир жомман,
Гўдагим эмизаркан, бир тун, сўнг бор тўлгайман,
Жонига жойлагайман тумор васиятимни,
«Хоқоним, Турон сизнинг, олгайсиз», — деб ўлгайман.
1990 йил 30 август
ҲАР КУН ХАБАР...
Ҳар кун хабар,
бир совуқ,
Дилим, порам
йиғлайди.
Ўқ устига тегар ўқ,
Янги ярам йиғлайди.
Тўп-тўп қушларим
қурбон,
Кучим кўзимга етар.
Қўлим калта.
Қўлда йўқ,
Шахду чорам йиғлайди.
Мисли ярадор
шерман,
Юзлаб ўқдан ўлмаган.
Чиқмоғимга йўл
бермай
Қафас-қўрам
йиғлайди.
Азобларимдан не наф,
Сақлолмадим бир
кушни.
Улолмаган иймоним
Ўрам-ўрам
йиғлайди.
1990 йил 9 май
ТАРАФКАШЛИК
Ёруғ кунга қолганда бир он
Ҳақнинг юзи тупроққа ботди.
Чунки иғво келди ноаён,
Чунки фитна бурчакдан отди.
Сергак тортиб тўхтайман таққа,
Мен — кўкрагин ғам тилганники.
Мен — фарзандман тупроқ юз ҳаққа,
Мен — бурчакдан отилганники.
1990 йил 9 май
ЎШ-ЎЗГАННИНГ БОЛАЛАРИ
Мен бахтлиман десам бугун бу ёлғондир, ясамадир,
Тўмарисдан туёқман-у, тирноғига ўхшамадим.
Ўш-Узганнинг болалари бир-бирининг қонин ичди,
Мен одамдай яшайвердим, бўри бўлиб қақшамадим.
Турон юртнинг болалари бир-бирига тиш санчдилар,
Бир-бирининг курагига, юрагига ниш санчдилар.
Улар жон тақсим қаларкан, замонга қарғиш санчдилар,
Нечук султон болаларга чўри бўлиб яшамадим.
Энди нолам тинмас сўзлаб, узун нолам найга борар,
Энди нолам тез-тез бўзлаб, Олойга, тўқайга борар,
Энди осмон бўлганимда осмонлигим қайга борар,
Нечук султон болаларнинг ери бўлиб яшамадим.
1990 йил 12 ноябрь
АФСУС
Замон дардин чекмоқ бўлдим, чеколмадим,
Сўкилганни тикмоқ бўлдим, тиколмадим.
Минг юракни ишғол қилган бўлиб юриб,
Бировига бирорта сўз эколмадим.
Экканимда бу хил ниҳол унмас эди,
Ўч қиличи ичларида синмас эди.
Экканимда боболарнинг боши эгик,
Болалар йўл тополмай ўксинмас эди.
Эколмадим, эколмадик. Шундан диллар
Сўнмоқдадир. Сабабнинг минг тури чиқиб,
Шундан беқут ерларимиз унмай гуллар
Кўпчиб ётар манглайига шўри чиқиб.
1990 йил 4 сентябрь
БИЗ ЎТАРМИЗ. ЭСЛАР УЛ, ҚИЗ
Бу йўллар кўп чағир тошли,
Оёғим қон, кўзим ёшли.
Маним чеккан озоримдан
Чекиб озор, йўлим йиғлар.
Узатгани тошмас, аммо.
Берари ҳам фошмас аммо,
Бир-бирига ишонолмай
Ўнг қўлим, чап қўлим йиғлар.
О, она Шарқ, она Шарқ — сен,
Бугун фитна, қонга ғарқсен.
Меросхўрларим манқурт деб
Мозийдаги билим йиғлар.
Сардорларим бор деб эдим,
Сардорсиз юрт хор деб эдим,
Сардорлар-да бугун йўлсиз...
Оқилим, жоҳилим йиғлар.
Кўз ёш — гарчанд қон иси,
Қасос иси, исён иси,
Ҳар дил — бир ярадор арслон,
Кўкси тилим-тилим йиғлар.
Биз ўтармиз. Эслар ул, қиз,
Бул асрдан қолгай шул из.
Шўрлик ўзбек. Шўрлик қирғиз.
Қоқ ўртада ўлим йиғлар.
1990 йил 28 август
БИЗЛАР ОЖИЗ...
Биз қайда-ю, ҳақиқат — ҳаққа
Бағир очган осмон қаерда.
Шарпа сезсак тўхтаймиз таққа,
Юрагида арслон қаерда?
Ҳали узо-оқ, бизлар чўкиб тиз
Яшагаймиз, хоқон қаерда.
Тўниб, музлаб қолган қонимиз
Алмаштирмоққа қон қаерда?
Йў-ўқ!
Гарчанд кетмади шўримиз,
Очимиз оч, тўқимиз тўйган.
Бизлар ожиз она бўримиз
Болаларин одамлар сўйган...
Бугун дунёи дун тескари,
Бўриларни одамлар тишлар.
Сенга одам бўлиб ўсгани
Йўл қўймайди бугунги ишлар.
Кўз ёшимиз кетгандир қуриб,
Қон ювмоққа кўз ёш етмайди.
Боласининг қасосин бўри
Ўз гўрига олиб кетмайди.
1990 йил 30 август
ШУБҲА
«Туркистонда ўксик ўлмас қахрамон,
Ҳар қарич еринда ётар бир арслон».
Қадим турк мақоли.
Шубҳа фарзандига айланиб қолдим,
Бору йўкдигим ҳам баъзан гумондай.
Кўрган-кечирганим дарёга солдим,
Ўлсам айрилмасдан ўлай иймондан.
Ҳа,
Балки арслонлар ётса ётгандир,
Қоронғуни кутиб букир арслонлар...
Қўни-қўшнисига чанг солмоққа шай
Кўзларин ёғ босган сўқир арслонлар.
Турон тупроғига ҳидлашиб, ўпиб,
Ҳақиқий арслонлар тўшни боссалар,
Одам боласини қиймалаб, чопиб,
Ғажиб ўйнамасди қашқирбаччалар.
1990 йил 28 август
ТИШИМДАН ҚОН СИЗИБ...
Кузак ёмғирларин ивиб асрадим,
Сориғ япроқларни севиб асрадим,
Ғамларим яп-янги, ювиб асрадим,
Мени асрагувчи дил топиларми?
Борар жойим аниқ, олдинда йўл йўқ,
Кўрга ҳам бор, менга ойдинда йўл йўқ,
Менга оларда-ю, қайтимда йўл йўқ,
Оёғимга ортиқ ғул топиларми?
Афсус, зору нолон умрим ўтадир,
Бу юрт юз йилларки... олов, ўтдадир,
Ёққувчи қўл битта, гугурт биттадир,
Ўтни ўчирмоққа кул топиларми?
Фитна тиғ санчди тик, кўкси тоғларга,
Ит тегди сут ҳидли қизалоқларга.
Гўдаклар илинди тузоқ, чоҳларга,
Кўз ёшимиздан шўр кўл топиларми?
Ерга кирмоқ бор-у, парвоз этим йўқ,
Оналар ўлмоқда. Аммо етим йўқ,
Ҳайрон ўтим бор-у, исён ўтим йўқ,
Мендан бечорароқ қул топиларми?
Турон ухлар. Ўғил-қиздан сўрайман,
Бобо Темур босган издан сўрайман,
Тишимдан қон сизиб Сиздан сўрайман:
— Туронни турғазар ул топиларми?
1990 йил 28 август
ХАВОТИР
Олашақшақ, шақиллама, оларингни олдингми?
Ёки сенам биз сиёқли ғафлат босиб қолдингми?
Бу босқинни хабарини ҳеч йўқса сен бермадинг,
Ё бу қўпган қиёматда ўзни четга олдингми?
Мен ҳаммага ишонардим, ҳеч кимга тош отмасдим,
Бехосдан чавақлаш не кун, бехосдан уйғотмасдим,
Бош устимда ёнғоқ чақиб шақиллардинг туну кун,
Ҳатто Сенга ишонардим, ҳатто сенга ётмасдим.
Энди у ишонч кайдадир, ишонган кўз ўйилди,
Қари-қартанг, хотин-халаж тунлаб кўйдай сўйилди,
Рустам келбат ботирларнинг кули бўлди бир сиқим,
Осилганлар товонидан қайтадан ўт қўйилди!!!
Энди кимга ишонайин, олашакшақ, сенгами,
Енгган шундай каззобларча, номардларча енгами?
Энг камида Темур бўлар энди бу юрт эркаги,
Энди Тўмарис бўлади хотинларин энг ками.
Зоҳиран дўст, ботин — ёғий, сузиб юрмаяпсанми,
Хуфиёна минг хил шумлик тузиб юрмаяпсанми,
Кимлигинг айт, унингсиз ҳам ўт кетган бу дунёни
Бировларнинг қўли билан бузиб юрмаяпсанми?
Энди янги маломатлар тўқиб кетмасмикан деб,
Тузим ичиб, тузлиғимни тўкиб кетмасмикан деб,
Бугун кўкимдаги ҳар бир қуш, қузғундан хавфдаман,
Гўдакларим кўзларини чўқиб кетмасмикан деб.
Олашақшақ, шақиллама, кимлигингни аён эт...
1990 йил 14 сентябрь
САДО
Мен оҳ тортсам, оҳимга
Кимлар садо қайтарар?
Тарқалиб кетган тошлар,
Қумлар садо қайтарар.
«Овоз беринг, бормисиз?!»
Ваҳшат қичқириғимга
Бир томири қилт этмай
Жимлар садо қайтарар.
Ўш, Ўзганда ҳовлилар
Ҳар шарпадан сесканар,
Эгасиз қолган оту,
Кийимлар садо қайтарар.
Босқинчи тунда босди,
Отди. Чавақлаб осди.
Ҳўнграб йиғлаган шамол,
Қуюнлар садо қайтарар.
«Сиз тирикми эдингиз,
Ёвга нима дедингиз?»
Қабрлар, қабрчалар,
Уюмлар садо қайтарар...
1990 йил 4 сентябрь
БУ ЎЛИМ ҚАНДАЙ ЎЛИМ
Бу ўлим қандай ўлим?
Қорачуққа мил тортар,
Танҳо-танҳо қурбонмас,
Тўда-тўда эл тортар.
Кимга бўлар инониб.
Инониб тўкилгайсан.
Сувда оқиб ё ёниб,
Тўқайзорда ўлгайсан.
Ўлмай йиғлаб, ол, тўйиб
Йўқловчинг қолар ё йўқ,
Аканг қўярми сўйиб,
Уканг тортадими тиғ.
Бир тиллилар, бир-бирин
Тилин қирқиб, тепарлар,
Бир уйлилар уйининг
Ўрнида култепалар.
Бу уйлардан зорланиб
Осмонга ўт ўрлайди.
Бурчакларда бўрилар
Қизчаларни зўрлайди...
Ал-қасос-ул минал ҳақ —
Қазойи ҳақ олдинда!
Қонлар сачраб сесканар,
Уйғонар халқ олдинда!
Унгача, Бобо Темур,
Қўрқаман вақт ўтмаса,
Бир-бирин қонин ичиб
Манқурт, карахт ўтмаса.
Ғажишган бир тиллини
Гижгижлаб тахт ўтмаса!
Бу ўлим қандай ўлим —
Қорачуққа мил тортар...
1990 йил 27 август
ЧИМИЛДИҚҚА КИРМАГАНЛАР ЁР-ЁРИ
Истиқлол йўлида озмунча ўн гулидан бир гули очилмаган ёш йигитлар ўққа учдими... Кўқонда уйланмаган йигит ўлса, мурдани ювишаётганда унинг тенгқур ўртоқлари паст овозда ёр-ёр айтиб туришаркан.
Ўз уйини қурмай йигит, ўлмасин,
Қиз билан ўлтирмай йигит, ўлмасин,
Чимилдиқка кирмай йигит, ўлмасин,
Ўлса, ёр-ёр айтиларкан Қўқонда.
Сувалмаган уйи қолса бош эгиб,
Қавилмаган кўрпасига тош тегиб,
Оппоқ, куёв кўйлагига ёш тегиб,
Ўлса, ёр-ёр айтиларкан Қўқонда.
Ёр-ёр айтар экан тўрт-беш ўртоғи,
Болалиги, ёшлиги эш ўртоғи.
Алпомишсахт, Алпомиштўш ўртоғи
Ўлса, ёр-ёр айтиларкан Қўқонда.
Қадим Турон даштларида бир ёр
Уввос солар, дала ёр-ёр, қир ёр-ёр,
Оҳ, дунёни бузар, бир ўткир ёр
Ўлса, ёр-ёр айтиларкан Қўқонда.
Увлаб, маҳшаргача етса... эҳтимол,
Увлаб, тирикларни тутса эҳтимол.
Бизларни ҳам олиб кетса... эҳтимол,
Чимилдиққа кирмаганлар ёр-ёри...
1990 йил 9 май
ТЎМАРИСГА ИЛТИЖО
Тўмарис рақиби, қўшни қабила бошлиги Кирнинг бошини қонли хумга солади. «Тириклигингда қонга тўймагандинг, энди тўш деб.
Жоним онам, сенсиз қуёш кулмас энди,
Уйғонмасанг, сен турмасанг бўлмас энди,
Бу кўру кар болаларинг силкитмасанг,
Авлодларга гапирмасанг бўлмас энди.
Мендан сўрма, менинг қўлим ожиз қолди,
Боғда ранги сориғ гулим ожиз қолди.
Қафасини синдиролмай қушим ожиз,
Кишанбандим — руҳим, қулим ожиз қолди.
Кечир, она! Гўдакларинг бериб қўйдик,
Чечаклардек, гуддекларинг бериб қўйдик.
Қулда ўз жонидан бошқа не бойлик бор.
Биздекларинг, қулдекларинг бериб қўйдик.
Она! Бугун бари фитна, ошкор ов йўқ,
Пистирмадан отадилар, ошкор ғов йўқ.
Ўз оғангдан, ўз инингдан топган кун бу,
Қонли хумга тиқай десанг ошкор ёв йўқ.
Малҳам керак кўп йиқилган эл доғига,
Турсанг...
Малҳам сел доғига, ел доғига.
Худо шоҳид бўлғусидир, иншооллоҳ,
Тўмариснинг ўлиги ҳам енгмоғига!
1990 йил 27 август
ЎТАМАН
Гарчанд битта юракка Оллоҳ бўлиб ўтаман,
Ваҳки, ғам саҳросидан бир оҳ бўлиб ўтаман.
Ёраб, ўйлабмидим мен, дунёи дун оралаб,
Шунча кўз ёш, қонларга гувоҳ бўлиб ўтаман.
Ўзбек, қирғиз, қироним бирлашмаса тил топиб,
Туркуларим қайта ўткирлашмаса тил топиб,
Бугун тўс-тўс Туроним бирлашмаса тил топиб,
Гумроҳ тортган қавм ичра гумроҳ бўлиб ўтаман
1990 йил 27 август
ЯРИМ КЎНГЛИМ
Ярим кўнглим ғамлар билан тўлгандай,
Бир бутун йўқ, камлар билан тўлгандай,
Элим ожиз шамлар билан тўлгандай,
Ғира-шира ним қоронғи даласи.
Бир сеҳрли дам туғилса элимда,
Бир хотири жам туғилса элимда,
Битта порлоқ шам туғилса элимда,
Кунгай ерда ўсгаймиди боласи.
Туғилсайди... биз оқ рўмол ўрардик,
Ўз пайтида ўзни таниб, сўрардик.
Олойдан тушган қашқирларни кўрардик,
Ангда қолиб тўкилмасдик чамаси.
Энди бир муз кириб ёзим, қишимга,
Яшагайман тишни босиб тишимга,
Энди ўлгунимча кирар тушимга
Қашқирларнинг қизчаларга ҳамласи.
Ў, кўнглим-а, у не истар, не излар?
Бу кунлар туш бўлиб, битса бор излар,
Одам бўлиб қолса қотил — тўнғизлар,
Қизалоқлар тирилиб, чой дамласа...
Ярим кўнглим
Ғамлар билан тўлгандай.
1990 йид 13 сентябрь
ЮКИ ОҒИР БУ ЮРТДА
Мени кимдир таниса каломимдан танийди,
Кўксимга қўйилган қўл, саломимдан танийди.
Юки оғир бу юртда она бўлмоқ кўп оғир,
Ҳорғин-ҳорғин изларим, қадамимдан танийди.
Гўдакларим тупроқда изғир экан зах ўтиб,
Қирққа кирмай қаридим, жон-жонимдан ях ўтиб,
Беқадр пиллам, тиллам, тупроқдан заққум ютиб,
Мендек эрта қуриган бодомимдан танийди.
Эгилган бошларимга туҳмат тожин кияркан,
Ўз манқуртларим гоҳо эл ризқини қияркан.
Кўклам кўрмаган гулим кузни кўриб куяркан,
Ич-ичимдан ўсган ўч, аламимдан танийди.
Мозийига эврилсам ҳар девондан шон томар,
Бугунида Орол йўқ. Ўрнида нишон томар,
Ўш, Ўзган ярасидан ҳали узо-оқ қон томар,
Ҳўнграб-ҳўнграб йиғлаган қаламимдан танийди.
Юки оғир 6у юртда она бўлмоқ кўп оғир...
1990 йил 12 сентябрь
АЁЛНИ ҚУТҚАР
Ўзбекистонда 270 аёл ўзини-ўзи ёқибди. Бу аҳволда сочларнинг оқариб кетиши кам, ақлдан озиш мумкин.
Михаил Дудин.
Бу саройда аёл йўқми, меҳру-шафқат йўқ.
Парвина.
Ўтта сиғинардим, ногоҳ ҳушёр тортдим мен,
Ўз-ўзимга маломатдай юкни ортдим мен,
Кўзимдаги ўт-ку ёнмай қандоқ артдим мен —
Оҳ, жаҳолат, қора юзин кимга бурмоқда,
Меҳру-шафқат худолари ўтга кирмоқда.
Халқи учун Бедил бериб, Навоий бериб,
Ҳар ақлки ерлик эмас, самовий бериб,
Тирикликка тирикликнинг давомин бериб,
Нечун ўзин парвонадай ўтга урмоқда,
Меҳру-шафқат худолари ўтга кирмоқда.
Меҳру-шафқат бор эди-ю итлар қопди, ҳу,
Оҳудайин қочди, билмай қайга чопди, ҳу,
Ярасига малҳам қилиб олов ёпди, ҳу,
Ғофил дунё, алам тусин, алам сасин кўр,
Меҳру-шафқат худоларин алангасин кўр.
Дунё, қора кунинг келса итлар зўр бўлар,
Аммо бугун гўдаклар бор, улар ўр бўлар,
Эрта улар кўзин ўяр, итлар кўр бўлар,
Чирқирайман, бу кўрлардан қолма, — деб доғда,
Меҳру-шафқат худолари ўтга кирмоқда.
Шўринг кўпдир, шундоқ кун ҳам яйрайсан омон,
Ғофил одам, ҳолинг бу кун ёмондан-ёмон,
Қиёқ тилли ўт келмоқда илдизинг томон,
То ўзингга ўт етмасдан аёлни қутқар,
То дунёга ўт кетмасдан аёлни қутқар!
1988 йил 17 апрель
ХАЛҚИМГА ЁКИ ҲОЛАТ
Дарз кетмоқда ишончимнинг деразалари,
Кетмоқдасан бир-бировдан наридан-нари.
Мен нетайин бу дунёнинг кимхобу зарин,
Шунча тошни қисқагина йўлимга бердинг.
Нима дейин, номард дейми ё мардим дейми,
Кечмишингни дил-дилимдан ўткардим дейми,
Бахт қўшиғин аро йўдда биткардим дейми,
Минг хазонни ҳали ғунча гулимга бердинг.
Халқим, кўзга суртиб буғдой — сомонингни ҳам,
Оқлолмайман бугун яхши, ёмонингни ҳам.
Девордай зич қад кўтариб келганида дам,
Ўғлонларинг қутқормасдан ўлимга бердинг.
Чўлпон кетди онасининг ёдида куйдим,
Усмон кетди, Холамбиби «дод»ида куйдим.
Жисму жоним қирқим-қирқим, жодида куйдим,
Шунча ғамни бир муштипар дилимга бердинг.
Бир-бирингга бермай биринг-бирингдан юлдинг,
Бировингни қон қақшатиб бировинг кулдинг.
Гоҳо эрк деб, бахт дебмас, мол-дунё деб ўлдинг,
Бу саросар шеърни нечук тилимга бердинг.
Тўзғин элим, жону дилим, бирлашиб келгин,
«Ол, ҳа, ол»лаб чопавермай сирлашиб келгин.
Мингта ўтмас пичоқ бўлсанг қандоқ ўламан,
Ўнта тиғ бўл, тиғланиб, ўткирлашиб келгин.
«Отмагай тонг» эмас, орзу — шул, тонглар отгай,
Магаданда болаларинг чирқираб ётгай.
Иншооллоҳ, бул садолар бизни уйғотгай,
Йўқса, нечун бу қаламни қўлимга бердинг.
1990 йил 16 май
ЁЛҒИЗ ҚОЛДИРМА...
Кўкда ёлғиз ой йиғлаб кетар,
Ёлғиз Қуёш дил тиғлаб кетар.
Ваҳималар уруғлаб кетар,
Болам, мени ёлғиз қолдирма.
Мушфиққина қушим, маъюсим,
Бор туриши тўзғимас тўзим.
Ҳамон Сенга фармойиш сўзим,
Онам, мени ёлғиз қолдирма.
Жим-жим эдим, жайрон бўлдим мен,
Сим-сим эдим, сайрон бўлдим мен.
Сенинг билан комрон бўлдим мен.
Ёрим, мени ёлғиз қолдирма.
Равшан кеча, ёлғиз қолдирма,
Гавжум кўча, ёлғиз қолдирма.
Одам тоқ келади, кетар тоқ,
Ўшангача ёлғиз қолдирма.
1988 йил 8 ноябрь
СУВ УЗАТАР ТОМИРИМ...
(Амир Темур юбилейи кунларида ёзилган)
Тоғлар энгашиб келар,
Боғлар эргашиб келар,
Қушлар кенгашиб келар,
Рост бўлдими, бобожон,
Юртга қайтаётганинг!
Бизни кўзга илмаслар
Илиб қайтаётирлар,
Қадримизни билмаслар
Билиб қайтаётирлар,
Бизга қовоқ уйганлар
Кулиб қайтаётирлар,
Бўйларини бизга тенг
Қилиб қайтаётирлар.
Инсонни ҳам, элни ҳам
Тоғлари бўлсин экан.
Ҳар қандай кунда умид
Боғлари бўлсин экан.
Сен кетиб тоғсиз қолиб,
Изғиринда изғидик.
Япроқлардек бенажот
Поймол бўлдик, тўзғидик.
Ҳай дегани ҳажи йўқ
Болаларинг қирдилар.
Боши бирикмас, оғзи
Олаларинг қирдилар,
Териб-териб қирдилар,
Эриб-эриб қирдилар,
Сени кетказиб, туркни
Жон-жойига урдилар.
Шундай урдилар ҳануз
Ўзига келолмайди.
Тортилиб қолган тили
Сўзига келолмайди.
Кўз ёши кўкрагидан
Кўзига келолмайди.
Турк туёғи шу тахлит
Ботқоқларга ботибди.
Шундай кунда шоҳ Амир
Юртга қайтаётибди!..
Қайтар турк дарахтимга
Сув узатар томирим.
Энди кўкаражакмиз,
Гуллагаймиз, Амирим.
1991 йил 23 март
ТАНГРИМ, АЙТГИН...
Дунё сирли. Мен ўзимга аёнларни кўраман,
Лолу ҳайрон турфа-турфа баёнларни кўраман.
Тангрим, айтгин, яна қанча мен дўстман, деб эгилиб
Кўкрагимга нишин санчган чаёнларни кўраман.
Йўлларимда кунпаякун бўлажакман неча бор,
Неча қайта ўтиб бўлмас довонларни кўраман!
Қуръонга юзтубан тушиб, дод айладим, юз дод!
Яна қанча ўқиб бўлмас девонларни кўраман.
Кўра-кўра кўзим куйди сарғайган чечакларни,
Ёраб, яна қанча рўйи-сомонларни кўраман.
Онги беҳишт-жовидонларга яшарманми ёвуқ,
Яна қанча онги саҳро, ёбонларни кўраман.
Оби ёвғон тинкасини қуритган бу халқимни
Косасида тағин қанча ёвғонларни кўраман.
Мен узоқроқ яшармидим, гуллаб ўсмаса ёлғон,
Ҳар қадамда отар ёйдай ёлғонларни кўраман.
Ўз елкамни ўзим силаб, овутаман бундай деб,
«Ўлмай юрсам ҳали қанча давронларни кўраман».
Юрагимга разм солсам, зарб тегмаган ери йўқ
Ҳайҳот, боз зарб урмоққа шай гавронларни кўраман
1990 йил 13 ноябрь
АЙТМАЙ ҚАНДОҚ ЯШАЙМАН...
Мен ўйласам кесилган забонлар тилга киргай,
Дарёлари тўсилган замонлар тилга киргай,
Не-не жувонмарг қоши-камонлар тилга киргай,
Дилим ўт олиб турса айтмай қандоқ яшайман.
Улар ҳам ўтгунича топганларини айтиб,
Мендек дилгиру нолон чопганларини айтиб,
Не дарзу ёриқларни ёпганларини айтиб,
Тилимга солиб турса айтмай қандоқ яшайман.
Бир ёнимда Тўмарис деса «болам, ҳолинг танг»
Нафақат дала-тузинг, кўнглинг ичи тошу санг.
Бирён бугунгилардан кўнгли тўлмай Темурланг
Хаёлга толиб турса айтмай қандоқ яшайман.
Нетай, кечаю бугун тилмочлигини бериб,
Кўнглингиздаги тугун тилмочлигини бериб,
Тўқмас, аҳволи нигун тилмочлигини бериб,
Тинчимни олиб турса айтмай қандоқ яшайман.
Айтганимдан бошимга тошлар келмоқлигидай,
Бошим гаровга тикиб, фошлар келмоқлигидай,
Бошим кетиб, ўрнига қуёшлар келмоқлигидай,
Бир ишонч ғолиб турса, айтмоқ қандоқ яшайман.
1990 йил 8 январь
ҚАЙТИБ ОЛИНГАН ЕР БУ
Қуюқ ўрмон бўлди ғам,
Ўрмонларга хўш энди.
Кўнглимиз кийган кишан
Армонларга хўш энди.
Қилвир туллаклар берган,
Чилла чиллаклаб берган,
Халқни куллаклаб берган
Фармонларга хўш энди.
Ўқ кўтардик, санчилдик,
Юк кўтардик, янчилдик.
Туғ кўтарар пайт келди,
Руҳ, ўртага туш энди!
Бу туғ — туғмас, ўтмиш — дод,
Кўтармоқ учун озод
Элим, болаларингни
Бир-бирига қўш энди!
Қайтиб олинган ер — бу,
Мангу қолинган ер бу.
Шу ерда эрк шаробин
Этажакмиз нўш энди!
1991 йил 29 ноябрь
НАВРЎЗ ХАЁЛЛАРИ
(туркум)
1
Гоҳ ўрмаласа ҳам олдинга тикка
Туташиб кетганча қоронғиликка,
Гоҳ қопқонлик қилди ҳуркак кийикка
Ўзинг ёриштир бу йўлларни, Наврўз.
Булбул ўлди. Гул-чи ёнди, очилди,
Елларнинг бўйнидан қучди, осилди,
Бугун у ненидир сезди, босилди,
Гуноҳидан ўт, бу гулларни, Наврўз.
Бу қўлга қон теккан. Бу қўлни асти
Чопиб ташласак ҳам ҳаққи кетмасди.
Аммо... Балки зарур бировга дасти...
Ўзинг юв бу қонли қўлларни, Наврўз!
Кўклам гуллаб кетса тошу харсанг ҳам,
Кўклам гуллаб кетса қари-қартанг ҳам,
Бало-қазолардан энг хатарли дам
Ўзинг асра қизу-улларни, Наврўз!
Бу беморлар тонгни кутар мунғайиб,
Улар ҳам бой, кетган дард билан бойиб.
Суя, суя! Улар кетмасин тойиб,
Узма, узма жони қилларни, Наврўз!
БОШИНИ КЎП ЭГГАН БИР ЖОН
2
Наврўз, бағри тилинган гул,
Оёқ ости қилинган гул,
Япроқлари шилинган гул,
Бугун «омон» айта келдинг.
Синган бир сенмас, гул юзим,
Менам синдим. Синди сўзим,
Бугун ердан узиб ўзим
«Алёр, замон» айта келдим.
Наинки инсон қатағон,
Чордарвеш, девон қатағон,
Ақл қатағон, онг қатағон,
Сен ҳам кетиб, қайта келдинг.
Сумалакли қозонларинг
Ағдарилди азонлари,
Чиқиб чангинг, тўзонларинг
Фикримни улғайта келдинг.
Тўзиб, қайғу чеккан бир жон,
Ғурбатларга чўккан бир жон,
Бошини кўп эгган бир жон,
Бош кўтарган пайтда келдинг.
Кўкармоқда ҳар тўрт тараф,
Унмоқ шараф, ўсмоқ шараф!
Тош кўнгйлга эл тик қараб
Тош кўтарган пайтда келдинг.
Энди шундай қасос-ун-нард
Энди тинган, синган номард,
Элдан кетиб, фасоду, дард,
Ош кўтарган пайтда келдинг.
1988 йил 18 март
ЎСИШ ФАСЛИ ҚАЧОН КЕЛАДИ?
3
Бу нураш, 6у чўкиш фаслидир,
Изтироб, ғам чекиш фаслидир,
Бор дардингни тўкиш фаслидир,
Ўсиш фасли қачон келади?
Тил узайган. Гапирмоқ фасли,
Қулоғингга гап кирмоқ фасли,
Рўзғорингга наф кирмоқ фасли —
Ўсиш фасли қачон келади?
Кўзларимга ёш келди тез-тез,
Кўзим кўзлаб тош келди тез-тез,
Руҳим — эгик бош келди тез-тез,
Ўсиш фасли қачон келади?
Ноҳақ келиб ҳақларни қувди,
Қувлашиб пок сувлар келувди.
Нопок кириб оёғин ювди,
Ўсиш фасли қачон келади?
Бугуннинг бу ёзуғини буз,
Сен келдинг-у, ўсди дала-туз,
Одамларга ўзинг айт, Наврўз,
Ўсиш фасли қачон келади?
1987 йил 27 март
ЯССАВИЙНИНГ «ҲИКМАТ»ИНИ ЙЎҚОТГАН КУНДАГИ ҲОЛАТИМ
Мен — бенаво, чаҳ-чаҳидан айрилган,
Яссавийдай ҳамроҳидан айрилган,
Бор кувончи, бор оҳидан айрилган,
Тақир саҳро, қуриб қолган дил бўлдим.
Дардларимни териб тортаман симга,
Аросатда жон келмоқца ҳалқумга,
Яссавийни кимга олдирдим, кимга,
Авж пардада тилдан қолган тил бўлдим.
Иримчиман, йўлим боғлайди ирим,
То топмасам, ўз кўнглимга йўқ кирим.
Унинг билан кетган фикрат, шуурим,
Дод, минг додки, боз ғафлатга қул бўлдим.
У, кўнглим-а, хордир бугун, хор бўлган,
Ўз ғафлатим доим сиртмоқ, дор бўлган,
Яссавийнинг босмоғига зор бўлган
Кунпаякун тупроқ бўлдим, гил бўлдим.
Мен — бенаво, чаҳ-чаҳидан айрилган...
1991 йил 4 апрель
«НАЗОКАТНИНГ ДОСТОНИ»ДАН
Сиз келмадингиз, бегим,
Ёдим ёшни куйдирди.
Кетдим каддимни эгиб,
Додим тошни куйдирди.
Кетдим далли-девона,
Дўст тутиниб гумона.
Эрмакталаб тумонат
Ёлғиз бошни куйдирди.
Берганингиз жафони
Жонга олганим они
Ҳижроннинг дўл, тўфони
Бор қуёшни куйдирди.
Кўклам селин сўроғи,
Олча гулин сўроғи,
Ирмоқ тилин сўроғи,
Менга хазон кийдирди.
Хазон кийиб кетдим ман,
Тўзон кийиб кетдим ман,
Бу дунёга шунчалар
Арзон келиб кетдим ман.
Сиз келмадингиз, бегим...
1990 йил 5 май
ЭЪТИРОФ
Ношуд фарзанд бўлдим, унутган,
Йўқ ерлардан топиб юрган ғам,
Ахир она, Сиз билан ўтган
Ҳар бир куним эмасми байрам.
Ношуд она бўлдим, мен шеърга
Банди бўлдим, танҳо, ёввойи.
Ахир, болам Сен билан бирга
Ўтган ҳар кун бахт-ку, ғаройиб.
Ношуд аёл бўлдим мен Сизга
Бир мунглуғ чеҳрага ўхшадим.
Бош паноҳим, паноҳингизда
Энг шоҳ кунларимни яшадим.
1990 йил 5 май
УЛГИ
Тўмариснинг тароқлари йўқолган,
Учқур оти, яроқлари йўқолган,
Йўл кўрсатар чироқлари йўқолган,
Қоронғида пайпаслаб йўл излаймиз.
Бир улгусин Нодирами олганди,
Ул ҳам тушмиш, жаҳолатга бир банди.
Ҳўқанди латифнинг армон фарзанди...
Қоронғида пайпаслаб йўл излаймиз.
Бир улгусин босди энам Кенагас,
Даштларда ҳур ўсди энам Кенагас,
Кун келиб... қон қусди энам Кенагас,
Қоронғида пайпаслаб йўл излаймиз.
Собира*га бири теккани чоқда
Бир қиз эди, эл суянгулик — тоғдай.
Қамадилар. Ақлдан озди қамоқда,
Қоронғида пайпаслаб йўл излаймиз.
Қадим Турон даштлари нимқоронғи,
Қай бурчида пинҳон Тўмарис донғи.
Аммо улгуси теккан бор, инонгин!
Қоронғида пайпаслаб йўл излаймиз.
У сен бўлсанг, тангрим, ўткир кўз бергин,
У мен бўлсам, ўзлигим бер, ўз бергин.
Сўз бер, осон ўлмасликка сўз бергин,
Қоронғида пайпаслаб йўл излаймиз.
1988 йил 8 март
КАРОМАТ
Ҳарбий хизматга уйдан ўйнаб-кулиб чиқиб кетган халқимиз фарзандларининг «Юк-200» тамгаси остида, тобутларда уйларига қайтган фожиали кунларда ёзилган.
Кўнглимда кўнглимнинг минг синиғи бор,
Кўнглимда ғамларнинг ўткир тиғи бор.
Йиғи бор, олдинда катта йиғи бор,
Элнинг болалари ўлмас бекорга!
Обдон ювган билан ювиларми қон,
Қотилидан қочиб йўлга чиққан жон.
Тобутларда сарсон... армон-а, армон...
Бу болалар қони ёзилмас қорга.
Бу кун тинч денгиздай турсанг-да тек, жим
Қаърингдан ўкирик келмоқда, халқим.
Эртага бу жонсиз болалар қалқиб,
Жонли виждонларни тортажак дорга!
1990 йил 6 май
БОЛАЛАРИМ, ҚАДНИ КЎТАРИНГ!
Ўтган қора кунлардан ҳали-ҳануз карахтман,
Ҳар япроғи юракдай титраб турган дарахтман.
Шу ҳолда ҳам олдинга ташлангучи тик шахдман,
Болаларим, қадни кўтаринг!
Текинхўр аталдингиз, бу хўрлик мени еди,
Муштумзўр аталдингиз, бу зўрлик мени еди.
Бу карлик мени еди, бу кўрлик мени еди,
Бошимдан туҳматни кўтаринг!
Тушларимда Тўмарис юраклари узилиб,
«Туёқларим тўзди» деб йиғлайверар эзилиб,
Сўнг тонггача уйқу йўқ. Чап кўкракни тиғ тилиб,
Кўксимдан бу додни кўтаринг!
Бобо Темур уйқуда, Темурларим, Сиз туриб,
Қўзғолган етмиш икки томирларим, Сиз туриб,
Ишонган хоқонларим, амирларим, Сиз туриб,
Хокисор миллатни кўтаринг!
Қалбга экинг. Қадим турк чинорлари тиклансин,
Қон-қардошнинг чин дўсту, чин ёрлари тиклансин.
Ҳар юракда бир Турон минорлари тиклансин,
Улуғ мамлакатни кўтаринг!
1990 йил 12 сентябрь
ИЛТИЖОМ ШУ...
Худо, бандам десанг осий қулингни,
Ўзимдан пастларга интизор қилма.
Қилдай кўрсат йўлимдаги қилингни,
Қилларингни сиртмоқ қилма, дор қилма.
Йиғлаб айтган баёнларим етарли,
Тошдай кўнгли аёнларим етарли.
Рақибларим, чаёнларим етарли.
Оллоҳ, Оллоҳ, дўстларимни мор қилма.
Бир қўл суйди қизилини юзимни,
Кўзга суртди ҳорғин-ҳорғин изимни,
Кетар чоғим шу қўл ёпсин кўзимни.
Бошқа бахтдан энди бахтиёр қилма.
Ишқни гулдай осиб юрсин болалар,
Изимизни босиб юрсин болалар,
Бизларга муносиб юрсин болалар,
Алар ўтар йўлакларни қор қилма.
Дилда ўсиб, нураб юрган бойлигим,
Бор дунёдан сўраб юрган бойлигим,
Иймонимга ўраб юрган бойлигим,
Элимизни шафқатингга зор қилма.
Бор юмушим битиб, кетар маҳалим,
Нурай-нурай йитиб кетар маҳалим,
Сўрай-сўрай ўтиб кетар маҳалим
Илтижом шу: «Туркистонни хор қилма».
1992 йил 1 июль
МЕҲМОНДИР
Одам ўғли бу дунёга мехмондир.
Махтумқули.
Меҳмон эрур асли дунёда бари,
Ранги сориғ кузак бизга меҳмондир.
Юракка меҳмондир ғалаёнлари,
Тизингдаги мадор тизга меҳмондир.
Беш кунликдир бу дунёнинг ёруғи
Ерга тушгай бул кун кўкдаги туғи,
Кетмоқ учун кўрар йўл тадоригин
Қарға, қийғир дала, тузга меҳмондир.
Ғам келса ҳам қуйиб ичаберингиз,
Тириксиз-ку, суйиб ичаберингиз,
Тўзим тўнин кийиб ичаберингиз,
Ахир, кўзда жола кўзга меҳмондир.
Тилсиз бўлса ҳамки мунглиғ онангиз,
Санчаберманг кўксига тиғ, таънангиз
Унинг бағир, қўрғонида тунангиз,
Оҳ, бу қўрғон, болам, Сизга меҳмондир.
Гарчанд, бу кун булбулнинг бир туриман,
Эсаётган шамолнинг ҳур-ҳуриман,
Кетаётган оналарнинг бириман,
Маним аччиқ нолам Сизга меҳмондир...
Меҳмон эрур асли дунёда бари...
1992 йил 1 август
ПАРВАРДИГОР ПАНОҲ БЎЛСИН
Биров учун куймас биров,
Ўзинг учун ўл етим,
Саратонда чимдир қиров,
Совуқ қотар қўл, етим.
Бир беҳиштий дона ўзинг,
Ёлғиз бегона ўзинг,
Сен ўзингга она ўзинг,
Ўзинг ота бўл, етим.
Тўнда жияк, жиға йиғлар,
Бор армонни йиға йиғлар,
Йиғласа енгга йиғлар,
Кир енгчаси ҳўл етим.
Кўча-кўйда ўлмайди ит,
Тағин бир хато — қайди ит,
Ердаги сўгати дайди ит,
Сўнгги хато бўл, етим.
Гўдак, умринг бир тонг бўлсин,
Ташлаганга аттанг бўлсин.
Парвардигор паноҳ бўлсин,
Ўзинг катта бўл, етим.
1992 йил 8 август
ЭНГ ЁМОН КУНДАГИ ЭНГ ЯХШИ ТИЛАК
Эй ўғил, биз Сиза жонни ичирдик,
Қонимиз ичирдик, қонни ичирдик,
Воз кечдик, шуҳрату шонни ичирдик,
Қониб ичдингизки, чўлламагайсиз.
Умримиз жилғадай пойизда чопди,
Отларизда чопди, тойизда чопди.
Суннат тўйларизда, тўйизда чопди,
Жилғадай чопмасак... гулламагайсиз.
Дилнинг энг тубида етилган байтдек,
Сизни туморим деб, борим деб айтдик.
Биз-ку не ҳасратда Сизни улғайтдик,
Сиз биза ҳасратлар йўлламагайсиз.
Дунёда ишимиз сеҳру тилмочлик,
Сотқин замон келар, наҳс, яланғочлик.
Ҳарҳолда сулайтиб қўйса ҳам очлик,
Шўрлик онангизни пулламагайсиз!
1992 йил 12 январь
ТУРОН ТЎКИЛМАСИН, НАВРЎЗ!
Қори кетган боғлар бу кун тўлаётир қушларга,
Наврўз нони, сумалаги тағин тегди тишларга,
Менам ҳайрон ўтаётган яхши-ёмон ишларга
Зорим будир. Майли, сен кел, кулфат келмасин, Наврўз.
Тушларимда Моҳларойим — мендан хафа, кетарлар
Деб «Бу — не қиёмат қойим» — мендан хафа кетарлар.
«Болам, қон-ку маним жойим» — мендан хафа кетарлар,
Мен не дейин, олдини ол, қон тўкилмасин, Наврўз.
Нодираи даврондан мен ўзни қандай яширай,
Авж гуллар чоғ тупроқ тўлган кўзни қандай яширай.
Шу кўз деб ақлдан озган қизни қандай яширай,
Хўқанди Латифдай юртдан шон тўкилмасин, Наврўз.
Тўғри, ишчан қўлларинг бўш, сиғмайсан маконингга,
Ақлу имкон тоқат берсин ҳар бетоқат оништа.
Айтгил, шулар арзийдирми алмашмоққа жонингга,
Ахир қайта келмайдир-ку, жон тўкилмасин, Наврўз.
Бобо Темур, болаларинг қирса бири-бирини,
Дўст илдизин дўст қирқса, нодўстга бериб сирини.
Қачон аёл ноласи тарк этар Турон ерини,
Болаларинг бирлаштиргин, Турон тўкилмасин, Наврўз.
Гарчанд борлиғимни минг хил туйғу сўтиб боради,
Юрагимнинг туб-тубига бир нур ўтиб боради,
Моҳларойим... ортга қарай-қарай кетиб боради,
Боғлар қийғос гулга кирган, Қўқон тўкилмасин, Наврўз!
1990 йил 2 март
ДАРАХТ
Биров кўз тикканда тожу тахт кўринади,
Бировига қўли баланд бахт кўринади.
Мен кўз тиксам — менинг каби эрта энкайган,
Менинг каби мункайган дарахт кўринади.
Синчков боқсам бу дарахтнинг сумбати дарахт,
Ичи ғовак тугаётган сахт кўринади.
Томирини заҳарлаган келгинди сувлар,
Каллакланган бошлари карахт кўринади.
Ичим куяр... дарахтдами, ўзимдами ё
Қайта кўклаш саодати накд кўринади.
1992 йил 12 январь
ЎЗ ТОПГАН
Ағёри кўп дунёда
Битта содиқ дўст топгин.
Дардинг зиёд-зиёда,
Айтмоққа шарҳ, сўз топгин.
Қонлаб қирни, қиёни
Лолалансин товонинг.
Излаб, бу кўр дунёни
Кўрадиган кўз топгин.
Умр оқиб кетар об,
Кўзинг ёпар, бўлсанг соб.
Ёлғиз ўтма, ўғил топ,
Ё биргина киз топгин.
Тўқ тўймайди, ёпма тўн,
Оч олдида ошга дўн.
Очга бир кафттина ун
Ё бир сиқим туз топгин.
Ерга йиғла ҳолингни,
Кўкка йиғла ҳолингни.
Отингни сот, молингни,
Ёт кўп. Сен бир ўз топган.
Ўтар-кетар дунёда,
Тўзғиб ётар дунёда,
Олиб-сотар дунёда
Битта сотмас дўст топгин.
1992 йил 6 август
ОШИҚЛИК
(Яссавиёна)
Кулгу берма, бировлардан кулмай қолай,
Тўлдирмагил, дунёсидан тўлмай қолай,
Парвонадай ўлганимни билмай қолай,
Бир чироққа ошиқликни берсанг бўлди.
Овга чиқмам, чиқсам арслон овим менинг,
Бу — кўнглима худо солган довим менинг,
Шивир-шивир, висир-висир ёвим менинг,
Қўнғироққа ошиқликни берсанг бўлди.
Бу дунёда мен эскиман, кузим янги,
Сиёсатлар янги, айтар сўзим янги,
Саратонлар тишлайдиган музим янги,
Кетар чоққа ошиқликни берсанг бўлди.
Қўллаганни ҳатто қайғу-дод қўллайди,
Бир ишора билан мағлуб, мот қўллайди,
Баъзан не-не алп қўлламас, от қўллайди,
Арғумоққа ошиқликни берсанг бўлди.
Куйиб севдим, ишқ мевасин олдим қўлга,
Амринг билан жонлар ато этдим кулга,
Энди барча ишқни ол-у, битта гилга,
Бир тупроққа ошиқликни берсанг бўлди.
Бу беҳиштий дунёлардан мушксиз кетмай,
Қуламасин, кўксимдаги кўшксиз кетмай.
Қодир худо, чин дунёга ишқсиз кетмай,
Ўшал ёққа ошиқликни берсанг бўлди.
1996 йил 5 июнь
УМИД
Тўзган кунларингни кўп кўрдим, халқим,
Бузган кунларингни кўп кўрдим, халқим,
Узган кунларингни кўп кўрдим, халқим,
Ўстирган кунингни кўрармикинман?
Сочим супургидир ўринг-қирингга,
Фаҳмим етгаймукин бирор сирингга.
Қиёматга қолмай биринг-бирингга,
Дўст турган кунингни кўрармикинман?
Дил тўлиб борса ҳам доғ узра доққа,
Йиғлаб кўчирдим шу шеъримни оққа,
Бир-биринг оёқдан чалмай, оёққа
Бостирган кунингни кўрармикинман?
Оҳ уриб яшаркан қавмим гумроҳ деб,
Мени ўкинч-армон тугатмасдан еб,
Бир-биринг чапламай, бир-биринг «оқ» деб,
Ёздирган кунингни кўрармикинман?
Қандоқ адо бўлмай, ўтмайин куйиб,
Юрсанг ўзни қийиб, ёғийга ийиб,
Ўзинг топганингни Сен ўзинг кийиб,
Тўздирган кунингни кўрармикинман?
Бобонг-ку, қиличин сермади, енгди,
Бобонг-ку, орини бермади, енгди,
Бобонгдан болангни бир қадам энди
Ўздирган кунингни кўрармикинман?
1992 йил 6 август
БЕХАТО СЎЗ
Субҳоноллоҳ, томиримга туташмоқда ўт,
Жанглар аро жангари садо қилажакман.
Синиқ кўнглим минг бўлакдир, бўлмагайман бут,
Ҳақ йўлинда ўзимни гадо қилажакман.
Умрнинг интиҳосида учган руҳларни
Қайтараман, қайта ибтидо қилажакман.
Омонатин олгунича авлодларимга
«Бирлаш» деб ўз тилимда нидо қилажакман.
Эрк истаги уммонларда кўпни қилган ғарқ,
Менам унга жонимни ато қилажакман.
Ҳар сўзимдан хато излаб рақибим сарсон,
Мен қўрқаман, умримни хато қилажакман.
Хато қилмай айта олгум: қачон ўлсамам,
Шеър устида ўзимни адо қилажакман.
1992 йил 4 апрель
ИНШООЛЛОҲ...
Иншооллоҳ, бўлса умр вафоси,
Мен халқимнинг суянч тоғи бўлурман.
Нодиранинг қайта келган садоси,
Турк-Туроннинг қўнғироғи бўлурман.
Қўнғироқлар тинди тили кесилиб,
Баланд тоғлар синди бели кесилиб,
Турк дарахти синди эли кесилиб,
Қайта унган дов бутоғи бўлурман.
Шундайин сас, сазо келар олдиндан,
Қасрларим қуйилажак олтиндан,
Туркнинг тупроғига дўниб мен чиндан,
Ер юзининг кунгай ёғи бўлурман.
Кўнглим бўлур давронлардан ошувчи,
Шеърим бўлур ўлим билмас, яшовчан.
Яссавийни замонларга ташувчи,
Хизматкори, елка тоғи бўлурман.
Турк-Туроннинг қўнғироғи бўлурман.
1992 йил 6 август
СЎНГГИ ОҲ
Кўзи тиниб яшаб юрган бир одам,
Сўзи синиб яшаб юрган бир одам,
Чин ҳурликнинг кўкларида учмаган,
Ерда униб, яшаб юрган бир одам,
Бирдан, бирдан кўксим ёниб урдим оҳ,
Қўлларимнинг кишани йўқ, ё Оллоҳ!
Қайинзорда қолгон бобом эсладим,
«Душманлиғи» ёлғон бобом эсладим,
Бир пой маҳси кийиб, бири қўлтиқда,
Сибирга йўл олғон бобом эсладим.
Кейин ўксиб йиғлайвердим, чекиб оҳ.
Қўлларимнинг кишани йўқ, ё Оллоҳ!
Қирқ Ғироти, қирқ бияси таланди,
Қалъа, қўрғон, қир, қияси таланди,
Шўрлик энам — Урқияси таланди,
Сўнг бир сотқин: қўрғонида ёйди шох,
Қўлларимнинг кишани йўқ, ё Оллоҳ!
Кейин отам, ғолибмиди, мотмиди,
Кейин онам, аёлмиди, отмиди,
Дод деб кетди. Менинг додим додмиди?
Наҳот, наҳот, ғойиб бўлди зиндон, чоҳ
Қўлларимнинг кишани йўқ, ё Оллоҳ!
Ўртоқларим жони пўлат, жони қил,
Бири сариқ, бири камқон, бири сил,
Ҳали уз-оқ даволанар, узо-оқ йил,
Ўлмай қолса бўлди. Қайта бўлмас моҳ,
Қўлларимнинг кишани йўқ, ё Оллоҳ!
Она элим, ер бағирлаб, чўккан эл,
Ҳосилини кўрмай, фақат эккан эл,
Худо назар қилган, назар теккан эл,
Тилларингдан учгаймикин сўнгги оҳ,
Қўлларимнинг кишани йўқ, ё Оллоҳ!
1992 йил 31 март
ТУРКИСТОННИНГ ОНАЛАРИНИ...
Ўн икки ой бирдай ишлайди,
Фақат ишлаб кўнгил хушлайди,
Иморатнинг лойин муштлайди,
Болаларин тишда тишлайди,
Гўдаклари тоқмас, қўшлайди
Туркистоннинг оналарини...
Ўғли Бобур Ҳинд сори босди,
Қайтармоққа етмади дасти,
Нодирасин жаҳолат осди,
Жаҳолатга бор эрур қасди.
Юрагини армон нишлайди
Туркистоннинг оналарини...
Машраб Балхда, дорда саланглар,
Усмон қах-қаҳ уриб, аланглар,
Ҳамзасини тилкалар санглар,
Тушлари ҳам аҳволин танглар,
Тушлари ҳам тошлаб, ғиштлайди
Туркистоннинг оналарини...
Амир Темур ёди ўстирар,
Кенагаснинг доди ўстирар,
Сиртмоқ, кунда, жоди ўстирар,
Яссавийнинг оти ўстирар,
Худо суяр, руҳлар ушлайди
Туркистоннинг оналарини...
Афғон мулки бўлди минглаб эр,
Ҳарбий кетган юзлаб йигит — ер,
Бир боланинг доғи қилар шер,
Қодир Оллоҳ, ўзинг тоқат бер,
Юрагида арслон қишлайди
Туркистоннинг оналарини...
Олгани шу элидан дуо,
Тиловати, селидан дуо,
Ҳар қўлловчи елидан дуо,
Қўлидан иш, тилидан дуо,
Бошидан оқ рўмол тушмайди
Туркистоннинг оналарини!
1992 йил 1 апрель
БУ ЭЛНИ ЖИМЛАР УЙҒОТАДИР
Бу авлодлар ғарибдан-ғариб,
Кўкрагингга тошлар ботадир.
Олов тополмайсан ахтариб,
Кўзларингга ёшлар ботадир.
Кўнглингда чанг, гард кўтарсангми,
Қийнаб гумон, дард кўтарсангми,
Пардаларни шарт кўтарсангми,
Яланғочлар, фошлар ботадир.
Туриб, қулаб ётган бек бекми,
Ичиб, «гуллаб» ётган бек бекми,
Борин пуллаб ётган бек бекми,
Фикрсиз, бўш бошлар ботадир.
Оҳ, бу элга кимлар қазди чоҳ,
Қайдандир бу саноқсиз гумроҳ,
Бугун бир порлоқ қуёш йўқ, оҳ,
Мозийда... қуёшлар ботадир.
Қай ҳофизга худо — сийму зар,
Қай шоири худобехабар,
Қай отинининг ботини ғар,
Бу элни кимлар уйғотадир?
Боболари юрт сўраб тўрда,
Болалари ўлгайму ерда?
Иншооллоҳ, бугунми-эрта,
Бу элни жимлар уйғотадир.
1992 йил 4 апрель
* * *
Отам, онам кўнгли йиғлаб, бўшаб ўтди,
Отам, онам ёғийга пар тўшаб ўтди.
Отам, онам тиз чўкканча яшаб ўтди,
Худо, энди мадорингни тизимга бер.
Кўкламларим талошларда талон бўлди,
Увуз этда куйдим, йиғи, ўлан бўлди,
Ёзим — балоғатга етган нолон бўлди,
Энди озод қўшиқларни кузимга бер!
Совий-совий музлаган дил музликларим,
Эрий бошлаб сўз очмоқда сўзликларим.
Қайтса қайтмас бўлиб кетган ўзликларим,
Турк, Туронни кўтармоқни ўзимга бер.
1992 йил 8 январь
* * *
Ошиқлиғда ҳеч ким Сизу биза етолмас,
Бир нигоҳдан бори аён сўза етолмас.
Кўклам ғўр қушчалар билан чулдирайверсин,
Дил топмоқда ҳеч ким маъюс куза етолмас.
Сунбуланинг тиниқлиги кўкламда нетсин,
Ҳеч ким бундай шифо, дала-туза етолмас.
Бош устида шийдам шохлар сирли мунгланиб,
Пойингизга сориғ гилам ёза етолмас.
Ҳеч ким мендек Сиза ҳар зум жон суви тутиб,
Умр бўйи елкасида кўза, етолмас.
1992 йил 8 январь
ДУНЁ КЕТАР СУРИНИБ...
Қораяркан босилиб
Қор йиғлайди, менимча.
Мард ўларкан осилиб
Дор йиғлайди, менимча.
Аёл йиғлаган элда
Ор йиғлайди, менимча.
Умиди оқиб селда
Бемор йиғлайди, менимча.
Ўнглайман, — деб шеър ёзиб
Куйдим, кулга айландим.
Ўт кетсин бу дунёси,
Пулга қулга айланди.
Аддов, ишрат, очилиб
Бораётган қиз дунё,
Йўқ, шу кетишда тошга
Урилгувчи — биз, дунё.
Дунё кетар суриниб
Бедор йиғлайди, менимча,
Қайтаргум, — деб уриниб
Бекор йиғлайди, менимча.
1992 йил 8 январь
ИЙМОН КЕЛГУНИЧА ЁЗГИН
Тунда ёзсанг, бўш келма, сен
Тонг келгунича ёзгин.
Рақибингнинг забонига
«Аттанг» келгунича ёзгин.
Суяги ҳам хоки туроб
Отанг келгунича ёзгин.
Ўтга тушгил бор ютуғу
Хатонг келгунича ёзгин.
Имконсизлик ер одамни,
Ерга кетгач ухлармиз.
То тириклик — имконимиз,
Имкон келгунича ёзгин.
Жилдир-жилдир қуриётган
Онг келгунича ёзгин.
Юрагингни туб-тубидан
Бонг келгунича ёзгин.
Мен демасман, давру даврон,
Шон келгунича ёзгин.
Мен дегайман, ёз, оғзингдан
Қон келгунича ёзгин.
То иймони қочган элга
Иймон келгунича ёзгин.
1992 йил 8 январь
ЁЛҒИЗ ОДАМ ИШОНЧИ
Мен бир ҳақиқатга бергандайман тан,
Бу ҳақдаги шубҳа менга ботмайди.
Тупроқ устидаги дўстни билмайман,
Тупроқ остидаги дўстим сотмайди.
Тирик дўстим ёзим, қишимга кириб,
Мени ўтга отиб ёқар, совутар.
Ўлган дўстим... тунлар тушимга кириб
Тонггача кўнглимни овлаб, овутар...
Баъзан... ёлғиз қолсам... кетмоққа шайман,
Мени унутмагин, менга йўлинг бер.
Сен қанча қўлласанг, шунча яшайман,
Тупроқ остидаги дўстим, қўлинг бер!
1992 йил 10 январь
* * *
Худоданми, бандадан,
Одамдан, даррандадан,
Дўст топаман, бериб тан,
Сўзлайди илон манга.
Белим боғласам сириб,
Селни олурман буриб,
Қашқирлар тумшуқ суриб,
Йиғлайди нолон манга.
Суйдим, жон билан суйдим,
Ўт-ла қовушдим, куйдим,
Тўзмас либосин кийдим,
Келаверар шон манга.
Қон — ёруғлик, ман ҳориб,
Руҳни қон билан қориб,
Куйласам, бўғзим ёриб,
Отиладир қон манга.
Ман сафарга чиқар дам,
Ошиқ Юнус берур шам:
«Ман қуш тилин билурам,
Сўйлар Сулаймон манга».
1992 йил 7 январь
ЙИҒЛАДИМ, ХУДОЖОН
Йиғладим, художон, караминг кенгдир,
Бир интиқ сўзимни бер деб йиғладим.
Бағрим қоқ, қақраган заминга тенгдир,
Бир кўкат бер, битта шеър деб йиғладим.
Заҳардан сув ичган тупроқ ўлгандир,
Одам қуриб, чўккан, хўпроқ ўлгандир.
Ўлмагани мендан кўпроқ ўлгандир,
Битта қарич тоза ер деб йиғладим.
Туркий қавм бир-бирин қириб-у қийиб,
Яшаркан, юрмайми хазонлиғ кийиб.
Бу дардлардан гўрда ётаркан куйиб,
Бобо Темур нима дер деб йиғладим.
Ёнимда, қонимда у келмакдадир,
Балки оғироёқ келинчакдадир.
Ҳар қалай эл қони қачон тўхтади —
Келиб ғамимизни ер деб йиғладим.
Оллоҳга ёлвориб, бир мунглиғ хаёл,
Халқим деб йиғладим қаддим бўлиб дол.
Халққа Тўмарисдай бир ёвқур аёл,
Халққа Темурдай бир эр деб йиғладим.
Йиғладим, художон, караминг кенгдир...
1992 йил 7 январь
ҲАММАДАН КУЙИНГАНИМ...
Оҳ, қўрқаман жон-жонимдан меҳнат ўтиб кетмаса,
Кутавериб соб бўлиб, заҳмат ўтиб кетмаса.
Томчисига зор бўлиб ўтиб бормоқдаман, оҳ,
Кўрмай ёнимдан обираҳмат ўтиб кетмаса.
Мажнунтолдай эгилиб, қолавериб мен ортда,
Оддга тушиб пилдираб туҳмат ўтиб кетмаса.
Ҳаммадан куйинганим, бир муҳлатга келганман,
Бош кўтаргунимча шу муҳлат ўтиб кетмаса...
1992 йил 9 январь
* * *
Гарчанд ўтган умр ўтди, кўриб кенглигу танглиғ,
Ҳамон ҳар қултум сувни умид билан ичамиз.
Ҳар кундузимиз келгай толе манзили янглиғ,
Қадр кечаси бўлғай кечувчи ҳар кечамиз.
Кеча қўлимиз олғон дўстлар кўпроқ эдилар,
Бу ёлғон дунёсидан ўтиб кетди нечамиз.
Бори дўстлар бирма-бир созлаётир кемасин,
Биров тун, биров тонгда бу даргоҳдан кўчамиз.
Ҳар биримиздан бир эл қолаётир, чамаси,
Биздан кейин бундан-да гавжум бўлар кўчамиз.
1992 йил 9 январь
ҒАМИМ СИЗДАН МЕРОС
Ғамим Сиздан мерос, Нодираи даврон,
Шамим Сиздан мерос, Нодираи даврон,
Камим Сиздан мерос, Нодираи даврон,
Менам тўлдиролмай ўтаётибман.
Кўнглимга қадимий зорлар ёғадир,
Солланиб сиртмоқлар, дорлар ёғадир,
Ўтимга дамодам қорлар ёғадир,
Менам ёнолмасдан тутаётибман.
Инсофни энг аввал ўзимга тилаб,
Тўзимни тўймаган кўзимга тилаб,
Келмаган шоҳона кезимга тилаб,
Менам ўз-ўзимни бутаётибман.
Сиз-ла ғамдош тушсак, дўст тушсак керак,
Оқ сочларимизни ўришсак керак,
Моҳларойим, тезда кўришсак керак,
Менам йўл сўнгига етаётибман.
Менда ҳам Сиздаги илоҳий ор бор,
Менда ҳам Сиздаги ғаним бор, мор бор,
Демакки, олдимда тахтми ё дор бор,
Менам олдингизга кетаётибман.
1992 йил 10 январь
ТУРКНИНГ КЎЗИ...
Ғамсиз тупроқ йўқдир бироқ,
Турк тупроғи ғамлироқ.
Кўзлар ичра... синчиклаб боқ,
Туркнинг кўзи намлироқ.
Нигоҳлари гарчанд тонгги,
Устивор бахт, ободи,
Туб-тубида янграр мангу
Яссавийнинг фарёди.
Ҳалол дўстга дўст турамиз,
Шаймиз каму кўстига.
Қизил гуллар ўстирамиз
Қайғумизнинг устида.
Ўзимизнинг бўлар албат
Ғамангиз бахт, шонимиз.
Қонимиз-ла қайта-қайта
Ювган Туркистонимиз.
1991 йил 4 май
ИЛТИЖО
Боқдим, бош устимда саланглади дор,
Боқдим, ичи куйиб йиғлайверди ор.
Бокдим, ич-ичимга урди қуюн, қор,
Худойим, дилимга подшоҳлик бер!
Томир-томирлари чирт-чирт узилиб,
Майиб-мажруҳлиги тамом сезилиб,
Қолганда дод, дедим, кўнглим бузилиб,
Худойим, тилимга подшоҳлик бер!
Силкиндим, қадим Турк лошин кўтардим,
Ғанимнинг бостирган тошин кўтардим,
Улимнинг эгилган бошин кўтардим,
Худойим, улимга подшоҳлик бер!
Ўйларман, мен кимнинг урвоғи, мен ким,
Тилимни ўлим ҳам қилолмагай жим,
Сўйларман гўримни босганда ҳам чим:
«Худойим, элимга подшоҳлик бер».
1992 йил 7 январь
БИТТА МУШТГА АЙЛАНМАЙ
Олтовлон ола бўлиб олдирган халқ меники,
Гоҳ ичда заҳар, тилда бол турган халқ меники,
Тиғ тортиб ўз отасин ўлдирган халқ меники,
Ёраб, қай аждодимнинг қўли кир деб йиғладим.
Ўзи ўз ўзагини узган лаҳзаларида,
Қиблагоҳин гўрини бузган лаҳзаларида,
Фарғонада тўзондай тўзган лаҳзаларида,
Худо, тўзғин элимни бирлаштир деб йиғладим.
Бирлашмадинг, Қўқон-у Ўзган бўлдинг, Ўш бўлдинг,
Фитна пичоқларида талош лахта тўш бўлдинг,
Куёв-келин бўлмасдан қўш мозор-а, қўш бўлдинг,
Худо, тўзғин элимни бирлаштир деб йиғладим.
Бирлашмадинг, кетма-кет бало келди, ўт келди,
Тоғдай йигитни солиб, лопиллаб тобут келди,
Сув бўлиб оқдик, кўздан жола келди, ҳут келди,
Худо, тўзғин элимни бирлаштир деб йиғладим.
Шукур, бугун озод сен, аммо тарқоқ сен, ёт сен,
Тарқоқми сен, инонки азал-абад барбодсен.
Жўровоз бўлолмасанг, якка-якка мунг, додсен,
Худо, тўзғин элимни бирлаштир деб йиғладим.
Карвон жилсин, сарбонинг сари эниб кел, элим,
Бир боғ сари чуғурлаб, қушга дўниб кел, элим,
Оллоҳ дилда. Оллоҳга, ҳаққа кўниб кел, элим,
Худо, тўзғин элимни бирлаштир деб йиғладим.
Битта муштга айланмай, биз дастмиз ёлғиз-ёлғиз,
Тўзим косаси янглиғ, тўлмасмиз ёлғиз-ёлғиз,
Турку Турон тиклангай, ўлмасмиз ёлғиз-ёлғиз,
Худо, тўзғин элимни бирлаштир деб йиғладим.
1991 йил, сентябрь
БУГУН ХАЛҚҚА НЕ КЕРАКДИР...
Бугун халққа не керакдир,
Чуқур англар онг керак.
Гўдаклари эртанги кун
Таратажак донг керак.
Гарчанд ҳар кун юки ортар
Аробаси дилни ўртар,
Отни тинмай олдга тортар
Бир ёвқур султон керак.
Бор кўнгил, чил-чил, керакдир,
Бор узилган қил керак.
Бор кесилган тил керақдир —
Бор бутун иймон керак.
То Туронзаминда халқ бор,
Ўлмагай ор, ўлмагай ор.
Жон эмас, эркка талабгор
Эрк учун қурбон керак.
Тилларидан учмагай оҳ,
Кул-кул бўлур зиндону чоҳ,
Фақат бор халққа бир Оллоҳ,
Биттадан Қуръон керак.
1988 йил 18 февраль
ҚИЗИЛ ТОШЛАР
Хотирамнинг йўлига чиқсам,
Қизил тошлар ўтаверади.
Қони чак-чак томиб ерларга,
Кесик бошлар ўтаверади.
Бошлар билан ора бир қадам,
Бошсиз танлар хунук саланглар.
Суғурилган тиллар орқада
Илонлардай сапчир биланглаб.
Тўрт мучаси бутун ҳам бордай,
Фақат бежо, жунунвор кўзи.
Бири Чўлпонгами ўхшардай,
Бири Усмон, Усмоннинг ўзи...
Кир, беқасам тўнин итқитиб
Гоҳ йиғлар у, гоҳ гуллаб кулар.
Бирдан... не бор селдай йиқитиб
Бир кўча қон шовуллаб келар.
Қизаради юлғун, шўралар,
Қизил тошлар қизиб чинқирар.
Бир фиғон бу тошлар оралаб
Бор дунёни бузиб чинқирар.
Умримнинг тун, кечаларидан,
Уйқу билмай ўтсам қанийди.
Хотирамнинг кўчаларида
Қон исидан кўнглим айнийди...
Тузум, Сенинг ёқангда қўлим.
Кундузлар ҳам чўчиб мизғийман.
То келгунча халоскор ўлим
Хотирам чўлида изғийман.
1992 йил 6 август
БИР КУН ҒОВ ЙЎҚ ЙЎЛИМГА
Айтманг дейман, гап уқмас,
Гуллар келиб айтади.
Эгри из босилганин
Йўллар келиб айтади.
Сўзламасдай туюлган,
Сезилмасдай туюлган,
Менга мослаб қуюлган
Ғуллар келиб айтади.
Орқамда тираб наган,
«Ҳолин кўрамиз» деган,
Олдимда титрайдиган
Қўллар келиб айтади.
Қай бой менга ғам бичган,
Қутурган итин ечган,
Нону тузумни ичган
Қуллар келиб айтади.
Бир кун... ғов йўқ йўлимга,
Кетарканмиз ўлимга
Кул қилмишин кулимга
Куллар келиб айтади.
1992 йил 7 август
ЎХШАР
Ситлим Раҳимахонга
Дунёнинг бор идиши ярим,
Менинг ярим кўнглимга ўхшар.
Ўйчан, суюк дала гуллари
Рангпаргина синглимга ўхшар.
Авж ўсар чоғ дўл эгган гуллар,
Очилмасдан тиғ теккан гуллар,
Қор остида жунжиккан гуллар,
Ул кўзлари мунглимга ўхшар.
Ота кетди увуз этида,
Она кетди увуз этида.
Алар ўтди. Ғамлар ўтмайди,
Кўнгли сўзон, сим-симга ўхшар.
Мен ишонган бор бойлик, зарим,
Шул мунглимга толе бер, карим.
Гарчанд дунё қувончи ярим,
Қайғулари лим-лимга ўхшар.
1992 йил 8 август
СЕН ҚОЛАРСАН...
Дунё, бўлма кўп дарғазаб,
Сен қоларсан, биз кетармиз.
Боғларингни кўклаб, безаб,
Сен қоларсан, биз кетармиз.
Меҳмондирмиз тўрт-беш кунлик,
Кўзи шодон, кўнгли мунглик.
Қилгин тенглик, қилгин кенглик,
Сен қоларсан, биз кетармиз.
Сен бевафо, бизлар ҳориб,
Бир кун қаро ерга бориб
Дард айтамиз, кўнгил ёриб,
Сен қоларсан, биз кетармиз.
Кўнглимиз, кўнглимиз достон,
Кўнглимиз гул. Кўнглимиз қон,
Бир сиримиз ололмасдан,
Сен қоларсан, биз кетармиз.
1992 йил 4 апрель
СЕНДАН ОЛДИН...
Мен беҳисоб дунёсини
Бошга урай Сен бўлмасанг.
Эгнимнинг шоҳ либосини
Тошга урай Сен бўлмасанг.
Сен кўзим устида юрсанг,
Майса бўлсин кипригим.
Мен ўзимни қайси тоқат,
Бардошга урай Сен бўлмасанг.
Кенг жаҳона сиғмаюрман,
Жаҳон менга тангу тор,
Мен ўзимни қай Намангон,
Ўшга урай Сен бўлмасанг.
Гул қўшини, дил қўшини,
Бу оламда қўшин кўп.
Мен ўзимни қай бегона
Қўшга урай Сен бўлмасанг.
Қаро ерга кетар бўлсанг,
Айт, мен олдинроқ кетай.
Бу юргисиз дунёсида
Қандоқ юрай Сен бўлмасанг.
1992 йил 2 апрель
КУЛИМ КУЛАР, ЭҲТИМОЛ..
Мен йиғладим, кун келиб
Гулим кулар, эҳтимол.
Зардоб тўла кўкайим —
Қулим кулар, эҳтимол.
Йўқотдим сўз уюмин,
Энг биллур, энг суюмин,
Тиксам жулдур кийимин,
Тилим кулар, эҳтимол.
Қат-қат ярадор тизим,
О, эрк, беҳиштий сезим.
Тиз чўкмай ўсса қизим,
Улим кулар, эҳтимол.
Ўзим ўтган кезларим,
Сўзим ўтган кезларим,
Қолдирган қон изларим,
Йўлим кулар эҳтимол.
Кўнгил кўрмай йириклик,
Ишим — ғамга шериклик,
Кулмай ўтгач тириклик,
Ўлим кулар, эҳтимол.
Онам сочим ўрмади,
Тақдир келди бурмали.
Кўнглим қувонч кўрмади,
Кулим кулар, эҳтимол.
1992 йил 6 август
КЎРИБ ЁЗДИМ
Мен йўл кўрмай, ёзмам ҳали,
Ёзаримиз кўриб, ёздим.
Авжи қизиб бораётган
Бозоримиз кўриб ёздим.
Ҳали гул бўламиз қанча,
Қуриб, кул бўламиз қанча,
Кўксимизга тегар ўқлар,
Озоримиз кўриб ёздим.
Эй рақибим, суриб ётар,
Кун ҳам ботар, ой ҳам ботар,
Бир кун туркни қўриб ётар
Мозоримиз кўриб ёздим.
1992 йил 1 август
БЎЗЛАЁТГАН ЖОНИМ ҚУШИ...
Сел, ел тинар, маним нолам тинармукин,
Ва ё нолам фақат ўзни тирнармукин.
Шўр сувлардан шўрроқ кўзим ёшларидан
Ер суғорсам, бирор гиёҳ унармукин?
Бир ёруғ кун кўрарманми бу дунёда,
Ё дун ҳануз иродамни синармукин.
Ё дунёнинг бор олғири ҳануз яшнаб,
Камбағалнинг йиртиқ тўнин тунармукин.
Хднуз етим гўдак «нон» деб йиғлаганда
Қўлчасига қаттиқ тошлар қўнармукин
Болалари воз кечганлар йиқилмасму,
Даврон аларга ҳам асо йўнармукин.
Оналари воз кечганлар... меҳр кўрмай,
Оҳ, қўрқаман, бўриларга дўнармукин.
Одамзоднинг ё қиёмат куни яқин
Келар чоғда шуур шундай сўнармукин?
Нақ бўғзимда бўзлаётир жоним қуши,
Қақшаб «Бас қил» дейман, қушим кўнармукин?
1988 йил 18 март
ЭЛНИНГ ҚАРО КЕЧАЛАРИДА
Сув зилол деб қилган даъватим
Тақир ерга сингиб йўқолар,
Мард аёл деб қилган даъватим
Мижғов эрга сингиб йўқолар.
Болаларга қиларкан даъват,
Зарга уриб кетар болалар.
Китоб қолар, талашиб сават,
Бозорга уриб кетар болалар.
Озғин терак ғамлардан тўйган,
Ерга сориғ гилам тўшайди.
Отасини ўлдириб қўйган
Ўғил ақлдан озмай яшайди...
Озод қизи, учирган қуши
Фаҳшхонага бориб қўнади.
Лабларини қонатар тиши,
Лабин ғажиб... Она... кўнади...
Мен кўнмайман, тирик ўламан
Тентиб бефайз кўчаларида,
Йиғлаб бодомқовоқ бўламан
Элнинг қаро кечаларида...
1990 йил 3 август
БУ ШОВҚИНЗОР ОРАЛАБ
Кўнглимда чопаётган
Соатларнинг шовқини.
Кўнглимда тош-тош қотган
Тоқатларнинг шовқини.
Сувга айтиб тушларни,
Ўзни сокин ушларман.
Кўнглимда бир қушларнинг,
Бир отларнинг шовқини.
Кеч келди эл азони,
Аёл элнинг арзони,
Ўзи хазон-у, жони
Пўлотларнинг шовқини.
Ғам дарёсига ботган,
Заҳар тотгани тотган,
Хар куни синаётган
Қанотларнинг шовқини.
Ҳеч ким сезмай қолади
Бир кун аршга етганим,
Бу шовқинзор оралаб
Додлаб ўтиб кетганим.
1992 йил 5 август
БОЛАЛАР АНГЛАР
Курагимда тиғ изи — азоб,
Товонимда мих изи — азоб.
Йиқилмайман юзтубан, чунки
Юрагимда туғ изи — гулоб.
Чунки менам қасам ичувдим
Ёв ортимдан ханжарин сунгач,
Қўлимни ёв қонида ювдим
Тўмарисга сарбоз тутингач.
Туғ асраган юрагим додлар,
Қўлларимни қасос қонлаган.
Чунки Туронзаминда ётлар
Молларини хўп арқонлаган.
Туркнинг қири, қиёқларини
Жаннат чечагидай иси бор.
У молларнинг туёқларини
Елкамизда ўйиқ изи бор.
То яшаркан ўйилган бонглар,
То яшаркан сўйилган бонглар,
Қандай яшаш кераклигини
Болалар англар!
Мени эса...
Курагимда тиғ изи — азоб,
Юрагимда туғ изи — гулоб...
1992 йил 4 август
КИЙИКДАЙ БУ ҚИЗ ЖОН ОЗУҒИ
Овози ҳам кўзидан келар.
Г. Лорка.
Овози ҳам кўзидан келар —
Хуштаъмлиги сўзидан келар,
Кетди деманг кетган онани,
Келаётган қизидан келар.
Келар тиниқ бир сувлар ҳали,
Сирли, ширин ғулувлар ҳали,
Ман-ман деган сулувлар ҳали
Бу қизчанинг тизидан келар.
Тутқич бермас кийик — ишқ, овда,
Илдизлари улкан, тик товда,
Ёнавермас ҳар хил оловда,
Сокинлиги музидан келар.
Кийикдай бу қиз жон озуғи,
Бир Мажнуни нолон озуғи,
Манглайи шўр бўлмас, ёзуғи
Ўзи сепган тузидан келар.
1992 йил 4 август
* * *
Нимадир бу, кетаётган нимадир,
Қолаётган саробдир, жимжимадир.
Кетгунича ҳеч ким ғамин емади,
Кетаётган — тил ўтирган кемадир.
Энди сувлар фарёдимни кўмади,
Кетаётган — тил ўтирган кемадир.
Бу тупроқлар кўз ёшимни шимади,
Кетаётган — тил ўтирган кемадир.
Тушунмас, — дедими, бир сўз демади,
Кетаётган — тил ўтирган кемадир.
Қанча ялинмайин қайтиб кемади,
Кетаётган — тил ўтирган кемадир.
Бир кун кўзимни шу армон юмади,
Кетаётган — тил ўтирган кемадир.
1990 йил 15 апрель
ҲЕЧ НА ЁНМАС БУ ОЛАМДА
Ҳеч на ёнмас бу оламда,
Ёнса доғли дилим ёнгай.
Туз қоплаган, шўр даламда
Унмаган ҳосилим ёнгай.
Ғамларим — ёш, қаритмайди,
Маним дардим аритмайди,
Маҳкамалар киритмайди,
Эшигида тилим ёнгай.
Отасиз — «бир кўзли етим»,
Онасин ҳам билмайман ким,
Икки кўзсиз етимларни
Кўтаролмай қўлим ёнгай.
Ипак, олтин, ҳеч беармон
Кетган, кетар карвон-карвон,
Бир карвонни тўхтатолмай
Узун ИПАК ЙУЛИМ ёнгай.
Онги занглаб, онги қуриб,
Жаҳолатга ёвуқ юриб,
Бир кўйлак деб гул келинчак
Ўзин ёқар... ўлим ёнгай!
Эй аҳли юрт!
Тингланг, етса!
Бу ёнишлар давом этса,
Бир кун улкан ёнғин содир,
Оҳ, қўрқаман, элим ёнгай!
1988 йил 10 февраль
ЙИҒЛАМАЙМИЗ...
Йиғламаймиз, чор атрофда
Қуриб боғлар йиғлагай,
Пешонасин тупроқлара
Уриб боғлар йиғлагай.
Одам кетар бир-биридан,
Одам суймас бир-бирин.
Бир-бирининг пинжларига
Кириб боғлар йиғлагай.
Сўзим синар сўзга тегиб,
Кўнглим синар музга тегиб,
Оппоқ тўши тузга тегиб
Оқ чарлоқлар йиғлагай.
Кўкси ерлар биз бўлдиг-у,
Ўксиб ерлар биз бўлдик.
Ер остида Широқ, Темур,
Кўкси тоғлар йиғлагай.
Бизни кўриб эгик бошу,
Шонсиз, тағин забонсиз,
Ерда ўтган бор илдизу,
Бор бутоқлар йиғлагай.
«Бой ҳам бўлдинг бийдай-бийдай
Фақат... юрт эгасиз уйдай»,
Деб тупроқда Яссавийдай
Қўнғироқлар йиғлагай.
Йиғламаймиз!!! Ёш, қон ичра
Кўзларга ним келмасдан.
Ҳайҳот, наҳот биз ўлганмиз,
Ҳали ўлим келмасдан.
1990 йил 3 март
