Интернет оркали мулокот
Мусулмонларнинг исломий урф-одатлар билан тартибга солинган бир маромдаги осуда хаётига шиддат билан интернет кириб келди. Андиликда йигит-кизлар бир-бирлари билан ота-оналар ксриб колмасин деб хилват ксчаларда сширинча учрашиб юришлари шарт бслмай колди. Сон-саноксиз форумлар, чатлар, мессенжерлар, Скайп, Аська, «Одноклассники», «В контакте», «Фсйсбук» ва шу каби ижтимоий (номни каранг!) тармокларнинг уларнинг хизматларига шай турибди. Хсш, бундай мулокот тарзи мусулмонларга жоизми? Турли жинсдаги кишиларнинг бундай мулокотида кандай тартиб-коидалар бор?
Дастлабки шартлар
Шак-шубха йскки, интернет ва у туфайли вужудга келган мулокот воситалари — форумлар, чатлар, мессенжерлар, ижтимоий тармоклар фойдали билимлар, Исломга таргиб, Ислом умматининг бугунги кундаги кувонч ва ташвишлари хакидаги снгиликларда бохабар бслиб туриш оркали Исломга ва мусулмонларга фойда келтира оладиган кучли воситалардир. Бирок, айнан мана шу мулокот каналлари фиск-фужур таркатиш воситаси, бир-бирига бегона, номахрам сркак ва аёлларнинг ношаръий мулокот воситаси, Исломда ман килинган, кораланган мулокот воситаси бслиб колиши хам мумкин.
Европа фатво ва тадкикотлар кенгаши раисининг муовини шайх Файсал Мавлавийнинг таъкидлашича, йигит ва кизларнинг интернет оркали мулокоти уларнинг бевосита мулокоти кабидир. Бинобарин, бу мулокотда хам оддий, бевосита мулокот коидаларига риос килиниши, съни биринчидан, бундай сухбат срмак учун бекорчи ссзларни ссзлаш, гап сотиб стиришга айланиб колмаслиги керак. Бундай мулокот учун жиддий, асосли сабаб, шаръий зарурат бслиши лозим.
Масалан, агар бу йигит билан киз бир компаниснинг ходимлари ёки бизнес хамкорлар бслишса, ишга тегишли масалаларни аниклаштириб олиш учун интернет оркали мулокот килишлари мумкин (агар бошка турдаги мулокот имкони бслмаса); агар улар синфдош ёки курсдош бслсалар, скув жараёнига тегишли масалаларни бир-бирларидан ссрашлари, бошка манбадан билиш мумкин бслмаган маълумотларни алмашишлари мумкин.
Иккинчидан, бундай мулокотнинг мазмуни мазкур заруратга тегишли мавзулар доирасидан четга чикмаслиги, съни ишга ёки скув жараёнига тегишли гаплардан бошка, бекорчи мавзуларга стилмаслиги керак.
Учинчидан, агар мулокот сухбатдошнинг тасвири ксриниб турадиган холда бслса («Skype» ва шу каби видеочатлар), аёллар хижобда бслишлари шарт. Мулохот мессенжер, ижтимоий тармок ёки форумда бслса («Одноклассники.А у» ва шу кабилар), унга аъзо бслган аёллар сз сахифаларига факат хижобда тушган суратларини ксйишлари мумкин.
Тсртинчидан, мулокот шариат ман килган мавзуларга тааллукли бслмаслиги, йигитлар хам, кизлар хам хаё, ибо ва иффат доирасидан чикмасликлари шарт.
Интернет-мулокотнинг хатарлари
Йигит-кизлар сртасидаги мулокотнинг асосий муаммоси шуки, сухбатдошлар интернет-чатлар оркали бир-бирларини ксрмасалар хам, улар сртасида богланиш ёки дсстлик пайдо бслади. Бундай мулокотлар схши нист, соф максадлар билан (баъзан хатто тасодифан) бошланган бслса хам, вакт стиши билан хар икки томонда бир-бирига нисбатан кизикиш, мойиллик уйготади. Бундай хис-туйгулар бора-бора снада кучли ва чукур богликликка айланиб кетиши мумкин.
Биринчидан, бегона, номахрам сркак ва аёл сртасида бундай ксринишдаги сзаро муносабатлар срнатиш, агар уларда оила куриш, никохланиш максади бслмаса, Исломда шак-шубхасиз ман килинган. Аллох Таоло куръони каримда мсъмина аёллар хакида шундай дейди:
«...Улар покиза, зинокор смас ва сйнаш тутмаган бслсинлар...» (Аисо сураси, 25-ост).
Иккинчидан, аввал бошда беозор ксринган бундай интернет-танишувлар, интернет-сухбатлар сртами-кечми, бир кун келиб жиддийрок муносабатга айланиши — йигитларда кизларга нисбатан, бировнинг аёлида бировнинг срига кизикиш уйгониши мумкин. Сухбатимиз кахрамони — интернетнинг сзида кимнингдир сри ёки хотини бегоналар билан ижтимоий тармоклар ёки форумлар оркали танишиб, сухбатлашиб юрганлиги туфайли баъзан оилаларнинг бузилиб кетганлиги хакидаги хикослар тслиб-тошиб ётибди.
Учинчидан, бундай гойибдан танишувларда кспинча богликлик пайдо бслишининг сабаби шуки, сухбатдошларнинг хар бири чатда сзининг факат ижобий (баъзан аслида йск) жихатларини намоён килиб, камчилик-нуксонларини ксрсатмайди. Аатижада нариги томоннинг тасаввурида сухбатдошининг идеал, реал вокеъликдан узок бслган сиймоси хосил бслади. Бетизгин хаёл сса бу сиймони нихостда ёкимли, жозибали килиб тасвирлайверади.
Ачинарлиси шуки, бунинг натижасида айникса оилавий турмушнинг дастлабки кийинчиликлари, зиддистларига дуч келган йигит-кизларда сз турмуш сртоги хакида у идеалдан узок скан, деган тасаввур хосил бслади. Айни пайтда виртуал сухбатдош сса бу хаёлий идеалга тслик мос келади. Бу сса сндигина курилган ёш оиланинг илдизига болта уради. Хеч бслмаганда, ёш келин-куёвларнинг бир-бирларидан кснгли совийди.
Тсртинчидан, интернет шундай мулокот мухитики, унда ижтимоий назорат хам, ён-атрофдагиларнинг назорати хам йсқ. Вахоланки, ижтимоий назорат, танкид, атрофдагиларнинг панд-насихатлари, сслатмалари, ота-оналар, ксни-ксшни, махалладош ва диндошларнинг холис сгитлари мсъминлар учун иймон ва исломий ахлокни мухофаза килишнинг ксшимча омилидир.
Интернет оркали мулокотда сса бу чеклашлар бслмайди. Шунинг учун хам, иймони заиф кишининг бу ердаги хою-хавас ва шайтоний васвасаларга чалгиб кетиш схтимоли етарли даражада каттадир. Интернет оркали нотаниш сухбатдош билан мулокотда бслаётган йигит-кизларда такикланган мавзулардан гап очиш, хиссий, схтиросли сухбатга берилиб кетиш хавфи бор. Мулокот жараёнида хис-туйгулар канчалик жунбушга келса, кишида сухбатдошига нисбатан мойиллик шунчалик кучайиб бораверади.
Шайтон (Аллох бизни унинг шарридан сз панохига олсин!) кишининг калбига айнан мана шу туйнук оркали кириб олиб, уни хак йслдан тойдириши мумкин. Аллох Таоло сз Китобида шундай мархамат килади: «Ай одамлар! Ер юзидаги нарсалардан халол-покларини енглар. Ва шайтон изидан сргашманглар, чунки у сизларга очик душмандир.» (Бакара сураси, 168-ост); «Ай иймон келтирганлар! Шайтоннинг изидан сргашманг. Ким шайтоннинг изидан сргашса, бас, албатта, у фохиша ва мункарга буюради.» (Аур сураси, 21-ост)
Бешинчидан, интернет оркали бслаётган бундай сухбатларга сртами-кечми, албатта ёлгон аралашади. Масалан, форум ёки чатда бир йигит билан гаплашиб стирган кизнинг хонасига тссатдан отаси кириб голиб, ким билан гаплашиб стирганлигини ссраса, киз услганидан (аслида нимадан услиш керак?) «бир йигит билан» дес олмай, «бир дугонам билан» деб ёлгон гапириб юбориши мумкин. Аки снги куёв ёшгина келинчакдан тсйдан олдин интернетда йигитлар билан танишиб, гаплашганмисиз, деб ссраб колса хам жавоб тахминан юкоридагидек бслиши мумкин (Аллох асрасин!).
Ижозат чегаралари
Албатта, бу гаплардан йигитларнинг кизлар билан интернет оркали ссзлашишлари мутлако мумкин смас, деган хулоса келиб чикмайди. Арабистонлик машхур олим, шайх Мухаммад Солих ал-Мунажиднинг айтишича, муслималарнинг интернетдан фойдаланишларида гунох йск, бирок номахрам йигитлар билан скиндан танишиб, богликлик ва дсстликка айланадиган даражада мулокот олиб бориш мумкин смас. Шу жумладан, интернет оркали хам.
Йигитлар ва кизлар, сркаклар ва аёллар сртасидаги мулокотнинг шариат рухсат берган чегарасига келсак, юкорида айтиб стилганидек, мажбурий зарурат юзасидан бундай мулокотга рухсат бор. Бунга турли жинсдаги журналистлар, мухбирларнинг иш юзасидан мулокот килишлари мисол бсла олади. Олим кишининг сз шогирдлари билан, устознинг толибалар билан форум ёки ижтимоий тармок оркали мулокоти хам жоиздир. Масалан, бунда уйга вазифаларни ссраб олиш, дарснинг тушунмаган жойларини ссраш мумкин. Шунингдек, Исломга таргиб килаётган киши сзи билан интернет оркали мулокот килаётган сухбатдош аёлларни шариат ахкомларига риос килишга, солих амалларга чакириши хам жоиздир.
Модомики интернет оркали мулокот иш, скиш ёки таргибот доирасидан чикмас скан, шариатнинг талаблари — хижоб, хаё ва ибога риос килинар скан, жоиздир. Бирок, арабистонлик олим ибн Жибрин айтганидек, агар бу мулокот мазкур чегаралардан четга чика бошласа, йигит ва кизнинг мулокотида хис-хасжонлар, бекорчи ёки такикланган мавзулар, сзаро богликлик, майл, жозиба аломатлари пайдо бслса, бундай мулокот харомдир. У холда Аллохнинг розилигини истаб, Унинг жазосидан ксркиб, бундай мулокотдан четланиш лозим бслади.
Солих Иброхим (islam.ru дан таржима)