Давронбек ТОЖИАЛИЕВwww.ziyouz.com портали асосчиси ва бош муҳаррири
Интернет мақолалари сркинроқ ёзилиши табиий.Бироқ адабий тил меъёрларини бузиб, шева ва жаргонлардан фойдаланиш кишини ранжитади. Баъзи Интернет саҳифаларидаги суҳбатлар ҳеч қандай таҳрирсиз ҳавола стилспти, натижада, тушунарсиз, тсмтоқ услуб юзага келспти. Бу, аввало, тилимизнинг бузилишига олиб келса, иккинчи томондан, сқувчида интервью берувчи шахс ҳақида ёмон таассурот уйғотади. Барчаси сайт муҳаррирларининг ишига бслган муносабатидан далолатдир.
www.ziyouz.com сайти ва форумида имкон қадар адабий тил меъёрларини сақлашга ҳаракат қиламиз. Сичқончанинг снг тугмаси ёрдамида саҳифаларимиздаги хато ҳақида сайт маъмуристига хабар жснатиш хизматини йслга қсймоқчимиз. Форумимизда сса адабий тил қоидаларини қспол равишда бузган юзерлар аввал огоҳлантирилади, бу ҳолат сна такрорланса, унга маълум муддат форумда қатнашмаслик жазоси берилади. Шунингдек, администратор, модераторлар томонидан хатолар имкон қадар тсғриланади.
Интернет тили учун снг катта муаммолардан бири имло қоидаларига риос қилинмаслигидир. Кирилл алифбосидаги
с, қ, ғ, ҳ ҳарфлари билан боғлиқ техник муаммо аллақачон бартараф стилган бслса-да, ҳамон бу ҳарфларга сътиборсиз мақолаларни учратамиз. Лотин алифбосидаги матнларда сса тутуқ белгиси ва апостроф билан боғлиқ чалкашликлар ксп учрайди.
Интернетдаги ютуқлар ҳақида гапирсак, снгилик тарқатувчи сайтлардан бири тилимиздаги интернаяионал ссзларнинг, назаримда, муқобилларини топишга муваффақ бслган. Масалан,
жамлоқ - лагерь, маҳкама - суд, бслга - сектор, бслгинчи - сепаратист, учоқ -самолёт, гуржи - грузин, можар - венгер ва ҳоказо.
Қисқа хабарлар хизматидан ксп фойдаланаман.Одатда, инсоннинг юзига айтиш қийин бслган мулоҳазаларни, табрик ва дил ссзларини, факт ва рақамлар ҳақидаги ссровни SMS орқали ёзиб юбориш осонроқ. Масалан, онамни схши ксришимни ҳар доим ҳам у кишининг сзларига айтолмаганим ҳолда, қисқа хабарлар хизмати орқали бу туйғумни мудом ифода стиб тураман. Унча сқин бслмаган танишларимга, доимо банд дсстларимга, аёл ҳамкасбларимга SMS ёзишни афзал ксраман.
Чеховнинг «Қисқалик - истеъдоднинг синглиси» приняипига амал қилган ҳолда SMS ёзаман. Ссзлар миқдорини камайтириб, қисқа ифодалар топишга ҳаракат қиламан. Жузъий қисқартиришлардан фойдаланмайман (масалан,
ч ҳарфи срнига
4, ш ҳарфи срнига
4 дан фойдаланиш,
б-н, к-к каби), стенографик слементларни ҳам қслламайман. SMSнинг қисқа, тушунарли ва таъсирли бслиши мен учун муҳим.
Оний Интернет алоқа воситалари орқали танишлар билан гаплашиб тураман. Вақтни тежаш мақсадида қуйидаги қисқартмалардан фойдаланаман: AA (ассалому алайкум), VAA (ваалайкум ассалом), MHK (мен ҳозир келаман), MQB (менга қснғироқ бслспти), ? (тушунмадим, бу билан нима демоқчисиз?), !10m (10 минутга бандман), МSB (майли, соғ бслинг), krk (керак), hoz (мен ҳозир), tskr (ташаккур), xbr (ахборот, снгиликлар) ва ҳоказо. «Смайл»лар орқали баъзи ҳиссиётларни ифода стиш мумкин (хурсандлик, кулги, ним кулги, хафалик, йиғи"¦). SMS хабарида ҳам, оний Интернет алоқа воситаларида ҳам киши номларини қисқартирмайман. Исмларни қисқартириш бошқаларга ҳурматсизлик.
Чат ҳеч қачон жонли мулоқот срнини босолмайди. Унда суҳбатдошингизнинг на асл юзини ксрасиз, на мақсадини биласиз. Аотаниш кимсанинг сзини ҳар томонлама ақлли, одобли ксрсатиши, сзида йсқ хусусистларни виртуал оламда намоён стиши жуда осон. Шу боис ҳам ёшларнинг чатларга қизиқиши кундан-кун ссиб бормоқда. Одатда, чатларнинг 80-90 фоиз мавзуси танишувдан иборат. Қизиқувчан ссмирлар учун сса бу - кснгил очиш маскани. Чат мен учун бекорчилар мажлисидир. Кимдир ундан ҳам қандайдир маърифий фойда олса бслади, дейиши мумкин. Лекин мен бундай хулосага келганларни учратмадим. Чат - оний мулоқот тизими. Жиддий мулоҳазалар, фойдали суҳбатлар учун форумлар қсл келади.
Оригинал SMSларни хуш ксраман. Уларни бировга жснатиш ҳам, бировдан олиш ҳам бирдай мароқли. Масалан, мана бундай:
«Muhabbati-la muhib ko‘nglingizni muazzamlik ichra munavvar, mukarramlik ichra muatta r manzillarga musofir o‘lmog‘ini muvaffaq aylasin!»"œJANNATMAKON" журналининг 2009 йил, октсбрь сони.
Интервьни Аазокат Азим тайёрлаган.