Ro'zaning odob va ahkomlari  ( 18397 marta o'qilgan) Chop etish

1 2 3 B


Muhammad Amin  11 Sentyabr 2009, 07:16:42

Иккинчи: рсзани бузадиган нарсалар

А сзани бузадиган с›иссий бузувчилар с›аммага маълумдир. Уларнинг снг ас›амистлилари: ейиш, ичиш ва жинсий алосœа сœилишдир. Унутган одамнинг еб, ичиши афв сœилингандир. «Сас›ис›»да айтиб стилган А асулуллос› соллаллос›у алайс›и ва салламнинг с›адисларига ксра, унутгани учун бирон нарсани еб, ичган одам рсзадор с›исобланади ва рсзасини охиригача етказади. Чунки уни Аллос› едириб, ичирган бслади. А­нди, рсзани бузадиган нарсалар с›асœида сœиссœача тсхталиб стамиз.


Qayd etilgan


Muhammad Amin  11 Sentyabr 2009, 07:17:33

Ейиш ва ичиш

А сзадор бирон узр сабабли еб, ичган бслса, у кунги рсзасининг сœазосини тутиб беради. Агар узрсиз еб, ичган бслса, А асулуллос› соллаллос›у алайс›и ва салламнинг сœуйидаги с›адисида айтилганидек, катта гунос›га сœсл урган бслади: «А амазон кунларида рухсатсиз бир кун рсзасини очган одам, у куннинг сœазосини умри давомида рсза тутса с›ам адо ста олмайди» (Имом Ас›мад 9700, 10080).

А амазон ойида касаллик, сафар ёки бошсœа бирон узрсиз сœасддан рсзасини очган одам, (Исломнинг) ушбу рукн(и)га лосœайдлик сœилган с›амда рсзасини бузишга журъат стган одам, деб с›исобланади. У худди намозни сœасддан ссœимаган одам кабидир.

Талайгина уламолар лосœайдлик сœилган ва узрсиз сœасддан рсзасини очган одамнинг кофир сканига с›укм сœилганлар ва: Унинг ифтор сœилишга с›ожати йссœдир, деганлар. Шунингдек, ксплаб уламолар намозни с›ам узрсиз ссœимаган одамнинг узри бслмай туриб Аллос›нинг фарзларидан бирига лосœайдлик сœилгани учун кофир бслишини таъкидлаганлар. Шундай бслсада, унинг тавба сœилиши, Аллос›га ёлбориши, бу ишга бошсœа сœайтмаслиги, рамазон рсзасини тукис тутиб, с›аёти давомида рсзани лойисœ бслганидек тутишга бел бос“лаши керак.


Qayd etilgan


Muhammad Amin  11 Sentyabr 2009, 07:19:05

Хотинига рамазон ойининг кундузида жинсий алосœа сœилган срнинг зис›ор каффоротидек каффорот бериш билан бирга, шу куннинг сœазосини тутиб бериши — фарздир. Зис›ор каффоротини Аллос› таоло Мужодала сурасида шундай баён сœилади:

﴿وَالَّذِينَ يُظَاهِرُونَ مِنْ نِسَائِهِمْ ثُمَّ يَعُودُونَ لِمَا قَالُوا فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَتَمَاسَّا ذَلِكُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَتَمَاسَّا فَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّينَ مِسْكِينًا ذَلِكَ لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾

«Ўз хотинларини зис›ор сœилиб, сснгра айтган ссзларидан сœайтадиган кимсалар (зиммасида ср-хотин) сœсшилишларидан илгари бир сœулни озод сœилиш бордир. Бу сизларга мавъиза-ибрат бслгай. Аллос› сœилаётган амалларингиздан хабардордир. А­нди ким (озод сœилиш учун сœул) топа олмаса (унинг зимма­сида ср-хотин) сœсшилишларидан илгари пайдарпай икки ой рсза тутиш бордир. А­нди ким (рсза тутишга) сœодир бслмаса (унинг зиммасида) олтмишта бечора-мискинга таом бериш бор­дир. Бу (с›укмлар) сизлар Аллос› ва Унинг пайс“амбарига иймон келтиришларингиз учун (нозил сœилинди). Булар Аллос›нинг (белгилаб сœсйган) с›адлари — сœонунларидир. Ва (бу сœонунларни инкор стгувчи) кофирлар учун аламли азоб бордир» (Мужодала: 3, 4).

А амазон ойининг кундузида хотини билан сœовушган одамнинг каффороти с›ам, худди шундайдир. Бу с›олат бамдод намозидан сснгра хотини билан бирга ухлайдиган ва сзини тута олмаган, хусусан тунда хотини билан бирга ухламаган ёшларда кспросœ содир бслади. У, агар кундуз куни (хотини билан) ухлаб олган бслса шас›ватининг жунбушига сœарши тура олиши сœийин бслади. Шунинг учун мусулмон ёшларга мубос› бслган шас›ватига сœонисœишлари учун сœайлисœлари билан кечалари ухлашлари тавсис сœилинади. Шундагина улар кундуз кунги с›аром ва катта каффоротга сабаб бсладиган шас›ватдан сœутиладилар.

Бу еб, ичиш ва жинсий алосœа сœилишдан ташсœари рсзани бузадиган бошсœа нарсалар с›ам бор. Улар:

АŒусиш

А асулуллос› соллаллос›у алайс›и ва салламнинг: «АŒуссœи с“олиб келган одам (рсзасининг) сœазосини тутмайди. АŒасддан сœусган одам (шу кунги) рсзасининг сœазосини тутиб беради» (Термизий 653), деганлари ривост сœилинган. Яъни, сзини сœусишга мажбур сœилган одам, рсзасини бузадиган нарсани чисœаришга мажбур сœилгани учун, сша кунги рсзасининг сœазосини тутиб беради. АŒуссœиси с“олиб келиб чисœсœан одам сса, (у кунги) рсзасининг сœазосини тутмайди. Чунки, сœуссœининг чисœишига одамнинг сзи сабабчи бслмаган.


Qayd etilgan


Muhammad Amin  11 Sentyabr 2009, 07:19:35

АŒоннинг жарос›атдан чисœиши ёки тинмай келиши

Агар сœон сзи тинмай келаётган бслса, у кунги рсзанинг сœазосини тутилмайди. Биросœ, сœонни чисœаришга одамнинг сзи сœасд сœилган бслса, у одам с›ам худди сœасддан сœусган одамга сœиёсан сœазосини тутиб беради. Биросœ сœон одамнинг ихтиёрисиз чисœса ёки одам унга мус›тож бслса, масалан, тишини олдирса ёки бошсœа жаррос›ий амалиёт сœилдирган бслса, у сœоннинг сслаги билан бирга ютилишидан сс›тиёт бслиши керак. Агар у сс›тиёт бслса, схши. Тсс“риси сса, унинг бундай сœилишининг рсзасига таъсири йссœдир.


Qayd etilgan


Muhammad Amin  11 Sentyabr 2009, 07:20:26

АŒортисœ билан сœон олдириш — с›ижома

Имом Ас›мад (рас›имас›уллос›) с›ижома усули билан сœон олдириш рсзани бузишини айтди ва бунга А асулуллос› соллаллос›у алайс›и ва салламнинг ушбу с›адисларини с›ужжат сœилди: «(АŒортисœ билан) сœон олган ва олдирганларнинг рсзаси бузилади» (Имом Ас›мад 22483, 22484, 22485; Термизий 705; Аасоий 3184). Гарчи икки «Сас›ис›»да бирон с›адис келтирилмаган бслсада, Заркашийнинг шарс›ида айтиб стилганидек, ушбу с›адисни талайгина сас›обалар ривост сœилганлар. Бу с›адисни Шаддод, Савбон ва улардан бошсœа ровийлар ривост сœилганларки, унинг санадида сас›ис›лигига сœарши бирон нарса йссœдир.

АŒон олаётган одамнинг рсзаси очилади. Чунки у, сœонни ссради ва сœон унинг сслагига аралашиб, у ютиб юбориши сс›тимолдан холи смас. А‹озирги кунимизда сса сœонни ос“из билан ссрмай тортиб оладиган тиббий жис›озлар чисœсœан. У жис›озлар билан сœон олинадиган жойга босим берилади ва сœонни асбоб ссриб олади. Бундай с›олатда сœон олган одамнинг рсзаси бузилмайди деб айтилсада, у одам бировнинг рсзасининг очилишига сабабчи бслади.

(АŒортисœ воситасида) сœон олдирган одамнинг рсзаси, ундан ксп сœон чисœсœани учун бузилади. Уни, с›оизадан сœон келишига сœиёсланади.



АŒонни игна (укол) билан бериш

Агар сœон тас›лил (анализ) ёки бирон беморга бериш учун олинса ва бу сœон ксп бслса, у с›ижома с›укмида бслади. Тас›лил учун олинган озгина сœон сса, тсс“риси, с›ижома бслмагани учун, с›ижома с›укми остига кирмайди.

Уколни икки масœсадда сœилинади ва унинг тафсилотлари сœуйидагичадир:

(Биринчи): агар уколлар озисœлантирувчи ва сœувват уколлар бслса, улар рсзани очади. Чунки улар таом ва шароб срнига стади. Озисœлантирувчи дегани, томирлардан бориб, таом ва шароб срнини босади. Шунинг учун с›ам, инсон танасига сœувват касб стадиган озисœлантирувчи ва сœувватлантирувчи уколлар рсзани очади ва озисœÂ­овсœат тановули срнига стади.

(Иккинчи): инсон танасини тинчлантириш, танани тозалаш ва бошсœа шунга схшаш дориларни бериш учун сœилинадиган уколлар рсзани бузмайди ва уларни сс›тиёж тус“илганида сœилишнинг с›ам зарари йссœдир.


Qayd etilgan


Muhammad Amin  11 Sentyabr 2009, 07:20:57

А сзани маънавий очувчилар

А сзадор ейиш, ичиш ва бошсœа с›иссий очувчилардан сасœланиши керак бслганидек, с›адисда рсзанинг еб­ичишдангина смас, балки бес›уда нарсалар ва с›асœорат сœилишдан с›ам сасœланиш скани баён сœилинганидек, рсзасини нусœсонли сœиладиган маънавий очувчилардан с›ам сасœлаши керак.

А сзадорнинг рсзасининг савобларини сасœлаб сœолиши учун, бошсœаларга зарар ва машасœсœат тус“ридагина гапларни тилга олмаслиги вожибдир.


Qayd etilgan


Muhammad Amin  11 Sentyabr 2009, 07:24:29

Учинчи: узрли инсонлар рсзаси

Агар одам касаллиги ёки сафари ёки шунга схшаш бирон сс›тиёжи сабабли ейиш ва ичишга мус›тож бслса, Аллос› таоло сœуйидаги остида бемор ва мусофирларга рухсат берганидек, шу сс›тиёжига сœадар ейиши ва рсзасининг сœазосини тутиб бериши мумкин:

﴿فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ﴾

«А­нди сизлардан бирор киши с›аста ёки мусофир бслса, у с›олда (рсза тутолмаган кунларининг) санос“ини бошсœа кунларда тутади» (Басœара: 184).

Биз фойдаси бслишини назарда тутиб, сœуйида узрли одамларнинг рсзаларига тааллусœли айрим ас›комларни айтиб стмосœчимиз. Шулардан:

Мусофирнинг рсзаси

Аллос› таоло мусофирга сœийинчилик тус“дирмаслик, шафсœат, рас›мат нусœтаи назаридан, рсза тутмасликка изн берди. Чунки Аллос› таоло сафарда сœийинчилик ва машасœсœат борлигини жуда с›ам схши билади ва сафар — азобнинг бир парчасидир. Шунинг учун с›ам мусофирга ос“зини очишга, рсза тута олмаган кунларини санаб, уларнинг сœазосини тутиб беришга рухсат берди.

Уламолар с›ам сафарда рсза тутиш с›асœида ссз юритган ва унинг жоиз сканини айтиб стганлар. Чунки, бу с›асœда ксплаб с›адислар ривост сœилинган. Улардан бири Анас разисллос›у анс›у ривост сœилган с›адисдир: «Биз А асулуллос› соллаллос›у алайс›и ва саллам билан бирга рамазон ойида сафарга чисœдик. А сзадор рсза тутмаганни, рсза тутмаган сса рсзадорни айбламаган сди» (Имом Бухорий 1811; Имом Муслим 1884).

Лекин уламолар шундай деганлар: «Мусофир сœийинчилик ва машасœсœатларга йслисœса, унинг рсза тутмаслиги афзал. Агар сœийинчилик бслмаса ва у машасœсœатни с›ис стмаса, рсза фарз сœилинган замон ичида рсза тутиши афзалдир. Чунки, Аллос› таоло рсза тутмасликни сœулайлик бслиши учун машруъ сœилган. Аллос› таоло айтди:

﴿فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ﴾

«(Ва ким с›аста ёки мусофир бслса), у с›олда (рсза тутолмаган кунлари­нинг) санос“ини бошсœа кунларда (тузалгач ёки сафардан сœайтгач) тутади. Аллос› сизларга енгилликни истайди, сизларга ос“ир бслишини истамайди» (Басœара: 185)».

Сафар чос“ида машасœсœат ва сœийинчиликлар бслса, рсза тутмаслик афзалдир. Бунинг далили икки «Сас›ис›»даги Анас разисллос›у анс›у ривост сœилган с›адисдир: «Биз А асулуллос› соллаллос›у алайс›и ва саллам билан бирга сафарда сдик. Бир жойга сœснганимизда рсзадорлар йисœилиб сœолдилар. А сза тутмаганлар сса сринларидан туриб, уловларни сус“оришди ва чодирларни тикишди. Буни ксрган А асулуллос› соллаллос›у алайс›и ва саллам: «Бугун рсзадорлар савобларни олиб кетдилар»— дедилар» (Имом Бухорий 2676; Имом Муслим 1886, 1887).

Бу шуни ксрсатмосœда: Ўз юкини бировнинг устига ташламаган ва с›амрос›ларига ёрдамчи бслган с›амда рсза зарар бермай, с›олдан тоймаган мусофирга икки савоб: рсза тутиш с›амда сзи ва дсстларига ксмакчи бслиш савоби берилади. Биросœ, бировнинг жой солиб бериши, сœснимгос›ини с›озирлаши ёки уловини сус“ориши каби ишларида хизмат сœиладиган одамга мус›тож бслса, мусофирнинг рсза тутмаслиги афзалдир.

Беморнинг рсзаси

А сза тутиш ксп с›олатларда беморга ос“ир келиши ва сœийинчилик тус“дириши, шубс›асиздир. Шунинг учун с›ам Аллос› таоло унинг рамазон ойида рсза тутмаслигига рухсат бериб, тута олмаган саносœли кунларининг сœазосини тутиб беришга буюрди ва айтди:

﴿فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ﴾

«А­нди сизлардан бирор киши с›аста ёки мусофир бслса, у с›олда (рсза тутолмаган кунларининг) санос“ини бошсœа кунларда тутади» (Басœара: 184).

Озгина уламолардан бошсœаси, касаллик ва сафар сабабли рсзасини очган одамга сœазо сœилиши хос сканини таъкидладилар. Шунинг учун с›ам остнинг маъноси шундайдир: «Агар бировингиз беморлиги ёки сафари боис рсзасини очган бслса, рсзасини тута олмаган саносœли кунларининг сœазосини бошсœа кунлари тутиб беради». 

(Муфассирлар имоми) АŒуртубий (рас›имас›уллос›) сз тафсирида шундай дейди: «Аллос› таолонинг:

﴿فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ﴾

«саносœли кунларда» остининг бир сœисми дилда бордир. Яъни, «Бировингиз бемор ёки мусофир бслиб рсзасини очган бслса, у кунларнинг сœазосини тутиб берсин! ...».

У, тафсирида шуларни с›ам ёзган: «Беморнинг икки с›олати бслади:

Биринчи с›олат: унинг рсза тутишга умуман кучи етмайди. Бундай с›олатда унинг рсзасини очиши вожиб бслади.

Иккинчи с›олат: бирон зарар ёки машасœсœат билангина рсза тута олади. Бундай одамнинг рсза тутмаслиги мустас›абдир. Бундай с›олатда сз жонини сœийнаган жос›ил одамгина рсза тутмаслиги мумкин.

Жумс›ури уламо касаллик беморга ос“рисœ берса ёки бемор касалликнинг давомийлигидан сœсрсœса ёхуд касалликнинг кучайишидан с›адикда бслса, бундай беморнинг ос“зини очиши жоиз сканига сœарор сœилган.

Имом Моликнинг ос“из очишга рухсат берган касалликни: «Беморга ос“ирлик сœилган ва унинг тинкасини сœуритган» деб тавсифлаши с›асœида фарсœли ривостлар келтирилган. Бир ривостда унинг рсзани очишга рухсат берган касалликни: «Беморнинг рсза тутиш сабабли слимига сабабчи бслиши», бошсœа ривостда сса: «Касалликни кучайтириши ва ос“ир с›олат» деб ифодалагани вориддир.

А‹асан (рас›имас›уллос›): «Бемор касаллиги сабабли тик туриб намоз ссœий олмаса, рсзасини очиши мумкин»— деган.

Бир гурус›, жумладан, имом Шофиий (рас›имас›уллос›): «Касалликнинг сзи бандани рсзани очишга мажбур сœилсагина бемор рсзасини очади. Касаллик инжисœликларига бардошли бслган одам, рсзасини очмайди»— дедилар» (АŒуртубий тафсири 2/276).

Заркаший (рас›имас›уллос›) «Мухтасарул Харсœий» китобига ёзган шарс›ида шундай дейди: «Бизнинг назаримизда рсза тутмасликнинг жоиз сканининг шартларидан бири касалликдан рсза сабабли кучайиш ёки тузалишининг кечикиши ва шунга схшаш омиллар билан жабрланишдир. Чунки машасœсœат ва сœийинчиликларни кетказиш учун бу с›асœда бизга рухсат берилди. Шунинг учун с›ам бу с›укмни сафарга бос“лаб зикр стилди. Агар бирон зарар келмайдиган бслса, ос“из очишнинг маъноси йссœ. ... А сза тутмаслигига рухсат берилган одам бардошли бслгани сабабли рсза тутаверган бслса, унинг бу иши сзига жабр сœилгани ва Аллос› берган енгиллик имконисти ва рсза тутмаслик рухсатидан воз кечгани учун, макрус›дир. А асулуллос› соллаллос›у алайс›и ва саллам: «Аллос› таоло маъсистларини сœилишни суймаганидек, рухсатларини сœилишни сусди»— деганлар (Имом Ас›мад 5600, 5606). Бемор касаллик инжисœликларини енгиб рсза тутган бслса, унинг тутган бу рсзаси, асоси ирода бслган амални сœилгани учун, раводир. Бу рсзадор, намозни тик туриб ссœимаслиги мумкин бслсада тик туриб сзини зсрлаган одам сингари бслади. ...».

Заракший (рас›имас›уллос›) «Шарс›ул Кабир»да сœуйидаги сатрларни ёзган: «Ос“из очишга рухсат берадиган касаллик — рсза тутиш осœибатида кучасдиган ёки тузалиши кечикишидан с›адикда бслинган касалликдир. Имом Ас›мад (рас›имас›уллос›)га: Бемор сœачон рсза тутмаслиги мумкин?,— деб савол берилганида: АŒачон рсза тутишга кучи етмаса,— деб жавоб берган. Иситма кабими?,— деб берилган саволга сса: АŒайси касаллик иситмадан ксра сœаттисœросœ бслади!,— деди. ...».

А сза тутмасликка машасœсœат ва сœийинчилик сабаб сканида с›еч шубс›а йссœ. Шунинг учун с›ам Аллос› таоло:

﴿فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ﴾

«(Ва ким с›аста ёки мусофир бслса), у с›олда (рсза тутолмаган кунлари­нинг) санос“ини бошсœа кунларда (тузалгач ёки сафардан сœайтгач) тутади. Аллос› сизларга енгилликни истайди, сизларга ос“ир бслишини истамайди» (Басœара: 185) деган.

Биросœ, тиш, ксз  ва бош ос“рисœлари енгил касаллик с›исоблангани учун, улар сабабли рсза очилмайди. Балки, рсза тутмаслик банда учун ос“ир бслиши мумкин. Чунки, ксплаб одамлар учун рсзанинг сœазосини тутиб бериш машасœсœатдир.

Сабаби пайдо бслсагина, рсза тутмаслик рухсати кучга киради. У сабаб сса ос“рисœ, машасœсœат, с›арорати кстарилгани учун еб, ичишга бардошнинг сœолмаслиги ёки касалилк сабабли очлик ва чансœосœсœа сабр сœила олмасликдир. Енгил касалликлардаги асос сса, рсзани тутмасликка омил бслган сабаб йссœлиги учун рсза тутиш фарзлигининг сз кучида сœолишидир.

Валлос›у аълам.


Qayd etilgan


Muhammad Amin  11 Sentyabr 2009, 07:26:18

Кексаларнинг рсзаси

Кекса одам — ёши улс“айиб, рсза тутишга мажоли бслмаган ёки рсза тутса сœийналадиган одамдир. Уламолар ёки ксплаб одамлар, кексаларни тузалиш умиди бслмаган бемор с›укмига сœсшдилар с›амда унга фидс беришни фарз сœилдилар. А‹олбуки, салаф уламолари сртасида Аллос› таолонинг:

﴿وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ﴾ 

Бошсœа бир ривостдаги:

﴿طَعَامُ مَسَاكِينَ﴾

«(Кексалик ёки заифлиги сабабли) рсза тутишга сœийналадиган кишилар бир мискин-бечоранинг (бошсœа бир ривостда сса: «мискин бечораларнинг») бир кунлик таоми мисœдорида сваз тслашлари лозим» (Басœара: 184) ости кексайиб сœолган чол ва кампир с›асœида нозил бслгани кенг ёйилган сди. Шунинг учун с›ам, Имом Бухорий (рас›имас›уллос›) «Сас›ис›»идаги тафсирда кексайиб сœолган чолнинг рсза тутишга кучи етмаган одам с›асœида Анас разисллос›у анс›унинг кексайиб сœолган чос“ида бир ёки икки йил с›ар куни учун бир мискинга нон ва гсшт бериб, сзи рсза тутмагани с›асœидаги ривостни келтиради. Сснгра, сз санади билан Абдуллос› ибн Аббос разисллос›у анс›удан ушбу ост с›асœида: «Бу ост мансух (бекор сœилинган) смас. Улар рсза тутишга кучи етмайдиган кексайиб сœолган чол ва кампир бслиб, (рсзасиз стказган) с›ар кун свазига битта сœашшосœни тсйдирадилар», деб айтган осорини келтирди.

Абу Довуд (рас›имас›уллос›) Абдуллос› ибн Аббос разисллос›у анс›удан ушбу ост с›асœида: «У — сœариб сœолган чол ва кампир с›асœидадир. У иккисининг мажоллари бслмаса рсза тутмайдилар ва с›ар бир (рсза тутмаган) кунлари учун бир сœашшосœни тсйдирадилар»,— деган гапини ривост сœилган. Бу билан, Имом Бухорийнинг ривостига мувофисœ келиши учун, сœийналганлари учун шундай сœиладилар, демосœчи.

Дору АŒутний (рас›имас›уллос›) Абдуллос› ибн Аббос разисллос›у анс›унинг: «Агар кексайиб сœолган чол рсза тутишга ожизлик сœилса, с›ар куни свазига (сртача катталикдаги) бир с›овуч таом едиради»— деганини ривост сœилган ва бунинг санади сас›ис› сканини сœайд стган.

А‹оким (рас›имас›уллос›) сса Абдуллос› ибн Аббос разисллос›у анс›унинг: «Кексайиб сœолган чолнинг рсза тутмаслигига, с›ар бир куни учун сœашшосœ одамни тсйдиришига ва у кунларнинг сœазосини тумаслигига рухсат берилган»— деганини ривост сœилган.

Остдан рсза тутишга мажоли бслмаган барчанинг сœашшосœни тсйдириш свазига фидс бериши тушунилмосœда. Шунинг учун с›ам ксплаб салаф уламолари мазкур остнинг сзидан кейин келган:

﴿فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ﴾

«Бас, сизлардан ким бу ойга с›озир бслса, рсза тутсин» (Басœара: 185) ости билан мансух — бекор бслганини айтиб стганлар. Имом Бухорий ва бошсœалар шу фикрдалар. Чунки остнинг умумий маъноларидан рсза тутишга сœийналган ёшлар, чоллар ва кампирларнинг рсзадан сваз сларосœ бировларнинг сœоринларини тсйдиришлари мумкин скани тушунилмосœда. Шосд, бу с›укм Исломнинг илк даврларида бслган бслса. Чунки, рсза тутиш Исломни снги сœабул сœилган сас›обалар учун ос“ир туюлган ва уларга рухсат берилган бслиши мумкин. Сснгра, бу с›укм бекор сœилинди ва сœодир бслган пайтларида рсза тутиш мажбуристи юкланди.

А сза тутишга кучи етмайдиган ва сœийналадиган кекса одам, кексалиги туфайли узрлидир. У, Анас разисллос›у анс›у каби, тсйдириш билан фидс беради. Чунки Анас разисллос›у анс›у ёши юздан ошгач, анчагина кексайди. Шунинг учун рамазон ойи киргач сттизта сœашшосœни тсплаб, уларни нон ва гсшт билан тсйдирар ва шу билан рсза тутишдан кифосланар сди. Гос›ида сса кснгилли сларосœ, сттиздан ортисœ сœашшосœни с›ам тсйдирар сди. Валлос›у аълам.


Qayd etilgan


Muhammad Amin  11 Sentyabr 2009, 07:27:30

Xомиладор, смизаётган, с›оиза ва нифос сœони келаётган аёлларнинг рсзаси

Маълумки, с›омиладор ва смизикли боласи бслган аёлларнинг, кспинча, рсзани сœийналмай тутишга кучлари етади. А‹атто, аёлларнинг кспи ксзи ёригунича рсза тутишга давом стадилар ва бу аснода на сзи ва на с›омиласи заифлик ва ос“рисœни с›ис стади. Шунингдек, смизикли боласи бслган аёлнинг сути келиб, боласига сут бериши ва рсза тутиш мобайнида на сзи ва на боласига хатар бслади. Биросœ бу, с›омиладор ва смизикли боласи бслган аёлнинг бемор каби сз жони ёки с›омиласи ёки смизикли часœалос“ининг с›аётига хатар тус“илиши мумкин бслгани учун рсзасини очишга мажбур бсладиган с›олатлари мавжуд сканини инкор ста олмайди. Шунинг учун с›ам Абдуллос› ибн Аббос разисллос›у анс›унинг: «А‹омиладор ва смизикли аёлнинг с›аётларига хатар тус“илса рсзаларини очиб, (сœашшосœларни) тсйдираверадилар» дегани ривост сœилинган.

Дору АŒутний (рас›имас›уллос›) сз «Сунан»ида Абдуллос› ибн Аббос разисллос›у анс›унинг сз рафисœасига: «Сиз рсза тутишга сœийналганлардансиз. Сиз сваз берасиз, сœазо сœилмайсиз!» деганини ривост сœилган. Бошсœа ривостда сса: «Абдуллос› ибн Аббос разисллос›у анс›унинг часœалос“ини смизаётган чсриси бслиб, с›омиласи тушди. Абдуллос› ибн Аббос разисллос›у анс›у уни рсзасини очиб, (сœашшосœни) тсйдиришга буюриб, у кунги рсзанинг сœазосини тутишга буюрмади»— дейилган (Дору АŒутний 10). Сснгра, Абдуллос› ибн Умар разисллос›у анс›удан с›омиладор хотинининг (рсза тутиш ёки тутмаслик с›асœида) ссраганида: «А сзангизни очинг ва с›ар кун свазига бир сœашшосœни тсйдирасиз с›амда (у кунларнинг) сœазосини тутмайсиз»— дегани с›ам ривост сœилди (Дору АŒутний 14).

Сснгра Аофеъдан ривост сœилди: «Ибн Умар разисллос›у анс›унинг сœизи сœурайшликлардан бирига турмушга чисœсœан ва с›омиладор сди. У, рамазон ойида сœаттисœ чансœади. Буни ксрган Ибн Умар разисллос›у анс›у уни рсзасини очиб, (рсза тутмаган) с›ар куни учун битта сœашшосœни тсйдиришга буюрди» (Дору АŒутний 15).

Шундай бслсада фусœас›олар с›укмда с›омиладор ва смизикли аёллар сртасини айирдилар. Ибн АŒудома (рас›имас›уллос›) «Мусœнеъ»да: «А‹омиладор ва смизикли аёл с›аётларига хатар борлигини с›ис стсаларгина рсзаларини очишлари ва рсзаларининг сœазосини тутишлари керак. Агар часœалос“ининг с›аётига хатарни с›ис стсалар ос“изларини очадилар, (тутмаган рсзаларининг) сœазосини тутадилар ва с›ар кунлари учун бир сœашшосœни тсйдирадилар» деган.

Шубс›асиз, с›омиладор ва смизикли аёллар сз с›аётларига хатарни с›ис стсалар, уларга (тутмаган рамазон кунларининг) сœазосини тутиб бериши фарз бслади. Чунки улар, сз с›аётига сœсрсœсœан бемор манзилатидадир. Агар часœалосœларининг с›аётига хатар бслишидан сœсрсœишса, уларга (сœолдирган кунларининг) сœазосини тутиб, (сœашшосœни) тсйдириш билан каффорот бериши лозимлигини айтиб стдилар. Улар бу с›укмни Аллос› таолонинг:

﴿وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ﴾ 

«А сза тутишга сœийналадиган кишилар бир мискин-бечоранинг бир кунлик таоми мисœдорида сваз тслашлари лозим» (Басœара: 184) остидан олдилар. Бас с›омиладор ва смизикли аёллар, ушбу остнинг умумий маънолари ичига киради.

Абдуллос› ибн Умар разисллос›у анс›у: «(А‹омиладор ва смизикли аёлларнинг с›ар) иккиси тутмаган рсзаларининг сœазосини тутиб бериш билан бирга, сœашшосœни тсйдирадилар»— деди. Бу, Имом Шофиий мазс›абида машс›ур бслган с›укмдир. Чунки, улар сœазосини тутиб беришга срайдилар ва сœазосини тутиб бериш с›оиза ва тус“русœ сœони келаётган аёллар каби, уларга с›ам лозим бслади. Ост сса тсйдиришни зикр сœилиб, сœазосини тутиб бериш с›асœида бирон нарсани баён сœилмади. Бу с›укм, бошсœа далиллардан олинган.

Зеро, мусœаддам айтиб стганимиздек, Абдуллос› ибн Умар ва Абдуллос› ибн Аббос разисллос›у анс›умолар: «А‹омиладор ва смизикли аёллар тута олмаган рсзаларининг сœазосини тутмайдилар»— деган сдилар. Шосд бу, узрнинг давом стаётган пайтларида ёки с›аёти давомида сœазоларни тутиб бериш имконисти бслмаслигидан ёки у иккисининг хос›ишларига сœараб бслса керак.

А‹оиза ва тус“русœ сœони келаётган аёллар, с›айз ва тус“русœ сœони келаётган пайтларида рсза тутмайдилар. Уларнинг кучлари етса с›ам, тутган рсзалари раво смасдир. Бу, уларнинг с›ар иккисидаги мудом давом стаётган омил — с›адас (нажосат) сабаблидир. Уларга с›айз ва нифос замонида тута олмаган рсзаларининг сœазосини тутиб бериш буюрилган. Оиша разисллос›у анс›у айтади: «Биз (рамазонда) с›айз сœони келиб сœолса рсзанинг сœазосини тутиб беришга буюрилар, намознинг сœазосини ссœиб беришга буюрилмас сдик» (Имом Муслим 508; Абу Довуд 229).

Маълумки, фармон буйрусœ бериш с›асœсœи бслган Зот — А асулуллос› соллаллос›у алайс›и ва саллам тарафидан бслган. Уларнинг рсзаларини тута олмаган пайтларидаги с›укмларини беморга сœиёсланади. Шунинг учун с›оиза ва тус“русœ сœони келган аёллар, фасœатгина сœазосини тутиб берадилар. Биросœ, сœазосини тутиб беришга лосœайдлик сœилган одам келгуси рамазонгача тутиб бера олмаса, сœазосини тутиш билан бирга, сœилган бир йиллик лосœайдлигининг жаримаси сларосœ каффорот с›ам бериши керак.

Валлос›у аълам.


Qayd etilgan


Muhammad Amin  11 Sentyabr 2009, 07:29:07

Учинчи фасл: Тунги ибодат

Шубс›асиз, намоз Аллос›га ссœин сœиладиган снг афзал ибодатлардандир. У Аллос› учунгина сœилиниши керак бслган диний ибодатдир. Унинг ичида рукуъ, сажда, сœиём, сœаъда, кстарилиш ва йисœилиш, дуо ва ёлбориш, Аллос›нинг зикри, сœироат ва бошсœа Аллос›га ссœин сœиладиган турли ибодатлар борки, у бадан билан сœилинадиган ибодатларнинг снг шарафлисидир.

Шунинг учун с›ам Аллос› таоло намозни мусулмонларга с›аётлари ва сшаган йиллари давомида ссœишни фарз сœилди ва бир кунда беш марта такрорлади. Чунки, унинг мусулмон с›аётига катта таъсири бордир.

Аамоз Аллос›га ссœинлаштирувчи мус›им ибодатлардан бслгани учун с›ам, Аллос› таоло бандаларига Ўзига нафллар билан с›ам ссœинлашишларини машруълаштирди. Аллос› таоло намозни ксп ссœиганлар, хусусан, тунлари ксп ссœиганларни масœтади ва пайс“амбари Мус›аммад соллаллос›у алайс›и ва салламни сœуйидаги остида тунги намозни ссœишга буюрди:

﴿يَا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِيلًا أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا﴾

«А­й (кийимларига) сралиб олган зот, кечаси (бедор бслиб, намозда) туринг! Фасœат озгина — унинг (кечанииг) срмида (ухлаб ором олинг) ёки (уйсœуни кечанинг) срмидан с›ам бир оз камайтиринг, ёхуд унга (бир оз) зиёда сœилинг (съни кечанинг срмидан кспрос“ида ухлаб, истирос›ат сœилинг) ва АŒуръонни тартил билан (съни дона-дона сœилиб) тиловат сœилинг!» (Муззаммил: 1­ 4);

﴿وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَكَ عَسَى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًا﴾

«Кечанинг (бир сœисмида) уйс“ониб сзингиз учун нафл (ибодат) бслган намозни ссœинг! Шосдки, Ларвардигорингиз сизни (АŒиёмат кунида) масœтовли (съни, гунос›кор умматларингизни шафоат сœилиб осœлайдиган) масœомда тирилтирур» (Исроъ: 79).

Аллос› таоло Лайс“амбари соллаллос›у алайс›и ва салламни тунлари шу АŒуръон билан тас›ажжуд ссœишга буюрди. А асулуллос› соллаллос›у алайс›и ва салламга юборилган амр — Унинг уммати учун шариатдир. Уммати Мус›аммад соллаллос›у алайс›и ва салламга тобеъдир ва У — уларнинг срнаги ва пешвосидир.

Qayd etilgan