Assalomu-alaykum aziz forum a'zolari, mehmonlar. Anchadan beri Turkiyadagi O'zbek qardoshlarimiz haqida yozishni o'ylab yurgan edim. Kecha Jalolbek bilan Qo'qonliklar haqida suhbat etar ekanmiz, bu mavzuda yozishga qaror berdim. Bu insonlar o'zim ko'rgan, suhbat etgan kishilardan iborat bo'lib, bazilari O'zbekistonni ko'rishga sazovor bo'ldilar, bazilari esa haliyam Vatanim, Vatanim deb ichlarida hasrat bilan yashamoqdalar. Afsus bazilari esa Ona-Vatanni ko'ra olmasdan Ollohning rahmatiga qovushdilar. Bazilari uchun balki "Vatan" shunchaki bir bezatib aytilayotgan so'zdan, hasrat esa shunchaki hissiyot to'la fikrlardan iborat bo'lishi mumkin. Bizda gap bor: "Tanasi o'zga dart bilmas". Hullas shunday ekan, Vatan hasratini o'z tanalarida yashagan insonlardan eshitaylik.

O'zbekiston endigina mustaqil bo'lgan yillar Horijdan kelayotgan O'zbek asilli Vatandoshlarni televizorda tez tez ko'rsatib turishardi. Hayron bo'lgandim. Hali aqlim yetmasdi bu narsalarga. Turkiyaga kelib O'zbeklarni ko'rganimda esa, hayajondan ko'zlarimdan yosh chiqib ketgan edi. Hammasining bi tarixi, bir kechmishi bor edi.

İstambulda o'qiganim uchun avvalambor İstambuldagi O'zbeklar bilan 3 yil oldin tanishish nasib bo'ldi. Bu yerda Chustlik yangi turmush qurgan oila bor edi. Ular bilan bordi-keldi qilib turardik. Bir kun bu oilaning farzandi tug'ildi. Qizaloqni qulluq bo'lsinga ularnikiga borgan edik, uyda mehmon bor ekan. Mehmonlar O'zbek asilli Turkiyalik er-xotin edilar. Shunday qilib horijda yashaydigan ilk O'zbek insonlar bilan tanishdim. Shavkat akamiz Qo'qondan, Munavvar kelinoyi esa Marg'ilondan ekanlar. Kelinaya o'zimizni ayollardan hech farqlari yo'q, hatto O'zbekchani ham bizga yaqin gapirar edilar. Erlari ham biz bilan juda hushmuomala gaplashdilar. Men ham o'qishga kelganligimni aytdim, ular juda hursand bo'lishdi. Hozir O'zbekiston Turkiyaga talaba jo'natmayotgan bir paytda sizga o'hshagan talabalarni ko'rish bizni ham juda hayajonlatirdi, dedilar Shavkat aka.

Shu kundan keyin tez tez O'zbeklar bilan ko'risha boshladik. Oradan hech qancha vaqt o'tmay Ramazon keldi. Munavvar opa İstambulda o'qiydigan O'zbeklarni olib iftorga uyga kelinglar , deb taklif qildilar. Biz ham uy ovqatlarini sog'inganimiz  uchun og'zimiz qulog'imizda ularnikiga qarab chopdik. Rostanam inson o'z millatini yonida juda bemalol bo'ladi. Buni o'sha kuni tushunib yetdim. Shavkat akani dadalari Qo'qondan qochganlarida ular 2-3 yoshlarida, Munavvar opa esa, ota-onalari Arabistonga qochganlaridan keyin Makkada tug'ilgan ekanlar.
O'sha kungi iftor hayotimdagi eng shirin, eng hayajonli, eng mazmunli iftorlardan biri edi. Dasturxonda yo'q yo'q edi. Ovqatlar asosan o'zimizni ovqatlar bo'lib, hammasi "sevgi qoshilib" pishirilgani uchun juda lazzatli edi.

O'zbek talabalar 6-7, bir Qozoq, bir Chuvash dugonamiz ham bor edi. Ular ham oradan shuncha vaqt o'tishiga qaramay haliyam o'sha kungi iftorni tez tez eslab, uy egalariga duo qilib turishadi. Uy egalarining sevinchlari cheksiz, bizga to'htamay hizmat qilishar, huddi ota-onamizday boshimizda girgitton bo'lar edilar. O'sha kuni "bular rostdan ham bo'lyabdimi", deb ishonib ishonmay o'tdi. Chunki o'ylab qarang, men faqatgina yangiliklarda horijdagi O'zbeklar haqida eshitib, ko'rganman, endi bo'lsa ular bilan yuzma yuz suhbat qurayotgan edim.
Hozirgi kunda bu voqealar biz uchun unchalik tasodif emas, lekin endi Mustaqil bo'lgan paytlarimiz juda qiziqish bilan qarshilanardi.

Shavkat akaning otalari Qo'qonda paxta yigirish bo'yicha fabrika egasi ekanlar. Sovetlar paytida "quloq qilishgan" degan narsalarni ko'p eshitganmiz. Rostdan ham ozgin o'ziga to'q bo'lgan hammani Sbiriyaga surgun qilishgan, qochganlar esa oldin Afg'oniston u yerdan Pokiston, Arabiston, Hindistonlarga o'tib ketishgan ekan. Munavvar opaning otalarini esa Chor Rossiyasining odamlari 7 qavat zindonga tashlashgan ekan.

Ramazon tugab, Hayit kunlari keldi, bizni İstambulda Turkistonliklarga oid bo'lgan vaqifning programmasiga taklif qilishdi. Ohirida osh bo'ladi, deyishdi. Yana talabalar bilan birga jumbur jamoat bordik. Shu kuni 300-400ga yaqin O'zbek ko'rdim. Bir qanchasi bilan tanishdim. Asosan yoshlari 50-60 orasi bo'lgan insonlar huddi biznikilarday, undan kichiklar va bolalar esa ancha o'zgarishgan edi. Ko'zlari ancha kattalashgan, ranglari ham ochilgan edi. İsmlari ham asosan Turkcha ismlar edi. Asosan yoshi ulug' insonlar O'zbekcha gaplashishar, yoshlar esa tushunishar, gaplasha olmas edilar. Men ham bu manzara qarshisida ancha kuyundim. O'zebk tilini koshki unutmasalar edi, lekin vaqti bilan ularni tushindim chunki men ham endigina Turkiyaga kelishimga qaramay, O'zbek tilida uncha gaplashmaganim uchun oldin Turkcha o'ylab, keyin O'zbekchaga tarjima qilib gapira boshladim. Buning sababi, Turkcha va O'zbekchaning juda yaqin bo'lishi edi. Masalan Ruschada hech qanaqangi qiynalmas, aksentim ham yo'q edi. Buning sababi yana tillar orasidagi "til oilasi" farqi edi.

Kapalak sizga Alohida rahmat aytaman chunki mavzuni taslim  etganizdan. Siz anchagina Özbeklarni kuribsiz albatda asosan surgun bo2lganlar Qo'qondan ekan shili? Chunki  man ham 4 oy oldin bir bir do'stimizni kutagani Aeroportga borgan edim kutib ham oldim kegin bir bola kelishi kere deb qoldi nega deb suradim ajablanib chunki siz kutib olin man hechkimi tanimiman deb atagan edi gaplashgan paytimda hullas bir Akani kutdik u ham keldi amo ajablan gan joyim Özbekcha gaplasha boshladi man surdim abi yurtin qatdan desam Özbekdan man Asil Qo'qonlikmiz dedi man ajablandim chunki hali bunaqangi holatga tushmagan edim kegin biroz suvbat ham qurdik aytishicha otalari surgun bo2layotgan payt turkiyaga qochgan ekan hozirda Gaze Antebda yashayotgan ekanlar  Gilam chiqaradigon fabrikalari bor ekan, farzadlri esa hammasi Özbekcha bilar ekan hamda  2,3 yoda bir Özbekka ham borib gilamlardan sotib tijorat qilar ekan amo Özbekka qaytaolmaymiz deydi homish holda enga deb surasam özbeda hechkimimiz qolmagan hammasi har yoda hamda biz bora olmasak kerak chunki biz Turkiyada tugildik deb aytadi Otami o'zlarini esa yubora olmaymiz faqtgina sayohat qiladilar holos deydilar ana shunaqa deb tugatadi Halil Özbek.

Turkiyada men tanishgan O'zbeklar asosan Vodiydan insonlar edi. Yuqorida İftordan bahsetdim. Shu o'rinda bir voqeani aytib beray. Bir o'qituvchimiz bilan Turkiyalik oilalardan birinikiga mehmonga davat etildik. Boradigan kunimiz o'qituvchimning Londondan İngiliz o'rtog'i keladigan bo'lib qoldik. Mehmonga u kishini ham olib bordik. Bordik, ovqatlar yedik, choylar ichdik. Oilaning 3 farzandi, 1 o'g'li, bir qizi bor edi. Sekin sekin turaylik, dedilar o'qituvchim. Men anchadan beri oila davrasida bo'lmaganim uchun yana ozgina qolay, oilaning qizlari bilan biroz suhbatlashay, o'yin o'ynay, dedim. Mayli, dedilar men ham qoldim. Londondan kelgan mehmon esa, nim debdi bilasizmi, bu qiz bu oilani qanchalik taniydi, bolalarni ilgari ko'rganmidi, balki yetarlicha vaqtlari yo'qdir. Bularni eshitib juda hafa bo'ldim, hatto yig'ladim. İngliz mehmonga, biz sizlarda sovuqqonli insonlar emasmiz, bir tavoq ovqat yoki bir piyola choy biz Musulmonlar uchun hech qachon og'irlik qilmagan. Sizlar ota-onangizni uyiga borar ekansiz, oldin telefon qilib ruhsat olasiz, keyin borasiz.
Mehmondorchilik manosida bizni O'zbeklarga teng keladigan hech kim yo'q bo'lsa kerak. O'ylab qarang, hech birimizni yaxshi tanimasdan, eshiklarini bizga ochdilar. Aylollari Xudo biladi birkun oldindan tayyorgarlikka boshlagandirlar. Talabaga iftor berish Olloh qatida eng hayirli ishlardan biri ekan. Rabbim bizlarga ham bu savoblardan qozonishni nasib etsin insholloh.

Shu oila bizni Surxondaryodan kelib Turkiyada o'qiydigan bir birodarimizga ham katta yordam berdilar. Birodarimiz yaqin qarindoshlari bilan uylanganlari uchun 2chi qizlari kasalmand bo'lib tug'ilgan ekan. Talaba bo'lganliklari uchun Universitetning tibbiy yordamlaridan tekin foydalanardilar. Qizlariga ko'rsatilayotgan Fizioterapiya bizda juda qimmat ekan. Bu yuzdan o'qishlarini ataylab kechiktirayotgan edilar. Hullas shu ukamizdan Shavkat akaga bahsettik. U kishi Arabistondagi O'zbeklarga aytibdilar. Oradan ko'p vaqt o'tmay ancha miqdorda pul to'planibdi, Shavkat aka va Munavvar opa ham birodarimizni uylariga bir mashina oziq-ovqat olib borib beribdilar. Olloh O'zining rizosi uchun yordam bergan insonlardan rozi bo'lsin, bizlarga ham bu hayirli ishlarni qilishni nasib etsin insholloh.