Bir zot shunday deganlar:
«Butun umrim bo‘yicha, sizning shu holingiz kabi bo‘lmoqka rozi bo‘lsaydim, aslo uylanmasdim. Lekin qirq yildan beri ko‘nglimni mashg‘ul etib, meni Alloh taolodan g‘ofil qilgan biror hol bo‘lmagan».
Bir kishi tasavvuf ahli bo‘lgan zotlar haqida past-baland, nari-beri so‘zlardi. Din ulug‘laridan biri unga dedilarki: «Siz ularning qay hollarini xushlamaysiz?»
U esa shunday dedi: «Ular ko‘p yeydilar».
U zot dedilarki: «Agar siz ham ularday ochiqqan bo‘lsaydingiz, siz ham ular kabi yerdingiz».

Mish-mish qilgan kishi yana shunday dedi:
«Ular ko‘p uylanadilar».
U zot shunday javob berdilar: «Agar siz ham ularday farjingizni va ko‘zingizni haromdan qo‘rigan bo‘lsaydingiz, ular kabi uylanardingiz».
Junaydi Bag‘dodiy shunday deganlar:
«Men oziqqa muhtoj bo‘lganim kabi jimo qilishga ham ehtiyoj sezaman. Chunki soliha xotin - oxirat ozig‘i va ko‘ngil pokligi uchun zarurdir».
Shu bois Rasululloh (s.a.v.) nomahramga tikilib karagan kishiga o‘z xotining bilan jimo qilgin deya amr etganlar.

Shunday yo‘l bilan shaytonning vasvasasini o‘z nafsidan daf’ etgan bo‘ladi.

Jobir (r.a.) aytgan rivoyatga ko‘ra, Rasululloh (s.a.v.) go‘zal bir ayolga duch kelib qoldilar. Darhol Zaynab (r.a.) volidamizning yonlariga kirdilar va ehtiyojini ketkazdilar. Chiqib marhamat etadilar:
«Sizdan biringiz bir ayolni ko‘rib, unga xayoli ketsa, darhol o‘z xotini bilan qo‘shilsin!» (Jobirdan (r.a.) Muslim va Termiziy rivoyat etganlar)

Xotini bilan aloqasiz holda bo‘lmaslikni Rasululloh (s.a.v.) ummatga tavsiya etganlar va shayton qon kabi tomirlarda kezishini bildirganlar.

Zavjalar bilan birga o‘tirmoq, ularga qaramok va ular bilan hazil-huzul qilib o‘ynashmoq, tegishmoq nafslariga rohat beradi. Ko‘ngil rohatlanishi oqibatida ibodatga bo‘lgan sog‘inch va ishtiyoq ortadi.

Muttaqiy zotlar halol yo‘l bilan ko‘ngillarini rohatlantiradilar va ko‘ngildan Allohdan boshqa har neni chiqarib tashlaydilar.

Alloh taolo marhamat etadi:
«U (Alloh) sizlarni bir jondan yaratib, undan uning juftini unga (uylanib) taskin topishi uchun paydo qilgan zotdir» (A’rof, 7/189).

Ali (r.a.) shunday deganlar: «Vaqti-vaqti bilan ko‘ngillaringizni rohatlantiringiz. Chunki agar ko‘ngil bir nimadan quvonmasa, xushlanmasa, unga qarshi bo‘ladi».

Abu Zar (r.a.) rivoyat etgan xabarda shunday deyiladi: «Oqil kishi zimmasida bo‘lgan zarur narsa - vaqtini uch kismga ajratmoqdir:

Bir qismida Robbiga duo qilib yolvoradi.

Bir qismida o‘z nafsini hisobga tortadi.

Bir qismida yeb-ichishi bilan mashg‘ul bo‘ladi».

Rasululloh (s.a.v.) shunday deydilar:
«Jabroilga (a.s.) jimo quvvatim susayganidan shikoyat qildim. U Zot (a.s.) menga halim (harisa) yemog‘imni tavsiya etdilar».

Bu hadisning sahih yoki sahih emasligi haqida turli fikrlar bor.

Agar sahih bo‘lsa, faqat shahvatni kuchaytirish uchun emas, ayni vaqtda ko‘ngilni mosivo etmoq va zikrullohga hozirlamoq uchundir.

Ko‘ngilning xotirjamlikka erishishi va huzur topishi kishilarning xos hollariga ko‘ra o‘zgaradi.

Ba’zilar uylanib ko‘ngil huzuriga erishadi. Ba’zilar oqar suvlarga qarab sokinlik topadi. Ba’zilar esa, yaxshilikka boqib huzurlanadi.

Uylanmay yolg‘iz yashaydigan kishi dunyo(viy) ehtiyojlari bilan mashg‘ul bo‘lgani uchun vaqtini zoe etadi va oxirat ishlariga ko‘p vaqt ajrata olmaydi.

Soliha ayol uy ishlarida eriga yordamchi bo‘lishi oxirat ishlari uchun vaqtdan foydalanishiga ham yordam beradi.

Shu bois Abu Sulaymon ad-Daroniy shunday deydilar:
«Soliha xotin - dunyo ne’matlaridan emas, oxirat ne’matlaridandir.

Chunki u sening oxirat uchun hozirlik ko‘rishingga yordam beradi.

Yana u uy ishlarida senga yordamchi bo‘ladi hamda shahvat taskinligini saqlaydi».

Muhammad ibn Ka’b shunday deganlar:
«Baqara surasining 201-oyatida kelgan «hasana» dan murod - soliha xotindir»

Rasululloh (s.a.v.) marhamat etadilar:
«Sizdan biringiz shukr etuvchi bir ko‘ngil, zikr etuvchi til, oxirati uchun yordamchi, imonli soliha bir juft sohibi bo‘lsin!» (Termiziy rivoyat qilgan va Hasan hadisdir, degan).

Diqqat qil!
Rasululloh (s.a.v.) zikr, shukr va soliha juftni bir joyda tavsiya etmoqdalar.

Alloh taolo marhamat etadi:
«Biz unga yoqimli hayot baxsh eturmiz». (Nahl, 16/97)

Bir qancha mufassirlar bu oyatdagi «yoqimli hayot»ni «soliha juft» deya tafsir qilganlar.

Umar (r.a.) deydilarki: «Alloh taologa imondan so‘ng bandaga soliha bir xotindan xayrliroq ne’mat berilmagan».

Rasululloh (s.a.v.) marhamat etadilar:
«Ikki xislat sababli men Odamdan (a.s.) afzal etildim. Uning zavjasi (Hazrati Havo) ma’siyatda unga yordamchi bo‘ldi. Mening xotinlarim esa, toat-ibodatda menga yordamchi bo‘lishadi.
Yana uning shaytoni kofir edi.
Mening shaytonim esa, musulmon bo‘ldi. Xayrdan boshqa Hech narsani buyurmaydi». (Abdulloh ibn Umardan (r.a.) Al-Xotiyb rivoyati).

Bularning barchasi solih zotlar nazarda tutgan foydalardir.

Tabiiyki, bu foydalar yonida nasl ko‘payishi ham bor. Chunki baloni daf’ etmoq va tan sihatlikni talab etmoq kuch-quvvatli bo‘lish bilan qo‘lga kiritiladi.

Aytiladiki: «Yordamchisiz kishi pastlashadi. Baloni o‘zidan daf’ etuvchi birini topgan kishi o‘zini xotirjamlikka erishtirgan va ko‘nglini esa ibodatga hozirlagan bo‘ladi».

Chunki zillatga tushmoq ko‘ngilni parishon aylaydi. Izzat esa zillatni butunlay daf’ etadi».

Nafs mujodalasi va riyozati;
Oila huquqiga rioyat;
Xotinlarning o‘zgaruvchan fe’li va aziyatiga sabr;
Ularning islohi uchun g‘ayrat qilmok;
Ularni din yo‘liga irshod etmoq;
Ular uchun halol foyda ta’minotiga harakat qilmoq;
Bolalarni ta’lim-tarbiya bilan o‘stirmoq.
Mana bularning barchasi juda qimmatli, fazilatli amallardir.
Bularning barchasiga rioyat etishning fazilati ham ko‘p.

Rasululloh (s.a.v.) shunday deganlar:
«Adolatli sultonning bir kun adolat bilan ish tutishi yetmish yillik (nafl) ibodatdan ustundir».

Yana shunday deganlar:
«Diqqat qilingiz! Barchangiz cho‘pon (boshliq)siz va har qaysingiz o‘z boshqaruvingizda bo‘lganlar uchun javobgarsiz». (Buxoriy va Muslim Abdulloh ibn Umardan (r.a.) rivoyat etganlar).

Ham o‘z nafsining hamda boshqalarning islohi bilan mashg‘ul bo‘lgan kishi faqat o‘z nafsining islohi bilan mashg‘ul bo‘lgan kabi emas.

Rasululloh (s.a.v.) marhamat qiladilar:
«Kishining o‘z oilasi uchun sarflagan narsasi sadaqadir. Shubhasizki, kishi xotinining og‘ziga solgan luqma tufayli savobga erishadi». (Buxoriy va Muslim Abdulloh ibn Mas’uddan (r.a) rivoyat qilishgan).

Abdulloh ibn Muborak hazratlari birodarlari bilan birga bir jangda ishtirok etardilar.
- Biz qilayotgan shu amaldan afzalroq ishni bilasizmi? - deb so‘radilar u zot.
- Bilmaymiz, - dedilar.
- Men bilaman, - dedilar Abdulloh ibn Muborak.
- Nedir?
Abdulloh ibn Muborak shunday javob berdilar:
- Oilali, nomusli kishi kechasi turib, bolalariga qarasa, ustlari ochilib qolgan bo‘lsa, yopsa va zarur bo‘lsa o‘z libosini ularga yopinchiq qilsa, ana shu amali biz qatnashayotgan jangdan fazilatlidir.

Rasululloh (s.a.v.) marhamat etadilar:
«Kimning namozi go‘zal, bola-baqrasi ko‘p va moli oz bo‘lsa hamda musulmonlarni g‘iybat qilmasa, ana o‘sha kishi jannatda men bilan birga bo‘lajak!» (Abu Ya’lo Abu Said al-Xudriydan (r.a.) rivoyat etgan)

Yana shunday deganlar:
«Qulning gunohlari ko‘paygan vaqtda, gunohlariga kafforat bo‘lishi uchun Alloh qulini bola-chaqa tashvishlari (o‘ylari) bilan imtihon qiladi». (Ahmad ibn Hanbal Oishadan (r.a.) rivoyat etgan).

Yana shunday deganlar:
«Gunohlar ichra shunday gunohlar borki, faqat bola-chaqaning g‘am-tashvishi, qayg‘u-kadarigina bu gunohlarga kafforat bo‘ladi». (Tabaroniy «Avsot»da Abu Hurayradan rivoyat etgan).

Yana shunday deydilar:
«Kimning uchta qizi bo‘lib Alloh ularni mustag‘niy (behojat, boy) qilguncha, ularning tirikchiliklarini ta’minlasa va ularga yaxshi muomala qilsa, Alloh albatta unga jannatni vojib qiladi. Faqat kechirilmas (gunohi) ishi bundan mustasnodir». (Al Haroitiy Abdulloh ibn Abbosdan(r.r.) rivoyat etgan).

Rivoyat etilganiga qaraganda, obidlardan bir zot xotini o‘lguncha yaxshi muomala qildilar: Xotini vafot etgach, uni uylantirmoqchi bo‘ldilar. Lekin u zot bu taklifni qabul qilmadilar va sevgili xotini o‘rniga boshqa xotin olmadilar. Xotini o‘lgach, bir haftadan so‘ng ul zot bir tush ko‘rdilar. Osmon eshiklari ochilib, odamlar u yerdan tushib kezmishlar! Ular biri-birining ketidan kelar, go‘yo har biri samodan enishda u zotga qarar va: «O’sha yomon odam mana shu», deyishardi.

Nihoyat eng so‘ng yoshdan o‘sha zot so‘radilar:
- Siz so‘zlagan o‘sha yomon odam kim?
- Siz! - dedi yigit.
- Nechun?
Yigit shunday javob berdi:
- Chunki avvallari solih amallaringizni jang qilganlarning amallari orasida ko‘klarga ko‘tarar, yuksaltar edik.
Bir haftadan beri amallaringizni jangdan qolganlarning amallari bilan birga yerda qoldirmoqqa amr etildik.
Siz nima qildingizki, bunday amr berildi?! Buni ham bilmaymiz.
U zot tongda uyg‘onib turishi bilan birodarlariga:
«Meni uylantiring! Meni uylantiring!» dedilar.
Ko‘p o‘tmasdan uni uylantirdilar.

* * *

Yana aytishlaricha, bir guruh odam Yunus (a.s.) huzurlariga kelishdi. Yunus (a.s.) ularni mehmon qilib, ikromda bo‘ldilar. Ichkari kirib, tashqari chiqqanlarida xotini aziyat berib, u zotni (so‘z bilan) uzib oldilar. U Zot (a.s.) sukut qilar va sabr etardilar.
Mehmonlar bu holdan hijolat bo‘ldilar.
Shundan so‘ng Yunus (a.s.) marhamat etadilar:
«Hijolat chekmang! Chunki men Alloh taologa duo qildim va: «Yo Rabbim! Meni oxiratda jazolantirma!» deya yolvordim. U esa duomni qabul etdi va marhamat ayladi: «Sening jazoing, falon kishining qiziga uylanishing bo‘lur». Shundan so‘ng men unga uylandim. Mana, ko‘rib turibsizki, hozir ham uning aziyatlariga sabr etmoqdaman. Bunday sabrda nafs uchun riyozat bor. Ayniqsa, g‘azab tiyilishi va xush fe’llanish, ya’ni xulqni go‘zallashtirish bor».

Nikohning uchta ofati bor.

Nikohning birinchi ofati:
Halol luqmadan ojiz qolish ehtimoli. Chunki tirikchilik tangu tor vaqtlarda halol luqmani ta’min etmoq mushkul va nikoh harom yemoqqa sabab bo‘lib qolishi mumkin.

Bo‘ydoq, beva bo‘lgan kishi o‘shanday holga tushib qolishdan o‘zini osonroq qo‘riydi va aminroq bo‘ladi.

Oilali kishi umuman yomon va harom yo‘lga osonroq kiradi. Chunki u xotinining orzu-havasiga, istagiga tobe bo‘ladi va dunyosining muqobili o‘laroq oxiratini sotadi.

Rasululloh (s.a.v.) marhamat etadilar:
«Bir qul mezon (qiyomatda tarozi) yonida turg‘iziladi.
Uning tog‘larcha savobi bor:
Oilasining kechimidan so‘roqqa tutiladi.
Molini qaydan topib, qayga sarf-xarj etganidan so‘raladi.
Barcha savoblari (haqdorlar tarafidan) qo‘lidan olinadi. Bitta ham savobi qolmaydi.
Shunda malaklar shunday nido qiladilar: «Dunyoda qozongan barcha savoblarini oilasi yegan va bugun barcha amallari garovga qolgan kishi mana budir!».

Aytilmoqdaki, qiyomat kuni bir kishidan eng avval talab etilajak bo‘lgan - oilasi va bolalaridir. Ular Alloh huzuriga chaqirilib shunday derlar: «Ey Robbimiz! Bizning haqqimizni undan olib ber. Chunki u bizga bilmaganimizni o‘rgatmadi. Bizga harom yedirdi.
Biz uning harom ekanini bilmadik».

Bundan so‘ng ularning haqqi undan olinadi.
Salafi solihiyndan bir zot shunday deganlar:
«Alloh taolo bir quliga yomonlik tilasa, dunyoda unga oilani musallat etgay».