Rasululloh (s.a.v.) marhamat etadilar:
«Hech kim oilasi jaholatidan kattaroq gunoh bilan Alloh taoloning huzuriga chiqmas». (Abu Mansur «Musnad»ida Abu Saiddan (r.a.) rivoyat etadi).

Bu ofat barcha uchun umumiydir. Undan qutulganlar (soni) oz. Faqat xoh meros yo‘li bilan yoki xoh ishlab, halol yo‘ldan mol topgan kimsa ortiqcha ochko‘zlik qilmasdan haloli bilan kifoyalansa, uni o‘zi va oilasi uchun xarjlasa, o‘sha kishi mustasnodir. O’sha kishi bu tur ofatlardan qutiladi.

Ibni Solimdan uylanganlik haqida so‘rashdi. U zot shunday javob berdilar:

«Shahvat haddidan oshgan bu zamonda uylanmoq yolg‘izlikdan fazilatliroqdir».

Shahvat haddan oshganligiga shahvoniy buzuq bir eshakni misol qilib ko‘rsatish mumkin. Eshak urg‘ochisini ko‘rsa, urgan bilan ham istagidan voz kechmaydi. Shahvati ortgan kishi ham shunday. Nafsiga osonlik bilan hokim bo‘lolmaydi.

Oilasining haqlarini himoya qilmoq, ularning turli fe’llariga sabr etmoq va ulardan kelgusi aziyatlarga bardosh bermoqdir. Bu ofat birinchisiga ko‘ra, biroz yengilroq. Chunki halol topmoq va halol luqma yemoq juda mushkuldir.

Ayollarning haqlarini ta’minlashda tahlikalar bor. Chunki oila boshlig‘i bo‘lgan kishi, go‘yo, cho‘pon, uning zimmasida majburiyatlari bor.

Rasululloh (s.a.v.) shunday deganlar:
«Oilasini (haqlariii) zoe etishi gunoh o‘laroq kishiga yetar». (Abu Dovud va Nasoiy rivoyat etganlar)

Aytiladiki, oilasining javobgarligidan qochgan kishi xo‘jayinidan qochgan xizmatkor kabidir. Ularga qaytmaguncha namozi va ro‘zasi qabul bo‘lmaydi.

Alloh taolo marhamat etadi:
«O’zlaringizni va oila a’zolarngizni yoqilg‘isi odamlar va toshlar bo‘lmish do‘zaxdan saqlangiz». (Tahrim, 66/6)

O’z jonimizni otashdan qo‘riganimiz kabi ular (ahlimiz, oila a’zolarimiz, xizmatchilarimiz)ni ham himoya kilish bizga amr etildi.

Inson ba’zan o‘z haqqini ham qo‘rishdan ojiz bo‘ladi. Nafs esa aksariyat hollarda yomonlikni amr etadi. Alloh taolo marhamat qiladi:

«Nafs yomonlikka undovchidir». (Yusuf, 12/53)

Shu sababli ba’zilar uylanmoq uchun buni bir bahona o‘laroq olg‘a surganlar: «Men o‘z nafsim bilan imtihon etilganman. Ayricha boshqa bir nafsni uning zimmasiga qanday ilova eta olaman!».

Ibrohim ibn Adham Hazratlari ham ayni bahona bilan uzr aytganlar va shunday deganlar:

«Mening ularga ehtiyojim yo‘q. Buning ustiga ularning haq-huquqlarini qo‘rimoqda mening ojizligim bor».
Yana ayni sabab tufayli Bishri Xofiy ham uzr aytganlar va shunday deganlar:
- Meni nikohdan to‘sguvchi shu oyatdir:
«O’sha ayollarning ham (erkaklar) zimmasida (mashru bo‘lgan) haq-huquqlari bor». (Baqara, 2/228)

Birinchi ofat kabi bo‘lmasa-da, bu ofat ham har kim uchun umumiydir.

Faqat bilimdon, oqil, xushfe’l, xushxulq, ayollarni yaxshi biluvchi, ularning tillariga sabr etuvchi, haq-huquklariga (sodiq) vafo ko‘rsatuvchi kishilar bu ofatdan o‘zlarini qo‘riy oladilar.

Oila va bolalari kishini molparast bo‘lishga majbur qilishlari, qiyinchilikka yo‘llashlari va oqibat Alloh taolodan g‘ofil etishlaridir.

Bola-chaqa ehtiyojlarini ta’min etish uchun har turli yo‘ldan mol to‘plagan va jamlab qo‘ygan kimsa yomon odam sanaladi.

Oilasi, moli va bolalari Alloh taologa bandalikdan chalg‘itgan kishi g‘ofildir.

Abu Sulaymon deydilarki: «Uylangan kishi dunyoga bog‘langan bo‘ladi».
Uylanmoq fazilatlimi?
Yoki yolg‘iz qolmoq afzalmi?

Bu xususlardagi hukmlar turlicha va odamga karab hukm ham o‘zgaradi.

Agar yosh bo‘lsa, shahvatini taskin topdirish ehtiyoji bo‘lsa va turmush qurish uni Alloh taologa bandalikdan chalg‘itmasa, uylanishi afzal.

Agar uylanish kishini Alloh taolodan chalg‘itsa nikohning unga foydasi bo‘lmaydigan va uylansa turli ofatlarga duch keladigan bo‘lsa, u holda yolg‘iz qolmoq afzaldir.

Uylanish yoki uylanmaslik masalasi ko‘ndalang kelganda qay taraf og‘ir bossa, o‘sha tomonda harakat etish kerak.

Alloh taolodan chalg‘ituvchi narsalarda aslo xayr yo‘q. Harom molda ham yaxshilik yo‘q.

Me’yoriy shahvatga ega kishining uylanishida farzand ko‘rish uchun bir g‘ayrat bo‘lsa, bu yo‘lda harakat etish foydalidir.

Din esa sarmoyadir.

Taqvo sohibi bo‘lmagan va nafsining orzu-istaklariga ergashgan, zino yo‘liga kirib qolishdan qo‘rqqan kishi uchun uylanish foydali bo‘ladi.

Harom daromad ikki yomonlikning manbaidir.

Agar zino qilmayajagiga qat’iyan amin bo‘lsa, lekin shu bilan birga haromga boqmoqdan ko‘zini tiya olmasa, qo‘riy olmasa, (u holda) uylanmaslik uyg‘un(roq) bo‘lur.

Qaramoq - ko‘zning zinosi. Faqat (lekin) farjning iffatini qo‘risa, o‘sha vaqtda qaramoq harom yemoqdan ahvondir (yaxshiroqdir) va afvga yaqinroqdir.

Agar ko‘ngilni mashg‘ul etgan yomon o‘ylarni daf’ etmoqqa kuch yetkazolmasa (quvvat topolmasa), ham tadbiq etmoqqa turmaguncha (harakat, boshlamaguncha) ko‘ngilda qolgan o‘ylar afv(kechirilish)ga yaqinroqdir.

Xuddi mana shu tariqa turmush (oila) qurishning foydalari bilan ofatlarini har tomondan muqoyasa qilish kerak va shaxsga ko‘ra eng uyg‘un bo‘lgan hukmni tarjih etish (afzal ko‘rish) lozim.

Nikoh - aqd va ko‘ngilning ibodatga hozirlanishiga mone’ emas. Lekin faqat ehtiyoj yuzasidan qozonchga zarurat bor. Agar halol luqma kuchi yetsa, o‘sha taqdirda uylanmoq yanada afzal bo‘ladi.

Chunki kecha va kunduzning ma’lum qismida ibodat uchun ko‘ngilni forig‘ qilib, ibodatda davom etish mumkin.

Vaqtini rejali holda qismlarga ajratish insonning o‘z ixtiyorida.

Farz ibodatlar, uyqu, taomlanish va poklanish uchun ajratgan vaqti tartib-intizomga olinmog‘i lozim.

Kishi agar nafl namoz, haj va shunga o‘xshash jismoniy amallarda oxirat yo‘liga kirgan bir kishi bo‘lmasa, u holda uylanishi o‘zi uchun uyg‘unrok bo‘ladi.

Chunki halol luqmani qo‘lga kiritishga kirishish, oilasining haq va huquqini o‘ylash farzand ko‘rish uchun harakat qilmoq va ayollarining turli fe’llariga sabr etmoq ham ibodat turlaridan hisoblanadi.

Bularning fazilati ham nafl ibodat savobidan kam emas.

Agar u qilayotgan qullik ilm, fikr va botiniy yo‘lda ilgarilamoq bilan bo‘lsa, u holda uylanmaslik uyg‘unroq bo‘ladi.

Agar deyilsaki: «Fazilati bo‘lishi bilan birga Iyso (a.s.) nechun uylanmadilar?

Yana, agar Janobi Haqqa ibodat uchun uylanmaslik yanada afzalroq esa, u holda Rasululloh (s.a.v.) nechun ko‘p bor uylandilar?»

Bilingki, jimoga kuchi yetgan, maniysi ko‘p bo‘lgan, dunyoga mashg‘ul bo‘lmay, Alloh taolodan g‘ofil qolmaydigan kishi uchun uylanmoq afzal.

Rasululloh (s.a.v.) ibodat va nikohning barcha fazilatini kuchli bir shaklda o‘z shaxsiyatlarida to‘plaganlar. To‘qqiz xotin bilan nikohli bo‘lishlari bilan birga u zotning ko‘nglini Alloh taologa ibodat fikru zikri egallab olgan.

Shubhasiz, xotinlarining dunyoviy ehtiyojlarini ta’min etmoq uchun qilgan amallari ham u Zotni (s.a.v.) Haq taolodan chalg‘itmagan.

Rasulullohning (s.a.v.) darajalari juda yuksak edi. Shu bois hech narsa u Zotning (s.a.v.) ko‘ngil huzurlarini buzmagan, ko‘nglini har doim Alloh taologa bog‘lashlariga, har doim Alloh bilan birga bo‘lishlariga xalal bermagan.

Hatto shunday bir darajaga yuksalgan edilarki, xotinning to‘shagida ham vahiy kelardi.

Anas (r.a.) shunday deydilar:
«U Zot (s.a.v.) xotinining yotog‘ida paytida ham o‘zlariga vahiy tushardi». (Hazrati Anasdan (r.a.) Buxoriy rivoyati).

Hech bir odamni Muhammad Mustafo (s.a.v.) bilan muqoyasa qilib bo‘lmaydi.

Hazrati Iysoga (a.s.) kelsak, u zotning hollari o‘zgacha. U Zot uylanmaslikni - yolg‘izlikni afzal ko‘rganlar.

Ehtimolki, u Zotning (a.s.) hollari uylanadigan bo‘lsalar, Alloh taolodan chalg‘ishi mumkin bo‘ladigan bir ahvolda edilar! Yoki boshqa sabablar bo‘lgandir.

Eng to‘g‘risini Alloh taolo biladi, albatta.

Nikoh aqdi
Nikoh aqdi haqiqiy bo‘lishining to‘rt sharti bor:
1. Valisining ijozati. Agar vali yo‘q bo‘lsa, sulton yoki vakili valisi bo‘ladi.
2. Ayolning roziligi. Agar ayol tul va bolig‘a bo‘lsa yoki bokira va bolig‘a bir ayol bo‘lsa, otasidan boshqasi uni turmushga berishi mumkin.
3. Ikki odil guvoh.
4. Ijob va qabul. Ya’ni, uylanish taklifi va qabul qilmoq. Nikohdan avval fotiha qilish odobdandir.

Nikoh aqdi tuzgan kishi: «Alhamdulillah vassolatu a’la Rasulillah. Qizim, seni falon kishiga turmushga berdim», degani ma’qul.

Kuyov vakili esa: «Alhamdulillah vassolatu a’la Rasulillah. Bu sadoqatga binoan men ham uni nikohlamoqni qabul qildim», deydi.

Nikoh aqdini ayolga eshittirish ham nikoh odobi sanaladi.

Nikohdan avval kelinga qarash mustahab.

Ikki guvohdan bo‘lak solih kishilarni da’vat etish ham yaxshi.

Nikoh aqdini tuzayotganda Rasulullohning (s.a.v.) sunnatlarini bajarishni, ko‘zini haromdan tiyishni, farzandli bo‘lish va yuqorida zikr etilgan foydalarni qo‘lga kiritishni niyat qilish kerak.

Nikohdan maqsad faqat shahvat taskini bo‘lishi kerak emas.

Agar shunday tushunilsa, bu ish faqatgina dunyo amalidan bir amal bo‘lib qoladi.

Nikohning shavvol oyida va masjidda bo‘lishi mustahab.

Muslimning Oishadan (r.a.) rivoyatiga ko‘ra, Rasululloh (s.a.v.) Oisha (r.a.) onamizga shavvol oyida nikohlanganlar.