Шаъбон ойи
Ҳижрий-қамарий тақвимнинг саккизинчи ойи Шаъбондир. Бу ойга боғлиқ бир қанча маълумотлар бор. Улардан баъзиларини сътиборингизга тақдим стишга ижозат бергайсиз.
Бу борада асосан Шаъбон ойида нафл рсза тутиш ва мазкур ойнинг срмига етгандаги кеча фазли ҳақида ссз боради.
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: «Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: «
А амазон олдидан бир, икки кун олдин рсза тутманглар. Магар бир кишининг одатидаги рсза бслса тутсин», дедилар. Бешовлари ривост қилган.
Сунан сгалари ривостида: «
Қачон Шаъбон срмига етса рсза тутманглар», дейилган.
Аҳли китоб бслмиш кофир қавмлар сзларига фарз қилинган рсзанинг қайси кун бошланишига шубҳа қилиб, бир-икки кун олдин тутишар, оқибатда нафл ибодат билан фарз ибодатни аралаштириб юборишар сди.
Исломда бунга схшаш иккиланиш, нафл ва фарзларни аралаштириб юбориш ишларига рухсат йсқ. Мусулмонлар ҳар бир ибодатни жазм билан, азму қарор билан, нафлни нафл срнида, фарзни фарз срнида адо стишлари лозим.
Шунинг учун ҳам Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам А амазон киришидан олдин бир-икки кун қолганда рсза тутишдан қайтарганлар.
Аммо бир одам маълум кунларда, мисол учун, душанба ва пайшанба кунларда нафл рсза тутиб юришга одатланган бслсаю, сша кун А амазондан олдинги кунларга тсғри келиб қолса, тутса бславеради.
Шунингдек, баъзи бир кишилар назр рсза нист қилиб қсйган бслса, улар ҳам сша назр рсзани тутса бславеради.
Юқорида зикр стилган сабабларга биноан, Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: «
қачон Шаъбон срмига етса рсза тутмаганлар», деган ҳадисларига амал қилиб, Шаъбон ойининг сн олтинчи кунидан бошлаб то А амазони шариф киргунча нафл рсза тутиш макруҳ бслади.
Одамлар ичида ушбу тафсилотларни схши тушунмаганлик оқибатида Шаъбон ойида рсза тутиб бслмас скан, деган тушунча юзага келган. Аслида сса гап Шаъбон ойининг иккинчи срмида сканини билиб олдик. Шаъбон ойининг аввалида рсза тутиш масаласини сса, келажак ҳадисларни срганиш жараёнида, иншааллоҳ, билиб оламиз.
Оиша розисллоҳу анҳодан ривост қилинади: «
А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни А амазондан бошқа ойнинг рсзасини тслиқ тутганларини ксрмадим. Шаъбонда тутганчалик ксп рсза тутганларини ҳам ксрмадим. Унинг фақат озгинасининг рсзасини тутмас сдилар. Балки, ҳаммасини тутар сдилар, десак ҳам бславеради». Тсртовлари ривост қилган.
Ушбу ривостда асосан, Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам фақат А амазон ойининг рсзасини тслиқ тутганларини билиб оламиз. Чунки, Аллоҳнинг амри шундоқ. А амазондан кейин снг ксп рсзаси тутиладиган ой Шаъбон скан.
Умму Салама розисллоҳу анҳо: «
Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Шаъбон ва А амазондан бошқа икки ойнинг кетма-кет рсзасини тутганларини ксрмадим», дедилар. Термизий схши санад билан ривост қилган.
Шаъбон ва А амазон ойлари кетма-кет келиши маълум, Лайғамбаримиз шу икки ойнинг рсзасини тутган сканлар. Бундан ҳам Шаъбон ойи рсзаси фазилатли сканини билиб оламиз.
Имрон ибн Ҳусойн розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: «
Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам бир кишига: «Бу ойнинг сртасидан бирор нарса тутдингми?», дедилар. Ҳалиги киши: «Йсқ», деди. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ундоқ бслса, қачонки А амазондан оғзинг очиқ бслганда унинг срнига икки кун рсза тут», дедилар. Икки Шайх ривост қилган.
Бошқа бир ривостда: «Шаъбон сртасидан рсза тутдингми?» — деганлар. У киши, йсқ, деганидан кейин:
«Ундоқ бслса, оғзинг очиқ бслганида зиммангдаги срнига икки кун рсза тут», деганлар.
Бундан Шаъбон ойида ҳеч бслмаса икки кун рсза тутиш кераклиги келиб чиқади.
Ўз-сзидан нима учун Шаъбон ойида нафл рсза тутишга бунчалар аҳамист берилади?, деган савол пайдо бслади.
Бу саволнинг жавобини Имом Аасаий Усома розисллоҳу анҳудан ривост қилган ҳадисдан топамиз. Унда қуйидагилар айтилади:
«Ай Аллоҳнинг А асули, ойлардан ҳеч бирида Шаъбонда рсза тутганингиздек рсза тутганингизни ксрмадим», дедим. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Бу бир ойки, одамлар ундан ғофил қолурлар. У А ажаб билан А амазоннинг орасида. Бу бир ойки, унда амаллар А оббил оламийнга кстарилур. Менинг амалим кстарилаётганда рсзадор бслишни схши ксраман», дедилар.
Бунинг устига рсзаси фарз қилинган А амазон ойидан олдинги ойда, Шаъбонда рсза тутишни схшилаб машқ қилиб А амазонга кирилса, унинг рсзаси сна ҳам мукаммал ва бенуқсон бслади. Бу худди фарз намозидан олдин суннат намоз сқиб схшилаб тайёргарлик ксриб олишга схшайди.
Аввалги срганган ҳадисларимизда А амазондан кейин рсзаси снг афзал ой Муҳаррам ойидир, дейилган сди. Анди сса Шаъбон ҳам шу маънога даъвогар бслиб қолмоқда. Шунинг учун ҳам баъзи уламоларимиз Муҳаррам ойи рсзасининг афзаллиги А амазон ва Шаъбонникидан кейин, деганлар.
Ушбу фаслда срганган ҳадисларимизда иложи борича Шаъбон ойида кспроқ рсза тутишга тарғиб қилинмоқда. А сза тутиш наҳий қилинган кунлар фаслида сса, Шаъбон ойи охиридан бир ёки икки кун рсза тутиш ҳаром, Шаъбон ойининг сн олтинчисидан бошлаб рсза тутмоқ макруҳ, дейилган сди. Бу бир-бирига қарама-қарши ҳукмлар смасми?, деган савол туғилиши табиий. Жавоб шулки, бу ерда ҳеч қандоқ қарама-қаршилик йсқ. Чунки, сша рсзаси тутилишдан наҳий қилинган кунлар ҳақида, фаслнинг сзида ҳам, агар рсза тутишга одатланган бслса, дейилган. Демак, Шаъбон ойида доимо нафл рсза тутишга одатланган одам бслса, тутаверади. Аммо, одатланмаган бслсаю, А амазон кириб қолган бслса нима бслади, деган васваса билан кишилар сртасида шубҳа, ихтилоф пайдо қилиши мумкин бслган рсзадан наҳий қилинган.
Демак, сртада ҳеч қандай қарама-қаршилик йсқ.
ШААªБОА ЯА МИАИАГ А ЎЗАСИ
Али розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: «
Қачон Шаъбон срми кечаси бслса унинг кечасини бедор стказинглар, кундузининг рсзасини тутинглар. Чунки, сшанда, Аллоҳ қуёш ботиши пайтида дунё осмонига тушади ва: «Қани, истиғфор айтувчи борми? Мен унга ризқ берурман. Қани балога учраган борми? Мен унга офист берурман. Қани фалончи, қани фистончи?», дейди. Токи, тонг отгунча шундоқ бслади», дедилар». Ибн Можа ривост қилган.
Ҳазрати Алидек улуғ саҳобий бунчалик аҳамистли гапни сзларидан айтмайдилар. Албатта, бу ҳақда Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан бир нарса сшитганлар ва сша сшитган маъноларини сз иборалари билан ифода стганлар.
Ушбу ривостга биноан Шаъбон ойи қоқ срмининг кечаси ҳам, кундузи ҳам улуғ ва баракли вақтлар сканлиги келиб чиқади.
Шу сабабдан ҳам ҳазрати Али розисллоҳу анҳунинг тавсисларига биноан кундузни рсза, кечасини бедорлик ибодати билан стказишга ҳаракат қилмоқ керак бслади.
Оиша онамиз розисллоҳу анҳодан ривост қилинади:
«Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламни кечалардан бирида йсқотиб қсйдим. Сснг у кишини излаб чиқдим. Қарасам, У зот Бақийъда бошларини осмонга кстариб турган сканлар:
«Ай, Оиша, Аллоҳ ва Унинг А асули сендан четлашидан хавф қилдингми?», дедилар.
«Сиз баъзи аёлларингизга боргансиз, деб гумон қилувдим», дедим.
«Албатта, Аллоҳ Шаъбоннинг срмидаги кечада дунё осмонига тушади ва Калбнинг қсйлари жуни ададидан кспроқни мағфират қилади», дедилар. Ибн Можа, Термизий ва Аҳмад ривост қилган.
«Бақийъ»—Мадинаи мунавварадаги машҳур қабристоннинг номи. Барча Мадинада вафот стган саҳобалар шу қабристонга дафн стилганлар. Зотан Мадинаи мунавварада бошқа қабристон йсқ ҳам.
«Калб»—машҳур араб қабиласи бслиб тслиқ номи Бани Калб. Ўша вақтда Бани Калб снг қсйи ксп қабила бслган. Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Шаъбон ойи срмида Аллоҳ таоло жуда ксп гуноҳларни мағфират қилишини ифодали қилиб айтишда сша ксп қсйли қабила чорваларининг жун толалари сонини ссга олганлар.
Ўйлаб ксрадиган бслсак, бир дона қсйнинг жун толалари қанча бслишини санашнинг сзи қийин. Араб қабилалари ичида снг ксп қсйли қабиланинг қсйлари жун толаси қанча бслишини тасаввур қилиб ксравериш керак. Бунинг ҳаммаси сша кеча жуда ҳам фазилатли сканига далолат қилади.
Ушбу ҳадисдан олинадиган фойдалар:1. Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг кечаси безовта бслиб сринларини тарк қилиб ташқарига чиқиб кетган вақтлари ҳам бслган.
2. Кечаси қабристонга кириш, осмонга қараб туриш мумкинлиги.
3. Оиша онамизда хотинлик қизғанишлари борлиги. Лайғамбаримизни баъзи хотинлари олдига кетган бслсалар керак, деб ортларидан излаб чиқишлари шуни ксрсатади. Бу сса айб смас, балки табиий бир ҳол. Балки, меъёрида бслса, аёл кишининг зийнати ҳам.
4. Лайғамбар алайҳиссаломнинг Оиша онамиз розисллоҳу анҳонинг руҳий ҳолларини схши тушунганлари.
5. Шаъбон срмидаги тун фазилатли кеча скани.
6. Мазкур кечада ксплаб гуноҳлар мағфират қилиниши.
7. Шаъбоннинг срмидаги кечада бедор бслиб ибодат, истиғфор ва дуо билан маш-ғул бслиш кераклиги.
Абу Мусо розисллоҳу анҳудан: «Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: «
Аллоҳ Шаъбон срмидаги кечада қараб ксриб жамики махлуқотларини мағфират қилур. Магар мушрик ва хусуматчи бундан мустаснодир», дедилар. Ибн Можа ва Аҳмад ривост қилган.
Ушбу ҳадисдан олнадиган фойдалар:1. Шаъбоннинг срмидаги кеча фазилатли скани.
2. Мазкур кечада Аллоҳ махлуқотларига назар солиб қараб ҳаммаларининг гуноҳларини кечириши.
3. Мушриклик жуда ёмон нарса скани.
4. Хусуматчилик жуда ёмон нарса скани.
Демак, Шаъбон ойи сримлаганда ибодат қилиб мазкур ваъда қилинган ажру савоб ҳамда мағфиратлардан баҳраманд бслиб қолиш керак. Ана шундоқ фазилатли вақтда ҳам гуноҳни мағфират қилинишига монеъ бсладиган мушриклик ва хусуматчиликдан узоқда бслиш керак.
www.islom.uz saytidan olindi
