Bismillahir Rohmanir Rohiym

Erta saharda mo‘minlar qatorida o‘rnimdan turg‘izgan, ko‘zimga nur bergan, ongimni tiniqlashtirgan, qo‘lga qalam olishga imkon yaratgan Egamga  hamd aytmoq bilan ishga kirishgumdir. Yo Tangrim, dilimda bir dard uyg‘ongan, uni dindoshlarimga-da yetkazishga o‘zing madad bergaysen. Ey Olloh, boshimga qilich kelganida ham Sening muborak nomingni tildan qo‘ymagan, Vatan hurligi uchun jon bergan, ammo Vatan tuprog‘ida yotish nasib etmagan shahidlarni o‘z rahmatingga olg‘aysen. Ul muborak zotlarni qiyomatda bandam degaysen, Rasulillah shafoatlariga O’zing muyassar qilg‘aysen, omiyn!
Yo Tangrim, O’zingning rizoliging bilan, shahidlar ruhini shod etmoq maqsadida shul asarni yozmoqqa jazm etdim. Biz gunohkor bandalaringga O’zing hidoyat, insofu tovfiq ber...




Bu tong Unet sayyorasi tashvishli xabar bilan uyg‘ondi. Bir etagi dengizga tutash baland tog‘ siynasiga joylashgan kuzatuv maskani «1248» raqami bilan belgilangan sayyoraga yetib borgan koinot kemasining halokatga uchragani haqida ma’lumot tarqatdi. Kema nima sababdan sayyora sathiga qulagani noma’lum edi. Unet olimlariga ma’lum bo‘lgan narsa — fazogirlarning uchtasi halok bo‘lgan. Birovi hayot, ammo uning-da qismati qorong‘i.
O’sha tong unetliklar taqvimida 2419 yil, erta kuz oyining o‘n birinchi kuni boshlandi. Unetliklar «1248» sayyoraning nomi «Yer» ekanini, kemalari Yer vaqti bilan 1908 yil iyunining o‘ttizinchi tongida halokatga uchraganini keyinroq biladilar. Tirik qolgan yagona fazogirning taqdiri esa ularga uzoq yillar noma’lum bo‘lib qolaveradi.

1

Bu qamoqxona qush uchsa qanoti, odam yursa oyog‘i kuymaydigan, ammo qushning ham, odamning ham yetib kelmog‘i mushkul bo‘lgan uzoq bir o‘rmonzorga joylashgan edi. Fuqaro urushida chapdastligi bilan dong taratgan, Buxoro amirini Afg‘on chegarasiga qadar ta’qib etib borgan, chavandozlikda, qilich chopishda tengi yo‘q odam kelib-kelib mana shunday ovloqdagi qamoqxonaga boshliq bo‘lganidan xafa edi. U osuda hayotga toqat qilolmasdi. Siyosiy mahbuslarning mo‘‘min-qobilligi uning g‘ashini keltirardi. Nafsilambirini aytganda, bu yerdagilarning barchasi u uchun shunchaki siyosiy mahbus emas, balki xalq dushmanlari edilar. Fuqaro urushi chog‘ida ularni tamoman qirib tashlamaganidan afsuslar chekardi. Yaxshi hamki aqlli odamlar bu qamoqqa o‘g‘ri-kallakesarlarni ham yuborishgan. Boshliq dastlab ularni ishga solib, ko‘ngil xumorini yozdi. O’g‘ri-kallakesarlar birgina ishora bilan siyosiy mahbuslarni do‘pposlab qolishar, Boshliq esa bu manzarani huzurlanib tomosha qilar edi. Biroq bu ham bora-bora ko‘ngliga lazzat bermay qo‘ydi. Chunki quruq tomoshabinlik Boshliqning tabiatiga yot, bunday do‘pposlashda o‘zi ishtirok etmasa, dili taskin topmas edi.
Kunlarning birida u ko‘ngliga taskin-tasalli beruvchi ajoyib bir o‘yin o‘ylab topdi. Bu o‘yin oqibatida boshqarmaga g‘alati ma’lumotlar bera boshladi: «Falon ismli, falon raqamli mahbus qochishga uringan paytda otib tashlandi...» Boshqarmadagilar bu qamoqxonadan kim qocha olarkin, qochib qayga borarkin, deb o‘ylab o‘tirishmasdi. Ular uchun eng muhimi — mahbus tiriklayin qochib ketmabdi — kifoya!

Ikki kundan beri tinmayotgan yomg‘ir qamoqxona boshlig‘ining ruhini tamoman ezib tashladi. Rejasi bo‘yicha kecha ovga chiqishi kerak edi. Yomg‘ir yerni atala qilib yubordi. Qadam bosganingda etikka bir pud loy ilashib chiqqandan oyoqni ko‘tara olmay qolasan. Turkistoning issiq quyoshiga, sara mevalariga o‘rgangan Boshliq bu namgarchilikka, yomg‘ir tinganidan keyin yopiriladigan chivinlarga toqat qilolmas edi. U biron yumush bilan shug‘ullanmasa, yuragi tars yorilib ketishini his qilib, to‘qqizinchi barakdagi ayg‘oqchisini chaqirtirdi. Tumshug‘i oldinga turtib chiqqan ayg‘oqchi ostona hatladi-yu podshoh qarshisida «Buyursinlar, oliy hazratlari», deb qo‘l qovushtirgan mulozimday yuvoshgina turdi. Bu holatda qamoqxona boshlig‘i chindan ham podshoh, u esa sodiq mulozim maqomida edi. Albatta, Boshliqqa «Siz podshohsiz!» degan odam balolarga qolardi. Chunki Boshliq bu so‘zdan hazar qilar edi. Podshohu boylarga qarata o‘t ochgan, jahon inqilobi uchun qilich yalang‘ochlagan odamni «podshoh» deb atashni eng ulug‘ haqorat sanardi. Kimda-kim jur’at etib «Sen eshaksan!» desa, kechirishi mumkindir, ammo «Sen podshohsan!» degan tilning oqibatda kesiluvi tayin edi. Shunga qaramay Boshliq kichik bir mamlakat podshohi ega bo‘lgan imtiyozlardan foydalanardi. Uning ayrim qiliqlariga qarab, u o‘zini oddiy podshohmas, Xudo deb, qamoqxonadagilarni bandi emas, banda deb biladi shekilli, deyish ham mumkin edi.

U mushuk boladay titrayotgan ayg‘oqchisiga achingansimon qarab turdi-da, ustol ustidagi aroqdan istakonga to‘ldirib quydi. Ayg‘oqchi ildam yurib kelib, istakonni qo‘liga oldi-da, to‘rt yutumda bo‘shatdi. «Kuf» deb qo‘yib tilini chiqarib, labini yalab qo‘ydi.
— Xudo yorlaqasin sizni, — dedi.
Boshliq uning yuziga tarsaki tortib yubordi.
— Bu xonada Xudoni tilga olma demabmidim?! — dedi G’azab bilan.
Ayg‘oqchi kutilmagan tarsaki zarbidan bir chayqaldi-yu, o‘zini tutib oldi.
— Bilmay aytvoribman, kechiring. Mullaning atrofida yuraverib, tilim o‘rganib qolibdi.
— Bunaqa tilni kesib, itlarga tashlash kerak. Xo‘sh, nima deydi mullang?
— Ko‘nmayapti, — ayg‘oqchi shunday deb yana labini yaladi. Boshliq javobdan qoniqmaganini anglab, qo‘shimcha qildi: — Indamay yotaversak gunoh-ku, qochish ham jihodning bir turi, deb ham ko‘rdim.

— Nima deydi?
— Ko‘p gapirmaydi, bosh chayqaydi, xolos.
— Boshqalar-chi?
— Boshqalar ancha ko‘ngan.
— Ancha deganing nimasi?
— Mullaga qarab turishibdi.
— O’zlarida kalla yo‘qmi?
— Mullaning ko‘zi yomon. Bir qarasa, odamni g‘alati qilib qo‘yadi.
— g‘alati deganing nimasi?
— Qo‘l-oyoq bo‘shashib, jon halqumga kelib qolganga o‘xshaydi.
— Joning halqumingga keldimi? — Boshliq shunday deb unga qattiq tikildi. So‘ng jag‘iga musht tushirdi. Ayg‘oqchi ikki qadam nariga uchib tushdi. Bunday mushtdan keyin tepkilash boshlanishini bilgani uchun g‘ujanak bo‘lib oldi. Bu safar Boshliq marhamat qilib, tepmadi.
— Yomg‘ir tinganidan keyin qochasanlar, — deb gapni kalta qildi.

Ayg‘oqchi chiqib ketgach, minoradagi soqchilar o‘rmonga qarab o‘q ota boshladilar. «Yana keldimi?» deb o‘yladi Boshliq deraza osha hovliga qarab. Keyin yordamchisini chaqirib «Nima gap?» deb so‘radi.
— O’q o‘tmas bug‘u yana paydo bo‘libdi, — dedi yordamchi.
Erta bahorda qamoqxona atrofida katta shoxdor bir bug‘u paydo bo‘lgan edi. Unga qarab otilgan o‘q izsiz ketardi. Hatto merganlar ham poylab otish-di — foyda bermadi. Shundan so‘ng bug‘uni ko‘rganda askarlarni sarosima bosadigan bo‘ldi. Boshliq «O’q otishsa, qo‘rquvlari kamayar», degan fikrda soqchilarga bug‘u ko‘rinishi bilan otishga ruxsat bergan edi.

2

Toza havodan nafas olishga ko‘nikkan ta’bi nozik odam to‘qqizinchi barakka kirib qolsa, bu joyning qo‘lansa hidiga toqat qilolmay qochib chiqishi tayin. Odam bo‘yidan ikki qarichgina balandroq qilib solingan bu bostirmaning beldan sal yuqorisigina yer sathidan tepada. Ikki shapaloq hajmdagi darchalardan xira nur bazo‘r kiradi. Qo‘pol eshik ochilgan mahalda toza havo yopirilib kirishi mumkin. G’o‘lalar tirqishidan sizib o‘tuvchi havo esa tamaki, ter va yana allambalolarning hidini haydab chiqara olmaydi.
Rahmatulloh bu barakka qadam bosgan dastlabki daqiqada ko‘p qiynaldi. O’qchiq tutaverib tinka-madorini quritdi. Bundan battar balolarga chidagan odam bolasi, taqdir ekan, bu sassiq havoga ham ko‘nikdi. Rahmatulloh bilan birga kelgan Mirhosil barak ostonasini hatlash bilan burnini berkitib:
— Xuddi lahadga o‘xshaydi-ya, — deganida Rahmatulloh:
— Unday demang, birodar, lahad bunaqa sassiq bo‘lmas, — deb edi.
« Last Edit: Apr 25, 2006, 10:18am by Shoir »   

Qishda yoqqan qor barak bo‘g‘otigacha bosib, G’o‘la tirg‘ishlaridan kirib turuvchi havo yo‘li ham berkilganida, o‘pkasi zaifroq mahbus bahorga yetib borishidan umidini uzadi. Rahmatulloh yomg‘ir yoqqan kunlari qiynaladi. Boshqa mahal, qor yog‘ib turganida ham, o‘rmonda ishlab, ko‘ngli sal ovunadi. Tuni bilan qiynalgan o‘pkasi rohatlanadi.
Ikki kun ezib yoqqan yomg‘ir uni sil qilib yuboray dedi. Kecha oqshomda, jala avjiga chiqqan mahalda Boshliq «Zerikib qolishmasin», deb rahm qilib, barchani tashqariga quvib, yugurtirdi. O’shandan beri barakdan chiqishga hech kimning toqati yo‘q. Rahmatulloh o‘rmondagi allaqanday yovvoyi mevaning no‘xatdek keladigan danagidan o‘zi yasab olgan donalarni o‘girib, tasbeh aytadi. U Ollohga nolalar qilmaydi. «E Tangrim, ne uchun menga bunday azoblarni ravo ko‘rding, gunohim ne edi?» deb fig‘on chekmaydi. Shundaygina yonida jag‘ini mushtumiga tiragan holda, kirlanib ketgan darcha orqali tashqariga tikilib yuztuban yotgan Mirhosil bir kuni shunday deb zorlanganida, Rahmatulloh:
— Asti unday demang, birodar, neki ko‘rgulik ko‘rgan bo‘lsak, o‘zimizning fe’limizdan. Qolaversa, Ollohning imtihoni ham bir marhamat, — degan edi.
« Last Edit: Apr 25, 2006, 10:19am by Shoir »   

— Men-ku, Xudoni unutayozgan bir banda edim, menga bir og‘ir sinovni ravo ko‘ribdimi, taqdirimga tan beray. Ammo sizday taqvo egasini bunchalar xor qilmasa?.. — degan edi Mirhosil.
— Astag‘firulloh! Kimni qanday sinashni o‘rgatmoq ojiz bandalarning yumushi emas. Kimni iymonga qaytarmi yo yo‘qmi, deb sinasa, kimni iymoni naqadar sobit ekanini aniqlamoqdir, vallohi a’lam...
«Ya’ Ibadii! Iza ibtalaytu ‘abdan min ‘ibadii mu’minan fahamidani va sabara alayya ma ibtalaytuhu fainnahu yaqumu min madja’ihi zalika kayavma valadathu minal xatayaa». (Mazmuni budir: "œEy bandalarim! Men bandalarim ichidan bir mo‘‘min kishini 9biron musibat yetkazib) imtihon qilsam, u menga hamd aytib, mening imtihonimga sabr qilsa, u o‘sha joydan turganida xatodan (gunohlardan) onasi tuqqan kishidek pok bo‘lib turadi". Xadisi Qudsiydan)