Iqtibos: maknuna  19 Iyul 2006, 06:52:06

Ozoda:
Assalomu alaykum!!
Men ham shunga hayronman..
Masalan Samarqand shahrida, ko'chaga chiqsangiz ruscha yoki tojikcha gapirishingi kerak, o'zbekcha gapirsangiz sini hech kim pisand qilmaydi...Ruscha yoki tojikcha gapirsangiz ozgina bo'lsa ham hurmatingiz bo'ladi!! Nega endi o'zimizni ona tilimizda gapirishdan uyalamiz??
Men bu gapim bil;an Samarqanddagi tojiklarni ayblamoqchi emasman, lekin aynan mana shuni deb hattoki o'zbeklar Samarqandda o'zbekcha gapirishga uyalishadi!!!

Qaniydi biror chora ko'rishning iloji bo'lsa?

Hamma o'zini tilida gapirgani yaxshi, lekin birovlarning tilini kamsitish yaxshi emas.
Masalan, bironta o'zbekka tojik birodarimiz o'zbek tilini bilgani holda o'z tilida gapirsa biroz g'alati tuyuladi. Agar bu so'zlashda kibr namoyon bo'lsa, undan yomoni yo'q...

... gapning dangali  yoshlar to`gri gapirishdan ko`ra ko`proq so`kinib gapirishadi !!!...

Bu albatta achinarli, ma'naviy kambag`allik. 
... eng avvalo o`sha "yoshlar"ning qanday oilada tarbiya topayotganligi, qanday muhitda o`sayotganligi, kimlar bilan muloqot qilib yurganligi,.. muhim ahamiyatga ega. Eng achinarli holat ba'zi oilalarda ota-onalarning tarbiya masalasiga loqaydlik bilan (ikkinchi darajali) qarashlari,.. boshqalardan kam bo`lmasin deb, moddiy jihatdan yetarlicha ta'minlab qo`yishlari va lekin eng muhim jihati, ma'naviy tomondan esa... afsus,..
Albatta yaxshi bog`bon egri nihollarni ham tarbiyalab foydali daraxtlar yetishtiraoladi,.. yaxshi bog`bonlarimiz ko`payaversin, amiyn,

Iqtibos: javohir  19 Iyul 2006, 19:23:23

... gapning dangali  yoshlar to`gri gapirishdan ko`ra ko`proq so`kinib gapirishadi !!!...

Bu albatta achinarli, ma'naviy kambag`allik. 
... eng avvalo o`sha "yoshlar"ning qanday oilada tarbiya topayotganligi, qanday muhitda o`sayotganligi, kimlar bilan muloqot qilib yurganligi,.. muhim ahamiyatga ega. Eng achinarli holat ba'zi oilalarda ota-onalarning tarbiya masalasiga loqaydlik bilan (ikkinchi darajali) qarashlari,.. boshqalardan kam bo`lmasin deb, moddiy jihatdan yetarlicha ta'minlab qo`yishlari va lekin eng muhim jihati, ma'naviy tomondan esa... afsus,..
Albatta yaxshi bog`bon egri nihollarni ham tarbiyalab foydali daraxtlar yetishtiraoladi,.. yaxshi bog`bonlarimiz ko`payaversin, amiyn,

Shu o'rinda yana bir narsani ham qo'shib o'tish mumkinki, tashqi muhit ham inson harakatiri va ongiga juda katta ta'sir o'tkazadi. Tashqarida yurganingizda ikki rus millatiga tegishli bolalar o'tib ketayotib og'izdan bo'lar bo'lmas so'kog'ich so'zlar chiqib ketsa, ma'nosini tushunmay, o'sha eshitib qolgan inson, ongiga singadi va kuni kelib hohlasa-hohlamasa uni aytib yuborishi mumkin. Ammo nafsini va ongini mustaqil, o'zi boshqara oladigan odamdan bu natijani kutish qiyin. Buni ham tan olib aytish kerak menimcha

Yaqinda qizimni bog'chaga berdim. Bir kuni Ishga ketayotsam qo'shnim "qizingizni bog'chaga berdizmi?" deb so'rab qoldi. O'zbek bog'chami yo rus bog'chami deydi. Albatta O'zbek bog'chagada desam bekor qilibsiz rus bog'cha yaxshi, berganingizda rus tilini zo'r o'rganardi? madaniyatli bo'lardi deydi.
Azizlar, bunday fikrlaydigan o'zbeklarimiz talaygina. Endi tili chiqayotgan bolamizga o'z ona tilimizni o'rgatmaganimizdan keyin , keyinchalik ulardan nima kutish mumkin? Albatta yuqorida keltirilgandek "olifta " larnida

Yana ham biz O'zbeklar ona-tilimizga qadr-qiymat beramiz. İstambulga qolgan Turkiy Jumhuriyatlardan kelgan talabalar oralarida ruscha gaplashishadi. Biz bo'lsak, yo O'zbekcha yoki Turkcha aralash gapirar edik. Ruscha gapirgani uyalardim. Qirg'iz yoki Qozoq bilan bo'lsa ham Turkcha gaplashar edim. Gohida hayron bo'liashardi, Ruscha bilmaysanmi, deb. Men ham ataylab sen Qirg'zicha gapir men ham O'zbekcha javob beray, qani bir-birimizni qanchalik tushunar ekanmiz, derdim:) Tabii Ruscha bilish kerak, lekin men onam bilan Rus tilida gaplashganimni hech tasavvur qila olmayman, Xudo saqlasin, huddi boshqa insonday bo'ladiya:)

Assalomu alaykum juda yahshi mavzu ochibsiz. manimcha hozir yoshlarni har turli millatlarga mansub soz ishlatishla bu hunuk. Alhamdulilah muslmonmiza. muslmon davlatga tu'g'ilganmiza o'zimiz tilimizda tilimiz chiqan, nega o'zizmizni tilimizni unutib, rus, ingliz tilida gaplashmiza. ahir biza o'zbekmiz. hozirgi yoshlani hayron qolaman. mani yaqin qo'shinim o'zbekcha gapirsa uylarkan ruscha gaplashi kerekan. o'zi umuman bilmdi. hayron qoldim. bu ota onani tarbiyasimi yoki o'qtuvchilanmi. hozir yana yengi moda bopti qizlaga bola qolib, qizla o'g'il bolani kursdoshlarini OG'AYNIM dib chaqirish. bu judayam hunuk. yana, taki tak, yedirdimi, kidirdimi, ushab qo'ydimi, digan sozla qizlarimizni o'g'izdan tushmi qovoti. man bu gaplani juda kop qizladan eshtvoman. Forumdoshla qanaqa chora korsa boladi. Qizlarimizda hayo ibo digan narsa yoqolib borvotiku. Ahir biz o'zbekla,hayo iboyimiz uchun boshqa millat vakillaridan ajralib turamizku.nega shulani o'zimizda saqlab qololmayamiza.

Roziyaxon, siz aytgan muammolar, afsuski Turkiyada ham bor. Men boshda bu yerga kelganimda juda ko'p narsaga o'rgana olmadim. Masalan avtobusda yoshi ulug'larga joy berish masalasi. Yoshgina qiz-erkaklar yoyilib o'tirishib olishgan, yoshi ulug'lar esa, oyoqda. Qo'limdan kelguncha, joy berishga harakat qildim. Lekin hamma sizga hayron bo'lib qaraydi, bilasizmi? Meni boshqa yerdan kelganligim bilinib turadi, yana joy berib, o'rningizdan turganingizdan keyin yana ko'p o'zingizga diqqatni tortasiz. Bir kuni yana paraxodda yoshi ulug' bir onaxonga joy berdim, u bo'lsa menga, "qizim sen o'tir, biz qariyalar uyimizda uxlab uxlab dam olib, aylanishga chiqqanmiz, sizlar erta sahardan ishga, o'qisha chopasizlar, bizdan ko'p charchaysizlar," deb meni joyimga qaytib o'tirg'izib qo'ydi. Hech masalaga bu tarafdan yondoshmagandim. Rostdan ham onaxon bir navi haqli. Chunki shahar katta. Bir joydan ikkinchi joyda borish uchun avval avtobus kutasiz 15-30 daqiqa orasi, keyin yo'llar tiqiling bo'ldimi, 15 daqiqalik yo'lni 2 soatda o'tganimizni bilaman, jami faqatgina bir tarafga borish uchun 3 soatga yaqin yo'ldasiz, bu yo'lni hali qaytishi ham bor. Nim uchun bu mavzuni aytdim, chunki o'z madaniyatiga hurmat bilan qaragan, kattalariga hurmatda, kichiklariga izzatda bo'lgan inson Tilini ham hurmat qiladi. Bekorga "Ona-tili" deyilmagan, siz o'z onangizni boshqasiga almashasizmi, yoki onangizga har qanaqangi ko'cha og'zidagi so'zlar bilan murojaat qilasizmi? İnson o'z tilini yaxshi bilmasdan, boshqa tilni o'rgana olmaydi, o'z tilini hurmat qilmasdan boshqa tilni hurmat qilaman, degan inson esa yolg'onchi!!!

Assalomu alaykum juda yahshi mavzu ochibsiz. manimcha hozir yoshlarni har turli millatlarga mansub soz ishlatishla bu hunuk. Alhamdulilah muslmonmiza. muslmon davlatga tu'g'ilganmiza o'zimiz tilimizda tilimiz chiqan, nega o'zizmizni tilimizni unutib, rus, ingliz tilida gaplashmiza. ahir biza o'zbekmiz. hozirgi yoshlani hayron qolaman. mani yaqin qo'shinim o'zbekcha gapirsa uylarkan ruscha gaplashi kerekan. o'zi umuman bilmdi. hayron qoldim. bu ota onani tarbiyasimi yoki o'qtuvchilanmi. hozir yana yengi moda bopti qizlaga bola qolib, qizla o'g'il bolani kursdoshlarini OG'AYNIM dib chaqirish. bu judayam hunuk. yana, taki tak, yedirdimi, kidirdimi, ushab qo'ydimi, digan sozla qizlarimizni o'g'izdan tushmi qovoti. man bu gaplani juda kop qizladan eshtvoman. Forumdoshla qanaqa chora korsa boladi. Qizlarimizda hayo ibo digan narsa yoqolib borvotiku. Ahir biz o'zbekla,hayo iboyimiz uchun boshqa millat vakillaridan ajralib turamizku.nega shulani o'zimizda saqlab qololmayamiza.

Assalamu alaykum.
Yigit qizlarni, farzandlarimizni, umuman inson zotini hayolik iboli bo'lishi uchun,avvalo, ularda IYMON degan ulug' ne'mat bo'lishi shart.
"Hayo - IYMONdandir", degan hadisi sharif bekorga aytilmagan.
Yoshlarda bu iymonni shakllantirib ularga haqiqiy tarbiya berishlik uchun esa avvalo ota-onalar harakat qilisi lozim. Buning uhcun esa ota-onalar o'zlari iymonli, hayoli bo'lishilari lozim.
Bu tarbiya deganlari shunaqa zanjir hammasi bir-biriga bog'liq.
Har bir oilada Islom va islomiy tarbiya birinchi o'rinda turmas ekan, unday oiladagi farznadlar, nafaqat tillarini, yaqinda Alloh saqlasin,Vatanlarini sotishdan ham ikkilanishmaydi.
O'zi hozirda muloqotda,kiyinishda, kattalarga muomalda, oila tutishda, uylanishlikda boshqa millat vakillariga taqlid qilib bo'lishgan.
Gapiraversa gap ko'p. Alloh barchamizga go'zal iymon, xusnixulq ato qilsin.

Савол: Мен ҳаётимда бир муаммога дуч келдим. У ҳам бслса мактабда дугоналарим билан бошқа одамлар ҳақида гаплашамиз. Мен буни ғийбат деб ҳисоблайман ва суҳбатдан сснг пушаймон бсламан. Аллоҳ сизга схши мукофотлар берсин, менга қандай насиҳат қиласиз?

Жавоб: Алҳамду лиллаҳ "¦

Одамлар, одамларнинг шарафи ёки хусусистлари ҳақида гапириш - гуноҳ, бслганда ҳам катта гуноҳдир. Буни сзингизга қиёслаб ксринг: Бошқаларнинг ҳаққингизда сиз суймаган гапларни айтишларини хоҳлайсизми? Сиз йсқлик пайтингизда ҳаққингизда айтмасликларини хоҳлаганингиз гапларни гапиришларини хоҳлайсизми?

Сиз сзингиз ҳақингизда сшитишингизни хоҳламаган гапларни, одамлар ҳам сзлари ҳақида гапиришингизни хоҳлашмайди "¦

Бундан ташқари А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам одамларни жаҳаннамга юзлари билан улоқтирадиган нарса тиллари гапирган гаплар сканидан хабар бердилар "¦

Қанча-қанча ссзлар борки, сътибор бермай талаффуз қилиб қсссиз?!

Барака топгур, мен сизга шуни айтмоқчиман: Тил Аллоҳнинг зикри билан машғул бслмаса, бошқа нарса билан машғул бслади "¦

Сизнинг у дугоналарингиз билан тспланаётган йиғилишларингиз Аллоҳнинг тоатида бслмаса, Аллоҳнинг маъсистида бслади "¦

Сиз бу тспланишлардан Аллоҳнинг ғазаби билан туриб кетишга розимисиз?! Аки сизга: Гуноҳларингиз кечирилган ва ёмонликларингиз схшиликка алиштирилган ҳолатингизда срнингиздан туринг!, -деб айтилишини хоҳлайсизми?

Менинг фикрим шу: Агар у қизларнинг иши бошқаларни ғийбат қилиш бслса, Аллоҳга шукрки, Аллоҳнинг зикри ва тоати учун тспланаётган бошқа қизлар ҳам бор. Ўтиришларингиз, суҳбатдошларингиз ва дугоналарингизни сзгартиринг!

Аллоҳни сслаган, тиллари ва қалблари билан Аллоҳни зикр қилган қизлар билан дугона бслинг!!

Тсғри, биз хатодан кейин афсус қиламиз "¦ Хсш, афсусдан кейин нима қилишимиз керак?! "¦

Сиз: Мен пушаймон бсламан, дедингиз. Айтингчи, пушаймондан кейин нима қиласиз?!

Воз кечиш керак "¦

Агар юракдан тавба қилган ва тавбангизнинг қабул бслишини хоҳлаган бслсангиз, бу хунук қилмишингизга қайтманг ва қайтишга жазм ҳам қилманг!! Аллоҳга нисбатан бир ссзли ва қатъистли бслинг! Гуноҳлардан воз кечинг!!

Лушаймон бслинг "¦

Агар пушаймон бслмасангиз, (сқинда) сзингизнинг устингиздан сзингиз куласиз!! Хатоларни такрор-такрор қилаверасиз!

Аллоҳ номига қасам ичиб айтаманки, инсонга тилини сақлашдан ксра оғирроқ иш йсқдир!!

У шунчалар оғирки, аввалгилар ҳам, кейингилар ҳам бошқалар ҳақида тилларини тийишда анчагина қийналишган "¦

Бу тил сизни жаннатнинг снг олий мақомларига кстаришга ҳам, жаҳаннамнинг снг тубига улоқтиришга ҳам кучи етадиган узвдир "¦

Агар уни зикр, тасбиҳ ва таҳлилларда ишлатсангиз, сизни жаннатнинг тепаларига олиб чиқади "¦

Ўйин-кулгу, ғийбат, чақимчилик, ҳақорат, сскиниш ва лаънат қилиш учун ишлатсангиз, сизни юзингиз билан жаҳаннамга улоқтиради "¦

Ҳой Аллоҳнинг чсриси, Аллоҳдан қсрқинг!!

Фалончи ва пистончи қизлар ёки хотинлар ҳақида оғзингиздан чиқаётган ссзларни енгил санаманг!!

А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг муҳтарама рафиқаларидан бири бслган Оиша разисллоҳу анҳо сзича арзимас деб сйлаган бир жумлани съни (кундошларидан бири бслган Зайнаб разисллоҳу анҳо ҳақида): «Зайнабнинг бсйи пастдир!» - деди.

Сиз буни арзимас дес тушунишингиз мумкин "¦

Бироқ А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Оиша разисллоҳу анҳога: «Сиз бир гапни айтдингизки, уни денгиз сувига қориштирилса унинг таъмини сзгартириб ташларди» - дедилар "¦

Бунга схшаш гапларни айтишда лоқайд бслманг ва унутмангки:

«Қайси ссзни айтса унинг олдида жиддий назоратчи бордир» (Қоф: 18).

Демак, тил тузалса ксплаб ишлар тузалади "¦

Тил устувор бслмай бузилса, Аллоҳ таолога сқинлашиш учун қилаётган амал ва ибодатларимизнинг нима қиймати қолади?! "¦

Аллоҳнинг чсриси, оғзингиздан чиқаётган ссзларни айтар скансиз Аллоҳдан қсрқинг!!"¦

Тилни тийиш

Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: «Аабий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким ёлғон гапиришни ва унга амал қилишни қсймаса, унинг таоми ва шаробини тарк қилмоғига Аллоҳнинг сҳтиёжи йсқ», дедилар». Бешовларидан фақат Муслим ривост қилмаган.

Шарҳ: Ислом дини ва таълимоти бсйича мусулмон инсон доимо тилини ёмон ссзлардан, беҳуда гаплардан тиймоғи лозим. А сзадор мусулмон учун сса бу таъкид сна ҳам кучли бслади. Уламоларимиз ушбу ҳадисдаги «ёлғон гапириш»га ғийбатчилик, чақимчилик, иғво ва бсҳтонлар ҳам киради, дей-дилар. Шунингдек, унга амал қилишга Аллоҳ таолонинг ва Унинг А асулининг норозилигига сабаб бсладиган ҳар бир иш киради, дейдилар.
Демак, рсза тутган одам сзини нафақат таом ва шаробдан, балки номаъқул гап-ссз ва ишлардан ҳам тиймоғи лозим. Зотан сзини таом ва шаробдан тийиб туриб, ёлғон, иғво, чақимчилик, ғийбат, бсҳтон ссзларни гапираверишдан, ношаръий ишларни қилаверишдан нима фойда бор? Аки унинг оч қолиб, чанқаганига Аллоҳнинг сҳтиёжи борми?
Афсуски, ҳаётимизда бу ҳақиқатни унутиб қссмиз. Ичимизда рсзани тутиб олиб, кун бсйи беҳуда гап-ссзлар, ишлар билан машғул бсладиганлар йсқ смас. Мусулмонларнинг устидан ғийбат, чақимчилик, бсҳтон қиладиганлар ҳам йсқ смас. Ҳаммамиз ёлғон ссз ва унга амал қилиш рсзанинг савобини бутунлай кетказишини ҳеч қачон унутмаслигимиз лозим.

Яна сша кишидан ривост қилинади: «Аабий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қачон бирингиз рсзадор ҳолида бслса, беҳаё ссзларни гапирмасин ва жоҳиллик ҳам қилмасин. Агар биров у билан сскишмоқчи ёки урушмоқчи бслса, мен-рсзадорман, мен рсзадорман десин», дедилар». Бешовлари ривост қилганлар.
Шарҳ: Худди шу маънодаги ҳадис олдин ҳам стган.

Яна сша кишидан ривост қилинади: «Аабий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Баъзи рсзадорлар борки, уларга рсзаси учун очликдан сзга нарса бслмас. Баъзи тунда бедор бслган борки, уларга бедорлиги учун уйқусизликдан сзга нарса бслмас», дедилар». Ибн Можа, Аҳмад ва Ал-Ҳоким ривост қилганлар.
Шарҳ: Баъзи бир кишилар рсзани тутиб олиб, тилини тиймай ёлғон-сшиқ гапирадилар, иғво, бсҳтон, ғийбат қиладилар, турли ёмон ишлардан сзларини тиймайдилар. Ана шундай кишилар рсзанинг фойдасидан, савобидан маҳрум бсладилар. Уларга рсза тутишдан фақат оч қолганлиги қолади, холос.
Шунинг учун ким рсзадан тсла манфаат олмоқчи, савобига тслиқ сришмоқчи бслса, сзини таом ва шаробдан ташқари беҳуда, бслмағур гап-ссз ва амаллардан тиймоғи лозим.
Шунингдек, баъзи бир кишилар тунда бедор таҳажжуд намоз сқийдилар. Кейин сса, сша ишлари билан мақтаниб риё-корлик қиладилар, ёлғон гапириб нолойиқ ишларга қсл урадилар. Ана сшандай одамлар ҳам тунда бедор туриб қилган ибодатлари савобидан бебаҳра қолурлар. Ўша бедорлик оворагарчилигидан уйқусизлик қолади, холос.
Шунинг учун ҳар бир ибодатни иложи борича риёкорликдан қочиб қилмоғимиз керак.