САМАА ҚААД ВИЛОЯТИ - ЎзА таркибидаги вилост. 1938 й. 15 снв.да ташкил стилган. Шим. ва ғарбдан Аавоий вилости, жан.дан Қашқадарё, жан.шаркдан Жиззах вилости б-н чегарадош. А Йайд. 16,8 минг км2.
Аҳолиси 2824,9 минг киши (2004). Таркибида 14 туман (Булунғур, Жомбой, Иштихон, Каттақсрғон, Аарпай, Ауробод, Оқдарё, Лайариқ, Ластдаргом, Лахтачи, Самарқанд, Тойлок, Ургут, Қсшработ) (туманлар ҳақида алоҳида мақолаларга қаранг; мас, Булунғур тумани), 11 шаҳар (Булунғур, Жомбой, Жума, Иштихон, Каттаксрғон, Ауробод, Оқтош, Лайариқ, Самарқанд, Ургут, Челак), 12 шаҳарча (Даҳбед, Зиёвуддин, Ингичка, Кимёгарлар, Лойиш, Митан, Мирбозор, Лайшанба, Сув Ҳовузи, Фарҳод, Хишров,Чархин), ва 125 та қишлоқ фуқаролари йиғини бор. (2004). Маркази — Самарқанд ш.
Табиати. С.в. ЛомирОлай тоғларининг ғарбий чеккасида, Зарафшон дарёсининг срта қисмида жойлашган.
А ельефи, асосан, кенглик бсйлаб чсзилган ва шим.дан Туркистон тоғ тизмаларининг тармоқлари (Аурота тоғи, бал. 2169 м), Оқтоғ, 2003 м, жан. дан Зарафшон тог тизмалари б-н сралган Зарафшон дарёси водийсидан иборат. Водий шаркдан (750—800 м) ғарбга қараб (350 м) пасайиб боради. Водийдан шим.га ва жан.га томон қис текисликлар жойлашган ва тогларга сқинлашганда адирлар бошланади. Зарафшон тизмаси (ғарбий қисми) жан. да Қашқадарё вилости б-н бслган чегара бсйлаб чсзилади. Бу тизма (2388 м), асосан, палеозойнинг кристалли сланеялари ва оҳактошларидан таркиб топган. Ғарбга томон тизма астасекин пасасди ва Каттақсрғон жан.да пастбаланд тепаликлардан иборат текислик б-н қсшилиб кетади. Асосан, қумтош, сланея ва магматик жинслардан ташкил топган Аурота тоғи бир нечта йирик орографик бирликларга парчаланиб кетган. Фойдали қазилмалардан олтин, кумуш, вольфрам рудаси (Ингичка), флюорит, кваря, оҳактош, гранит, мергель, гипс, бентонит гили, абразив материаллар, минерал бсёклар, мармар (Омонқстон, Ғозғон, Жом), корунд конлари (Ауротанинг жан.шаркида); минерал булоқлар бор.
Иклими континентал, қуруқ иқлим. Булутли кунлар кам бслади. Текисликларда қиш илиқ. Янв.нинг сртача т-раси шим.да —2°, тоғларда —4,8°. Ази иссиқ. Июлнингсртача т-раси 25,9°— 27,8°, снг паст тра —32°, снг юқори тра 42° (Каттақсрғон). Ўртача йиллик ёғин 282—459 мм. Ағиннинг 80% киш ва баҳорда ёғади. Қор 16—20 кунгина сақланади. Вегетаяис даври 324—334 кун. Баланд кстарилган сари тра пасасди. Иклим шароити ва сугориш С.в.да пахта, тамаки, шафтоли, срик, узум, анжир, анор етиштириш учун қулай.
Асосий дарёси — Зарафшон. Вилост ҳудудидаги қисмининг уз. 193 км. Теваракатрофдаги тоғлардан оқиб тушган сойлар суғоришга сарфлангани учун Зарафшонга етмасдан тугайди. Дарғом, Аарпай (54 км), Ўнг қирғоқ (64 км), Чап қирғоқ (169,3 км), Марказий магистрал (39,5 км), Зарафшон, Аски Анҳор каналлари ва Каттақсрғон сув омборидан ҳам скинларни суғоришда фойдаланилади. Вилостнинг жан.ғарбий қисмида оқадиган сойлар езда қуриб қолади.
Тупроғи асосан, бсз тупроқ. Текисликлар ва 500 м гача баландликлардаги тоғ стакларида сурқснғир оч бсз тупроклар (суғориладиган ерларда стлоқи бсз тупроқлар), 1500—1700 м баландликда тсқ бсз тупроклар, чсл зонасида қумоқ, тақир, бсзкснғир тупроклар ва шсрхоклар тарқалган. Анғоқзорлар ва арчазорларда қснғир тупроклар, снада баландроқ қорамтир тупроклар бслиб, ундан юкррида тоғстлоки тупроклар учрайди.