Toshkent haqida "O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi"da  ( 27772 marta o'qilgan) Chop etish

1 2 3 B


muxbir  21 Yanvar 2010, 16:13:01

Т. корхоналари Германис, Сснган, Венгрисга мис сими, бир қанча мамлакатларга пахта териш машиналари, Бельгис, Швейяарис, Франяис, Германис, АҚШ, Сербис ва Черногорисга пахта толаси ва б. маҳсулотларни скспорт қилади. Т.да 80 дан зиёд хорижий мамлакат фирма ва компанислари билан биргаликда ташкил стилган 1423 қсшма корхона ва фирмалар фаолист ксрсатмоқда (2004). Жумладан, Туркиснинг «Шайхонтоҳур текстиль», «Сағбонтекстиль», Жан. Кореснинг «UZOmegaTex», Германис ва Швейяариснинг «Хобас тапо», АҚШнинг «Безак» қсшма корхоналари Т. иқтисодиётини ривожлантиришга муносиб ҳисса қсшмоқяа. 2003 й. нодавлат секторида саноат маҳсулотларининг ҳажми 88,6% га етди.

Т. Ўрта Осиёдаги снг йирик транспорт чорраҳаси, асропорти халқаро аҳамистга сга. Шаҳарда т.й. вокзали, 2 асропорт, автовокзал, 5 автостаняис ишлайди. Бу ердан Т. — Оренбург — Москва, Т. — Туркманбоши, Т. — Ааманган — Андижон ва бошқа т.й. стган. Т. — Янгийсл, Т. — Хсжанд, Т. — Самарканд, Т. — Гулистон йсналишида слектр поездлари қатнайди. Т.дан МДҲ дан ташқари Лондон, Франкфурт Майн, ТельАвив, Жидда, Деҳли, Карочи, Истанбул, Бангкок, Лекин, АьюЙорк, Амстердам, Шаржа (БАА), КуалаЛумпур, Теҳрон, Афина, Сснган ш.ларига мунтазам ҳаво йсллари, Ҳалаб, Сеул, Осиё ва Европанинг кспгина шаҳарларига чартер йсловчилар ташувчи рейслар стган. Шахардан бир неча муҳим автомобиль йсли бошланади, уларнинг снг йириги — Катта Ўзбекистон трактс. Тошкент ҳалқа автомобиль йсли мавжуд. Шаҳар йсловчилар ички қатнови метрополитен, троллейбус, автобус, трамвай, такси орқали амалга оширилади.
2003/04 сқув йилида Т.да 362 умумий таълим мактаби бслиб, 378,9 минг сқувчи, 11 гимназисда 17,1 минг сқувчи, 23 академик лияейда 9,3 минг сқувчи, 30 мусиқа ва 25 спорт мактабида 19,2 минг сқувчи таълим олди. Т.да 30 олий сқув юрти (жумладан, Ўзбекистон миллий унти, I ва II Т. Тиббиёт интлари, Ледагогика унти, Иқтисодиёт унти, Ислом унти, Техника унти ва б.) бслиб, уларда 107,8 минг талаба таълим олди (2004). Т.да 1998 — 2003 й.ларда 47 касбҳунар коллежи ва академик лияейлари бинолари ишга туширилди. Улар замонавий дастгоҳ ва техника билан жиҳозланди. Шаҳарда 31 касбҳунар коллежида 29,1 минг сқувчи сқийди.

Т.да 16 музей (Ўзбекистон давлат санъат, Адабиёт, Ўзбекистон кино санъати, Ўзбекистон соглиқни сақлаш, Антиқа ва заргарлик буюмлари ва б. музейлар) бслиб, уларда 800 мингга сқин скспонат қсйилган, 166 жамоат кутубхонаси (13,8 млн. нусха асар), 9 маданист саройи, 65 маданист уйи бор.

Т.да 13 театр (Ўзбек миллий театри, Алишер Аавоий номидаги Ўзбек давлат академик опера ва балет катта театри, Муқимий номидаги Ўзбек давлат мусиқали театри, Аброр Ҳидостов номидаги ёшлар театри, Йслдош Охунбобоев номидаги Ўзбек давлат республика ёш томошабинлар театри, Тошкент давлат рус академик драма театри, қсғирчоқ театри, А ус давлат республика ёш томошабинлар театри, оперетта театри ва б.) мавжуд.

Т. яиркида 1940 й.дан бошлаб машҳур сзбек дорбозлари— Тошканбоевлар сулоласи фаолист ксрсатиб келмоқда.

Т.да 16 маданист ва истироҳат боғи бор. Шулардан бири марказий, 5 таси болалар боғи (шулардан бири шаҳар боғи), 10 таси маданист ва истироҳат боғи. Айниқса, Алишер Аавоий номидаги миллий боғ, Ғафур Ғулом, Фурқат, Бобур номидаги, «Боғи срам», «Аквапарк» боғлари машхур. Ундан ташқари дендрапарк, ботаника боғи, ҳайвонот боғи, Гагарин бош фаолист ксрсатади. Амир Темур хиёбони ва б. бор. Т.даги зиёратгоҳ жойлардан Шайх Зайниддин, Чспонота, Каффол Шоший, Хсжа Аламбардор мақбаралари мавжуд.

Т.да 18,6 минг сринли (10 минг кишига 86,8 срин) 99 касалхона муассасасида 16,5 минг врач, 25,2 минг срта маълумотли тиббий ходим ишлайди. Шахарда 115 поликлиника, 594 дорихона фаолист ксрсатади. А еспублика аҳамистидаги шошилинч тиббий ёрдам, урологис, ксз микрохирургисси, кардиологис, жаррохлик, онкологис марказлари Т.да жойлашган.

Т.да 5 санаторий, 19 та санаторийпрофилакторий, дам олиш уйи бор, шулардан, Чинобод санаторийси, Тиббий тикланиш ва физиотерапис илмий тадқиқот инти қошидаги даволаш клиникаси ва болалар стаяионари ва б. фаолист ксрсатади. Т. сқинида Тошкент минерал суви бальнеологик курорти жойлашган.

Qayd etilgan


muxbir  21 Yanvar 2010, 16:13:29

1994 й.да Т.да «Юнусобод» теннис саройи қурилиб, унда УзА  Лрезидента соврини учун теннис бсйича катта халқаро мусобақалар стказилмоқда. Шаҳарда Олимпиада сринбосарлари билим юрти, «Лахтакор» спортмашғулот бирлашмаси, «Қибрай» сқувмашғулот марказлари, енгил атлетика бсйича «Янгиобод» сқувмашғулот базаси жойлашган. «Ашлик» спорт аренаси, «Лахтакор» марказий стадиони ва б. халқаро спорт талабларига жавоб берадиган спорт иншоотлардир. Шу боис Т.да катта халқаро спорт мусобақалари стказиб турилади. 1995 й. сент.да 1Марказий Осиё сйинлари, 1998 й. носбда «сув парией» синхрон сузиш бсйича 1халқаро турнир, 1999 й. 7 июнда «Динамо» теннис кортида «Tashkent open» хотинқизлар турнири бслиб стди.

Ўзбекистоннинг «Лахтакор» футбол жамоаси сз стадионида жаҳон ва Осиёнинг нуфузли жамоалари билан учрашувлар стказиб келмоқда. Машҳур сзбек кураши бсйича ҳам Т.да халқаро мусобақалар бслиб стди. 2004 й. июль ойида тошкентлик А устам Қосимжоновнннг шахмат бсйича жаҳоннинг снг кучли шахматчиларини енгиб Жаҳон чемпиони унвонини олиши сзбек шахмат спортининг буюк ғалабасидир. Т.да спорт мавзусига бағишланган бир қанча журнали ва газ.лар чиқади. Шулардан «Спорт», «Ўзбекистон футболи» ва б.ни айтиш мумкин. Ўзбекистонда спорт кадрларини, асосан, Ўзбекистон давлат жисмонии тарбис инти тайёрлайди. Инт қошида 1993 й.дан Ўзбекистон Олимпис академисси фаолист ксрсатади.

Т.да 19 номда республика газ.лари, 2 вилост газ. («Тошкент ҳақиқати», «Ташкентскас правда»), 2 шаҳар газ. («Тошкент оқшоми», «Вечерний Ташкент»), 44 ксп тиражли газ. нашр стилади. А еспубликада нашр стиладиган 67 номдаги журналнинг 62 таси Т.да чиқади (қ. Матбуот). Т.да 4 та информаяией агентлик фаолист ксрсатади. Ўзбекистондаги нашриётларнинг асосий қисми Т. шахридадир (қ. Аоширлик). Ўзбекистон радиосшиттиришларида Т. радиоси етакчи сринни сгаллайди. Т. шаҳри ва вилост радио тингловчилари учун ҳар куни Т. шаҳар ва Т. вилост радиосшиттириши бош таҳриристида тайёрланган сшиттиришлар берилади (1971 й.дан). Бош таҳриристда ахборот ва ижтимоийсиёсий бслимлар бор (қ. А адиосшиттириш). Тошкент телевидение студиссининг Т. шаҳри ва Тошкент вилости аҳолиси учун мслжалланган ксрсатувлари бош таҳриристи махсус ксрсатув туркумларини тайёрлайди (қ. Телевидение).

Т. даги тарихий меъморий ёдгорликлардан: Кскалдош мадрасаси (16-а.), Шайх Зайниддин бобо макбараси (13— 14-а.лар), Хсжа Аламбардор макбараси (тахм. 10-а.), Абулқосим шайх мадрасаси (19-а.), Юнусхон макбараси (15-а. охири), Шайх Хованди Тоҳур мақбараси (15-а.), Қалдирғочбий макбараси (15-а.нинг 1срми) ва б. сакланган.

Ад.: Тошкент [сняиклопедис], Т., 1992; Азадаев Ф., Ташкент во второй половине ХIХвека, Т., 1959; Соколов Ю. А..Ташкент, ташкентяс‹ и А оссис, Т. 1965; Доброемс‹слов А. И., Ташкент в прошлом и настосс‰ем. Исторический очерк. Т., 1912; Бартольд В. В., Сочиненис, 3т.; М., 1965; Мукминова А . Г., Филанович М. И., Ташкент на перекрестке истории, Т., 2001; Ўрин бое в А., Бсриев О., Тошкент Муҳаммад Солиҳ тавсифида, Т., 1983; Бейсембиев Т. К., «Та'рихи Шахрухи» как исторический источник, АлмаАта, 1987; Муниров К., Ирисов А., Аосиров А., Тошкент тарихида баъзи сиймолар, Т., 1983; Содиқова А. С.,'Бурсков Ю. Ф., Қадимги ва ҳозирги Тошкент, Т., 1965; Булатова В. А., Маньковскас Л., Ламстники зодчества Ташкента (XIV—XIX), Т,, 1983, Муҳам маджонов А. А ., Қадимги Тошкент, 2002; Тошкент атласи, М., 1984.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  21 Yanvar 2010, 16:22:39

«ТОШКЕАТ АВИАА¦ИЯ ИШЛАБ ЧИҚАА ИШ БИА ЛАШМАСИ» ДАВЛАТ АКА¦ИЯДОА ЛИК ЖАМИЯТИ, В.Л. Чкалов номидаги Тошкент авиаяис ишлаб чиқариш бирлашмаси — авиаяис саноатининг самолётсозлик соҳасидаги йирик корхонаси. 1972 й.да ташкил стилган. Тошкент авиаяис зди (бош корхона), Андижон механика зди, Фарғона механика зди ва Тошкент кислород здини сз ичига олади. Бирлашмада самолёт йиғилади, унинг турли деталь ва узеллари тайёрланади, шунингдек, халқ истеъмол моллари ишлаб чиқарилади.
2жаҳон уруши йилларида (1941 й. 14 окт.) Москва вилости Химки ш.дан ксчириб келтирилган зд асосида Тошкент авиаяис зди барпо стилди. Дастлаб ЛС84 самолётлари ишлаб чикарилган, кейинчалик бу самолёт ЛИ2 (Лисунов2) номи билан чиқарила бошлаган. 1953 й.дан ИЛ14, 1958 й.дан турли типдаги транспорт самолётлари чиқаридди. 1966 й.дан АА22, 70-й.лар бошларидан ИЛ76 самолётлари ишлаб чиқарила бошлади. 90-й.ларда ҳам унинг асосий махсулоти ИЛ76 МФ транспорт самолётлари бслди. 1992 й.дан маҳаллий ҳаво йслларида қатнашга мслжалланган ва 64 сринли Ил114 самолётларини ишлаб чиқариш. сзлаштирилди. 3дда АА70, «Мрис», «А услан» самолётлари қанотлари ва б. қисмлари тайёрланган. 1996 й. май ойидан очиқ турдаги давлат акяисдорлик жамисти. Корхонанинг йиғувчи слесари А­. Ҳ. Алимуҳамедовга Ўзбекистон Қаҳрамони унвони берилган (1995).

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  21 Yanvar 2010, 16:25:32

ТОШКЕАТ ДАА ВОЗАЛАА И - срта асрларда шаҳар мудофаа деворига срнатилган дарвозалар. Т.д. тарихий манбаларда Бинкат дарвозаларидан маълум. Ибн Ҳавқалнинг ёзишича, Бинкат арк, шаҳристон, ички ва ташқи рабоддан иборат бслиб, уларнинг ҳар бири мудофаа девори билан сраб олинган. Аркнинг 2 дарвозаси, шаҳристоннинг Аббос (Абул Аббос), Кеш (Қаср) ва Жунайд (Гунбаз) деб аталган 3 та дарвозаси бслган. Ички рабоднинг А аботи Ҳамдейн (Хумдон), Оҳанин (темир қопланган), Мир (амир), Фаркон (Анҳор бсйи), Суркада, Карманж, Ксйи Сахл, А ошидизак, Ксйи Хоқон, Ксшки Деҳқон деб аталган 10 та дарвозаси, ташки рабоднинг сса Фағкат (Ларкат), Хаскат (Хушкат), Сандижак (Сангдизак), Оҳанин, Бакрдизак, Сакрак, Сағрбод (Бофарсд) деб аталган 7 дарвозаси бор сди.
Шаҳар ҳудудининг кенгайиши билан шаҳар девори хам, у бсйлаб срнатилган дарвозаларнинг срни ва номлари ҳам сзгариб турган. Шаҳар сгона мудофаа девори билан сраб олиниб, мустаҳкам истеҳкомга айланган. Тарихчи Муҳаммад Солиҳнинт ёзишича, 14-а. охирида шаҳарнинг 12 дарвозаси [Қиёт, Турк, Ўзбек, Тахтапул, Қорасарой, Чиғатой, Суъбониён (Сағбон), Кскча, Камондарон, Қанғли, Бешоғоч, Қатағон] бслиб, уларни қсриқлаш маълум бир қабила вакилларига топширилган, шу туфайли дарвозалар қабила номлари билан аталган.
Абдуллахон Л 1580 й. Тошкентни қамал қилганда шаҳарга 6 тарафдан ҳужум қилишга фармон берган. «Абдулланома» да шаҳарнинг Фаркат, Шибли, Кскча, Туркистон(снги қурилган), Самарқанд, А егистон каби дарвозалари бслганлиги қайд стилган. Кейинги асрларда шаҳар мудофаа девори ташқи душманлар ҳужумлари таъсирида вайрона ҳолига келган. Юнусхсжа даврида қайта тикланган. Қсқон хонлиги Тошкентни хонликка қсшиб олгач (1810), Лашкар қушбеги томонидан шаҳар девори қайта таъмирланиб, ҳар ер, ҳар ерда миноралар қурилган, снги дарвозалар срнатилган.
Тошкент подшо А оссисси томонидан босиб олинган вақтда (1865), унинг қуйидаги 12 дарвозаси бслган: Лабзак, Тахтапул, Қорасарой, Сағбон, Чиғатой, Кскча, Самарканд, Камолон, Бешоғоч, Қсймас, Қсқон, Қашқар. Бундан ташқари, Қорасарой дарвозасидан шарқроқда бир отлиқ стишига мслжалланган Тешик қофқа (Дарвишак қофқа) жойлашган бслиб, у Дарвишхон (16-а.) замонида очилиб, дарвоза срнатилган; сна бир қофқа Бешоғоч ва Камолон оралигида бслган.
Дарвозаларни қсриқлаш дарвозабонларга топширилган, улар тонгда дарвозаларни очиб, қоронғи тушиши билан ёпиб қсйганлар. Т.д.нинг ҳар бирининг алоҳида рамзий калити бслган. 19-а.нинг 70—90-й.ларида шаҳар ҳудудининг кенгайиши ва Т.д.га сҳтиёж бслмагани сабабли улар бузиб ташланган. Ҳоз.да Т.д. жойлашган ерларни аниқлаш ва рамзий дарвозалар срнатиш бсйича муайсн ишлар олиб борилмоқда.
Ад..Ҳофиз Таниш алБухорий, Абдулланома, 1 ва 2ж., Т., 1999—2000; Ўринбоев А., Бсриев О., Тошкент Муҳаммад Солиҳ тавсифида, Т., 1983; Муҳаммаджонов А., Қадимги Тошкент, Т., 2002.
Машҳура Шарипова.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  21 Yanvar 2010, 16:25:49

«ТОШКЕАТ АҒМОЙ КОМБИААТИ» АКА¦ИЯДОА ЛИК ЖАМИЯТИ — йирик ёғмой корхоналаридан бири, «Ағмойтамакисаноат» уюшмаси таркибида. Лахта чигитини қайта ишлаш негизида маргарин, озиқ-овқат ёғлари, кондитер махсулотлари тайёрлаш учун ишлатиладиган ёғлар, қадоқланган ва салат ёғлари, майонез, тозаланмаган ёғ, саломас ёғи ишлаб чиқаради. Ишлаб чиқариш.нинг иккиламчи маҳсулотлари — шулха ва кунжарани чорвачилик хсжаликларига сотади.
Корхонанинг маргарин ишлаб чиқарувчи 1навбати 1965 й.да, пахта ёғи ишлаб чиқарадиган (ишлаб чиқариш. қуввати суткасига 360 т чигит ) 2навбати 1971 й.да фойдаланишга топширилди. 1992 й. йиллик қуввати 22,4 минг т бслган қуйма маргарин зди қуриб ишга туширилди. 1994 й.да корхона очиқ турдаги «Тошмарёғ» акяисдорлик жамистига айлантирилди. 2003 й.дан акяисларининг 62,4%ини сотиб олган Лихтенштейннинг «Беглан инвестмен» компанисси иштирокидаги қсшма корхона. 2003 й.дан корхонада ишлаб чиқариладиган маҳсулотлар сифатини схшилаш учун четдан пальма, кокос, кунгабоқар, сос ёғлари сотиб олади.
2003 й.да 19901 т озиқ-овқат саломаси, 17650 т маргарин маҳсулотлари, 25 т майонез, 786 т қадоқланган мой, 3447 т ссимлик ёги ишлаб чиқарилди. Маҳсулотлари скспорт қилинади.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  21 Yanvar 2010, 16:26:10

ТОШКЕАТ ЗИЛЗИЛАСИ - Тошкент ш. сейсмик жиҳатдан фаол зона (8—9 балли сейсмик рн)да жойлашган.. 1866—68 й.лар ва 1966 й.даги зилзилалар кучли зилзилалар сирасига киради. 1866 й. 26 апр.дан 27 апр.га стар кечаси содир бслган зилзила оқибатида мозор ва жоме масжидларининг гумбазлари, жумладан, Хожа Аҳрор жоме масжиди гумбази, аҳоли сшайдиган иморатлар қулаб, ксплаб қурбонлар бслган. Бу ҳақда 19-а.да сшаган тошкентлик тарихчи Муҳаммад Солиҳ «Тарихи жадидаи Тошканд» асарида ҳикос қилган. Ундан ташқари, Тошкентда 1868 й.нинг 4 февраль ва 4 апрель, 1886 й.нинг 29 носбрь, 1924 й.нинг 7 июнь, 1946 й.нинг 3 носбрь кунларида 7 ва 8 балли зилзилалар бслган. Бу зилзила счоклари Тошкентдан ташқарида жойлашган бслиб, кучи 8—9 баллга етган. 1966 й. 26 апр. соат 5 дан 22 мин. стганда Тошкентда кучли зилзила содир булди. Зилзила счоғининг чуқ. 8—10 км бслиб, снергисси 10й жоулга тенг, спияентрда (собиқ Қашқар маҳалласи ва Лабзак срнида) вертикал зарблар кучли булиб, силкиниш 8 балл, А ихтер шкаласи бсйича магнитудаси 5,3, максимал вайроналик майдони — 10 км2 га етди. Бу майдон шим.ғарбдан жан.шарққа чсзилган. Зилзилага сабаб бслган Қоржонтов тектоник дарзлиги шу йсналишда 8— 10 км чуқурликни қамрайди. Бу зилзилани ер юзидаги 100 дан ортиқ сейсмик стслар қайд қидди. Биринчи кучли зарбадан сснг силкинишлар сони 500 дан ортган, улардан бир нечтасининг кучи 7 баллга сқинлашган. Айниқса, 1966 й.нинг 7, 9, 24 май, 4 июнь, 29 июль кунлари содир бслган тебранишлар уйжойларни вайрон қилган. Асосий тебраниш 1966—68 й.лар мобайнида юз бериб турган бир канча афтершоклар билан давом стди. Зилзиланинг кайталаб туриши 2000 дан ортиқ бслганлигини Марказий сейсмик стс қайд қилган. Тошкент ш. геологик жиҳатдан Тсньшан тоғ тизмаси ғарбидаги Тошкент — Мирзачсл тоғ олди чскмасига жойлашган. Т.з. тектоник характерга сга. Зилзила счоғи палеозой, мезозойкайнозой тоғ жинслари ёндашган зонада жойлашган. 1957 й.дан бошлаб, Тошкент минерал иссиқ сувлари (1300— 1400 м чуқурликда) таркибидаги радон гази микдори орта борди. 1965 й.нинг срталарида 2 баробар кспайди ва Т.з.гача шу миқдор сакланди. Зилзила рсй бергач, радон микдори дастлабки ҳолатга қайтди. Демак, 1965 й. срталарида чуқурликдаги тоғ жинсларининг зичлашиш жараёни тсхтаб, деформаяис бошланган. Бунда зилзила счоғидаги тоғ жинсларининг ҳажми сзгарган, сснгра жинслар массасининг узилишига олиб келган. А адон зилзила даракчиси сканлиги исботланди. Зилзила натижасида 2 млн. м2 дан ортиқ турар жой, 236 маъмурий бино, 700 га сқин савдо ва умумий овқатланиш жойлари, 26 коммунал хсжалик корхонаси, қарийб 180 сқув юрти, шу жумладан, 8 минг сринли мактаб, 36 маданий маиший муассаса, 185 тиббий ва 245 саноат корхонаси бинолари зарар ксрди. 78 минг оила, 300 минг киши бошпанасиз қолди, 8 киши ҳалок бслиб, 150 га сқин киши жароҳатланган. Зилзиладан зарар ксрган Тошкентга қсшни республикалардан ғамхсрлик ксрсатдилар. Бошпанасиз қолганларни жойлаштириш, саноат ва савдо корхоналари ишини қайта ташкил стиш ва б. тадбирлар белгиланди. Зилзила оқибатида вайрон бслган уйжойлар срнида зилзилабардош снги бинолар қад кстарди. Қисқа вақт ичида шаҳар қиёфаси сзгарди. Тошкент гсзал, замонавий шаҳарга айланди. Тошкент зилзиласини синчиклаб срганиш натижасида бу жойларда бир қанча сейсмоген зоналар аникланган ва уларнинг харитаси тузилган. Кейинги пайтларда шу зоналарда бир қанча кучли зилзилалар содир бслган. 1977 й. Янгийсл сқинида, 1977 й. Товоқсойда, 1980 й. Аазарбекдаги зилзилалар шулар жумласидандир. Т.з. Ўрта Осиёда сейсмологис фанининг ривожланишига сабаб бслди. Ўзбекистон, Қозоғистон ва Қирғизистонда сейсмологис илмий тадқиқот интлари очилди. Ўзбекистон ФА қошидаги Сейсмологис институтс ходимлари зилзилани олдиндан айтиб бериш, унинг сабаб ва оқибатларини срганиш бсйича илмий тадқиқот ишлари олиб бормоқдалар.
Ад.: Ташкентское землетрссение 26 апрелс 1966г. Т., 1971;Ибрагимов А . А ., Сейсмогеннс‹е зонс‹ Среднего Тсньшанс, Т., 1978.
А ашод Иброҳимов.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  21 Yanvar 2010, 16:29:29

ТОШКЕАТ КУА ААТИ - Тошкентдаги тарихий меъморий ёдгорлик. 2-жаҳон урушида қозонилган ғалаба шарафига шаҳар марказида қурилган (1947, меъмори А. Муҳамедшин; безагида Уста Ширин қатнашган). Минорасига срнатилган соатни А. Айзенштейн, В. Солиҳов, Л. Маликов, А. Хияан, Г. Стрельяовлардан иборат соатсозлар бригадаси 4 яиферблатли қилиб Т.к. минорасига срнатишган. Зилзила (1966) натижасида соат бузилган, зудлик билан таъмирланиб, ишга туширилган. Т.к. шаҳар меъморий ансамблининг Марказий хиёбонидаги таркибий қисмидир. Т.к. қурилишида миллий меъморлик ва амалий безак санъати анъаналари қслланилган. Ғозгон мармари билан қопланган ва жездан ишланган металл қисмлари сзаро уйғунлашган. Миноранинг қуйи қисмига сзбекистонлик қаҳрамонлар номи битилган мармар лавҳа срнатилган. Т.к. ҳар чорак, срим ва бир соатда занг уриб туради. 1991 й.да таъмирланган.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  21 Yanvar 2010, 16:30:37

ТОШКЕАТ МЕТА ОЛОЛИТЕАИ - Тошкент шаҳар йуловчилар транспорти корхоналари уюшмаси таркибида. Т.м. курилиши 1973 й.да бошланган, биринчи линиссининг 9 стсдан иборат, уз. 12,2 км биринчи навбати («Собир А аҳимов», «Чилонзор», «Мирзо Улуғбек», «Ҳамза», «Ашлик», «Халклар дсстлиги», «Лахтакор», «Мустакиллик майдони», «Марказий хиёбон» бекатлари) 1977 й. 6 носб.да, иккинчи навбати («Ҳамид Олимжон», «Лушкин», «Буюк ипак йсли» бекатлари, уз, 4,6 км) 1980 й. 18 авг.да фойдаланишга топширилди, бекатлар сони 12 тага етди.
Т.м.нинг умумий уз. 8 км бслган иккинчи линиссининг биринчи навбати («Алишер Аавоий», «Узбекистан», «Космонавтлар», «Ойбек», «Тошкент» бекатлари) 1984 й. носб.да, иккинчи навбати («Машинасозлар», «Чкалов» бекатлари) 1987 й. носб.да ишга тушди. Шу линиснинг учинчи навбати 1989 й. носб.да («Ғафур Ғулом», «Чорсу» бекатлари, уз. 2,2 км), тсртинчи навбати («Тинчлик» ва «Беруний» бекатлари, уз. 3,2 км) 1991 й. 30 апр.да ишга тушди. Бу линиснинг умумий уз. қарийб 15 км га етди.
Т.м.нинг шаҳар марказини Юнусобод турар жой массиви билан боғлайдиган (умумий уз. 14 км) учинчи линиссининг биринчи навбати («Мингсрик», «Юнус А ажабий», «Абдулла Қодирий», «Минор», «Бодомзор», «Ҳабиб Абдуллаев» бекатлари) 2001 й. 26 октсбрда ишга тушди.
Т.м.да қатнайдиган поездларнинг сртача тезлиги 39 км/соат, максимал тезлиги 65 км/соат. Т.м.да сугкасига сртача 270—300 минг йсловчи ташилади. Йсловчиларга қулайлик сратиш учун баъзи бекатларда сскалаторлар срнатилган. Метродаги «Чилонзор», «Ҳамза» бекатлари гумбазсимон, «Мустақиллик майдони» йиғмамонолит конструкяисли колонна типида, бошқа бекатлар сса колонна типида қурилган. Ҳар бир бекатнинг бадиий меъморлик ҳамда ҳайкалтарошлик нуктаи назаридан безатилиши рамзий равишда шу бекат номини акс стдиради. Уларда маданий, монументаль декоратив ва амалий санъатнинг миллий анъаналари сз аксини топган. Бекатларга безак беришда, асосан, ЎзА да чиқадиган қора, қизил, кулранг гранитлар, турли хил мармар, керамика, стомалит, ёғоч, ойна, турли хил металл ва б. фойдаланилган.
Т.м. 9 балли зилзилага бардош беради. Т.м.нинг умумий уз. 38,25 км, бекатлар сони 29 та (2004). Метро қурилиши ва навбатдаги йсл ҳамда бекатларни лойиҳалаш ишлари давом стмоқда.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  21 Yanvar 2010, 16:32:28

ТОШКЕАТ ОЛЕА ЕТТА ТЕАТА И, Тошкент давлат мусиқали комедис (оперетта) театри — Ўзбекистонда сгона оперетта театри. Дастлаб Самаркандда очилган (1938); 1940 й. Тошкентга ксчиб, 1948 й.гача фаолист ксрсатган. 1973 йил қайта ташкил стилиб, А. Гинзбург саҳналаштирган «Қувноқ уруш» (И. Штраус) спектакли билан очилган. Дастлаб театрда А. Ласикова бош балетмейстер, В. Спектр бош дирижёр бслиб ишлаган. Т.о.т. репертуаридан дастлаб «Чанита бссаси», «Тбилиси осмони остида», «Монмартр бинафшаси», «Сильва», «А¦ирк маликаси», «Гсзаллик танлови», «Донна Люяис» каби замонавий ва мумтоз оперетталар срин олган.
80-й.лар театрнинг ижодий юксалиш даври бслди. Театрни А оссисда хизмат ксрсатган санъат арбоби К. Васильев (бош режиссёр), Б. А асулов (бош дирижёр)лар бошқарган, артистлар Л. Бессарабова, Ю. Летов, И. Шаломаев ва б. фаолист ксрсатган. Улар мумтоз («Марияа», «Мистер Икс», «Лсли премьер», «Басдера», «Ксршапалак», «Лсли барон», «Вальс қироли», «Қувноқ бева», «Фраскита» ва б.) ҳамда замонавий («Малиновкада тсй», «Аёллар исёни», «Ширин мева», «Севастополь вальси», «Гусар уйланиши» ва б.) оперетталар билан театр репертуарини бойитишган. 1981 й.да театрда биринчи сзбек опереттаси («Қувноқ гуноҳкор», К. Васильев, А­. Солиҳов) саҳналаштиридди. 1990-й.ларда Т.о.т. жамоасига ёш истеъдодли актёр ва реж.лар қсшилди (реж.лар М. Хачатуров, А.Кудрсвяев, артистлар И. Бухаидзе, А. Лапкова, К. Митрофанов, Б. Мискин, К. Измайлов, С. Ортиқов ва б.). Ўзбек композиторларининг театр билан ижодий ҳамкорлиги кучайди (А. А­ргашевнинг «Аакалок,», А­. Солиҳовнинг «Тентак қиз» мюзикли, А­. Қаландаровнинг «Темир хотин», А. Икромовнинг «Бевалар овунчоғи» ва б.). Бу даврда «Менинг соҳибжамол маликам» (Ф. Лоу асари, реж. А. Казинер), «Голландислик қиз» (И. Кальман, К. Васильев), «Фигаронинг уйланиши» (Бомарше асари асосида, В. Мояарт ва Ж. А оссини мусикаси, реж. В. Володченко) каби спектакллар саҳналаштирилди. «Гсзал Елена», Б. Зокиров хотирасига бағишланган «Арабча танго» (реж. М. Хачатуров), «Хонума», «Кунлардан бир кун АьюЙоркда» (И. Берлин) сингари спектакллар сснгги йиллар маҳсулидир. Ҳозирда театрнинг бош дирижёри — Б. А асулов, бош балетмейстер — Ўзбекистонда хизмат курсатган артист Ф. Исаева, бош рассом — А. Батиков. Ўзбекистонда хизмат курсатган артистлар Д. Минсева, 3. Соловей, Ф. Максудов ва б. театрнинг етакчи актёрларидир. Театр жамоаси А оссис, Украина, Болтиқбсйи, Ўрта Осиё мамлакатларида гастролда булган.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  21 Yanvar 2010, 16:32:53

ТОШКЕАТ ТЕЛЕВИЗИОА МИАОА АСИ — Тошкентдаги радиотелевизион узатиш стсси, меъморий иншоот. Тошкентдаги 1телевизион минора металл фермалардан (бал. 180 м) қурилган (1956; Аавоий ксчаси, 69). Телексрсатувлар ксламининг кенгайиши муносабати билан кучли радиотелевизион узатиш стсси қуришга сҳтиёж туғилгач, Бсзсув каналининг снг соҳилида 375 м бал.да 2 Т.т.м. (Амир Темур ксчаси, 99) қурилди (1978 — 85; меъморлари: Ю. Семашко, А. ТерзиевА¦аруков, муҳандислар Е. Морозов, М. Мушеев). Ўзаги 3 конуссимон қурилма тиргакка срнатилган. Ўз сқида сркин турувчи иншоот 9 балли зилзилага бардош беради. Т.т.м.да «Коинот» ресторанининг «қизил» ва «зангори» заллари (180 сринли) ва томоша (кузатув) майдончалари бор (бал. 100 м). 220 м баландликда сса радиотелевизион стсси қурилган. Улар доирасимон шаклда бслиб ташқи ва ички томонига панжара, ганч сймакорлиги ва б. меъморий анъаналар асосида ишланган. Миноранинг сртасида лифт, зина, ёрдамчи хоналар, метеорологик стс ва муҳандислик жиҳозлари жойлашган. А­нг юқори қисмида 5 дастурли ксрсатувларга мслжалланган антенна срнатилган.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan